Крызіс пераходу ў спадчыну англійскага прастола (1553)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Крызіс пераходу ў спадчыну англійскага прастола 1553 года ўзнік з-за невырашальнага асабістага і рэлігійнага канфлікту паміж каралём-пратэстантам Эдуардам VI і яго старэйшай сястрой і спадчынніцай, каталічкай Марыяй.

Галоўныя дзеючыя асобы:

Задума пазбавіць Марыю права на атрыманне ў спадчыну прастола, замяніўшы яе на спадчынніка-пратэстанта з малодшай галіны Цюдараў, узнік у Эдуарда яшчэ ў снежні 1552 года. У чэрвені 1553 года смяротна хворы Эдуард, які знаходзіўся пад уплывам рэгента Джона Дадлі, прызначыў сваёй пераемніцай шаснаццацігадовую Джэйн Грэй — праўнучку Генрыха VII і ятроўку Джона Дадлі. 6 ліпеня 1553 года Эдуард сканаў, а праз тры дні Тайны савет абвясціў Джэйн Грэй каралевай Англіі. Марыя, апярэджваючы дзеянні лонданскіх уладаў, бегла ва Усходнюю Англію, абвясціла сябе каралевай і ўзначаліла ўзброены мяцеж. Да 13 ліпеня, калі Джон Дадлі асабіста ўзначаліў ваенную аперацыю супраць Марыі, яна паспела мабілізаваць да шасці тысяч узброеных прыхільнікаў. Дадлі не вырашыўся атакаваць сканцэнтраваныя ў замку Фрамлінгем перавышаючыя сілы мяцежнікаў, адышоў да Кембрыджа і спыніў супраціўленне. Дзеянні другарадных сіл прыхільнікаў Джэйн Грэй на сушы і на моры і дзеянні атрада прынцэсы Елізаветы на зыход канфлікту не паўплывалі. 19 ліпеня Тайны савет зрынуў Джэйн Грэй і абвясціў каралевай Марыю. Джон Дадлі здаўся без бою, яго саюзнікі перайшлі на бок пераможцаў.

Марыя (у цэнтры) і Елізавета (справа) у Лондане, 3 жніўня 1553 года. Карціна Біяма Шоу, 1910.

3 жніўня Марыя трыўмфальна ўехала ў Лондан і прыняла кіраванне краінай. У Англіі пачаўся пяцігадовы перыяд каталіцкай контррэфармацыі[1].

Непасрэднымі ахвярамі ліпеньскага крызісу сталі пакараныя смерцю за здраду Джон Дадлі, Томас Палмер[en] і Джон Гейтс[en][2]. Джэйн Грэй, яе муж і яе бацька былі пакараны смерцю праз паўгода, пасля паражэння паўстання Уаета.

Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]

  1. Lee 2006, p. 62, The reign of Mary has been traditionally associated almost entirely with the Counter Reformation, in practice, however, there was a strong element of the Catholic Reformation.
  2. Loades 1996, p. 271, the three who died on 22 August were the only direct victims of a failed coup.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]