Кюйшы

Кюйшы (каз.: Күйші) — літаральна — «выканаўца кюеў». Кюй — казахская народная інструментальная п’еса, якае выконваецца галоўным чынам на домбры. Кюй увасабляе шматгадовую народную творчасць і адлюстроўвае розныя праявы прыроды ў музычнай форме. Ёсць кюі, якія паказваюць скачкі, палёт птушак, шоргат змей і інш. Іх выконваюць кюйшы, а таксама жыршы і акыны.

Кюі маюць лакальныя стылі, ярка выяўленыя ў інтанацыйным складзе мелодый, відах інструментаў, выканальніцкай тэхніцы. Лепшымі ўзорамі кюеў Заходняга Казахстана з’яўляецца творчасць выбітных кампазітараў-кюйшы Курмангазы, Ахмед’ярава і Даўлеткерэя, для Усходняга і Паўночнага Казахстана — Татымбета і Агашаяка, для Паўднёвага — Іхласа, Сугура, Байсерке і інш.

Сярод сучасных кампазітараў-кюйшы Д. Нурпеісава, М. Ержанаў, Ж. Каламбаеў, А Шынгажаеў і інш.

Літаратура

• Затаевіч А. В., 500 казахскіх песень і кюеў, A.-A., 1931;
• Затаевіч А. В., 1000 песень казахскага народа (песні і кюі), М., 1963;
• Гізатаў Б., Казахскі аркестр ім. Курмангазы. Нарыс творчага шляху, А.-А., 1955;
• Жубанаў A., Струны стагоддзяў. Нарысы аб жыцці і творчай дзейнасці казахскіх народных кампазітараў, А.-А., 1958;
• Аравін П. В., Гукавая сістэма домбравага ладу (да праблемы вывучэння), у зб.: Мастацтва і замежныя мовы, А.-А., 1964;
• Аравін П. Ст., Запісы кюев Даулеткерея, у зб.: Музыкознание, А.-А., 1967;
• Гізатаў Б., Л. Хамідзі, Школа гульні на домбры, А.-А., 1964;
• Даулеткерэй Шыгаеў, Кюі. [Нотны зб.], А.-А., 1961;
• Курмангазы Сагырбаеў, Кюі. Нотны зб., А.-А., 1961;
• Тыфтыкідзі H. Ф., Асаблівасці метрычнай арганізацыі музыкі кюеў, у зб.: Музыказнаўства, вып. 3, А.-А., 1967;
• Тыфтыкідзі H. Ф., Песенныя вытокі домбравых кюеў, у зб.: Народная музыка ў Казахстане, А.-А., 1967;
• Тыфтыкідзі H. Ф., Метрарытмы і форма домбравай музыкі, у зб.: Музыкознание, вып. 4, А-А, 1968;
• Бекхожына Г, Кюі — легенды, у зб.: Народная музыка ў Казахстане, А.-А., 1967;
• Тарасава Л. П., Казахскія трохгалосыя кюі, у зб.: Народная музыка ў Казахстане, А.-А., 1967;
• Зарухава С. М., Форма і лад казахскай домбравай музыкі, у зб.: Музыказнаўства, вып. 3, А.-А., 1967;
• Зарухава С. М., Аб двух прыёмах голасавядзення ў казахскай домбравай музыцы, у зб.: Музыказнаўства, вып. 4, А-А, 1968;
• Аманаў Б., Імправізацыйнасць і традыцыйнасць у формаўтварэнні кюеў і іх адлюстраванне ў народнай тэрміналогіі, у зб.: Тэарэтычныя праблемы народнай інструментальнай музыкі, М., 1974;
• Мухамбетава A., Зонавае шматгалоссе на двухструннай домбры, М., 1974;