Прагляд зыходнага тэксту старонкі Камень Міцкевіча

{{Помнік
 |Беларуская назва         = Камень Міцкевіча
 |Арыгінальная назва       = 
 |Выява                    = 
 |Подпіс выявы             = 
 |Шырыня выявы             = 
 |Сучасны статус           = 
 |Краіна                   = Беларусь
 |Краіна2                  = 
 |Месцазнаходжанне         = в. [[Студзёнкі (Нясвіжскі раён)|Студзёнкі]], [[Нясвіжскі раён]], [[Мінская вобласць]]
 |lat_dir = |lat_deg = 53|lat_min =17 |lat_sec =41
 |lon_dir = |lon_deg =26 |lon_min =30 |lon_sec = 10
 |region     =   
 |CoordScale = 
 |Пазіцыйная карта         =
 |Архітэктурны стыль       = 
 |Аўтар праекта            = 
 |Архітэктар               = 
 |Скульптар                = 
 |Будаўнік                 = 
 |Заснавальнік             = 
 |Пачатак будаўніцтва      = 
 |Заканчэнне будаўніцтва   = 
 |Стан                     = 
 |Вышыня                   = 85×64 см
 |Матэрыял                 = [[граніт]]
 |Сайт                     = 
 |Commons                  = 
}}

'''«Камень Міцкевіча»''' — [[валун]] з выбітай на [[Польская мова|польскай мове]] цытатай [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]: «''Ewa raj utraciła, Tyś go wskrzesiła. Mickiewicz''» ({{lang-be|Ева рай страціла, Ты ж яго ўваскрасіла. Міцкевіч}}). Знаходзіцца ў вёсцы [[Студзёнкі (Нясвіжскі раён)|Студзёнкі]] ў [[Нясвіжскі раён|Нясвіжскім раёне]] [[Мінская вобласць|Мінскай вобласці]]. Памер бачнай часткі каменя — 85×64 см<ref name="Гр">{{cite web |url=https://novychas.by/poviaz/raj-adama-mickevicza-pad-njasvizam |title=Рай Адама Міцкевіча пад Нясвіжам |author=[[Алег Леанідавіч Грушэцкі|Грушэцкі А.Л.]] |date=10 мая 2020 |publisher=[[Новы Час (газета)|Новы Час]] |accessdate=20 мая 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200520153806/https://novychas.by/poviaz/raj-adama-mickevicza-pad-njasvizam |archivedate=20 мая 2020 |url-status=dead }}</ref><ref name="svaboda">{{cite web|url= https://www.svaboda.org/a/30593652.html|title= Пад Нясьвіжам знайшлі камень з цытатай Адама Міцкевіча|date= 5 мая 2020|publisher= [[Беларуская служба Радыё «Свабода»|Радыё «Свабода»]]|accessdate= 30 мая 2020|archiveurl= https://web.archive.org/web/20200530122905/https://www.svaboda.org/a/30593652.html|archivedate= 30 мая 2020|url-status= dead}}</ref>.

== Гісторыя стварэння ==
У першай палове XIX стагоддзя Адам Міцкевіч (1798—1855) наведаў маёнтак Студзёнкі. Ён быў у захапленні ад сядзібнага парка і пакінуў у гасцявой кнізе гаспадыні маёнтку свой запіс<ref name="Gil">{{кніга|аўтар = Honorat Czesław Gil|частка =Rodzieństwo  |загаловак =  Wychwalajcie mężów sławnych. Wspomnienie o świętym Rafale Kalinowskim|арыгінал = |спасылка =https://issuu.com/wkb-krakow/docs/gil_wklad |адказны = |выданне = |месца =Kraków |выдавецтва = Wydawnictwo Karmelitów Bosych |год = 2014 |старонкі =22 |старонак =248  |isbn =   978-83-7604-012-7|тыраж = |ref = }}</ref>. Найверагодней гэта магло адбыцца ў 1820 годзе<ref name="Гр" /><ref>{{cite web| author =Кіркевіч А.| date =18 мая 2020| url = https://belsat.eu/news/zgubleny-raj-mitskevicha-u-nevyalichkaj-vyostsy-na-belarusi/| title =«Згублены рай» Міцкевіча ў невялічкай вёсцы на Беларусі |publisher =[[Белсат]]| accessdate  = 2020-05-18}}</ref>, калі Міцкевіч (разам з сябрам [[Тамаш Зан (паэт)|Тамашам Занам]]) прыязджаў у тыя мясціны ў маёнтак [[Карчова|Тугановічы]] да сваёй каханай [[Марыля Верашчака|Марылі Верашчакі]], з каторай па ваколіцах яны часта рабілі конныя шпацыры<ref>''Tomasz Krzywicki''. Adam poznaje Marylę // [https://books.google.by/books?id=3Eedyf3LEE4C&pg=PA164&lpg=PA164&dq=Adam+Mickiewicz+przyjecha%C5%82+do+Iszko%C5%82dzi+w+roku+1820.&source=bl&ots=md5ZjmSOXi&sig=ACfU3U0LPRVurOfjeglhhHFyOfparyHMLQ&hl=ru&sa=X&ved=2ahUKEwj8jMiT26TpAhXC16QKHevsCe4Q6AEwAHoECAoQAQ#v=onepage&q=Adam%20Mickiewicz%20przyjecha%C5%82%20do%20Iszko%C5%82dzi%20w%20roku%201820.&f=false Szlakiem Adama Mickiewicza po Nowogródczyźnie, Wilnie i Kownie]. — Rewasz. — Pruszków, 2006. — S.164—165</ref>. З гэтага вынікае, што запіс быў зроблены хутчэй за ўсё ў гасцявой кнізе Марыі Развадоўскай (1783—1845; народжаная Вангродская)<ref name="Гр" />.   

Пазней надпіс, зроблены ў гасцявой кнізе, быў выбіты на камяні. Пры гэтым майстар, які зрабіў надпіс на камені, паспрабаваў захаваць почырк паэта<ref name="svaboda" />. Камень гаспадары паставілі ў парку як памяць пра паэта, які ўпадабаў іх сядзібу<ref name="belsat">{{cite web |url=https://belsat.eu/news/zgubleny-raj-mitskevicha-u-nevyalichkaj-vyostsy-na-belarusi/ |title=«Згублены рай» Міцкевіча ў невялічкай вёсцы на Беларусі |author=Кіркевіч А. |date=18 мая 2020 |publisher=[[Белсат]] |accessdate=30 мая 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200530133244/https://belsat.eu/news/zgubleny-raj-mitskevicha-u-nevyalichkaj-vyostsy-na-belarusi/ |archivedate=30 мая 2020 |url-status=dead }}</ref>. 

Польскі гісторык касцёла, доктар гуманітарных навук {{нп3|Ганарат Гіль|Ганарат Чэслаў Гіль|pl|Honorat Gil}} піша, што Міцкевіч наведваў Студзёнкі ў часы дзяцінства Марыі Грушэцкай<ref>{{артыкул|аўтар=O. Honorat Czesław |загаловак=Święty Rafał Kalinowski – patriota |спасылка=http://wadoviana.eu/wp-content/uploads/2016/12/%C5%9Awi%C4%99ty-Rafa%C5%82-Kalinowski-patriota-H.Cz_.Gil_.pdf |мова=pl |выданне=Wadoviana. Przeglad historyczno-kulturalny |тып= часопіс|год=1998 |нумар=2 |старонкі=66 |issn=1505-0181}}</ref> (1834—1900). Але храналагічна гэта не пасуе. Магчыма, доктар Гіль тут дапусціў памылку — у той час мог быць выбіты надпіс на камяні. Бо ў той час Міцкевіч жыў у Парыжы, дзе ў 1834 завяршыў напісанне паэмы «[[Пан Тадэвуш]]», у якую ў тым ліку ўвайшло і апісанне парку і [[Сажалка|сажалак]] у Студзёнках<ref name="Гр" /><ref name="Gil" />. Камень гэты пэўны час стаяў у парку, за фруктовым садам, на шляху ад маёнтка да мясцовых могілак<ref name="Gil" /><ref name="belsat" />.

== Адшуканне каменя ==
1 мая 2020 года мясцовы краязнаўца Аляксандр Абрамовіч паведаміў, што яму атрымалася знайсці той камень з выбітым надпісам, як і ў альбоме гаспадыні маёнтка Студзёнкі<ref name="svaboda" />. Валун быў умураваны ў кладку склепа каля закінутай вясковай хаты. Надпіс гучаў так: «''Ewa raj utraciła, Tyś go wskrzesiła. Mickiewicz''». У беларускіх і польскіх СМІ валун адразу атрымаў назву «Камень Міцкевіча»<ref>{{cite web|url= http://www.zviazda.by/be/news/20200518/1589812920-pad-nyasvizham-znoydzeny-kamen-adama-mickevicha|title= Пад Нясвiжам знойдзены камень Адама Мiцкевiча?|author= Целяшук В.|date= 30 мая 2020|publisher= [[Звязда (газета)|Звязда]]|accessdate= 19 мая 2020|archiveurl= https://web.archive.org/web/20200522010001/http://www.zviazda.by/be/news/20200518/1589812920-pad-nyasvizham-znoydzeny-kamen-adama-mickevicha|archivedate= 22 мая 2020|url-status= dead}}</ref><ref>{{cite web|url= https://news.tut.by/culture/683200.html|title= Под Несвижем найден легендарный камень Адама Мицкевича|date= 5 мая 2020|publisher= [[TUT.BY]]|accessdate= 30 мая 2020|lang= ru|archiveurl= https://web.archive.org/web/20200530135033/https://news.tut.by/culture/683200.html|archivedate= 30 мая 2020|url-status= dead}}</ref><ref>{{cite web| author =| date =5 мая 2020| url = https://wideo.wp.pl/kamien-mickiewicza-niesamowite-odkrycie-na-bialorusi-6507292444198529v| title = "Kamień Mickiewicza". Niesamowite odkrycie na Białorusi|publisher =Wirtualna Polska| accessdate  =30 мая 2020| lang =PL}}</ref>. Краязнаўца мяркуе, што камень мог апынуцца ў кладцы ў савецкія часы. Па ягоных словах, пасля прыходу бальшавікоў уся спадчына колішніх гаспадароў была знішчаная, сядзіба разрабаваная і разабраная. Нават мясцовыя каталіцкія могілкі былі расцягнутыя на камяні, якія пасля выкарыстоўвалі ў гаспадарцы<ref name="belsat" />.

Менш чым праз месяц стала вядома, што камень знаходзіцца пад пагрозай. Пасля асвятлення знаходкі ў СМІ гаспадыня хаты, у склепе каторай знаходзіўся валун, замазала камень глеем і заклала яго смеццем. Апроч таго, у склепе разбілі падмуроўку ля ўваходу, быццам рыхтуючыся вывезці камень. Краязнаўцу атрымалася ачысціць і адмыць валун<ref>{{cite web|url= https://novychas.by/poviaz/kamen-mickevicza-pad-pahrozaj|title= Камень Міцкевіча пад пагрозай|author= [[Алег Леанідавіч Грушэцкі|Грушэцкі А.Л.]]|date= 27 мая 2020|publisher= [[Новы Час (газета)|Новы Час]]|accessdate= 30 мая 2020|archiveurl= https://web.archive.org/web/20200530143254/https://novychas.by/poviaz/kamen-mickevicza-pad-pahrozaj|archivedate= 30 мая 2020|url-status= dead}}</ref>.

== Згадванне пра камень у крыніцах ==
Пра камень з надпісам Адама Міцкевіча ў Студзёнках згадваў у сваіх успамінах ксёндз Ежы Каліноўскі<ref>APKB (Archiwum Prowincji Karmelitów Bosych w Czerniej), AP 111, [Jerzy Kalinowski], Notes, s. 24-26.</ref> (1859—1930; зводны брат [[Юзаф Каліноўскі|св. Рафала Каліноўскага]] і Віктара Каліноўскага, мужа гаспадыні Студзёнак Марыі Грушэцкай). Запісы Ежы Каліноўскага абраў і апрацаваў польскі гісторык касцёла, доктар гуманітарных навук Ганарат Чэслаў Гіль. У іх гаворыцца:
{{пачатак цытаты}} Міцкевіч, які наведваў Студзёнкі і ў альбоме гаспадыні дома напісаў гэтыя словы: «Ева рай страціла, Ты ж яго, пані, стварыла». Затым гэтыя словы былі выразаныя на камені, які некалькі гадоў быў яшчэ ў парку, за фруктовым садам, на шляху да мясцовых могілак<ref name="Gil" />.
{{Арыгінальны тэкст|pl|Mickiewicz, który odwiedzał Studzionki i w albumie gospodyni domu napisał te słowa: „Ewa raj utraciła, Tyś go, pani, stworzyła”. Słowa te następnie zostały wykute na kamieniu, który przed niewielu laty był jeszcze w parku, za ogrodem owocowym, na drodze na cmentarzyk miejscowy}}
{{канец цытаты}}

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* {{кніга|аўтар = {{нп3|Ганарат Гіль|Ганарат Чэслаў Гіль|pl|Honorat Gil}}|частка =Rodzieństwo  |загаловак =  Wychwalajcie mężów sławnych. Wspomnienie o świętym Rafale Kalinowskim|арыгінал = |спасылка =https://issuu.com/wkb-krakow/docs/gil_wklad |адказны = |выданне = |месца =Kraków |выдавецтва = Wydawnictwo Karmelitów Bosych |год = 2014 |старонкі =22—23 |старонак =248  |isbn =   978-83-7604-012-7|тыраж = |ref = }}
* {{артыкул |аўтар=[[Алег Леанідавіч Грушэцкі|Алег Грушэцкі]] |загаловак=Рай Адама Міцкевіча пад Нясвіжам |спасылка=https://novychas.by/poviaz/raj-adama-mickevicza-pad-njasvizam |аўтар выдання= |выданне=[[Нясвіжскія каеты]] |тып=краязнўчы, гісторыка-літаратурны часопіс |месца=Нясвіж |выдавецтва=Нясвіж. раён. арг. ГА «[[Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны|ТБМ імя Ф. Скарыны]] |год=2020 |выпуск= |нумар=5 |старонкі=19—24 |isbn= |issn= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200607163726/https://novychas.by/poviaz/raj-adama-mickevicza-pad-njasvizam |archivedate=7 чэрвеня 2020 }}


[[Катэгорыя:Валуны Беларусі]]
[[Катэгорыя:Студзёнкі (Нясвіжскі раён)]]
[[Катэгорыя:Славутасці Нясвіжскага раёна]]
[[Катэгорыя:Аб’екты, названыя ў гонар Адама Міцкевіча]]
[[Катэгорыя:Адам Міцкевіч]]