Кантонскі дыялект: Розніца паміж версіямі
[недагледжаная версія] | [недагледжаная версія] |
Sir Ksandr (размовы | уклад) Няма тлумачэння праўкі |
др clean up using AWB (7893) |
||
Радок 4: | Радок 4: | ||
Склад у кантонскай складаецца з ''ініцыялі'' (зычнага), ''фіналі'' (галоснага ці галоснага і зычнага) і ''тону''. У адрозненне ад [[Паўночныя кітайскія дыялекты|паўночных дыялектаў]], у кантонскай захаваліся фіналі з зычнымі -p, -t, -k («уваходзячага» тону). |
Склад у кантонскай складаецца з ''ініцыялі'' (зычнага), ''фіналі'' (галоснага ці галоснага і зычнага) і ''тону''. У адрозненне ад [[Паўночныя кітайскія дыялекты|паўночных дыялектаў]], у кантонскай захаваліся фіналі з зычнымі -p, -t, -k («уваходзячага» тону). |
||
Медыяль -w- захавалася толькі пасля ініцыяляў g- /k/, k- /kʰ/ і нулявой ініцыялі, а медыяль -j- толькі пасля нулявой ініцыялі. Таму пры аналізе іх звычайна лічаць, што -w- і -j- з'яўляецца |
Медыяль -w- захавалася толькі пасля ініцыяляў g- /k/, k- /kʰ/ і нулявой ініцыялі, а медыяль -j- толькі пасля нулявой ініцыялі. Таму пры аналізе іх звычайна лічаць, што -w- і -j- з'яўляецца ўваходзяць у ініцыяль. |
||
=== Ініцыялі === |
=== Ініцыялі === |
||
Радок 42: | Радок 42: | ||
# сярэдні роўны [˧] (a3, a) |
# сярэдні роўны [˧] (a3, a) |
||
# нізкі падаючы [˨˩] (a4, àh) |
# нізкі падаючы [˨˩] (a4, àh) |
||
# нізкі |
# нізкі ўсходны [˨˧] (a5, áh) |
||
# нізкі роўны [˨] (a6, ah) |
# нізкі роўны [˨] (a6, ah) |
||
Радок 64: | Радок 64: | ||
| 陽平<br />янны ровны || нізкі падаючы [˨˩] || 4 |
| 陽平<br />янны ровны || нізкі падаючы [˨˩] || 4 |
||
|- |
|- |
||
| 陽上<br />янны усходны || нізкі |
| 陽上<br />янны усходны || нізкі ўсходны [˨˧] || 5 |
||
|- |
|- |
||
| 陽去<br />янны падаючы || нізкі роўны [˨] || 6 || Традыцыйная назва не адпавядае вымаўленню. |
| 陽去<br />янны падаючы || нізкі роўны [˨] || 6 || Традыцыйная назва не адпавядае вымаўленню. |
||
Радок 75: | Радок 75: | ||
=== Змена тонаў === |
=== Змена тонаў === |
||
У кантонскай адсутнічае змена тона |
У кантонскай адсутнічае змена тона ў адрозненні ад яго пазіцыі ў слове (як у [[путунхуа]], калі склады 3 тона ідуць разам, ці як у [[Паўднёвамінская кітайская мова|паўднёвамінскай]]). |
||
Але |
Але ў кантонскай тон можа мяняцца ў некаторых словах ці граматычных канструкцыях: |
||
* У многіх складаных словах тон апошняга склада мяняецца на 2 (за выключэннем складоў з 1 ці 2 тонам): 廣東 Gwóngdūng + 話 wàh = 廣東話 Gwóngdūngwá |
* У многіх складаных словах тон апошняга склада мяняецца на 2 (за выключэннем складоў з 1 ці 2 тонам): 廣東 Gwóngdūng + 話 wàh = 廣東話 Gwóngdūngwá |
||
* У тэрмінах радства, утвораных паўтарэннем склада, першы тон мяняецца на чацвёрты: 媽 má + 媽 má = 媽媽 màhmá |
* У тэрмінах радства, утвораных паўтарэннем склада, першы тон мяняецца на чацвёрты: 媽 má + 媽 má = 媽媽 màhmá |
Версія ад 23:52, 16 студзеня 2012
Кантонскі, гуаньчжоўскі ці гуандунскі дыяле́кт кітайскай мовы (кант. 廣州話 Gwóngjāuwá, 廣東話 Gwóngdūngwá) — дыялект кітайскай мовы, найбуйнейшы дыялект групы юэ (ці, згодна іншай класіфікацыі, дыялект мовы юэ). На ім размаўляюць жыхары правінцый Гуандун і часткова Гуансі, Ганконга, Макаа, а таксама кітайцы ў Амерыцы і Еўропе.
Фаналогія
Склад у кантонскай складаецца з ініцыялі (зычнага), фіналі (галоснага ці галоснага і зычнага) і тону. У адрозненне ад паўночных дыялектаў, у кантонскай захаваліся фіналі з зычнымі -p, -t, -k («уваходзячага» тону).
Медыяль -w- захавалася толькі пасля ініцыяляў g- /k/, k- /kʰ/ і нулявой ініцыялі, а медыяль -j- толькі пасля нулявой ініцыялі. Таму пры аналізе іх звычайна лічаць, што -w- і -j- з'яўляецца ўваходзяць у ініцыяль.
Ініцыялі
Ініцыялі — гэта зычныя, з якіх можа пачынацца склад. У табліцы даецца запіс у ельскай транскрыпцыі і па сістэме МФА.
Губныя | Пярэднеязычныя | Палатальны | Заднеязычныя | Глатальныя | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
звычайныя | свісцячыя | звычайныя | агубленыя | |||||
Насавыя | m /m/ | (n /n/) | (ng /ŋ/) | |||||
Выбухныя | Без прыдыхання | b /p/ | d /t/ | j /ts/ | g /k/ | gw /kʷ/ | ∅ (/ʔ/) | |
З прыдыханнем | p /pʰ/ | t /tʰ/ | ch /tsʰ/ | k /kʰ/ | kw /kʷʰ/ | |||
Фрыкатыўныя | f /f/ | s /s/ | h /h/ | |||||
Апраксіманты | l /l/ | j /y/ | w /w/ |
У размоўнай мове Ганконга ініцыяль ng /ŋ/ знікае, а n /n/ пераходзіць у l /l/. Gw- /kʷ/ і kw- /kʷʰ/ пераходзяць у g- /k/ і k- /kʰ/ адпаведна, асабліва перад галосным o.
Тоны
У кантонскай мове 6 ці 7 тонаў. У ельскай сістэме запісу яны пазначаюцца дыякрытычнымі знакамі над літарай і літарай h пасля галоснага. Тоны такія:
- Высокі роўны ці ўзыходзячы; у сучаснай ганконгскай кантонскай яны знаходзяцца ў вольным вар'іраванні.
- высокі роўны [˥] (a1, ā)
- высокі падаючы [˥˧] (a1, à)
- усходны з сярэдняга да высокага [˧˥] (a2, á).
- сярэдні роўны [˧] (a3, a)
- нізкі падаючы [˨˩] (a4, àh)
- нізкі ўсходны [˨˧] (a5, áh)
- нізкі роўны [˨] (a6, ah)
Калі лічыць адрозненне паміж складамі з санорнымі і выбухнымі зычнымі нефаналагічным (г.зн., што склады san і sat адрозніваюцца не зычным, а тонам), як у сярэднекітайскай, то тонаў атрымоўваецца 9 ці 10:
Назва тона | Вымаўленне | Нумар | Каментарый |
---|---|---|---|
上陰平 першы іньны роўны |
высокі роўны [˥] | 1 | У сучаснай ганконгскай кітайскай гэтыя два тоны не адрозніваюцца. Назва другога варыянта не адпавядае вымаўленню. |
下陰平 другі іньны роўны |
высокі падаючы [˥˧] | 1 | |
陰上 іньны усходны |
усходны да высокага [˧˥] | 2 | |
陰去 іньны падаючы |
сярэдні роўны [˧] | 3 | Традыцыйная назва не адпавядае вымаўленню. |
上陰入 першы іньны уваходны |
высокі роўны [˥] | 1 | Толькі ў складах на -p, -t, -k. |
下陰入 другі іньны уваходны |
сярэдні роўны [˧] | 3 | Толькі ў складах на -p, -t, -k. |
陽平 янны ровны |
нізкі падаючы [˨˩] | 4 | |
陽上 янны усходны |
нізкі ўсходны [˨˧] | 5 | |
陽去 янны падаючы |
нізкі роўны [˨] | 6 | Традыцыйная назва не адпавядае вымаўленню. |
陽入 янны уваходны |
нізкі роўны [˨] | 6 | Толькі ў складах на -p, -t, -k. |
Назвы тонаў даюцца па сярэднекітайскаму вымаўленню часоў дынастыі Тан. Іньныя тоны развіліся ў складах з пачатковым глухім зычным, янныя — з звонкім ці санорным. «Уваходныя» тоны магчымыя толькі ў складах на -p, -t, -k.
Змена тонаў
У кантонскай адсутнічае змена тона ў адрозненні ад яго пазіцыі ў слове (як у путунхуа, калі склады 3 тона ідуць разам, ці як у паўднёвамінскай).
Але ў кантонскай тон можа мяняцца ў некаторых словах ці граматычных канструкцыях:
- У многіх складаных словах тон апошняга склада мяняецца на 2 (за выключэннем складоў з 1 ці 2 тонам): 廣東 Gwóngdūng + 話 wàh = 廣東話 Gwóngdūngwá
- У тэрмінах радства, утвораных паўтарэннем склада, першы тон мяняецца на чацвёрты: 媽 má + 媽 má = 媽媽 màhmá
- У канструкцыі з паўторам прыметніка апошні тон мяняецца на другі: 肥 fèih, але 肥肥哋 fèih-féi-déi.