Казахская мова

Казахская мова
Саманазва	қазақ тілі, قازاق ٴتىلى, qazaq tili
Краіны	Казахстан, Кітай, Расія, Узбекістан, Манголія, Кыргызстан, Туркменістан, Турцыя і інш.
Афіцыйны статус	Казахстан (дзяржаўная мова) Расія: Рэспубліка Алтай (рэгіянальная мова)
Арганізацыя, якая рэгулюе	Міністэрства культуры Казахстана
Агульная колькасць носьбітаў	роднай лічаць: 12.7 млн (2020) 5 млн. у іншых краінах
Рэйтынг	87 месца
Статус	1 safe[d]
Класіфікацыя
Катэгорыя	Мовы Еўразіі
Алтайскія мовы (спрэчна) Цюркская галіна Кыпчакская група Нагайска-кыпчакская падгрупа
Пісьменнасць	кірыліца, арабскі алфавіт, лацінскі алфавіт (гл. Казахскі алфавіт)
Моўныя коды
ДАСТ 7.75–97	каз 255
ISO 639-1	kk
ISO 639-2	kaz
ISO 639-3	kaz
WALS	kaz
Ethnologue	kaz
IETF	kk
Glottolog	kaza1248
Вікіпедыя на гэтай мове

Казахская мова (каз.: қазақ тілі, qazaq tili, قازاق ٴتىلى) — адна з цюркскіх моў. Належыць да кыпчакскай групы. Дзяржаўная мова Казахстана. Распаўсюджаная ў асноўным у Рэспубліцы Казахстан, дзе з’яўляецца дзяржаўнай. У аснове сучаснай літаратурнай казахскай мовы ляжыць паўночна-ўсходні дыялект. Асноўныя асаблівасці казахскай мовы:

• адпаведнасць гуку «ш» агульнацюрскаму «ч» (каш замест кач — «уцякаць»);
• адпаведнасць «c» агульнацюрскаму «ш» (кыс замест кыш — «зіма»);
• адпаведнасць пачатковага гуку «ж» пачатковым гукам «й» і «ж» у інш. цюрскіх мовах (жол замест ёл або жол — «дарога»);
• наяўнасць формы дзеепрыметніка сучасна-будучага часу на — атын, (-эцін), (йтын), (-йцін).
  

Мова сфармавалася ў 15-16 стст. на аснове мовы сярэднеазіяцкіх кыпчакаў. Літаратурная казахская мова існуе з другой паловы 19 ст. Канчатковая нармалізацыя мовы была праведзеная ў 20 ст. Пісьменнасць да 1930 г. існавала на арабскай, у 1930—1940 на лацінскай аснове, з 1940 — кірыліца з дадатковымі літарамі. Казахі Кітая, Ірана, Пакістана выкарыстоўваюць арабскі алфавіт, казахская дыяспара ў Турцыі неафіцыйна выкарыстоўвае лацінскі алфавіт. У Казахстане ідзе падрыхтоўка да пераводу казахскага алфавіту з кірыліцы на лацініцу.

Гл. таксама

• Казахская Вікіпедыя