Аблога Канстанцінопаля (1453)

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Аблога Канстанцінопаля, 1453
Асноўны канфлікт: Турэцка-візантыйскія войны
Аблога Канстанцінопаля
Аблога Канстанцінопаля
Дата 29 мая 1453 года
Месца Канстанцінопаль
Вынік Канстанцінопаль захоплены туркамі-асманамі
Праціўнікі
Візантыйская імперыя
Генуэзская рэспубліка
Венецыянская рэспубліка
Асманская імперыя

Сербская дэспатыя

Камандуючыя
Канстанцін XI
Лука Натарас
Джавані Лонга
Сілы бакоў
Больш за 7000 салдат, 26 караблёў, падтрымка венецыянскіх наймітаў, 700 генуэзцаў, 2 000 замежнікаў 80 000 - 160 000 рэгулярных байцоў у арміі, 6 трырэм, 10 бірэм, 15 вяслярных галер, каля 75 фустаў у флоце[1]
Страты
Увесь гарнізон, а таксама шматлікія забойствы мірнага насельніцтва Каля 8000
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Уладанні Візантыйскай імперыі ў 1453 г

Аблога Канстанцінопаля 1453 года: аблога (з 6 красавіка 1453) і ўзяцце (29 мая 1453) сталіцы Візантыйскай імперыі Канстанцінопаля войскам Асманскай імперыі.

Турэцкае войска і флот мелі шматразовую колькасную перавагу (гл. сілы бакоў), туркі пачалі (7 красавіка) сістэматычны абстрэл сцен Канстанцінопаля што выходзілі да сушы, але прадпрыняты першы штурм (18 красавіка) быў адбіты з вялікімі стратамі для асманаў. 20 красавіка, узяўшы перамогу ў марскім баі над шматлікім праціўнікам, у Канстанцінопаль прарваліся тры генуэзскіх і адзін грэчаскі карабель з грузам харчавання і невялікім падмацаваннем. Абаронцы адбілі яшчэ тры штурмы (7, 12 і 26 мая), аднак гэтыя поспехі не маглі паўплываць на агульны ход аблогі. Туркам удалося перакінуць свой флот ў заліў Залаты Рог (22 красавіка), абкружыць візантыйскія ўмацаванні з усіх бакоў, пачаць абстрэл сцен што выходзілі да заліва. Пасля зацятай аблогі, асманы пачалі (29 мая) агульны штурм умацаванняў і пасля двух адбітых прыступаў уварваліся ў горад каля брамы Святога Рамана. Задушыўшы супраціў апошніх абаронцаў унутры горада, сярод загінулых быў і імператар Канстанцін XI, туркі ўчынілі на вуліцах і ў будынках разню, разрабавалі горад.

Падзенне Канстанцінопаля азначыла фармальны канец існавання Візантыйскай імперыі і было драматычнай падзеяй для тагачаснай Еўропы. Змяніўся расклад сіл ва Усходняй Еўропе — знікненне Візантыі рэзка павысіла значэнне Маскоўскай дзяржавы як галоўнай абароны праваслаўя, «трэцяга Рыма» — пераемцы традыцыі Канстанцінопаля. Скончылася 1100-гадовая эпоха візантыйскага цэнтру культуры і навукі.[2]

Пасіўнасць Заходняй Еўропы, якую прыпісваюць не толькі тагачасным палітычным канфліктам, але і даўняй зайздрасці да візантыйскай цывілізацыі, а таксама непрыязню да праваслаўя прывяла да ўзнікнення калектыўнага пачуцця віны, а ў выніку — і да ўзнікнення катэгарычнага адмаўлення наогул усякай каштоўнасці візантыйскай цывілізацыі ў частцы заходнееўрапейскай навуковай школы і грамадскай думкі (напрыклад, у працах вядомага гісторыка Гібана).[2] Больш апасрэдаваным наступствам стала нерашучая дапамога Еўропы грэкам у час іх вызваленчай барацьбы супраць туркаў пачатку 19 ст., невырашальны вынік гэтай барацьбы, і далейшая напружанасць вакол гэтага пытання на працягу ўсяго 19 і пач. 20 ст.[2]

Сілы бакоў[правіць | правіць зыходнік]

Візантыйцы пад агульным камандаваннем імператара Канстанціна мелі каля 6—7 тыс. воінаў[3] і 26 ваенных караблёў. Туркі пад агульным камандаваннем султана Мехмеда мелі каля 80 тыс. воінаў[4] (магчыма, яшчэ 20 тыс. апалчэння — «башыбузукаў»[5]) і моцную абложную артылерыю, 31 большы і 95 меншых ваенных караблёў[6]. З-за праліву іх дзеянні падтрымлівала крэпасць Румелі-Хісар.

На карысць візантыйцаў быў высокі ўзровень баявой падрыхтоўкі іх флоту і добрае ўзбраенне войска. Умацаванні Канстанцінопаля з боку сушы былі аднымі з самых магутных у Еўропе, і ніколі не былі ўзятыя з часу іх збудавання ў 5 ст. Уваход у заліў Залаты Рог, а значыць, і марскі абвод умацаванняў, абараняўся магутным ланцугом і бонавай загародай, што практычна нейтралізавала дзеянні турэцкага флоту супраць крэпасці. На карысць туркаў былі іх колькасная перавага на сушы (~15:1) і на моры, а таксама амаль поўная пасіўнасць еўрапейскіх дзяржаў.

Зноскі

  1. Military History — Warfare through the Ages — Battles and Conflicts — Weapons of War — Military Leaders in History
  2. а б в Рансімен, ч.13.
  3. Пд. Нікала, які згаджаецца з падлікамі тагачаснымі італьянскіх крыніц. Сучаснік грэк Г. Сфранцас падае лік «4773 і 200 іншаземцаў», але гэта відаць заніжана.
  4. Пд. Нікала, які згаджаецца з тагачаснымі турэцкімі крыніцамі. Сучаснік грэк Г. Сфранцас падае лік 200 тыс., што, на думку Нікала, моцна завышана.
  5. Рансімен.
  6. Рансімен, ч.5.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • (Нікал) Constantine XI and Mehmed II: the fall of Constantinople 1448-53 // Donald Nicol. Last Centuries of Byzantium. Cambridge University Press, 1993 [2nd edition].
  • (Рансімен) Рансимен С. Падение Константинополя в 1453 году [Runciman S. The Fall of Constantinople in 1453. — Cambridge, 1969.]. — М.: Наука, 1983.
  • Византийский словарь: в 2 т. / Общ. ред. К. А. Филатов. — СПб.: Амфора: РХГА: Издательство Олега Абышко, 2011.