Прагляд зыходнага тэксту старонкі Саюзная Дзяржава

{{Дзяржава
|Частка=
|Беларуская назва= Саюзная Дзяржава
|Арыгінальная назва=
|Без сцяга і герба= так
|Сцяг=
|памер сцяга=
|Герб=
|памер герба=
|Замест герба=
|Родны склон=
|lat_deg=|lat_min=|lat_sec=|lat_dir=|lon_deg=|lon_min=|lon_sec=|lon_dir=|region=|CoordScale=
|На карце=
|памер карты=
|подпіс да карты=
|На карце2=
|памер карты2=
|Дэвіз=
|Пераклад дэвізу=
|Без гімна=
|Назва гімна=
|Аўдыё=
|Спрэчны статус=
|Заснавана=
|Дата заснавання=
|Абвяшчэнне незалежнасці=
|Незалежнасць ад=
|Дыпламатычнае прызнанне=
|Дата незалежнасці=
|Мова=
|Мовы=
|Сталіца=
|Найбуйнейшыя гарады=
|Форма кіравання=
|Пасады кіраўнікоў=
|Кіраўнікі=
|Дзяржаўная рэлігія=
|Плошча=
|Тэрыторыя=
|Працэнт вады=
|Месца па плошчы=
|Месца па тэрыторыі=
|Насельніцтва=
|Год ацэнкі=
|Год перапісу=
|Насельніцтва па перапісу=
|Месца па насельніцтву=
|Шчыльнасць насельніцтва=
|Месца па шчыльнасці=
|ВУП=
|Валюта=
|Дамены=
|Тэлефонны код=
|Часавыя паясы=
|Заўвагі=
}}
[[Файл:1996. Stamp of Belarus 0154.jpg|250px|thumb|left|Паштовая марка Беларусі]]
'''Саю́зная дзяржа́ва''' — саюз [[Расія|Расійскай Федэрацыі]] і [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]] з патэнцыйна адзінай палітычнай, эканамічнай, ваеннай, мытнай, валютнай, юрыдычнай, гуманітарнай, культурнай прасторай.

== Гісторыя ==

=== Перадумовы ===
Пасля [[распад СССР|распаду СССР]] і стварэння [[Садружнасць незалежных дзяржаў|СНД]] з 1992 года ўнутры гэтай арганізацыі ішоў павольны працэс узмацнення двухбаковых сувязей Расіі і Беларусі, які стрымліваў расійскі бок. Уплывовы эканамічны істэблішмент Расіі на чале з Я. Гайдарам і С. Шахраем разглядаў цеснае супрацоўніцтва з Беларуссю як лішні цяжар для Расіі. Справа ў тым, што эканоміка Беларусі не ведала сучасных рыначных пераўтварэнняў, а архаічная эканамічная сістэма цалкам залежала толькі ад датацый. Аднак расійскі бок быў зацікаўлены ў захаванні палітычнага і ваеннага кантролю над тэрыторыяй Беларусі. 20 ліпеня 1992 года прэм’ер-міністр Беларусі [[В. Кебіч]] падпісаў з в. а. прэм’ер-міністра Расіі [[Ягор Цімуравіч Гайдар|Я. Гайдарам]] шэраг ваенных дамоў, згодна з умовамі якіх вярталася цеснае ваеннае супрацоўніцтва, якое, на думку старшыні Вярхоўнага Савета С. Шушкевіча, моцна абмяжоўвала суверэнітэт Беларусі. Інтэграцыйнаму працэсу дзвюх дзяржаў не спрыялі таксама ўнутрыпалітычныя працэсы: [[Канстытуцыйны крызіс у Расіі (1993)|кастрычніцкія падзеі 1993 года ў Расіі]] і наменклатурна-парламенцкая барацьба ў Беларусі (С. Шушкевіч падтрымаў прэзідэнта Б. Ельцына, а парламенцкая большасць — ягоных праціўнікаў А. Руцкога і Р. Хасбулатава)<ref>Латышонак, А., Мірановіч, Я. Гісторыя Беларусі ад сярэдзіны XVIII ст. да пачатку XXI ст.: [пераклад] / Алег Латышонак, Яўген Мірановіч; [навуковы рэдактар А. Пашкевіч]. — Вільня: Інстытут беларусістыкі; Беласток: Беларускае гістарычнае таварыства, 2010. — 368 с.: іл., партр., факсім. — С. 304. — ISBN 978-83-60456-07-1.</ref>.

Пасля таго, як у снежні 1995 года левыя партыі — у асноўным [[Камуністычная партыя Расійскай Федэрацыі|камуністы]] і [[Аграрная партыя Расіі|аграрыі]] — атрымалі ў новай [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўнай думе Расійскай Федэрацыі]] больш за сорак працэнтаў месцаў, 14 сакавіка 1996 года Савет Дзяржаўнай думы ўнёс у парадак дня пленарнага пасяджэння падрыхтаваны фракцыяй КПРФ, Аграрнай групай і групай «Народаўладдзе» праект пастановы «пра паглыбленне інтэграцыі народаў, якія аб’ядноўваліся ў Саюз ССР, і адмене пастановы Вярхоўнага Савета РСФСР ад 12 снежня 1991 года аб дэнансацыі Дамовы аб утварэнні СССР»<ref>[http://asozd2.duma.gov.ru/arhiv/a_id.nsf/(ID)/1FFEB63E77FA3F21C32579990040FF4D?OpenDocument протокол заседания Совета ГД (14 марта 1996)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20170104001303/http://asozd2.duma.gov.ru/arhiv/a_id.nsf/(ID)/1FFEB63E77FA3F21C32579990040FF4D?OpenDocument |date=4 студзеня 2017 }}</ref>. На наступны дзень Дзяржаўная дума прыняла гэтую пастанову, а таксама пастанову «Аб юрыдычнай сіле для Расійскай Федэрацыі — Расіі вынікаў рэферэндуму СССР 17 сакавіка 1991 года па пытанні аб захаванні Саюза ССР»<ref>[http://lawrussia.ru/texts/legal_185/doc185a837x809.htm Постановление Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации от 15 марта 1996 г. № 157-II ГД «О юридической силе для Российской Федерации — России результатов референдума СССР 17 марта 1991 г. по вопросу о сохранении Союза ССР»]</ref>. Рэальных палітычных наступстваў гэтыя рашэнні не мелі<ref>[http://bestpravo.com/rossijskoje/rf-zakony/u5o.htm О стабильности правовой системы Российской Федерации] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20161201213608/http://bestpravo.com/rossijskoje/rf-zakony/u5o.htm |date=1 снежня 2016 }}</ref><ref>[http://www.politika.su/fs/gd2sbel.html ГД ФС РФ II созыва (1995—1999): «Беловежский» вопрос]</ref>, але спрыялі развіццю інтэграцыйных працэсаў паміж Расіяй і Беларуссю.

=== Ад Супольнасці да Саюзнай Дзяржавы ===
[[Файл:RIAN archive 141088 Signing Treaty on Establishing Russian-Belarusian Union.jpg|thumb|250px|Урачыстая цырымонія падпісання Дагавора аб Саюзе Беларусі і Расіі 2 красавіка 1997 г.]]
[[21 лютага]] [[1995]] года падчас афіцыйнага візіту Б. Ельцына ў Рэспубліку Беларусь у Мінску адбылося падпісанне Дагавора аб дружбе, добрасуседстве і супрацоўніцтве паміж Рэспублікай Беларусь і Расійскай Федэрацыяй.

[[2 красавіка]] [[1996]] года паміж дзвюма дзяржавамі была дасягнутая дамоўленасць аб стварэнні Супольнасці Незалежных Дзяржаў Расіі і Беларусі<ref>[http://cyberleninka.ru/article/n/integratsionnye-tendentsii-v-belorussko-rossiyskih-otnosheniyah#ixzz4RtnAgCJ9 Веревкина Ю. И. ИНТЕГРАЦИОННЫЕ ТЕНДЕНЦИИ В БЕЛОРУССКО-РОССИЙСКИХ ОТНОШЕНИЯХ]</ref><ref>Документы о подписании Договора о Сообществе России и Беларуси (тексты выступлений президента РФ Б. Н. Ельцина по случаю подписания договора и в честь президента Беларуси А. Г. Лукашенко) // Архив Президентского центра Б. Н. Ельцина. — Ф. 1. — Оп. 1. — Д. 2230. — Л. 1 — 17.</ref>. У адпаведнасці з Дагаворам аб утварэнні супольнасці Беларусі і Расіі было вырашана стварыць палітычна і эканамічна інтэграваную супольнасць у мэтах аб’яднання матэрыяльнага і інтэлектуальнага патэнцыялу дзвюх дзяржаў. Дагаворам аб стварэнні Супольнасці Беларусі і Расіі было прадугледжана стварэнне прадстаўнічага органа.

[[29 красавіка]] [[1996]] года ў [[Санкт-Пецярбург]]у кіраўнікі парламентаў дзвюх краін падпісалі пагадненне аб Парламенцкім Сходзе, а ўжо [[22 чэрвеня]] ў [[Брэст|Брэсце]] адбылося паседжанне Вышэйшага Савета Супольнасці Расіі і Беларусі на чале з Б. Ельцыным і А. Лукашэнка. Галоўнай мэтай Саюза, паводле Статута, з’яўлялася далейшае ўмацаванне дружбы, братэрства і ўсебаковага супрацоўніцтва паміж дзяржавамі ў палітычнай, эканамічнай, сацыяльнай, ваеннай, навуковай, культурнай і іншых галінах<ref>Артемова, В. Н., Мариков, О. П. Союз Беларуси и России: правовая природа и правосубъектность / Редкол.: В. Г. Гавриленко и др. — Минск: Б.и., 1998. — 62 с. — С. 43. — ISBN 985-6194-99-7. — ISBN 985-442-023-X.</ref>.

[[2 красавіка]] [[1997]] года<ref>[http://ria.ru/trend/union_state_russia_belarus/ Договор о союзе Беларуси и России: колосс на рахитичных ножках? | РИА Новости]</ref> ў Маскве прэзідэнты Беларусі і Расіі падпісалі Дагавор аб Саюзе Беларусі і Расіі. З тых часоў 2 красавіка адзначаецца як Дзень яднання народаў Беларусі і Расіі.

[[23 мая]] [[1997]] года адбылося падпісанне Статута Саюза Беларусі і Расіі.

У адпаведнасці са Статутам Саюза Беларусі і Расіі ў 1997 годзе былі ўтвораны Вышэйшы савет і Выканаўчы камітэт Саюза Беларусі і Расіі.

Парламенцкі Сход Супольнасці быў ператвораны ў Парламенцкі Сход Саюза Беларусі і Расіі.

У [[1997]]—[[1998]] гадах адбываецца фарміраванне выканаўчых органаў Саюза, агульнага бюджэту, ажыццяўляецца распрацоўка і рэалізацыя першых саюзных праграм. Ўтвораны Памежны і Мытны камітэты, Камітэт па пытаннях бяспекі.

У студзені [[1998]] года быў падпісаны Дагавор аб сумеснай Тэлерадыёвяшчальнай арганізацыі Саюза Беларусі і Расіі.

[[25 снежня]] [[1998]] года прэзідэнты падпісалі Дэкларацыю аб далейшым яднанні Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі, Дагавор аб роўных правах грамадзян, а таксама Пагадненне аб стварэнні роўных умоў суб’ектам гаспадарання. У дакументах выказваўся намер «працягваць паэтапны рух да добраахвотнага аб’яднання ў саюзную дзяржаву пры захаванні нацыянальнага суверэнітэту дзяржаў-удзельніц Саюза»<ref>Вестник Министерства иностранных дел. — 1999. — № 1. — С. 18.</ref>.

[[8 снежня]] [[1999]] года ў [[Масква|Маскве]] адбылося падпісанне Дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы, і была прынята Праграма дзеянняў Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі па рэалізацыі палажэнняў Дагавора аб стварэнні Саюзнай дзяржавы.

[[26 студзеня]] [[2000]] года, пасля ратыфікацыі Дагавора парламентамі дзвюх краін, ён уступіў у сілу.

=== Паглыбленне інтэграцыі ===
[[Файл:Protests against integration between Belarus and Russia (2019-12-08) 09.jpg|300px|міні|[[Пратэсты супраць інтэграцыі з Расіяй|Пратэст супраць паглыбленай інтэграцыі Беларусі і Расіі]]. 8 снежня 2019 года, каля пасольства Расіі ў Беларусі]]
Падштурхоўванне Беларусі да больш шчыльнага саюзу пачалося з прыняццем у Расіі т. зв. «падаткавага манеўра» [[24 ліпеня]] [[2018]] года. Згодна з законам аб змене падаткаабкладання нафтавай галіны, прадугледжваецца да 2024 года зніжэнне экспартнага мыта на нафту і нафтапрадукты да нуля. Дагэтуль Беларусь атрымлівала ад Расіі нафту без мыта і залічвала спагнанае мыта ад экспарту нафтапрадуктаў у свой бюджэт. У адміністрацыі А. Лукашэнкі сцвярджалі, што за 3 апошнія гады Беларусь недаатрымала 3 мільярды 600 мільёнаў долараў ЗША, а за наступныя 4 гады недаатрымае 11 мільярдаў пры найгоршым развіцці падзей<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/29644577.html|title = У адміністрацыі Лукашэнкі агучылі страты Беларусі ад падатковага манэўру Расеі|author = |date = 2018-12-08|work = [[Радыё Свабода]]|language = |accessdate = 2019-11-20}}</ref>. [[13 снежня]] 2018 г. віцэ-прэм’ер Беларусі [[Ігар Васільевіч Ляшэнка|Ігар Ляшэнка]] заявіў, што на перамовах у жніўні—лістападзе Беларусь разлічвала на кампенсацыю каля 310—315 мільёнаў долараў ЗША<ref>{{cite web|url = https://www.svaboda.org/a/29656661.html|title = Віцэ-прэм’ер распавёў, на якую кампэнсацыю ад Расеі разьлічвала Беларусь|author = |date = 2018-12-14|work = [[Радыё Свабода]]|language = |accessdate = 2019-11-20}}</ref>. Аднак расійскі бок у выніку заняў «крайнюю пазіцыю» і адмовіўся ад абмеркавання гэтага пытання да «прыняцця прынцыповых рашэнняў аб руху ў кірунку далейшай інтэграцыі Расіі і Беларусі ў рамках саюзнай дзяржавы»<ref>{{cite web|url = https://interfax.by/news/policy/ekonomicheskaya_politika/1251960/|title = Ляшенко: правительство России отказалось обсуждать компенсацию Минску за налоговый маневр|date = 2018-12-14|work = [[Интерфакс-Запад]]|language = ru|accessdate = 2019-11-20|archiveurl = https://web.archive.org/web/20190924144706/https://www.interfax.by/news/policy/ekonomicheskaya_politika/1251960/|archivedate = 24 верасня 2019|url-status = dead}}</ref>. Прэм’ер-міністр Д. Мядзведзеў акрэсліў патрабаванні да інтэграцыі: агульныя валюта, суд, мытня і падліковая палата<ref>{{cite web|url = https://interfax.by/news/policy/ekonomicheskaya_politika/1251895/|title = Медведев заявил о готовности РФ к созданию единого с Беларусью эмиссионного центра, а также суда и таможни|date = 2018-12-14|work = [[Интерфакс-Запад]]|language = ru|accessdate = 2019-11-20|archiveurl = https://web.archive.org/web/20191210080500/https://interfax.by/news/policy/ekonomicheskaya_politika/1251895/|archivedate = 10 снежня 2019|url-status = dead}}</ref>. Ён падкрэсліў, што «Расія гатова праводзіць адзіную палітыку ў галіне падаткаў, цэна- і тарыфаўтварэння толькі тады, калі будуць выкананыя ўмовы пагаднення аб саюзнай дзяржаве 1999 года». [[14 снежня]] 2018 года прэзідэнт А. Лукашэнка заявіў, што «шантажаваць марна. Разумею намёкі — уступайце ў склад Расіі. Гэтага не будзе ніколі».

[[15 чэрвеня]] [[2019]] года міністр эканамічнага развіцця Расіі М. Арэшкін заявіў, што нібыта «Расія і Беларусь узгаднілі каля 90 % праграмы інтэграцыі дзвюх краін». [[19 лістапада]] [[2019]] года кіраўнікі ўрадаў Беларусі і Расіі Сяргей Румас і Дзмітрый Мядзведзеў пачалі чарговы раўнд перамоў наконт праграмы далейшай інтэграцыі, якую прэзідэнты абедзвюх краін планавалі падпісаць [[8 снежня]] 2019 года.

[[10 верасня]] [[2021]] года на сустрэчы [[А. Лукашэнка|А. Лукашэнкі]] і [[У. Пуцін]]а скончылася канчатковае ўзгадненне ўсіх 28 дарожных карт па інтэграцыі Беларусі і Расіі. У той жа час, кіраўніца [[Цэнтральны банк Расійскай Федэрацыі|Цэнтрабанка Расіі]] заявіла, што гаварыць пра стварэнне ці ўвядзенне адзінай валюты Беларусі і Расіі заўчасна.

== Асновы СДРБ ==
У паўнамоцтвы Саюзнай дзяржавы ўваходзяць знешняя палітыка, абарона і бяспека, бюджэтная, грашова-крэдытная і падатковая сістэмы, мытныя пытанні, сістэмы энергетыкі, транспарту і сувязі. Кожная дзяржава захоўвае суверэнітэт, незалежнасць, тэрытарыяльную цэласнасць, дзяржаўны лад, Канстытуцыю, дзяржаўны сцяг, герб.

Вышэйшы орган Саюзнай дзяржавы — Вышэйшы Дзяржаўны Савет, у склад якога ўваходзяць кіраўнікі дзяржаў, кіраўнікі ўрадаў, кіраўнікі палат парламентаў дзяржаў-удзельніц.

Выканаўчы орган Саюзнай дзяржавы — Савет Міністраў. У яго ўваходзяць Старшыня Савета Міністраў, кіраўнікі ўрадаў, Дзяржаўны сакратар (на правах намесніка Старшыні Савета Міністраў), міністры замежных спраў, эканомікі і фінансаў дзяржаў-удзельніц, кіраўнікі асноўных галіновых і функцыянальных органаў кіравання Саюзнай дзяржавы.

Прадстаўнічы і заканадаўчы орган — Парламент.

У рамках сумеснай камісіі на чале з кіраўнікамі ніжніх палат парламентаў дзвюх краін вядзецца падрыхтоўка Канстытуцыйнага Акта Саюзнай дзяржавы, у якім павінен знайсці адлюстраванне палітычны лад створанага інтэграцыйнага міждзяржаўнага аб’яднання. Як асноўныя прынцыпы ў ім мяркуецца зафіксаваць захаванне суверэнітэту, раўнапраўя і міжнародную правасуб’ектнасць «суб’ектаў Саюзнай дзяржавы».

Па дамове 1999 таксама павінны быць створаны Суд Саюзнай дзяржавы і Падліковая палата для ажыццяўлення кантролю за фінансамі Саюзнай дзяржавы.

== Бюджэт СДРБ ==
З 2000 года пачаў фармавацца саюзны бюджэт. У [[2008]] годзе на выкананне ўсіх запланаваных праграм патрабавалася не менш за 6 млрд расійскіх рублёў. Планавалася, што ў 2008 годзе будзе першы дэфіцытны бюджэт пасля перыяду няпоўнага асваення бюджэтных сродкаў<ref>[http://top.rbc.ru/politics/27/03/2008/153414.shtml Союзный бюджет РФ и Белоруссии оказался дефицитным, top.rbc.ru, 27 марта 2008]</ref>. Бюджэт [[2010]] года, зацверджаны Дэкрэтам № 3 ад 10.12.2009, складаў 4 млрд 872 млн расійскіх рублёў па даходах і расходах. Адлічэнні з бюджэту РФ — 3,167 млрд руб., з бюджэту РБ — 1,705 млрд руб.

== Сімволіка ==
[[Файл:Flag of the Union State.svg|thumb|left|Праект магчымага сцяга Саюзнай Дзяржавы]]
Пункт 1 артыкула 10 Дагавора аб стварэнні Саюзнай Дзяржавы абвяшчае: «Саюзная дзяржава мае свой герб, сцяг, гімн і іншыя атрыбуты дзяржаўнасці». Пасля ўтварэння Саюза Расіі і Беларусі ў 1997 годзе афіцыйна не быў прыняты ні агульны сцяг, ні агульны герб. Было прапанавана некалькі праектаў сцягоў і гербаў. Для сцяга было два варыянты. У абодвух выпадках яны з’яўляюцца мадыфікацыямі да сцяга Савецкага Саюза, у абодвух выпадках дзве залатыя зоркі змяшчаюцца ў кантон чырвонага сцяга, каб прадстаўляць дзве дзяржавы Саюза.

Прапанаваны праект герба — гэта мадыфікацыя двухгаловага арла з гербамі Расіі і Беларусі<ref>[https://imhoclub.by/ru/material/simvolika_sojuznogo_gosudarstva Символика Союзного государства]{{Недаступная спасылка}}</ref>.

== Ініцыятывы па далучэнні да Саюзнай дзяржавы ==
18 красавіка 1999 года кіраўнік фракцыі [[ЛДПР|Ліберальна-дэмакратычнай партыі Расійскай Федэрацыі]] ў [[Дзяржаўная Дума Расійскай Федэрацыі|Дзяржаўнай Думе Расійскай Федэрацыі]] [[Уладзімір Вольфавіч Жырыноўскі|У. В. Жырыноўскі]] звярнуўся да прэзідэнта Б. Ельцына з заклікам падпісаць трохбаковую дамову аб утварэнні саюзнай дзяржавы з [[Югаславія|Саюзнай Рэспублікай Югаславія]].<ref>Ельцин, Б. Н. Президентский марафон: [Размышления, воспоминания, впечатления] / [Фото Донского Д. и др.] — М.: АСТ, 2000. — 426 с., [48] л. ил. — С. 207. — ISBN 5-17-004456-9.</ref>

{{Зноскі}}

== Спасылкі ==
{{Commonscat|Union State of Russia and Belarus}}
* [http://www.soyuz.by/ Інфармацыйна-аналітычны партал Саюзнай Дзяржавы] {{ref-ru}}
* [http://www.soyuzinfo.ru/ Інфармацыйнае агенцтва Саюз-Інфо] {{ref-ru}}

[[Катэгорыя:Палітыка]]
[[Катэгорыя:Праекты дзяржаў]]
[[Катэгорыя:Саюзная Дзяржава| ]]