Прагляд зыходнага тэксту старонкі НАТА

{{Арганізацыя
|назва           = Арганізацыя Паўночнаатлантычнага дагавора 
|альтэрнатыўнае  = North Atlantic Treaty Organization ('''NATO''')<br />Organisation du traité de l’Atlantique nord ('''OTAN''')
|лагатып         = NATO flag.svg
|шырыня_лагатыпа = 280px
|подпіс          = [[Сцяг НАТА]]
|карта1          = North Atlantic Treaty Organization (orthographic projection).svg
|шырыня_карты1   = 
|легенда1        = Карта краін-членаў
|карта2          = 
|шырыня_карты2   = 
|легенда2        = 
|членства        = {{Члены НАТА}}
|тып_цэнтра      = [[Штаб-кватэра]]
|цэнтр           = {{Сцяг Бельгіі}} [[Брусель]], [[Бельгія]]
|тып             =
|мовы            = [[Англійская мова|англійская]], [[Французская мова|французская]]
|пасада_кіраўніка1 = Генеральны сакратар
|імя_кіраўніка1  = {{Сцяг|Нідэрланды}} [[Марк Рутэ]]
|пасада_кіраўніка2 =
|імя_кіраўніка2  =
<!-- … -->
|пасада_кіраўніка6 =
|імя_кіраўніка6  =
|заснавальнік1   =
|падзея_заснаванні1 =
|дата_заснаванні1 =
|заснавальнік2   =
|падзея_заснаванні2 =
|дата_заснаванні2 =
<!-- … -->
|заснавальнік6   =
|падзея_заснаванні6 =
|дата_заснаванні6 = [[4 красавіка]] [[1949]]
|сайт = [http://www.nato.int/cps/ru/natolive/index.htm Афіцыйны сайт]
|заўвага1 =
|заўвага2 =
|заўвага5 =

}}
'''Арганізацыя Паўночнаатлантычнага дагавора<ref>Таксама ўжываюцца пераклады назвы са словамі «пакт», «альянс».</ref>, НАТА''' ({{lang-en|North Atlantic Treaty Organisation}}, NATO; таксама {{lang-fr|Organisation du traité de l'Atlantique nord}}, OTAN), ваенна-палітычная арганізацыя, у якую ўваходяць [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]], [[Канада]] і большасць краін [[Еўропа|Еўропы]] (уключаючы [[Турцыя|Турцыю]]), створаная на падставе [[Паўночнаатлантычны дагавор|Паўночнаатлантычнага дагавора (4 красавіка 1949, Вашынгтон)]]. Забяспечвае [[калектыўная абарона|калектыўную абарону]] краін-членаў.

== Мэты дзейнасці ==
Мэты дзейнасці Паўночнаатлантычнага альянсу зацверджаныя ў Артыкуле 5 Паўночнаатлантычнага дагавора:

''Удзельнікі пагаджаюцца з тым, што ўзброеная атака супраць аднаго ці некалькіх з іх у Еўропе ці Паўночнай Амерыцы будзе расцэненая як атака супраць іх усіх. Адпаведна, яны пагаджаюцца ў выпадку такой агрэсіі кожны выканаць свае абавязкі па забеспячэнні калектыўнай бяспекі, аказаць дапамогу атакаванаму ці атакаваным удзельнікам разам з астатнімі ўдзельнікамі праз неабходныя для гэтага меры, уключаючы ваенныя, з мэтай падтрымання бяспекі ў паўночнаатлантычным рэгіёне.''

Дагавор не змяшчае звестак пра патэнцыйных ворагаў і канкрэтныя меры па калектыўнай абароне. Тым не менш, першапачаткова альянс ствараўся для супрацьстаяння пагрозе з боку [[СССР]] і камуністычнага блоку. Паводле дагавора, напад на адну краіну-ўдзельніка арганізацыі расцэньваўся як агрэсія супраць усіх краін НАТА. На шчасце, упершыню гэтае палажэнне спрацавала толькі ў [[2001]] годзе пасля [[Тэрарыстычныя акты 11 верасня 2001 года|падзей 11 верасня]]<ref>[http://www.nato.int/docu/pr/2001/p01-124e.htm Statement by the North Atlantic Council]</ref>.

== Дзяржавы-члены ==
{| class="wikitable" style="margin-bottom: 10px;"
! width="12%" | дата ўступлення
! width="14%" |Краіна
! width="8%" |Пашырэнне
! width="55%" |Заўвага
|-
| rowspan="12" |4 красавіка 1949<br />
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Belgium.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Бельгія]]
| align="center" rowspan="12" |краіны-заснавальнікі
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Canada.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Канада]]
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Denmark.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Данія]]
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_France.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Францыя]]
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Iceland.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Ісландыя]]
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Italy.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Італія]]
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Luxembourg.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Люксембург]]
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_the_Netherlands.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Нідэрланды]]
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Norway.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Нарвегія]]
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Portugal.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Партугалія]]
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_the_United_Kingdom.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Вялікабрытанія]]
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_the_United_States.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Злучаныя Штаты Амерыкі]]
|-
| rowspan="2" |18 лютага 1952<br />
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Greece.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Грэцыя]]
| align="center" rowspan="2" |першае
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Turkey.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Турцыя]]
|-
| [[9 мая]] [[1955]]
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Germany.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Германія]]
| align="center" | другое
|-
| [[30 мая]] [[1982]]
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Spain.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Іспанія]]
| align="center" | трэцяе
|-
| rowspan="3" | [[12 сакавіка]] [[1999]]
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_the_Czech_Republic.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Чэхія]]
| align="center" rowspan="3" | чацвёртае
|У складзе Чэхаславакіі, былога члена Варшаўскай дамовы ў гады 1955—1991.
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Hungary.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Венгрыя]]
|Былы член Варшаўскай дамовы ў гады 1955—1991.
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Poland.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Польшча]]
|Былы член Варшаўскай дамовы ў гады 1955—1991.
|-
| rowspan="7" | [[29 сакавіка]] [[2004]]
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Bulgaria.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Балгарыя]]
| align="center" rowspan="7" | пятае
|Былы член Варшаўскай дамовы ў гады 1955—1991.<br />
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Estonia.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Эстонія]]
|Яна была саюзнай рэспублікай СССР, членам Варшаўскай дамовы ў гады 1955—1991.<br />
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Latvia.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Латвія]]
|Яна была саюзнай рэспублікай СССР, членам Варшаўскай дамовы ў гады 1955—1991.<br />
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Lithuania.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Літва]]
|Яна была саюзнай рэспублікай СССР, членам Варшаўскай дамовы ў гады 1955—1991.<br />
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Romania.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Румынія]]
|Былы член Варшаўскай дамовы з 1955 па 1991.
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Slovakia.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Славакія]]
|У рамках Чэхаславакіі, членам Варшаўскага дагавора ў гады 1955—1991.<br />
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Slovenia.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Славенія]]
|У складзе Югаславіі, сябра Руху недалучэння ў гады 1945—1991.<br />
|-
| rowspan="2" | 1 красавіка 2009
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Albania.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Албанія]]
| align="center" rowspan="2" | шостае
|Былы член Варшаўскай дамовы ў гады 1955—1968.<br />
|-
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Croatia.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Харватыя]]
|-
| 5 чэрвеня 2017
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_Montenegro.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Чарнагорыя]]
| align="center" |сёмае
|<br />
|-
| 27 сакавіка 2020
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag_of_North_Macedonia.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Паўночная Македонія]]
| align="center" |восьмае
|<br />
|-
| 4 красавіка 2023
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag of Finland.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Фінляндыя]]
| align="center" |дзявятае
|<br />
|-
| 7 сакавіка 2024
| <span class="flagicon">[[Файл:Flag of Sweden.svg|link=|alt=|border|22x22пкс]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[Швецыя]]
| align="center" |дзясятае
|<br />
|}

== Гісторыя ==
[[Файл:Map of NATO chronological.gif|thumb|300px|right|Ход пашырэння НАТА]]
Антыгітлераўская кааліцыя [[СССР]], [[ЗША]], [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] і іншых краін распалася практычна адразу ж пасля перамогі ў [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайне]]. Былыя саюзнікі распачалі перадзел свету на сферы ўплыву і прыступілі да рэалізацыі мер па ваенна-палітычным замацаванні сваіх поспехаў.

[[17 сакавіка]] [[1948]] пяць заходнееўрапейскіх дзяржаў — [[Бельгія]], Вялікабрытанія, [[Люксембург]], [[Нідэрланды]] і [[Францыя]] — падпісалі [[Брусельскі пакт|Брусельскі дагавор]], на падставе якога стварылі субрэгіянальную сістэму калектыўнай абароны — [[Заходнееўрапейскі саюз]]. Паралельна ім СССР і сацыялістычныя краіны [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]] заключылі паміж сабой дагаворы аб дружбе, супрацоўніцтве і ўзаемнай дапамозе. Заходнееўрапейцы пайшлі далей і пачалі абмеркаванне з ЗША і [[Канада]]й праекта Паўночнаатлантычнага ваенна-палітычнага альянсу, запрасіўшы да ўдзелу ў гэтым працэсе шэраг іншых краін [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропы]] — [[Данія|Данію]], [[Ісландыя|Ісландыю]], [[Італія|Італію]], [[Нарвегія|Нарвегію]] і [[Партугалія|Партугалію]]. Перамовы завяршыліся падпісаннем у [[Вашынгтон]]е [[4 красавіка]] [[1949]] [[Паўночнаатлантычны дагавор|дагавора]] паміж гэтымі дванаццаццю дзяржавамі. У [[1952]] да яго далучыліся [[Грэцыя]] і [[Турцыя]], у [[1955]] — [[ФРГ]] (у [[1990]] — дзеянне дагавора пашырылася на тэрыторыю былой [[ГДР]]), у [[1982]] — [[Іспанія]], у [[1999]] — [[Венгрыя]], [[Польшча]], [[Чэхія]], у [[2004]] — [[Балгарыя]], [[Латвія]], [[Літва]], [[Румынія]], [[Славакія]], [[Славенія]], [[Эстонія]], у [[2009]] — [[Албанія]], [[Харватыя]], у [[2017]] — [[Чарнагорыя]], у [[2020]] — [[Паўночная Македонія]]. Перамовы аб магчымым далучэнні вядуцца з [[Грузія]]й, [[Сербія]]й, [[Боснія і Герцагавіна|Босніяй і Герцэгавінай]], [[Украіна]]й. 18 мая 2022 года прадстаўнікі [[Фінляндыя|Фінляндыі]] і [[Швецыя|Швецыі]] перадалі ў штаб-кватэру НАТА афіцыйныя заяўкі на далучэнне да Альянсу. 4 красавіка 2023 года Фінляндыя стала 31-м членам НАТА.

СССР у [[1954]] прапанаваў сябе ў якасці магчымага ўдзельніка НАТА дзеля захавання міру і адзінства ў Еўропе, але члены арганізацыі адкінулі савецкую ініцыятыву. У выніку ў [[1955]] СССР са сваімі ўсходнееўрапейскімі саюзнікамі, каб зменшыць пагрозу з боку аб’яднанага Захаду, стварылі [[Арганізацыя Варшаўскага дагавора|Арганізацыю Варшаўскага дагавора]].

У [[1958]] НАТА сутыкнулася з першым вялікім унутраным крызісам. Прэзідэнт Францыі [[Шарль дэ Голь]] выступіў супраць гегемоніі ЗША ў справах Заходняй Еўропы. У прыватнасці, ён крытыкаваў асаблівыя адносіны ЗША і Вялікабрытаніі, прапанаваўшы замест гэтага аформіць трохбаковы дырэктарат з роўнымі палітычнымі правамі Францыі, Вялікабрытаніі і ЗША. Атрымаўшы адмову, дэ Голь пачаў вывад сваёй краіны з НАТА. У наступныя гады штаб-кватэра НАТА і камандаванне аб’яднанымі ўзброенымі сіламі НАТА ў Еўропе былі пераведзены з [[Парыж]]а адпаведна ў [[Брусель]] і [[Монс]] (Бельгія), амерыканскія вайсковыя базы на французскай тэрыторыі былі закрытыя, Францыя распачала ўласную праграму стварэння ядзернай зброі і пакінула (часова, з [[1966]] па [[1995]]) ваенную арганізацыю НАТА.

У [[1974]] з ваеннай арганізацыі НАТА выйшла Грэцыя, пратэстуючы супраць турэцкага ўварвання на [[Кіпр]] (вярнулася ў [[1980]]).

Ва ўмовах блокавага супрацьстаяння, калі на ўліку была кожная краіна, выкарыстоўваліся любыя магчымасці для пашырэння альянсу: інтэгравалі ў НАТА дэнацыфікаваную Заходнюю Германію і постфранкісцкую Іспанію, вялі работу з нейтральнымі краінамі з мэтай пераканаць іх адмовіцца ад свайго статусу. Комплекс сакрэтных аперацый вайсковых і палітычных разведак краін НАТА па падрыхтоўцы партызанаў на выпадак савецкай акупацыі паставіў пад кантроль палітычнае і грамадскае жыццё шэрагу краін Заходняй Еўропы, у прыватнасці не дапусціў прыход да ўлады левых сіл у Італіі ([[аперацыя «Гладыё»]]).

НАТА з самага пачатку праектавалася для ўдзелу ў глабальнай міжблокавай вайне, адпаведна былі адбудаваны яе палітычная і ваенная структуры. На практыцы выкарыстоўваліся асобныя магчымасці НАТА (пераважна, абмен развед’інфармацыяй) пры вырашэнні яе членамі менш маштабных задач ([[Фалклендская вайна]], [[Паўночнаірландскі канфлікт]] і г.д.).

Шматлікія ж непаразуменні і спрэчкі паміж членамі НАТА вырашаліся без яе ўдзелу (у двухбаковым парадку ці пры пасрэдніцтве [[ААН]]), што пацвярджае характар НАТА як арганізацыі менавіта калектыўнай абароны, а не калектыўнай бяспекі.

На працягу «[[Халодная вайна|халоднай вайны]]» асноўным праціўнікам НАТА была Арганізацыя Варшаўскага дагавора. Ліквідацыя апошняй у [[1991]] прывяла да т. зв. «крызісу ідэнтычнасці», звязанага з пошукам абгрунтавання патрэбы захоўваць арганізацыю, з якога яна выйшла ў сярэдзіне 1990-х, умяшаўшыся ў [[Югаслаўскія войны]], спачатку пад эгідай ААН, а потым самастойна.

== Узброеныя сілы ==
Усе члены НАТА маюць узброеныя сілы, толькі [[Ісландыя]] не мае рэгулярнай арміі (аднак мае ахову ўзбярэжжа і невялікі атрад салдат для міратворчых аперацый). Тры дзяржавы-члены маюць [[Ядзерная зброя|ядзерную зброю]]: [[Францыя]], [[Вялікабрытанія]] і [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]].

== Юрыдычная прырода ==
Сутнаснае прызначэнне НАТА — забеспячэнне бяспекі дзяржаў-членаў ва ўсіх сферах у адпаведнасці з [[Асноўныя прынцыпы міжнароднага права|асноўнымі прынцыпамі міжнароднага права]]. Фундаментальны прынцып дзейнасці арганізацыі — супрацоўніцтва і ўзаемадзеянне суверэнных дзяржаў, заснаванае на непадзельнасці бяспекі. НАТА падтрымлівае т. зв. трансатлантычную сувязь, пры якой бяспека Паўночнай Амерыкі непасрэдна звязана з бяспекай Еўропы.

З прававога пункту гледжання, НАТА — [[Міжнародная арганізацыя#Міжнародныя міжурадавыя арганізацыі|міжнародная міжурадавая арганізацыя]]. Узяўшы за аснову дактрынальнае азначэнне міжнароднай арганізацыі як аб’яднання [[Дзяржава|дзяржаў]], створанага на падставе [[Міжнародны дагавор|міжнароднага дагавора]] для выканання пэўных мэт, якое мае адпаведную сістэму [[Органы дзяржаўнай улады|органаў]], валодае правамі і абавязкамі, адрознымі ад правоў і абавязкаў дзяржаў-членаў, і заснаванае ў адпаведнасці з [[Міжнароднае права|міжнародным правам]], можна, такім чынам, гаварыць аб наступных пяці прыкметах, якія складаюць паняцце міжнароднай арганізацыі з юрыдычнага погляду: дагаворная аснова; наяўнасць пэўных мэт; адпаведная арганізацыйная структура; самастойныя правы і абавязкі; заснаванне ў адпаведнасці з міжнародным правам.

1. Дагаворная аснова (канвенцыйны базіс) Паўночнаатлантычнага альянсу прадстаўлена [[Паўночнаатлантычны дагавор|Вашынгтонскім дагаворам 1949]] і чатырнаццаццю пагадненнямі — 1952 (два), 1955, 1980, 1999 (тры) і 2004 (сем пагадненняў) гадоў — аб далучэнні Грэцыі, Турцыі, ФРГ, Іспаніі, Венгрыі, Польшчы, Чэхіі, Балгарыі, Латвіі, Літвы, Румыніі, Славакіі, Славеніі і Эстоніі да НАТА. Суб’ектамі дагавора з’яўляюцца дзяржавы. Гэта вызначае юрыдычную прыроду міжнароднай арганізацыі, сведчыць аб яе міждзяржаўным характары, адрозніваючы тым самым ад [[Міжнародная арганізацыя#Міжнародныя няўрадавыя (недзяржаўныя, грамадскія) арганізацыі|міжнародных няўрадавых арганізацый]].

2. Наяўнасць пэўных мэт — важная прыкмета ў вызначэнні правамернага характару міжнароднай арганізацыі, яе арганізацыйнай структуры, кампетэнцыі, якой надзеленая арганізацыя. НАТА стваралася, каб аб’яднаць намаганні краін-членаў для калектыўнай абароны і захавання міру і бяспекі. Заключаны ў адпаведнасці са [[Статут Арганізацыі Аб'яднаных Нацый (26 чэрвеня 1945, Сан-Францыска)|Статутам ААН]] Паўночнаатлантычны пакт ставіць перад НАТА і мэты Аб’яднаных Нацый, зафіксаваныя ў прэамбуле і арт. 1 Статута: вызваліць наступныя пакаленні ад бедстваў вайны, пацвердзіць веру ў асноўныя правы чалавека і ў роўнасць правоў вялікіх і малых нацый, стварыць умовы, пры якіх могуць захоўвацца справядлівасць і павага да абавязацельстваў, што вынікаюць з дагавораў і іншых крыніц міжнароднага права, садзейнічаць сацыяльнаму прагрэсу і паляпшэнню ўмоў жыцця пры большай волі, ажыццяўляць міжнароднае супрацоўніцтва ў вырашэнні міжнародных праблем эканамічнага, сацыяльнага, культурнага і гуманітарнага характару, падтрымліваць міжнародны мір і бяспеку і з гэтай мэтай прадпрымаць эфектыўныя калектыўныя меры для прадухілення і спынення пагрозы міру і падаўлення актаў агрэсіі ці іншых парушэнняў міру.

3. Як правіла, аснову сістэмы органаў міжнароднай арганізацыі складаюць наступныя віды органаў: 1) вышэйшы, 2) выканаўчы, 3) адміністрацыйны, 4) спецыяльныя камітэты і камісіі. Структура НАТА не адпавядае гэтай сістэме, характэрнай для большасці сучасных міжнародных арганізацый, і больш нагадвае сістэму органаў ААН з яе галоўнымі і дапаможнымі органамі. Дагавор устанаўлівае стварэнне Савета і дапаможных органаў, з якіх першым будзе створаны Камітэт абароны. Такім чынам, Савет (Паўночнаатлантычны савет) — вышэйшы орган НАТА. У выканаўчым органе, які закліканы кіраваць арганізацыяй паміж сесіямі вышэйшага органа, НАТА не мае патрэбы. Паняцце сесійнасці тут умоўнае, таму што ёсць магчымасць збіраць прадстаўнікоў дзяржаў-членаў у любы момант (пры тым, што і ў звычайных умовах яны сустракаюцца не радзей за адзін раз на тыдзень). Функцыі, якія, як правіла, выконваюць выканаўчыя органы, — забеспячэнне эфектыўнасці дзейнасці міжнароднай арганізацыі, ажыццяўленне сувязі з дзяржавамі-членамі і іншымі міжнароднымі арганізацыямі, складанне бюджэту арганізацыі, падрыхтоўка павесткі дня пасяджэнняў вышэйшага органа і разгляд пытанняў персаналу — у асноўным перададзены Міжнароднаму сакратарыяту НАТА. Між тым, у большасці міжнародных арганізацый сакратарыят — орган адміністрацыйны.

4. НАТА мае самастойныя правы і абавязкі, адрозныя ад правоў і абавязкаў дзяржаў-членаў. Ва ўстаноўчым акце міжнароднай арганізацыі асобныя артыкулы адрасаваны непасрэдна дзяржавам-членам, іншыя — міжнароднай арганізацыі, у асобе яе органаў. У арт. 8 Вашынгтонскага дагавора абвешчана, што
<blockquote>«''кожны бок, які дамаўляецца, заяўляе, што ні адно з міжнародных пагадненняў, якія маюць у цяперашні час сілу, паміж ім і любым іншым бокам, які дамаўляецца, не знаходзіцца ў супярэчнасці з палажэннямі гэтага дагавора, і абавязваецца не прымаць ніякага міжнароднага абавязацельства, якое супярэчыць гэтаму дагавору''».</blockquote>
Арт. 9 дагавора, наадварот, звернуты непасрэдна да арганізацыі:
<blockquote>«''Савет створыць такія дапаможныя органы, якія могуць аказацца неабходнымі, у прыватнасці, ён неадкладна створыць Камітэт абароны, які будзе рэкамендаваць меры для прымянення артыкулаў 3 і 5''».</blockquote>
Магчымасць міжнароднай арганізацыі мець самастойныя правы і абавязкі, асобныя ад правоў і абавязкаў дзяржаў-членаў, фарміруе арганізацыю як [[Суб’ект міжнароднага права|суб’екта міжнароднага права]], які валодае сваёй прававой воляй і правы якога непасрэдна звязаныя з міжнароднай правасуб’ектнасцю. Да такіх правоў належаць права на заключэнне міжнародных пагадненняў, права на прывілеі і імунітэты, права на прадстаўніцтва і іншыя правы, звязаныя з міжнароднай правасуб’ектнасцю. Вонкава міжнародная арганізацыя, у тым ліку і НАТА, выступае самастойна, як адзінае цэлае, прадстаўленае генеральным сакратаром арганізацыі.

5. Пад заснаваннем ў адпаведнасці з міжнародным правам разумеецца правамерны характар міжнароднай арганізацыі, неабходнасць адпаведнасці яе статута і дзейнасці агульнапрызнаным прынцыпам і [[Норма міжнароднага права|нормам міжнароднага права]] і, перш за ўсё, нормам jus cogens у сэнсе арт. 53 [[Венская канвенцыя аб праве міжнародных дагавораў, 1969|Венскай канвенцыі аб праве міжнародных дагавораў 1969]]. Лічыцца, што імператыўнымі нормамі jus cogens з’яўляюцца прынцыпы Статута ААН, а Паўночнаатлантычны пакт у цэлым тэкстуальна сумяшчальны са Статутам ААН. У той жа час, не адпавядаюць главе VIII Статута ААН палажэнні Вашынгтонскага дагавора аб яго тэрытарыяльнай сферы дзеяння: некалькі кантынентаў і велізарныя прасторы Сусветнага акіяна. НАТА таксама не выконвае арганізацыйна-прававых мер, якія накладаюцца на яе, як на рэгіянальную арганізацыю ў адпаведнасці з главой VIII, але працягвае настойваць на гэтым статусе, каб мець магчымасць ажыццяўляць прымусовыя дзеянні адносна іншых дзяржаў, як у выпадку з легітымацыяй агрэсіі НАТА супраць Югаславіі.

== Арганізацыйная структура ==

* '''Паўночнаатлантычны савет''' ({{lang-en|The North Atlantic Council}}, NAC), вышэйшы палітычны орган НАТА, складаецца з пастаянных прадстаўнікоў (у рангу пасла) усіх краін-членаў, якія праводзяць пасяджэнні як мінімум раз на тыдзень. Савет таксама збіраецца на міністэрскім і на вышэйшым узроўнях, але, у любым выпадку, ён мае аднолькавыя паўнамоцтвы ў прыняцці рашэнняў, незалежна ад узроўню, на якім гэта было зроблена. Рашэнні прымаюцца на аснове кансэнсусу. Старшынствуе на пасяджэннях Генеральны сакратар НАТА.

Савет — адзіны орган, стварэнне якога прама прадугледжана тэкстам Паўночнаатлантычнага дагавора. Савет надзелены паўнамоцтвамі ўтвараць дадатковыя органы. Так былі створаны камітэты і планавыя групы для забеспячэння работы Савета і падрыхтоўкі рэкамендацый ў спецыяльных галінах.

Пытанні, якія разглядае Савет, датычацца ўсіх аспектаў дзейнасці арганізацыі і, звычайна, засноўваюцца на дакладах і рэкамендацыях, якія рыхтуюцца па запыту Савета ніжэйшымі камітэтамі. Пытанні таксама могуць быць паднятыя нацыянальнымі пастаяннымі прадстаўнікамі ці Генеральным сакратаром.

* '''Камітэт планавання абароны''' ({{lang-en|Defence Planning Committee}}, DPC), палітыка-ваенны орган НАТА, звычайна складаецца з пастаянных прадстаўнікоў усіх краін-членаў акрамя Францыі, і як мінімум двойчы на год склікаецца на ўзроўні міністраў абароны і разглядае пытанні, звязаныя з сумесным абарончым планаваннем. Камітэт планавання абароны забяспечвае кіраванне ваеннымі структурамі НАТА і, у межах сваёй кампетэнцыі, мае тыя функцыі і паўнамоцтвы, што і Паўночнаатлантычны савет ў межах яго кампетэнцыі.

* '''Група ядзернага планавання''' ({{lang-en|Nuclear Planning Group}}, NPG), асноўны орган для кансультацый па ўсіх пытаннях, што адносяцца да ролі ядзерных сіл у палітыцы бяспекі і абароны НАТА. У групе ўдзельнічаюць усе краіны-члены, за выключэннем Францыі. Ісландыя ўдзельнічае як назіральнік. Група, як правіла, збіраецца два разы на год на ўзроўні міністраў абароны, звычайна разам з Камітэтам планавання абароны, а таксама на ўзроўні паслоў — па меры неабходнасці.

* '''Генеральны сакратар''' ({{lang-en|The Secretary General}}), вышэйшая службовая асоба НАТА. Ён адказвае за арганізацыю і кіраўніцтва працэсам кансультацый і выпрацоўкі рашэнняў у Паўночнаатлантычным альянсе. Узначальвае пасяджэнні Паўночнаатлантычнага савета, Камітэта планавання абароны, Групы ядзернага планавання, іншых галоўных камітэтаў. Ён дзейнічае як галоўны афіцыйны прадстаўнік ({{lang-en|principal spokesman}}) арганізацыі ў яе знешніх стасунках. Генеральнаму сакратару падпарадкаваны Міжнародны сакратарыят. З 2004 пасаду Генеральнага сакратара займае Яап дэ Хооп Схефер (Нідэрланды).

Пад непасрэдным кіраўніцтвам Генеральнага сакратара знаходзяцца '''Кабінет''' ({{lang-en|Private Office}}) і '''Адміністрацыя''' ({{lang-en|Office of the Secretary General}}) '''Генеральнага сакратара'''. Кабінет дапамагае Генеральнаму сакратару і яго намесніку (які кіруе шэрагам рабочых груп) па ўсіх аспектах іх працы. У яго штаце знаходзяцца юрысконсульт і спецыяльны саветнік па справах Цэнтральнай і Усходняй Еўропы.

Адміністрацыя Генеральнага сакратара складаецца з Выканаўчага сакратарыята, Упраўлення інфармацыі і прэсы і Службы бяспекі НАТА. '''Выканаўчы сакратарыят''' ({{lang-en|Executive Secretariat}}) забяспечвае функцыянаванне Савета НАТА, Савета Еўра-атлантычнага партнёрства, Камітэта планавання абароны, Групы ядзернага планавання і ўсіх структур, утвораных вышэйназванымі органамі. На Выканаўчы сакратарыят ускладзена і адміністрацыйнае забеспячэнне праграмы «Партнёрства дзеля міру».

'''Упраўленне інфармацыі і прэсы''' ({{lang-en|Office of Information and Press}}) складаецца са '''Службы СМІ''' ({{lang-en|Press and Media Service}}) і '''Інфармацыйнай службы''' ({{lang-en|Information Service}}). Дырэктар Упраўлення ўзначальвае таксама '''Камітэт па інфармацыі і культурных сувязях''' ({{lang-en|the Committee on Information and Cultural Relations}}).

'''Служба бяспекі НАТА''' ({{lang-en|NATO Office of Security}}) каардынуе і ажыццяўляе палітыку ўнутранай бяспекі НАТА. Дырэктар службы — галоўны саветнік Генеральнага сакратара па пытаннях бяспекі і старшыня '''Камітэта НАТА па бяспецы''' ({{lang-en|NATO Security Committee}}). Ён кіруе '''Службай бяспекі штаб-кватэры''' і адказвае за ўсеагульную бяспеку ў блоку.

* '''Міжнародны сакратарыят''' ({{lang-en|International Staff}}) забяспечвае дзейнасць Савета НАТА і яго камітэтаў. Міжнародны сакратарыят складаецца з Адміністрацыі Генеральнага сакратара, пяці аддзелаў (палітычны, планавання і палітыкі абароны, матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння абароны, інфраструктуры і планавання выкарыстання цывільных службаў пры надзвычайным становішчы, па навуцы і навакольным асяроддзі), кіраўніцтва справамі і кабінета фінансавага кантралёра. Кожны з аддзелаў узначальваецца памочнікам генеральнага сакратара. Акрамя таго, Міжнародны сакратарыят — гэта некалькі цывільных агенцтваў і арганізацый, размешчаных у розных краінах-членах. Гэтыя арганізацыі працуюць па спецыяльных кірунках, такіх як камунікацыі ці тылавое забеспячэнне.

Персанал Міжнароднага сакратарыята набіраецца непасрэдна арганізацыяй альбо па накіраваннях ўрадаў краін-членаў тэрмінам на тры — чатыры гады. Супрацоўнікі міжнароднага сакратарыята адказныя перад Генеральным сакратаром і абавязваюцца захоўваць поўную лаяльнасць арганізацыі на ўвесь час знаходжання на пасадзе.

* '''Ваенны камітэт''' ({{lang-en|Military Committee}}), вышэйшы ваенны орган НАТА, дае палітычным уладам блока рэкамендацыі па ваенных пытаннях дзейнасці ў зоне адказнасці НАТА, забяспечвае Галоўнаму камандаванню НАТА магчымасць выканання сваіх функцый. Знаходзіцца пад палітычным кіраўніцтвам Паўночнаатлантычнага савета і Камітэта планавання абароны, а калі закранаюцца ядзерныя пытанні, то і Групы ядзернага планавання. Камітэт складаецца з начальнікаў штабоў кожнай краіны-члена (у тым ліку, і Францыі, якая да 1996 года была прадстаўлена вайсковай місіяй у Ваенным камітэце). Ісландыя не мае ўзброеных сіл, але можа быць прадстаўлена цывільнай асобай. Начальнікі штабоў сустракаюцца не радзей, як два разы на год. У астатні час краіны прадстаўлены нацыянальнымі ваеннымі прадстаўнікамі, што прызначаюцца начальнікамі штабоў.

* '''Інтэграваная вайсковая структура''' ({{lang-en|Integrated Military Structure}}) знаходзіцца пад палітычным кантролем і бягучым кіраўніцтвам вышэйшага ўзроўню. Яе прызначэнне — у забеспячэнні арганізацыйных рамак абароны тэрыторый краін-членаў ад знешніх пагроз. Яна ўключае ў сябе сетку вайсковага камандавання, што пакрывае ўсю Паўночнаатлантычную зону.

НАТА мае два галоўныя цэнтры камандавання — '''Саюзнае камандаванне аб’яднаных ўзброеных сіл у Еўропе''' ({{lang-en|Supreme Allied Commander Europe}}, SACEUR), размешчанае ў так званым '''ШЭЙПе''' ({{lang-en|SHAPE — Supreme Headquarters Allied Powers Europe}}), непадалёку ад Монса (Бельгія), і '''Саюзнае камандаванне аб’яднаных узброеных сіл у зоне Атлантычнага акіяна''' ({{lang-en|Supreme Allied Commander Atlantic}}, SACLANT) у Норфалку (штат Вірджынія, ЗША). Існуе таксама '''Рэгіянальная стратэгічная група Канады—ЗША''' ({{lang-en|Canada—U.S. Regional Planning Group}}, CUSRPG), размешчаная ў Арлінгтоне (ЗША), якой даручана каардынаваць планаванне абароны Паўночнай Амерыкі.

* '''Міжнародны ваенны штаб''' ({{lang-en|International Military Staff}}) забяспечвае дзейнасць Ваеннага камітэта і арганізуе выкананне яго рашэнняў. Супрацоўнікі Міжнароднага ваеннага штаба маюць такі ж статус у арганізацыі, як і супрацоўнікі Міжнароднага сакратарыята, але падпадаюць пад адміністрацыйную ўладу начальніка штаба альбо кіраўніка самастойнага агенцтва НАТА, у якім яны непасрэдна працуюць. Начальнік Міжнароднага ваеннага штаба выбіраецца Ваенным камітэтам і можа быць прадстаўніком любой краіны, але мець адрознае грамадзянства ад старшыні Ваеннага камітэта.

У арганізацыйным плане Міжнародны ваенны штаб падраздзяляецца на наступныя аддзелы: разведкі, планавання і палітыкі, аперацый, матэрыяльна-тэхнічнага забеспячэння, сувязі і сістэм інфармацыі, узбраенняў і стандартызацыі. Пры начальніку Міжнароднага ваеннага штаба створаны '''Сітуацыйны цэнтр НАТА''' ({{lang-en|NATO Situation Centre}}), прызначаны дапамагаць Паўночнаатлантычнаму савету, Камітэту планавання абароны і Ваеннаму камітэту ў выкананні імі сваіх функцый у крызісныя перыяды. Цэнтр кругласутачна назірае за палітычным, ваенным і эканамічным станам у сферах, якія цікавяць НАТА, наглядае і абслугоўвае сістэмы сувязі НАТА, забяспечвае магчымасці для хуткай арганізацыі кансультацый і камандных дзеянняў падчас перыядаў напружанасці.

Пасля абвешчаных пасля студзеньскага 1994 саміту ініцыятыў Паўночнаатлантычны савет заснаваў некалькі дадатковых структур, якія дапамагаюць НАТА у выкананні яе новых задач.

'''Камітэт палітыка-вайсковага кіравання па праграме «Партнёрства дзеля міру»''' ({{lang-en|Political-Military Steering Committee on Partnership for Pease}}, PMSE) з’яўляецца важнейшым рабочым форумам «Партнёрства». Ён збіраецца ў розных канфігурацыях: гэта і сустрэчы з асобнымі краінамі-партнёрамі, і з усімі краінамі —ўдзельніцамі Савета Еўра-атлантычнага партнёрства.

'''Сумесны камітэт па праблеме распаўсюджвання зброі''' ({{lang-en|Joint Committee on Proliferation}}, JCP) распрацоўвае супольную палітыку ў галіне распаўсюджвання ўзбраенняў і з’яўляецца палітычным форумам для кансультацый па гэтай праблеме.

'''Часовая група каардынавання палітыкі''' ({{lang-en|Provisional Policy Coordination Group}}, PPCG) працуе над праблемай падтрымання міру і над тым, як павысіць эфектыўнасць НАТА ў гэтай галіне, распрацоўвае канцэпцыю аб’яднаных тактычных войскаў. Група адказвае за супрацоўніцтва з Заходнееўрапейскім Саюзам.

* Большасць з арганізацыйных структур НАТА размешчана ў яе штаб-кватэры. '''Штаб-кватэра НАТА''' ({{lang-en|the NATO Headquarters}}) у Бруселі з’яўляецца палітычным цэнтрам Альянсу і пастаянным месцам знаходжання Паўночнаатлантычнага савета. Тут размяшчаюцца пастаянныя прадстаўніцтвы дзяржаў-членаў, Генеральны сакратар і Міжнародны сакратарыят, нацыянальныя вайсковыя прадстаўніцтвы, старшыня Ваеннага камітэта і Міжнародны вайсковы штаб і шмат якіх агенцтваў НАТА.

Каля 4 тысяч чалавек працуюць у штаб-кватэры НАТА на поўнай стаўцы. З іх больш за 2000 — члены нацыянальных прадстаўніцтваў пры НАТА. Прыкладна тысячу чалавек налічвае Міжнародны сакратарыят і да 500 — Міжнародны ваенны штаб.

* У дадатак да апісаных вышэй камандных структур існуе шэраг ваенных агенцтваў, даследчых і навучальных устаноў, падпарадкаваных Ваеннаму камітэту або вярхоўным галоўнакамандуючым.

'''Дарадчая група па аэракасмічных даследаваннях''' ({{lang-en|Advisory Group for Aerospace Research and Development}},AGARD) была ўтворана ў [[1952]] для спрыяння распрацоўкам і абмену інфармацыяй у галіне аэракасманаўтыкі паміж краінамі НАТА. Штаб-кватэра AGARD знаходзіцца ў Парыжы.

'''Ваеннае агенцтва па стандартызацыі''' ({{lang-en|Military Agency for Standartisation}}, MAS), галоўнае ваеннае агенцтва па стандартызацыі ў НАТА. Створана ў [[Лондан]]е ў [[1951]] з мэтай садзеяння аператыўнай, працэдурнай і матэрыяльна-тэхнічнай стандартызацыі сярод членаў НАТА дзеля надання войскам Альянсу большай эфектыўнасці ў сумесных аператыўных мерапрыемствах. З [[1970]] размяшчаецца ў штаб-кватэры НАТА у Бруселі.

'''Кансультацыйны камітэт НАТА па ваеннай электроніцы''' ({{lang-en|NATO Electronic Warfare Advisory Committee}}, NEWAС) заснаваны ў 1966. Закліканы павысіць магчымасці электронных службаў НАТА падчас баявых дзеянняў. Аналізуе прагрэс, дасягнуты на нацыянальным узроўні і ў інтэграцыйных вайсковых структурах наконт магчымасцей вайсковага электроннага забеспячэння. NEWAC складаецца з прадстаўнікоў кожнай краіны-члена НАТА і вярхоўных галоўнакамандуючых.

'''Вучэбная група НАТА''' ({{lang-en|NATO Training Group}}, NTG) аб’ядноўвае ўсе намаганні ў рамках НАТА па трэніроўках і вучэннях на шматнацыянальнай аснове, спрыяе правядзенню трэніровак і вучэнняў сярод краін-членаў.

'''Камітэт кіраўнікоў ваенна-медыцынскіх служб краін НАТА''' ({{lang-en|Committee of the Chiefs of Military Medical Services in NATO}}, COMEDS), таксама вядомы як EUROMED. Складаецца з вышэйшых ваенна-медыцынскіх чыноўнікаў краін-членаў, дзейнічае як цэнтр па развіцці, каардынацыі і кансультаванні Ваеннага камітэта ў гэтай галіне.

'''Метэаралагічная група Ваеннага камітэта''' ({{lang-en|Military Committee Meteorogical Group}}, MCMG) дае спецыяльныя парады Ваеннаму камітэту ў сферы метэаралогіі, дапамагае яму ў выпрацоўцы адпаведнай палітыкі і тэхнікі.

Шэсць спецыялізаваных '''агенцтваў па тэлекамунікацыях, сістэмах сувязі і інфарматыцы''' ({{lang-en|Military Telecommunications and Communications and Information Systems (CIS) Agencies}}) забяспечваюць вайсковы камітэт экспертнай падтрымкай у гэтай галіне ваеннай тэхнікі. Паміж сабой яны спецыялізуюцца на камунікацыйнай і камп’ютэрнай бяспецы (ACCSA), лініях сувязі (ALLA), радыёчастотах (ARFA), тактычных сродках сувязі (ATCA), узаемасувязі баз даных (ADSIA), марской сувязі (ANCA). Размяшчаюцца ў Бруселі, за выключэннем ANCA, месцазнаходжанне якога — Лондан.

'''Тэхнічны цэнтр Вярхоўнага галоўнакамандавання аб’яднанымі войскамі ў Еўропе''' ({{lang-en|SHAPE Technical Centre}}) размяшчаецца ў [[Гаага|Гаазе]] і працуе пад палітычным кіраўніцтвам Вярхоўнага галоўнакамандуючага аб’яднанымі ўзброенымі сіламі ў Еўропе (SACEUR). Задача цэнтра заключаецца ў тэхнічнай дапамозе ШЭЙПу і ў правядзенні даследаванняў для аб’яднанага камандавання ў Еўропе. Сфера інтарэсаў тэхнічнага цэнтра: гатоўнасць войскаў і вайсковых структур, новыя тэхналогіі ўзбраенняў, камандаванне і кантроль (інфарматызацыя і аўтаматызацыя гэтых працэсаў), інжынерныя сістэмы і аператыўная дапамога.

'''Цэнтр падводных даследаванняў Вярхоўнага галоўнакамандуючага войскамі ў зоне Атлантыкі''' ({{lang-en|SACLANT Undersea Research Centre}}, SACLANTCEN) створаны ў 1959 каля [[Спецыя (горад)|Спецыі]] ў Італіі і афіцыйна стаў структурай НАТА ў [[1963]]. Распрацоўвае парады SACLANT у галіне барацьбы з падводнымі лодкамі і мінамі. Праводзіць і акіянаграфічныя даследаванні.

У 1996 пачало працу агенцтва па нагляду за навуковым і тэхналагічным працэсам у Альянсе — '''Арганізацыя па даследаваннях і тэхналогіях''' ({{lang-en|Research and Technology Organisation}}, R&TO). Створаная для больш паспяховага кіраўніцтва даследчымі праграмамі ў рамках ужо існуючых '''Дарадчай групы па аэракасмічных даследаваннях''' (AGARD) і '''Групы абарончых даследаванняў''' ({{lang-en|Defence Research Group}}, DRG), R&TO кіруецца '''Саветам''' ({{lang-en|R&T Board}}), які, у сваю чаргу, замяніў сабой органы кіравання AGARD і DRG. Савет каардынуе абмен навуковай інфармацыяй паміж краінамі-членамі. Складаныя сістэмы навукова-даследчых супольнасцей краін прадстаўленыя трыма элементамі: урадавая, прамысловая і акадэмічная навука ў галіне абароны.

НАТА валодае трыма навучальнымі ўстановамі. '''Абарончы каледж НАТА''' ({{lang-en|NATO Defence College}}) заснаваны ў Парыжы ў [[1951]], пераведзены ў 1966 у [[Рым]]. Рыхтуе афіцэраў і цывільны персанал для заняцця ключавых пастоў у НАТА і нацыянальных адміністрацыях.

'''Школа НАТА''' ({{lang-en|NATO (SHAPE) School}}), размешчаная ў [[Оберамергау]] ў Германіі, — адзін з галоўных цэнтраў падрыхтоўкі ваенных і цывільных спецыялістаў для службы ў НАТА. Створаная ў [[1953]], у 1966 перайшла пад аператыўны кантроль SACEUR. З 1953 падрыхтоўку ў школе прайшлі больш як 50 000 афіцэраў і цывільных асоб. Кожны год каля 6 тысяч слухачоў наведваюць курсы па спецыяльнасцях: ядзерная, біялагічная і хімічная абарона, вайсковая электроніка, камандаванне і кантроль, мабільныя войскі, шматнацыянальныя войскі, падтрыманне міру, ахова навакольнага асяроддзя, крызіснае кіраванне.

'''Школа сродкаў сувязі і інфармацыйных сістэм''' ({{lang-en|NATO Communicatians and Information Systems (CIS) School}}) забяспечвае ўзмоцненую падрыхтоўку цывільнага і ваеннага персаналу перад накіраваннем іх на працу ў камунікацыйныя і інфармацыйныя службы НАТА. Размяшчаецца школа на базе італьянскіх ВПС у Лаціне.

== Механізм супрацоўніцтва ==

Усе краіны-члены НАТА у поўнай меры ўдзельнічаюць на палітычным узроўні супрацоўніцтва ў рамках Альянсу і ўсе аднолькава прынялі на сябе абавязкі, што ўтрымліваюцца ў арт. 5 Паўночнаатлантычнага дагавора і сімвалізуюць непадзельнасць іх бяспекі, а менавіта, што напад на адну ці некалькі краін разглядаецца як напад на ўсе краіны-члены. Ніводная краіна-член НАТА не павінна спадзявацца толькі на свае ваенна-палітычныя намаганні і эканамічныя рэсурсы. Роўнасць бяспекі краін-членаў — у адсутнасці залежнасці паміж ёй і тымі нацыянальнымі вайсковымі магчымасцямі, што ўкладзеныя ў агульную стабільнасць.

Спосаб функцыянавання НАТА забяспечвае ўлік патрэбнасцей краін-членаў ў адпаведнасці з іх становішчам у арганізацыі. Так, Ісландыя, не маючы ўзброеных сілаў, прадстаўлена ў ваенных органах НАТА цывільным прадстаўніком.

Францыя, застаючыся паўнавартым членам арганізацыі і яе палітычных структур, выйшла ў 1966 з інтэграванай вайсковай структуры НАТА, не ўдзельнічала ў працы Камітэта планавання абароны, Групы ядзернага планавання і Ваеннага камітэта. Рэгулярныя кантакты з ваеннымі структурамі НАТА ажыццяўляліся праз французскую ваенную місію пры Ваенным камітэце, а таксама праз удзел у асобных галінах супрацоўніцтва (сродкі сувязі, узбраенні, матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне і г.д.). З 1995 Францыя аднавіла работу ў Камітэце планавання абароны і Ваенным камітэце, але адносіны з інтэграванай вайсковай структурай НАТА не змяніліся: яны працягваюць рэгулявацца двухбаковымі пагадненнямі.

Іспанія ўдзельнічае ў працы Камітэта планавання абароны, Групы ядзернага планавання і Ваеннага камітэта. У адпаведнасці з вынікамі нацыянальнага рэферэндуму 1986, Іспанія не ўдзельнічае ў інтэграванай вайсковай структуры НАТА, але прымае ўдзел у калектыўным абарончым планаванні. Дамоўленасці аб вайсковай каардынацыі дазваляюць іспанскім войскам супрацоўнічаць з іншымі саюзнымі войскамі ў спецыяльных галінах, застаючыся пры гэтым за межамі інтэграванай вайсковай структуры. У [[1996]] іспанскі парламент пагадзіўся з рашэннем урада аб пераходзе да поўнага ўдзелу Іспаніі ў аб’яднанай вайсковай структуры НАТА.

Усе без выключэння краіны НАТА удзельнічаюць у працы Камітэта палітыка-вайсковага кіравання па праграме «Партнёрства дзеля міру» і іншых групах, што дзейнічаюць па праграмах Савета еўра-атлантычнага партнёрства і «Партнёрства дзеля міру».

Адрозненні паміж краінамі-членамі НАТА могуць таксама быць вынікам геаграфічнага, палітычнага, ваеннага або канстытуцыйнага становішча. Так, удзел Нарвегіі і Даніі ў ваенных планах НАТА абмяжоўваецца нацыянальным заканадаўствам, па якім немагчыма размяшчэнне ядзернай зброі і замежных войскаў на іх нацыянальнай тэрыторыі ў мірны час.

Выпрацоўка палітыкі НАТА і падрыхтоўка канкрэтных мерапрыемстваў ажыццяўляецца на падставе рэгулярных узаемных кансультацый краін-членаў. Такія кансультацыі могуць мець некалькі форм:
* аднабаковае прадастаўленне інфармацыі кім-небудзь з удзельнікаў;
* двухбаковы ці шматбаковы інфармацыйны абмен;
* апавяшчэнне іншых удзельнікаў аб рашэннях, прынятых на нацыянальным узроўні (у тым ліку з мэтай атрымаць ухваленне з боку партнёраў);
* папярэдняе паведамленне аб падрыхтоўваемых акцыях;
* папярэднія кансультацыі з мэтай узгаднення паралельных дзеянняў, якія будуць ажыццяўляцца кожным з удзельнікаў індывідуальным чынам;
* кансультацыі з мэтай выпрацоўкі такіх рашэнняў, якія павінны прымацца ці ажыццяўляцца на калектыўнай аснове.

Рэгулярныя кансультацыі па палітычных пытаннях таксама маюць месца ў рамках Савета еўра-атлантычнага партнёрства і пры сустрэчах Паўночнаатлантычнага савета і палітычных камітэтаў з партнёрамі па супрацоўніцтву — дзяржавамі, якія не з’яўляюцца членамі НАТА.

Галоўнымі форумамі НАТА для інтэнсіўных кансультацый падчас перыядаў палітычнай напружанасці з’яўляюцца Паўночнаатлантычны савет і Камітэт планавання абароны пры падтрымцы Ваеннага камітэта і палітычных камітэтаў. Стабільнасць камунікацыйнага працэсу забяспечвае Сітуацыйны цэнтр НАТА, які круглыя суткі падтрымлівае сувязь са сталіцамі дзяржаў-членаў НАТА і галоўнакамандуючымі войскамі НАТА.

== Месца і роля ў свеце ==

=== Трансфармацыя НАТА ===

[[Лонданскі саміт НАТА 1990]], [[Рымскі саміт НАТА 1991]], [[Стратэгічная канцэпцыя НАТА 1991]], [[Савет еўра-атлантычнага партнёрства]], [[Праграма «Партнёрства дзеля міру»]], [[Вашынгтонскі саміт НАТА 1999]], [[Стратэгічная канцэпцыя НАТА 1999]].

=== Аперацыі НАТА ===
{{main|Аперацыі НАТА}}

* Аперацыі [[1992]]—[[1993]] у былой Югаславіі: нагляд ваенна-марскімі сіламі за выкананнем эмбарга ў Адрыятыцы, усталяванага ў адпаведнасці з рэзалюцыяй № 787 Савета Бяспекі ААН; кантроль зоны, забароненай для палётаў над Босніяй і Герцэгавінай, забяспечаны самалётамі НАТА, у адпаведнасці з рэзалюцыяй № 781 Савета Бяспекі ААН.

* Авіяўдары па пазіцыях войскаў баснійскіх сербаў вакол [[Сараева]], [[Гораждзе]], [[Біхач]]а, абстрэл аэрадрома Удбіна ў [[Рэспубліка Сербская Краіна|Сербскай Краіне]] ў [[1994]]—1995. [[Аперацыя «Абдуманая сіла»]] ({{lang-en|Deliberate Force}}).

* Ажыццяўленне ваеннага аспекту мірнага дагавора па Босніі [[1995]] у рамках шматнацыянальных «выканаўчых» сіл ({{lang-en|Implementation Force}}, IFOR): аперацыя «Сумесная спроба» ({{lang-en|Joint Endeavour}}) снежань 1995 — снежань 1996.

* Стабілізацыйныя сілы ({{lang-en|Stabilisation Force}}, SFOR).

* Аперацыя «Саюзная сіла» ({{lang-en|Operation Allied Force}}) супраць Югаславіі ў 1999 з мэтай завяршэння [[Косаўская вайна|Косаўскай вайны]].

* Аперацыі пасля [[11 верасня]] [[2001]] ({{lang-en|Operation Eagle Assist, Operation Active Endeavour}}). Ваенная прысутнасць НАТА ў [[Афганістан]]е ў рамках Міжнародных сіл па забеспячэнню бяспекі ({{lang-en|International Security Assistance Force}}, ISAF) з [[2003]].

=== Узаемадзеянне з іншымі арганізацыямі ===

[[Арганізацыя Аб’яднаных Нацый]], [[Арганізацыя па бяспецы і супрацоўніцтве ў Еўропе]], [[Еўрапейскі Саюз]], [[Арганізацыя Дагавора аб калектыўнай бяспецы]], [[Савет Еўропы]].

== Адносіны з Рэспублікай Беларусь ==
{{main|Беларусь і НАТА}}

Развіццё поўнамаштабнага супрацоўніцтва з НАТА — адзін з прыярытэтаў знешняй палітыкі [[Рэспубліка Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Наша дзяржава ўдзельнічае ў Савеце еўра-атлантычнага партнёрства з 1992 (да 1997 — Савет Паўночнаатлантычнага супрацоўніцтва), у праграме «Партнёрства дзеля міру» — з 1995. Удзел у мерапрыемствах Навуковай праграмы НАТА беларускія вучоныя бяруць з 1993. Пастаяннае прадстаўніцтва Рэспублікі Беларусь пры НАТА адкрыта ў [[1998]].

Супрацоўніцтва Беларусі і НАТА вядзецца па наступных асноўных кірунках: адпрацоўка ўзаемадзеяння пры ліквідацыі надзвычайных сітуацый, кіраванне крызіснымі сітуацыямі, моўная падрыхтоўка афіцэраў, ваенная адукацыя, дэмакратычны кантроль над узброенымі сіламі, планаванне і правядзенне аперацый па падтрыманні міру, ваенная геаграфія, гуманітарнае размініраванне, меры палітычнага і ваеннага характару, скіраваныя супраць распаўсюджання ядзернай, бактэрыялагічнай і хімічнай зброі, планаванне, арганізацыя і кіраванне нацыянальнымі праграмамі ў галіне абарончых даследаванняў і тэхналогія, стралковая зброя і лёгкія ўзбраенні.

Вясной 1999 Беларусь асудзіла [[Аперацыя «Саюзная сіла»|агрэсію супраць Югаславіі]] і часова прыпыніла адносіны з НАТА, пазней яны былі адноўлены ў поўным аб’ёме. Восенню 2001 Беларусь аказала некаторую практычную дапамогу НАТА пры падрыхтоўцы міжнароднай антытэрарыстычнай ваеннай аперацыі ў Афганістане.

У сакавіку 2011 года ў Беларусі заснаваны [[Савет Еўраатлантычнага Супрацоўніцтва]], які скіраваны на еўраатлантычную інтэграцыю Беларусі шляхам ажыццяўлення праектаў у вобласці інфармацыйнага забеспячэння суб’ектаў грамадства Беларусі <ref>[http://prezes.blog.tut.by/2011/04/28/sovet-evroatlanticheskogo-sotrudnichestva-seas/ Савет Еўраатлантычнага Супрацоўніцтва] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20140307185728/http://prezes.blog.tut.by/2011/04/28/sovet-evroatlanticheskogo-sotrudnichestva-seas/ |date=7 сакавіка 2014 }}</ref>.

== Гл. таксама ==
* [[Асноўны саюзнік па-за НАТА]]

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
* [http://www.nato.int Афіцыйны сайт НАТА]

{{НАТА}}
{{Знешняя палітыка ЗША}}
{{Халодная вайна}}
{{Міжнародная ўлада}}

{{Бібліяінфармацыя}}

{{Міжнароднае права}}



[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:НАТА| ]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя арганізацыі]]
[[Катэгорыя:Ваенна-палітычныя блокі]]
[[Катэгорыя:З’явіліся ў 1949 годзе]]
[[Катэгорыя:Дзяржавы НАТА|*]]