Дэльта Дона
Дэльта Дона — другая па велічыні дэльта ў берагоў Азоўскага мора. Размешчана ва ўтоку ракі Дон, у межах Растоўскай вобласці РФ. Плошча дэльты Дона складае каля 538 км² (12,5 % ад памеру дэльты Кубані, нягледзячы на тое, што сваёй воднасцю Дон у 1,5—2 разу перавышае Кубань). Данская дэльта мяжуе з Таганрогскім залівам (Таганрогскі заліў) Азоўскага мора, у яго паўночна-ўсходняй частцы, да басейна якога ставяцца вады Дона.
Характарыстыка[правіць | правіць зыходнік]
Сучасная дэльта Дона плошчай 538 кв. км пачынаецца ніжэй горада Растоў-на-Доне ад станіцы Ніжне-Гнілаўскай, дзе ад ракі направа адгаліноўваецца несуднаходны рукаў Мёртвы Данец. Далей Дон разгаліноўваецца на рукавы: Вялікая Каланча, Стары Дон, Вялікая Завіруха (Куцерма), Перавалока, Мокрая Каланча і мноства праток, гарлавін, праток і каналаў, у тым ліку арашальных (прыкладам, Азоўскі магістральны канал). Такім чынам, сучасная дэльта Дона ўяўляе сабою плоскую алювіяльную раўніну з нешматлікімі (3) азёрамі, абвалаванымі нерасцілішчамі, сенажацямі, шырокімі плаўнямі, зарослымі трыснягом, рагозам, чаконам.
Расліннасць — лугавая, уздоўж вадацёкаў — драўняная. Вадацёкі дэльты маюць прырэчышчавыя валы. На марскім краі дэльты паміж гарлавінамі ўтварыліся шматлікія выспы, прывусцевыя косы і бары. Паміж косамі і астравамі знаходзяцца плыткія залівы глыбінёй каля 0,5 м, званыя кутамі (Бабінскі, Зелянкоў і інш.). Працягласць марскога краю дэльты складае 32 км. Клімат умерана-кантынентальны, схільны ўплыву атлантычных цыклонаў і антыцыклонаў над еўрапейскай часткай Расіі. Дэльта Дона мае даволі багатую флору і фаўну. Сілкуе дэльту рака Дон, што мае снега-дажджавое сілкаванне і якая сцякае з Рускай раўніны. Гэта першая па значнасці рака, што ўпадае ў Азоўскае мора. Даўжыня яго дасягае 1870 км, а вадазборная плошча роўная 422000 кв. км. Штогод з вадазбору Дона ў Таганрогскі заліў паступае каля 20 км³ прэснай вады. Сцёк у мора зменшыўся пасля стварэння ў 1951 годзе Цымлянскага вадасховішча. Прырашчэнне воднага сцёку, ад вяршыні ўтокавай вобласці Дона ў станіцы Раздорскай да марскога краю дэльты прынята лічыць каля 0[1].
Характэрныя факты[правіць | правіць зыходнік]
На працягу прыкладна 4,5 тысяч гадоў наносная дзейнасць Дона (у сярэднім у год (да 1951 г.) 4,7 млн тон рачных наносаў — глей, гліна, пясок) прыводзіла да паступовага павелічэння дэльты, якая высоўвалася ў мора з сярэдняй хуткасцю каля 8 м у год[2]. Пры гэтым хуткасць вылучэння асобных рукавоў дасягала 10—75 метраў у год[3]. Пасля стварэння Цымлянскага вадасховішча хуткасць вылучэння марскога краю дэльты ў мора істотна зменшылася, у наш час працэсы акумуляцыі і размыву на марскім краі дэльты стабілізаваліся. Але струмені наносаў, якія ўтвараюцца ў моры, прыводзяць да сталага адкладу наносаў у прарэзы суднаходнага канала. У 1950-я гады хуткасць ападканазапашання на асобных пляцоўках перавышала 1 м у год.
У 1928 годзе быў пракапаны новы суднаходны канал рака-мора, праходзілі па рукаве Стары Дон і пратока Пясчаная; да гэтага суднаходны шлях праходзіў па Вялікай Каланчы і Перавалокі. Для захавання Азова-Данскога шляху ў Таганрогскім заліве і ў самай дэльце ўвесь час праводзяцца дночарпальныя працы[4].
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ Симов В. Г. Гидрология устьев рек Азовского моря. 1989
- ↑ Михайлов В. Н. Устья рек России и сопредельных стран: прошлое, настоящее и будущее. 1997
- ↑ http://www.izdatgeo.ru/pdf/gipr/2012-3/47.pdf Архівавана 15 лютага 2017.
- ↑ Беляев А. Г. Новейшие исследования в устье р. Дон. 2009
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- (руск.) [1] Ростов-на-Дону. Маштаб: 1 : 200 000. Пазначыць дату выдання/стан мясцовасці.
- Берега Азовского моря и дельты рек Архівавана 24 студзеня 2018.