Ян-дзі (дынастыя Суй)

Ян-дзі
кітайскі імператар[d] (Суй) 21 жніўня 604 — 11 красавіка 618
Папярэднік	Ян Цзянь
Пераемнік	Emperor Gong of Sui[d]
Нараджэнне	569[…] Чан’ань[d], Сіянь
Смерць	11 красавіка 618 Нанкін, Кітай
Месца пахавання	Jiangdu District[d] Tomb of Emperor Yang of Sui[d]
Род	Суй
Бацька	Ян Цзянь
Маці	Empress Dugu Qieluo[d]
Жонка	Empress Xiao[d], Princess Guangde[d], Chen Nüchou[d], Consort Xiao[d], Lady of the fishies[d], Ronghua[d], Consort Yin[d], Consort Zhang[d], Consort Tang[d], Consort Tian[d], Consort Tian[d], Wang[d] і Q108686048?
Дзеці	Yang Zhao[d], Yang Jian[d], Yang Gao[d], Princess Nanyang[d], Consort Yang[d], невядома і Princess Huainan[d]
Дзейнасць	паэт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ян Гуан (кіт. трад. 楊廣, піньінь Yang Guang, троннае імя Ян-дзі (569 — 11 сакавіка 618) — другі імператар кітайскай дынастыі Суй, другі сын імператара Вэня. Гады кіравання: 604—617. У гістарычнай літаратуры часцей за ўсё ўжываецца імя Суй Яндзі (隋煬帝) — Суйскі імператар Ян.

Таксама вядомы пад імёнамі Ін (кіт.: 英), Амо (кіт.: 阿摩), а таксама імператар Мін (кіт.: 明帝) у часы кароткага праўлення яго ўнука Ян Туна.

Біяграфія

Уласным імем імператара Ян было Ян Ін. Па радзе варажбіта яго бацька змяніў імя сына на Ян Гуан. Пасля заснавання дынастыі Суй у 581 годзе Ян заняў пасаду прынца Цзінь. У 588 годзе ён быў прызначаны камандзірам 5 армій, якія ўварваліся ў Паўднёвую дзяржаву дынастыі Чэнь і заваявалі яе. Ваенныя поспехі Ян Гуана і паражэнні яго старэйшага брата Ян Ёна зрабілі магчымым абвяшчэнне першага крон-прынцам. У 604 годзе бацька абодвух братоў памёр пры загадкавых абставінах, і Ян Гуан узышоў на сталец пад імем імператара Яна.

Імператар Ян правіў з 604 да 617 года і завяршыў многія буйныя інжынерныя праекты, уключаючы будаўніцтва Вялікага канала рукамі 2 мільёнаў рабочых. Ён спрыяў рэканструкцыі Вялікай Кітайскай сцяны, што забрала жыцці 6 мільёнаў чалавек. У часы яго кіравання 8 мільёнаў кітайцаў былі задзейнічаны на аднаўленнях імператарскіх палацаў, дарог, ваеннай тэхнікі і караблёў.

Манарх спрабаваў пашыраць межы сваёй імперыі, але рабіў гэта няўдала. Заваёва паўднёвай в’етнамскай дзяржавы Чампа ў 605 годзе правалілася з-за страты арміі, якую знішчыла малярыя, а тры няўдалыя кампаніі супраць карэйскай дзяржавы Кагуро ў 612—614 гадах знясілілі кітайскую казну і прывялі да гібелі трох мільёнаў кітайскіх салдат.

Празмерныя будаўнічыя планы і знешнепалітычныя амбіцыі імператара Яна выклікалі народнае паўстанне ў Паўночным Кітаі. Манарх паспрабаваў выратавацца на поўдні, але ў 618 годзе быў задушаны сваім генералам Юэвэнем Хуанцзі. Няўдалая палітыка кіраўніка каштавала жыцця не толькі яму самому, але і яго дынастыі, якая спыніла існаванне ў 618 годзе.

У кітайскай гістарыяграфіі і літаратуры імператар Ян паказваецца як адзін з найвялікшых тыранаў у гісторыі Кітая.

Літаратура

• Рубель В. А. Історія середньовічного Сходу: Курс лекцій: Навч. посібник. — Київ: Либідь, 1997.