Перайсці да зместу

Дамавы верабей

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Дамавы верабей

Самец дамавога вераб’я[1]
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Passer domesticus (Linnaeus, 1758)

Падвіды
гл. тэкст
Арэал
выява
     Натуральны арэал     Пашыраны арэал
Ахоўны статус

Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы
ITIS  179628
NCBI  48849
FW  373332

Дамавы верабей (Passer domesticus (Linnaeus, 1758); састарэлая бінамінальная назва — Fringilla domestica Linnaeus, 1758) — найбольш распаўсюджаны від роду сапраўдных вераб’ёў (Passer), сямейства вераб’іных (лац. Passeridae). Гэта адна з самых вядомых птушак, якія жывуць па суседству з жытлом чалавека і добра вядомая як па вонкавым выглядзе, так і па характэрным цырыканні.

Даўжыня цела да 16 см, маса 23-35 г. Выразны палавы дымарфізм. Самец у шлюбным уборы з шэрым верхам і карычневай патыліцай, з чорным «гальштукам». Узімку чорны колер робіцца больш светлым, цямнейшая паласа праз вока. Маладыя падобныя да самак.

Першапачатковы арэал знаходзіўся ў Еўропе, Азіі (акрамя паўночнай і паўднёва-ўсходняй частак), а таксама ў Паўночнай Афрыцы. Распаўсюдзіўся ў Аўстралію, Новую Зеландыю, на Філіпінах, у Паўднёвай Афрыцы, на Каморскіх і некаторых іншых астравах Індыйскага акіяна, на Гавайях, Фалклендах, Бермудах, Антылах, у Паўночнай, Цэнтральнай і Паўднёвай Амерыцы, дзе цяпер стаў шматлікім.

Жыве ў населеных пунктах і тэрыторыях непасрэдна вакол іх. Можа адзначацца на збожжавых і кукурузных палях.

Асаблівасці біялогіі

[правіць | правіць зыходнік]

Гнёзды ў шчылінах і дзірках пабудоў, пад дахамі, у вінаградніках на сценах будынкаў, у гнёздах варон, гракоў, буслоў і г.д., у дуплах (таксама і ў штучныхскрынках), у земляных ямах, у ярах (займае гнёзды ластавак-зямлянак), скальныя абрывы, часам у развілцы галін (месцамі на адным дрэве можа быць шмат гнёздаў, якія ўтвараюць калонію). На дрэвах не ніжэй 2 м над зямлёй. Няшчыльнае, шарападобнае або эліптычнае з бакавой адтулінай і кароткім калідорам. Знешні слой з травы і саломы з прымессю пырніку (матэрыял выступае ў розныя бакі па-за гняздом). Сярэдні слой з пырніку, сухой травы, ануч, паперы і да т.п. Высцілка багатая, з дробных пёраў, воўны, валосся і іншых мяккіх рэчаў, часта з лыка. Памеры залежаць ад месца, у якім зроблена гняздо. У выпадку абмежаванай прасторы існуе толькі высцілка без знешняга слоя.

Яйкі

Яйкі звычайна 4-6 (часам 2-8 і нават 10), падоўжаныя. Афарбоўка вельмі зменлівая, часта нават паміж яйкамі ў адной і той жа кладцы): белыя або бела-зялёныя, брудна-зялёныя, блакітнавата-белыя, шэрыя, чырванаватыя, карычневыя. Колер і форма плям разнародная (рыскі, крапінкі, мазкі), размяшчаюцца яны раўнамерна і густа: глыбокія- светла-папялістыя, паверхневыя -цёмна-папялістыя, шэрыя, блакітна-шэрыя, аліўкавыя, зялёна-шэрыя, пурпурова-шэрыя, чорныя, пурпурова-карычневыяабо карычневыя (часам ёсць яйкі без плямак).

  • P. d. domesticus — большая частка Еўропы, Сярэдняя Азія, Паўночная і Паўднёвая Амерыка, Аўстралія, Паўднёвая Афрыка, Азорскія астравы, Новая Зеландыя;
  • P. d. biblicus — Кіпр, Блізкі Усход, усходняя Турцыя, Каўказ, Емен, Іран;
  • P. d. balearo ibericus — еўрапейская частка Міжземнамор’я;
  • P. d. tingitanus — Паўночна-Заходняя Афрыка;
  • P. d. niloticus — Егіпет;
  • P. d. hyrcanus — заходняе і паўднёвае ўзбярэжжа Каспійскага мора, паўночны Іран;
  • P. d. italiae — паўднёвы ўсход Францыі, Італія, Корсіка, Крыт.

Акрамя таго, розныя аўтары вылучаюць яшчэ 5-7 падвідаў.

Зноскі

  1. Малюнак Вільгельма фон Райта (фінск.: Wilhelm von Wright, 18101887) з кнігі: Svenska fåglar, efter naturen och på sten ritade (2-е выданне).
  • Птушкі Еўропы: Палявы вызначальнік. — Варшава: Навуковае выдавецтва ПНВ, 2000. — 540 с.: іл. ISBN 83-01-13187-X