Маўзалей Араб-ата

Маўзалей Араб-ата
	Славутасць
Маўзалей Араб-ата
	39°35′00″ пн. ш. 66°45′00″ у. д.HGЯO
Краіна	Узбекістан;
Месцазнаходжанне	Nurobod District[d];

Маўзалей Араб-ата — архітэктурны помнік X стагоддзя ва Узбекістане. Першы датаваны будынак ісламскага часу ў Сярэдняй Азіі. Быў адкрыты ў 1958 годзе навукоўцам, географам прафесарам М. Лявонавым (ВД) (бел. ў сяле Цім, у пустыннай мясцовасці на поўдзень ад горада Катакурган^[1].

Дзякуючы двум збудаванням — маўзалеям Саманідаў (руск.) (бел. і Араб-ата, можна ацаніць прыгажосць бухарскай архітэктуры ў перыяд яе росквіту^[2]. Гэтыя два шэдэўры ранняга Сярэднявечча завяршаюць эпоху сагдыйскага дойлідства і даюць пачатак новаму характары дэкору, поўны росквіт якога надыходзіць пазней^[3].

Мясцовае насельніцтва называе яго Араб-ата, — «бацька арабаў». У назве, тлумачэнні якой мясцовыя жыхары не ведаюць, схавана, можа быць, указанне на тое, што маўзалей узведзены над магілай аднаго з арабскіх ваяўнікоў, які загінуў у VIII стагоддзі ў гэтых, тады яшчэ населеных месцах^[1].

Асаблівасць будынка складаецца ў тым, што парнаму муру фасадаў нададзены арнаментальны характар з дапамогай вылучэння асобных швоў. На заходнім і ўсходнім фасадах шырокія вертыкальныя швы ўпрыгожаны падвойнымі паралельнымі прарэзамі — — дайшоўшы да гарызантальнага шва паміж парамі, такі прарэз паварочвае па ім да злучэння з наступным вертыкальным швом. У выніку ўтвараюцца дыяганальныя ступеністыя лініі, геаметрычны ўзор, які накладзены на мур і рушыць за яе структурай^[1].

У куфічным надпісу на партале будынка захавалася дата 367 год хіджры, гэта значыць 977/978 гады н. э. Так як у надпісах-эпітафіях звычайна паказваліся дзень і месяц смерці пахаванага, якіх тут няма, даследчыкі маўзалея лічаць, што дата на партале азначае час будаўніцтва. Але, ёсць таксама іншае меркаванне, згодна з якім маўзалей быў пабудаваны ў XI стагоддзі. Увогуле ж будынак захаваўся добра. Абрынуўся толькі верх партала і быў закладзены першапачатковы ўваход, на месцы якога з’явіўся маленькі, няправільных абрысаў дзвярны праём. Не захавалася адна з вуглавых гранёных калон, ніжнія часткі сцен былі абкладзены камянямі, а да задняга, часткова перакладзенага фасада быў прыбудаваны масіўны контрфорс^[1].

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

Пугаченкова Г. A. Очерки искусства Средней Азии. — М.: Искусство, 1982. — 270 p.
Старр С. Ф. Утраченное Просвещение: Золотой век Центральной Азии от арабского завоевания до времени Тамерлана. — М.: Альпина паблишер, 2017. — 560 p.
Хмельницкий С. Г. Между Арабами и Тюрками. Раннеисламская архитектура Средней Азии. — Берлин—Рига: GAMAJUN, 1992. — 344 p.

[FOOTNOTEХмельницкий1992-1] а ^б ^в ^г Хмельницкий 1992.

[FOOTNOTEСтарр2017-2] Старр 2017.

[FOOTNOTEПугаченкова1982-3] Пугаченкова 1982.

[1]

[2]

[3]