Плаціна (збудаванне)

Дагледжаная версія гэтай старонкі, зацверджаная 27 сакавіка 2023, была заснавана на гэтай версіі.

Плаці́на — гідратэхнічная пабудова, якая перагарожвае вадацёк ці вадаём для пад’ёму ўзроўню вады. Таксама служыць для збору напору ў месцы размяшчэння пабудовы і стварэння вадасховішча.

Гісторыя

Раннія пабудовы плаціны адбылася ў Месапатаміі і на Блізкім Усходзе. Плаціны былі выкарыстаны дзеля кантролю ўзроўню вады, каб паўплываць на рэкі Тыгр і Еўфрат, якія могуць быць вельмі непрадказальнымі.

Самая ранняя вядомая плаціна Джава ў Іарданіі, у 100 кіламетрах на паўночны ўсход ад сталіцы краіны горада Амана. Гэтая гравітацыйная плаціна мае 4,5 м у вышыню і таўшчыню каменнай сцяны ў 1 м, якая падтрымліваецца земляным валам у 50 м. Пабудова датуецца 3000 годам да н.э.^[1]. Яшчэ адна вядомая плаціна Сад-эль-Кафара знаходзілася ў Старажытным Егіпце, размешчана прыкладна ў 25 км на поўдзень ад Каіра, мела 102 м у даўжыню яе падмурка і 87 м у шырыню. Плаціна была пабудавана каля 2800 альбо 2600 гадоў да н.э.^[2], дзеля барацьбы з паводкамі, але была разбурана моцным дажджом падчас будаўніцтва альбо неўзабаве пасля гэтага^[2]. Пад канец 3 стагоддзя да нашай эры складаная водагаспадарчая сістэмы была пабудава ў Індыі, у старажытным горадзе Дхалавіра. Сістэма ўключала ў сябе 16 рэзервуараў, плацінаў і розныя каналы для збору вады і яе захоўвання^[3].

У часы існавання Рымскай імперыі была характэрна здольнасць планаваць і арганізоўваць буйныя інжынерныя збудаванні^[4]. Рымскія планіроўшчыкі ўвялі новую канцэпцыю будаўніцтва буйных плацінных вадасховішчаў, якія могуць забяспечыць сталую падачу вады для гарадскіх паселішчаў, нават у сухі сезон. Іхняе наватарскае выкарыстанне воданепранікальнага гідраўлічнага раствора, у прыватнасці выкарыстанне рымскага бетону, дазволіла будаваць значна большыя па памерах плаціны чым гэта было раней, як плаціна на возеры ў Хомсе, хутчэй за ўсё самы вялікі водны бар’ер на сённяшні дзень, і плаціна Харбака, што знаходзілася ў Рымскай Сірыі.

Класіфікацыя паводле структуры

На аснове структуры і матэрыялаў, якія выкарыстоўваюцца, плаціны класіфікуюцца як драўляныя плаціны, арачна-гравітацыйныя плаціны, гаці і каменнамуравыя плаціны, пры гэтым існуюць некалькі падтыпаў.

Гл. таксама

Асуанскія плаціны

Зноскі

↑ Günther Garbrecht: «Wasserspeicher (Talsperren) in der Antike», Antike Welt, 2nd special edition: Antiker Wasserbau (1986), pp.51-64 (52)
↑ ^а ^б Mohamed Bazza (28-30). «Overview of the hystory of water resources and irrigation management in the near east region».
↑ «The reservoirs of Dholavira» Архівавана 11 ліпеня 2011.. The Southasia Trust. December 2008.
↑ Smith, Norman (1971), A History of Dams, London: Peter Davies, pp. 25-49, ISBN 0-432-15090-0

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Плаціна (збудаванне)

[1] Günther Garbrecht: «Wasserspeicher (Talsperren) in der Antike», Antike Welt, 2nd special edition: Antiker Wasserbau (1986), pp.51-64 (52)

[Bazza-2] а ^б Mohamed Bazza (28-30). «Overview of the hystory of water resources and irrigation management in the near east region».

[3] «The reservoirs of Dholavira» Архівавана 11 ліпеня 2011.. The Southasia Trust. December 2008.

[4] Smith, Norman (1971), A History of Dams, London: Peter Davies, pp. 25-49, ISBN 0-432-15090-0

[1]

[2]

[3]

[4]