Бешык туй
Бешык туй або Бешык туі (узб.: бешик тўйи; каз.: бесік тойы; турэцк.: beşik toyu[1] или beşik töreni[2] — калыска) — урачыстае мерапрыемства ў гонар нараджэння першага дзіцяці на Блізкім і Сярэднім Усходзе і ў Цэнтральнай Азіі. У кожным рэгіёне яно мае канкрэтныя асаблівасці.
Гэты рытуальны абрад звязаны з першым укладваннем немаўляці ў калыску, праводзіцца на саракавы дзень пасля яго нараджэння і арганізуецца ўсімі сваякамі дзіцяці.
У многіх месцах (у тым ліку ў Ташкенце) бешык туй лічыцца часткай шлюбнага абраду.
Апісанне
[правіць | правіць зыходнік]Згодна з узбекскімі традыцыямі асноўную нагрузку ў правядзенні абраду бешык туй неслі бацькі нявесты. Яны павінны былі падрыхтаваць для дзіцяці некалькі камплектаў адзення і абутку з разлікам іх выкарыстання па прызначэнні да наступу школьнага ўзросту, то бок да сямі гадоў, розныя цацкі, зыходзячы з полу дзіцяці, бешык, сарпо (вопратку) для дачкі, яе мужа, свата і свацці, іншых блізкіх сваякоў (братоў і сясцёр, бабуль і дзядуляў, дзядзькаў і цётак) іх зяця, а таксама харчовыя прадукты для правядзення застолля: рыс, муку, мяса, алей і інш[3]. Рыхтаваўся гэты вялікі дастархан загадзя, з моманту атрымання весткі аб цяжарнасці дачкі[3].
У сучасных рэаліях традыцыі імкнуцца да большай прастаты. Сваякі маладой маці прыносяць багата прыбраны бешык — ярка размаляваны дзіцячы ложачак — калыску, вопратку і іншыя неабходныя для нованароджанага рэчы. Акрамя гэтага, належыць прыносіць загорнутыя ў абрус аладкі, прысмакі і цацкі[4]. Ад сваякоў з боку маладога бацькі чакаюцца арганізацыйныя моманты застолля. Гасцей павінен сустрэць чысты і святочна ўпрыгожаны дом.
Па традыцыі, пакуль госці весяляцца і частуюцца за святочным сталом, пажылыя жанчыны праводзяць у дзіцячым пакоі абрад першага спавівання і ўкладвання дзіцяці ў бешык. Бешык - гэта не звычайная калыска, яе будова ўключае ёмістасць для збору натуральных выдзяленняў дзіцяці, і таму канструкцыя адрозніваецца ў залежнасці ад пола дзіцяці. Бешык туй грае не толькі сімвалічную святочную ролю, але і падкрэслівае, што вопыт, уменне правільна спавіць немаўля ў бешык перадаецца ад пакалення да пакалення.
Цырымонія завяршаецца агледзінамі, падчас якіх запрошаныя госці падаюць малышу падарункі. Калыску традыцыйна абсыпаюць наватам (вінаградным цукрам), парвардой (цукеркі) або іншымі прысмакамі, каб жыццё ў дзіцяці склалася доўгім, нябедным і шчаслівым[5].
Зноскі
- ↑ Shurubu Kayhan. Türk Dünyasında ve Türk Kültüründe Beşik. Türksam (10 снежня 2020). Праверана 17 снежня 2023.
- ↑ ‘Beşik Töreni’ geleneği (тур.). Habercim (22 ліпеня 2013). Праверана 17 снежня 2023.
- ↑ а б Традиции узбекского народа. Бешик тўй (руск.)
- ↑ Бешик-туй (руск.)
- ↑ Бешик-туй Архівавана 4 лістапада 2018. (руск.)
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- «Beshik toʻyi» OʻzME. B-harfi Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев — Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том