Прагляд зыходнага тэксту старонкі Геральдычны шчыт

{{Элементы герба}}
'''Геральды́чны шчыт'''<ref name="БЭ">{{крыніцы/БЭ|5|Герб||171-172}}</ref>, або '''та́рча''' — галоўны элемент [[герб]]а, на якім размяшчаецца [[Гербавыя фігуры|гербавая выява]]<ref name="Цітоў">{{крыніцы/Цітоў. Геральдыка Беларусі|}}</ref>{{rp|17}}. Часцей за ўсё стаіць у гербе проста, але можа быць нахіленым, звычайна ў правы бок і зрэдку — у левы. Часам сустракаецца перакулены шчыт<ref name="ТС"/>.

Першапачаткова [[шчыт]] быў часткай узбраення [[рыцар]]а, якая надзявалася на левую [[рука|руку]] і абараняла [[Цела (біялогія)|цела]] і [[галава|галаву]] ад паражэння [[Халодная зброя|халоднай зброяй]]<ref name="Цітоў"/>{{rp|17}}.

Форма геральдычнага шчыта знаходзіцца ў цеснай сувязі з часам стварэння герба. Яна можа быць [[готыка|гатычнай]], [[рэнесанс]]най, [[барока|барочнай]], [[ракако]]вай і класічнай. Дэкаратыўная форма шчыта носіць назву [[Картуш (архітэктура)|картуш]]<ref name="Цітоў"/>{{rp|17}}. Назвы тыпаў гербавых шчытоў утвораны ад тых краін, дзе яны атрымалі найбольшае распаўсюджанне<ref name="БЭ"/>.

Бакі шчыта вызначаюцца з пункту гледжання рыцара, які яго нясе, гэта азначае, што бок злева лічыцца правым, а бок справа — левым. Пры гэтым увесь рух у гербе і яго кампазіцыі павінен накіроўвацца ў правы бок, рух у левы бок, насустрач ворагу, недапушчальны<ref name="ТС"/>.

Найбольш шанаванымі і пачэснымі з’яўляюцца правы бок і верхняя частка герба<ref name="ТС"/>. Гербавае поле шчыта можа мець розныя падзелы.

== Тэрмін ==
Пры апісанні галоўнага герба ў беларускіх крыніцах пашырана выкарыстанне тэрміна ''«шлем»'', але для [[Старабеларуская мова|старабеларускай мовы]] і геральдычнай тэрміналогіі [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] [[XVI]]—[[XVIII]] стст. больш характэрным было слова ''«тарча»''. Слова «тарча» трапіла ў старабеларускую мову праз [[Польская мова|польскую мову]] (''tarcza'') з [[Нямецкая мова|нямецкай]] (''tarschen'')<ref name="ТС">{{Крыніцы/Таямнічы свет беларускіх гербаў}}</ref>.

На думку геральдыста [[А. Цітоў|Анатоля Цітова]], тэрмін ''«шчыт»'' у пазнейшы час выціснуў назву ''«тарк»'', як у некаторых краінах называецца [[рыцарскі турнір|турнірны]] шчыт, альбо ''«тарч»''. Гэта тлумачыцца, з аднаго боку, [[Русіфікацыя Беларусі|русіфікацыяй]] тэрміналогіі, а з другога, занядбанасцю ў [[БССР|савецкія часы]] [[Гістарыяграфія гісторыі Беларусі|гістарычных дысцыплін]], у тым ліку і [[геральдыка|геральдыкі]]. Адсутнасць нацыянальнай школы геральдыкі спрыяла росту запазычанняў тэрміналогіі ў суседзяў, галоўным чынам, у Расіі<ref name="Цітоў"/>{{rp|12}}.

Геральдыст [[Аляксей Шаланда]] называе тэрмін ''«тарк»'', які з лёгкай рукі А. Цітова пайшоў гуляць па беларускіх геральдычных даследаваннях, штучным і памылковым<ref name="ТС"/>. Тэрмін жа ''«шчыт»'', на яго думку, можа быць выкарыстаны толькі ў выпадку апісання [[шчыток, геральдыка|цэнтральнага шчыта]] складанага шматчасткавага герба ({{lang-fr|ecu en coeur}}) або нейкіх гербаў, якія змяшчаліся на грудзях галоўных гербавых выяў, напрыклад, арлоў у [[Радзівілы|Радзівілаў]], князёў [[род Палубенскіх|Палубенскіх]], [[род Падбярэзінскіх|Падбярэзінскіх]] і інш., замест не зусім удалага тэрміна ''«шыльд»'', таксама ўведзенага А. Цітовым<ref name="ТС"/>.

== Формы шчыта ==
{| class="wikitable"
|-
! Шчыт !! Назва !! Апісанне
|-
| [[Файл:Coa Illustration Elements Shield Triangle.svg|50px|center]] || [[Нарманскі шчыт|Нарманскі]]<ref name="БЭ"/><ref name="ТС"/> або старажытны французскі<ref name="ТС"/> || Востраканцовы трохвугольны шчыт. З’яўляецца найбольш старажытнай формай геральдычнага шчыта<ref name="ТС"/>
|-
| [[Файл:Coa Illustration Shield Old French.svg|50px|center]] || [[Французскі шчыт|Новы французскі]]<ref name="ТС"/> || Чатырохвугольнік, завостраны ўнізе. З’яўляецца найбольш папулярнай формай геральдычнага шчыта<ref name="ТС"/>
|-
| [[Файл:Coa Illustration Shield Round base.svg|50px|center]] || [[Іспанскі шчыт|Іспанскі]]<ref name="БЭ"/><ref name="ТС"/> || Прамавугольны шчыт, закруглены ўнізе<ref name="ТС"/>
|-
| [[Файл:Coa Illustration Shield English.svg|50px|center]] || [[Англійскі шчыт|Англійскі]]<ref name="ТС"/> || Чатырохвугольнік, завостраны ўнізе, з хвалепадобнымі выразамі верхняга краю або падоўжаннем верхніх краёў, якія ўтвараюць невялікія выступы<ref name="ТС"/>
|-
| [[Файл:Coa Illustration Shield Oval.svg|50px|center]] || [[Італьянскі шчыт|Італьянскі]]<ref name="БЭ"/><ref name="ТС"/> || Авальны шчыт<ref name="ТС"/>
|-
| [[Файл:Coa Illustration Shield Targe 2.svg|50px|center]] [[Файл:Coa Illustration Shield Renaissance 2.svg|50px|center]] || [[Нямецкі шчыт|Нямецкі]]<ref name="БЭ"/><ref name="ТС"/> || Шчыт з выразаным правым бокам і ўвогуле складанай формы<ref name="ТС"/>
|-
| [[Файл:Coa Illustration Shield Lozenge.svg|50px|center]] || [[Дамскі шчыт|Дамскі]]<ref name="БЭ"/> || Ромбавы шчыт<ref name="ТС"/>
|}
{{зноскі}}

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}

[[Катэгорыя:Гербы]]
[[Катэгорыя:Геральдыка]]