Прапанова аб перадачы Гамбіі Францыі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Прапанова аб перадачы Гамбіі Францыі — існае ў другой палове XIX стагоддзя палітычнае пытанне ў Вялікабрытаніі, у рамках якога разглядался магчымасць перадачы Гамбіі французам. Яно падымалася як у 1870 годзе, так і ў перыяд з 1874 па 1876 год, а потым у 1890-х гадах. Кожны раз магчымая саступка тэрыторыі сутыкалася з сур’ёзным пратэстам як з боку мясцовага гамбійскага насельніцтва, так і з боку брытанскіх гандляроў.

Першая прапанова (1868—1870)[правіць | правіць зыходнік]

У 1868 годзе Артур Кенэдзі, губернатар Сьера-Леонэ, прыняў да разгляду запыт французаў адносна магчымасці саступкі Гамбіі Францыі ў абмен на іншыя французскія тэрыторыі ў Заходняй Афрыцы. У красавіку 1869 года ён заявіў, што такая дамоўленасць будзе мець відавочныя гандлёвыя, адміністрацыйныя і ваенныя выгады для англічан. Аднак, як папярэдзіў Кенэдзі, мясцовае насельніцтва адчувае «рыцарскую прыхільнасць да каралевы і яе ўрада», таму жыхары будуць разглядаць любыя перамовы як «продаж сваёй краіны»[1].

У лютым 1870 года брытанскія ўлады пагадзіліся аддаць Гамбію. Разам з тым яны адмовіліся ад прапанаваных французамі паселішчаў, пагадзіўшыся саступіць сваю калонію ў абмен на адмову французаў ад якіх-небудзь прэтэнзій на спрэчны рэгіён Мелакуры на поўнач ад горада Фрытаўн. Гэта прапанова была прынята французамі ў сакавіку[2].

Пасля навін аб перамовах члены свабоднай афрыканскай абшчыны ў г. Батэрст (сучасны Банжул), у прыватнасці Дж. Д. Рычардс, С. Дж. Форстэр-старэйшы і У. К. Уолкат, выступілі супраць абмену. У перыяд з красавіка па кастрычнік 1870 года было арганізавана тры адпаведныя петыцыі. У Лондане Джозеф Рэфлз асудзіў ідэю саступкі Гамбіі ў сваіх лістах у The African Times[2].

Меркаванні брытанскіх гандляроў у Гамбіі з нагоды прапанаванай саступкі падзяліліся, але большая частка выказалася супраць[1].

15 ліпеня 1870 года ў Палаце лордаў Уільям Мантэгю, 7-ы герцаг Манчэстэр, звярнуўся да міністра калоній і завіў, што перадача буйнога марскога порта з выгадным размяшчэннем было б памылкай. Акрамя таго, як ён адзначыў, жыхары Гамбіі не павінны перадавацца пад кантроль іншай дзяржавы без іх згоды. Грэнвіль Левесан-Грэнвіль, 2-і граф Грэнвіль, які толькі што стаў міністрам замежных спраў і па справах Садружнасці, адказаў ад імя міністра калоній. Ён запэўніў, што пытанне па перадачы краю французам ніколі не будзе вырашана без згоды парламента[3].

Другая прапанова (1874—1876)[правіць | правіць зыходнік]

У красавіку 1874 года французскі ўрад зноў прапанаваў перадаць ім калонію. На гэты раз меркавалася абмяняць яе на Кот-д’Івуар і рэгіён Мелакуры. Як толькі гэтая навіна дасягнула ў сярэдзіне 1875 года жыхароў краю, у Батэрсце пачало актыўна дзейнічаць супрацьдзеянне гэтай прапанове. Вызваленыя афрыканскія палітычныя лідары сфармавалі Асацыяцыю карэнных жыхароў Гамбіі для каардынацыі сваіх ініцыятыў. Аналагічным чынам брытанскія гандляры для процідзеяння магчымай саступкі калоніі сфармавалі Камітэт Гамбіі. Перамовы зноў былі адкладзены[2].

У 1876 годзе аўтар артыкула ў South Australian Register аб магчымай уступцы заключыў наступнае[4]:

" У сапраўдны момант кожная частка шырокай каланіяльнай імперыі Англіі цалкам лаяльная ёй, але не будзе перабольшаннем сказаць, што ўзнікнуць зусім іншыя настроі, калі брытанскі ўрад аднойчы пагодзіцца з прынцыпам, згодна з якім ва ўгоду дзяржаўным дзеячам любая з калоній можа быць аддадзена або абменена з замежнай дзяржавай, не толькі без згоды, але і насуперак жаданні народа, чыя адданасць становіцца прадметам здзелкі. "

Ідэя перадачы Гамбіі заставалася ў палітычным парадку дня і ў 1880-х гадах, але ўрад не высунуў ніякіх ясных прапаноў з гэтай нагоды[2].

Трэцяя прапанова (1890-я гады)[правіць | правіць зыходнік]

Пытанне аб магчымай перадачы Гамбіі зноў паўстала ў 1890-х гадах, калі брытанскія ўлады прапанавалі перадаць французам нейкую заходнеафрыканскую калонію, верагодна, Гамбію, у абмен на адмову тых ад сваіх правоў на рыбны промысел на ўзбярэжжы вострава Ньюфаўндленд. Па даных The New York Times, спрэчка аб правах на рыбалоўства на Ньюфаўндлендзе працягвалася з часоў Утрэхцкага мірнага дагавора 1713 года[5]. У 1891 годзе газета The Spectator адзначала, што «брытанская Гамбія мала што прыносіць Англіі, акрамя як у якасці сродку нанясення шкоды Францыі; з нашага боку было б цалкам разумна абмяняць яе, як прапаноўвалася»[6].

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ а б Loew, Gary Wayne (2015). "The Bathurst Connection: The Centrality of Gambia to the Development of Transatlantic Air Mail" (PDF). Cameo. 16 (3): 130–150.
  2. ↑ а б в г Hughes, Arnold. Historical Dictionary of the Gambia Архівавана 3 сакавіка 2016. / Arnold Hughes, David Perfect. — Lanham, Maryland : Scarecrow Press, 2008. — P. 27, 34–35.
  3. ↑ Transfer of Gambia to the French - Question. Hansard (15 июля 1870). Архівавана з першакрыніцы 19 ліпеня 2009. Праверана 31 августа 2023.
  4. ↑ "The Proposed Cession of the Gambia Settlements". South Australian Register. 4 апреля 1876. pp. 4–5. Праверана 31 августа 2023. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate= і |date= (даведка)
  5. ↑ "Gambia Editorial". The New York Times. 20 ноября 1890. Архівавана з арыгінала (PDF) 2017-03-27. Праверана 31 августа 2023. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate= і |date= (даведка)
  6. ↑ "Newfoundland and the Possibilities of Compromise". The Spectator. 4 апреля 1891. pp. 8–9. Праверана 31 августа 2023. {{cite news}}: Праверце значэнне даты ў: |accessdate= і |date= (даведка)
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Прапанова_аб_перадачы_Гамбіі_Францыі&oldid=4613758"