Прагляд зыходнага тэксту старонкі Мікеланджэла Буанароці

{{Мастак
|імя    = Мікеланджэла Буанароці
|арыгінальнае імя = {{lang-it|Michelangelo Buonarroti}}
|імя пры нараджэнні = ''Мікеланджэла дзі Ладавіка Буанароці Сімоні''
|партрэт =Miguel Ángel, por Daniele da Volterra (detalle).jpg
|шырыня =
|загаловак =''Партрэт '''Мікеланджэла'''<br /> <small> работы [[Якапіна дэль Контэ]] (пасля 1535) </small>''
|дата нараджэння =6.3.1475
|месца нараджэння = 
|дата смерці =18.02.1564
|месца смерці = 
|паходжанне =[[Італія]]
|падданства =
|грамадзянства =
|жанр =[[скульптура]], [[жывапіс]] <br /> [[архітэктура]], [[паэзія]]
|вучоба =[[Даменіка Гірландая]] <br /> [[Бертольда дзі Джавані]]
|стыль =[[Адраджэнне]], [[маньерызм]]
|працы =«[[Давід (Мікеланджэла)|Давід]]», «[[Вакх (Мікеланджэла)|Вакх]]», «[[П'ета, Мікеланджэла|П'ета]]», «[[Майсей, Мікеланджэла|Майсей]]», фрэскі [[Столь Сіксцінскай капэлы|столі Сіксцінскай капэлы]], «[[Страшны суд (Мікеланджэла)|Страшны суд]]», [[Грабніца Папы Юлія II]], статуі [[Капэла Медычы|капэлы Медычы]] («[[Джуліяна Медычы, Мікеланджэла|Джуліяна Медычы]]», «[[Дзень, Мікеланджэла|Дзень]]», «[[Ноч, Мікеланджэла|Ноч]]», «[[Ларэнца II Медычы, Мікеланджэла|Ларэнца II Медычы]]», «[[Раніца, Мікеланджэла|Раніца]]», «[[Вечар, Мікеланджэла|Вечар]]», «[[Мадонна Медычы]]»), купал [[Сабор Святога Пятра]] і інш.<br />''Гл. [[Творы Мікеланджэла]]''
|заступнікі =[[Ларэнца Медычы]], Папа [[Юлій II]], Папа [[Павел III]]
|уплыў =[[Мазачыа]], [[Якопа дэла Кверча]], [[Ларэнца Гіберці]], [[Паала Учэла]]
|уплыў на =[[Анібале Карачы]], [[Андрэа дэль Сарта]], [[Джакама Дэла Порта]], [[Гульельма дэла Порта]], [[Бенвенута Чэліні]], [[Эль Грэка]], [[Радэн]]а, [[Пітэр Паўль Рубенс|Рубенса]], [[Фрэдэрык Лейтан|Фрэдэрыка Лейтана]] і інш.
|узнагароды =
|сайт =
|вікісховішча =
}}

'''Мікела́нджэла дзі Франчэ́ска дзі Не́ры дзі Мінія́та дэль Се́ра і Ладо́віка дзі Леана́рда дзі Буанаро́ці Сімо́ні''' ({{lang-it|Michelangelo di Francesci di Neri di Miniato del Sera i Lodovico di Leonardo di Buonarroti Simoni}}; {{ДН|6|3|1475}}, [[Капрэзэ-Мікеланджэла|Капрэзэ]] — {{ДС|18|2|1564}}, [[Рым]]) — [[Італія|італьянскі]] [[Скульптура|скульптар]], [[мастак]], [[архітэктар]], [[паэт]] і [[інжынер]]. Яго творы лічыліся найвышэйшымі дасягненнямі мастацтва [[Адраджэнне|Адраджэння]] яшчэ пры жыцці самога майстра<ref name="brit">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/379957/Michelangelo/ |title=Michelangelo |work=Encyclopædia Britannica |language=англ. |access-date=18 студзеня 2012 }}</ref>{{sfn|Wallace|2010|с=5}}. [[Рамэн Ралан]] пісаў пра яго: «''Няхай сам ён быў створаны з гэтага праху зямнога. Але з тлену ўспыхнуў агонь, які ачышчае ўсё, — агонь генія''»{{sfn|Роллан|1992|с=78—79}}. Мікеланджэла пражыў амаль 89 гадоў, цэлую эпоху, ад перыяду «Высокага Адраджэння» да пачатку «[[Контррэфармацыя|Контррэфармацыі]]». За гэты перыяд змяніліся 13 [[Папы Рымскія|Папаў Рымскіх]] — ён выконваў заказы для дзевяці з іх. Захавалася шмат дакументаў пра яго жыццё і творчасць — сведчанні сучаснікаў, лісты самога Мікеланджэла, дагаворы, яго асабістыя і прафесійныя запісы. Мікеланджэла таксама быў першым прадстаўніком заходнееўрапейскага мастацтва, чыя біяграфія была надрукаваная яшчэ пры яго жыцці<ref name="brit"/>.

Сярод самых вядомых яго скульптурных прац — «[[Давід (Мікеланджэла)|Давід]]», «[[Вакх (Мікеланджэла)|Вакх]]», «[[П'ета, Мікеланджэла|П'ета]]», статуі «[[Майсей, Мікеланджэла|Майсея]]», «[[Лія, Мікеланджэла|Ліі]]» і «[[Рахіль, Мікеланджэла|Рахілі]]» для [[Грабніца Папы Юлія II|грабніцы Папы Юлія II]]. [[Джорджа Вазары]], першы афіцыйны біёграф Мікеланджэла, пісаў, што «Давід» «''перавысіў славу ўсіх сучасных і [[Антычнасць|антычных]] статуй, грэчаскіх і рымскіх, калі-небудзь зробленых''»{{sfn|Вазарі|1970|с=312}}. Адным з самых манументальных твораў мастака з’яўляюцца фрэскі [[Столь Сіксцінскай капэлы|столі Сіксцінскай капэлы]], пра якія Гётэ сказаў: «''не пабачыўшы Сіксцінскай капэлы, цяжка сабе наглядна ўявіць, што можа зрабіць адзін чалавек''»<ref>«''…Ohne die Sixtinische Kapelle gesehen zu haben, kann man sich keinen anschauenden Begriff machen, was ein Mensch vermag''» ({{кніга|аўтар =Dorothea Scholl. |загаловак =Von den «Grottesken» zum Grotesken: die Konstituierung einer Poetik des Grotesken in der italienischen Renaissance |спасылка =http://books.google.com.ua/books?id=UPAmrjmGDhsC&dq=goethe+michelangelo&source=gbs_navlinks_s |выдавецтва =LIT Verlag Münster |год =2004 |старонак =768 |старонкі =363 }}) {{ref-de}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.wisdomportal.com/Enlightenment/Goethe.html |title=Johann Wolfgang von Goethe, Italian Journey (1786-1788), August 23, 1787 |language=англ. |access-date=18 студзеня 2012 }}</ref>, а [[Уільям Джэймс Дзюрант|Уільям Дзюрант]] пісаў, што ў сваім адзінстве яны — «''найвялікшае дасягненне чалавека ў гісторыі жывапісу''»{{sfn|Durant|1953|с=475}}. Сярод яго архітэктурных дасягненняў — праект купала [[Сабор Святога Пятра]], лесвіцы [[Бібліятэка Лаўрэнціяна|бібліятэкі Лаўрэнціяна]], [[Капітолій|Капіталійская плошча]] і іншыя. Даследчыкі лічаць, што мастацтва Мікеланджэла — гэта мастацтва, якое пачынаецца і завяршаецца адлюстраваннем чалавечага цела{{sfn|Эрпель|1990|с=7}}.

== Жыццё і творчасць ==
[[Выява:Atto di nascita Michelangelo.jpg|thumb|справа|200px|<small><center>Копія запісу аб нараджэнні Мікеланджэла</center></small>]]

=== Дзіцячыя гады ===
Мікеланджэла Буанароці нарадзіўся [[6 сакавіка]] [[1475]]{{efn|name="нараджэнне"|У рэестры ({{lang-it|ricordanza}}) указаны 1474 год, бо фларэнційскі новы год пачынаўся з [[Дабравешчанне Найсвяцейшай Маці Божай|25 сакавіка]], г.зн. «''ад ўвасаблення''» ({{lang-la|ab incarnatione}}), у адрозненне ад Рымскага летазлічэння «''ад нараджэння''» ({{lang-la|a nativitate}}). Днём нараджэння Мікеланджэла ўказаны панядзелак, а значыць,''6 сакавіка'' — па [[юліянскі каляндар|юліянскаму летазлічэнню]],''15 сакавіка'' — па [[Грыгарыянскі каляндар|грыгарыянскаму]].}} года ў вёсцы [[Капрэзэ-Мікеланджэла|Капрэзэ]] ([[правінцыя Арэца]]), дзе яго бацька, Ладавіка Буанароці ({{lang-it|Lodovico (Ludovico) di Leonardo Buonarroti Simoni}}), быў у той час 169-ым [[падэста]]м{{sfn|Tolnay|1943|с=11}}{{efn|name="Ладавіка"|Ладавіка быў [[падэста]]м і ў [[К’юзі-дэла-Верна]], бо ў 1428 годзе падэстаты двух населеных пунктаў былі аб’яднаны. У іншым населеным пункце падэсту прадстаўляў [[натарыус]].}}. На працягу некалькіх пакаленняў прадстаўнікі роду Буанароці Сімоні былі дробнымі банкірамі Фларэнцыі, але Ладавіка не ўдалося захаваць фінансавы стан банка, таму ён час ад часу займаў дзяржаўныя пасады<ref name="brit"/>{{sfn|Брион|2002|с=6}}. Згодна з запісам Ладавіка, які захоўваецца ў музеі «[[Каза Буанароці]]» ([[Фларэнцыя]]), Мікеланьёла{{efn|''Michelagnolo'' (паводле фларэнційскага правапісу)}} нарадзіўся «''(…) у панядзелак{{efn|name="нараджэнне"}} раніцай, за 4 ці 5 гадзін да світання''». У гэтым рэестры таксама ўказана, што хрысціны адбыліся [[8 сакавіка]] ў царкве Сан Джавані дзі Капрэзэ{{efn|[[Ян Хрысціцель]] лічыўся заступнікам вёскі.}}, і пералічаны хросныя бацькі{{sfn|Wallace|2010|с=63}}:
{|class="wikitable collapsible collapsed"
!colspan="3"|Хросныя бацькі Мікеланджэла
|-
! Беларускае імя !! Італьянскае імя !! Заўвагі
|-
|Дон Даніэла дзі Сер Буанагуіда ||''Don Daniello di Ser Buonaguida''||з Фларэнцыі, парафіяльны святар царквы Сан Джавані
|-
|Дон Андрэа дзі … ||''Don Andrea di …''*||з [[Попі]], святар кляштара ў Дычыяна({{lang-it|Dicciano}})
|-
|Джавані дзі Наўр'і ||''Giovanni di Naurii''||з Капрэзэ
|-
|Якопа дзі Франчэска||''Jacopo di Francesco''||з Казурыа ({{lang-it|Casurio}})**
|-
|Марка дзі Джорджа ||''Marco di Giorgio''||з Капрэзэ
|-
|Джавані дзі Б'яджа ||''Giovanni di Biaggio''||з Капрэзэ
|-
|Андрэа дзі Б'яджа ||''Andrea di Biaggio''||з Капрэзэ
|-
|Франчэска дзі Якопа дэль Андуіна ||''Francesco di Jacopo del Anduino''** ||з Капрэзэ
|-
|Сер Барталамеа дзі Санці дэль Лансэ ||''Ser Bartolomeo di Santi del Lanse''** ||натарыус{{efn|name="Ладавіка"}}
|-
!colspan="3"|* <small>''невядома''</small> ** <small>''неразборліва''</small>
|-
|}
Маці Мікеланджэла была Франчэска дзі Неры дэль Мініята дзі Сіена ({{lang-it|Francesca di Neri del Miniato di Siena}})<ref name="cc">{{кніга|аўтар =Charles Clément. |загаловак =Michelangelo |выдавецтва =S. Low, Marston, Searle, & Rivington, ltd. |год =1892 |старонкі=5 |спасылка =http://books.google.com.ua/books/about/Michelangelo.html?id=G-sDAAAAYAAJ&redir_esc=y}} {{ref-en}}</ref>. Праз месяц пасля нараджэння сына, у Ладавіка скончыўся тэрмін знаходжання на пасадзе падэсты, і сям'я вярнулася ў [[Фларэнцыя|Фларэнцыю]], а хлопчыка, паколькі ў Франчэскі былі праблемы са здароўем{{sfn|Брион|2002|с=9}}, аддалі карміцельцы з сяла [[Сеціньяна]], недалёка ад Фларэнцыі. Там быў размешчаны асабняк Буанароці (зараз — «[[Віла Мікеланджэла]]»), а таксама невялікі кар'ер мармуру і ферма<ref name="cc"/>. Хлопчык жыў у сям'і карміцелькі, жонкі муляра, і праводзіў шмат часу ў кар'еры.

Лічыцца, што пазней Мікеланджэла, як жарт, сказаў [[Джорджа Вазары|Вазары]], што{{sfn|Вазарі|1970|с=298}}{{sfn|Tolnay|1943|с=11}}:
{{Цытата|''(…) з малака сваёй карміцелькі я дастаў разец і малаток, якім я раблю статуі''}}
[[Выява:Michelangelo Buonarroti - Codex Vallardi 2491 r.jpg|thumb|справа|150px|<center>«Граф Каноскі» <br /><small>(малюнак Мікеланджэла)</big></small>]]
Мікеланджэла быў другім сынам Ладавіка. [[Фрыц Эрпелі]] прыводзіць гады нараджэння братоў: Ліянарда ({{lang-it|Lionardo}}) — 1473 г., Буанарота ({{lang-it|Buonarroto}}) — 1477 г., Джавансімонэ ({{lang-it|Giovansimone}}) — 1479 г. і Джызмонда ({{lang-it|Gismondo}}) — 1481 г. У тым жа [[1481|годзе]] памерла маці, а ў [[1485]] годзе, праз чатыры гады пасля яе смерці, Ладавіка ажаніўся зноў. Мачахай Мікеланджэла стала Лукрэцыя Убальдзіні{{sfn|Роллан|1992|с=91}}. Неўзабаве Мікеланджэла аддалі ў школу Франчэска Галатэа да Урбіна ({{lang-it|Francesco Galatea da Urbino}}) у Фларэнцыі{{efn|Паводле [[Шарль дэ Тальнай|Ш. дэ Тальная]] хлопцу тады было 10 гадоў, а паводле [[Эліс Сэджвік Воль|Эліса Сэджвіка Воля]] ({{lang-en|Alice Sedgwick Wohl}}) — 7.}}. Хлопец не праяўляў асаблівай цікавасці да навучання, а аддаваў перавагу зносінам з мастакамі і перамалёўцы царкоўных ікон і фрэсак{{sfn|Condivi|1999|с=9}}.

Вядома, што Ладавіка ганарыўся сваім арыстакратычным паходжаннем, бо род Буанароці-Сімоні прэтэндаваў на кроўнае сваяцтва з маркграфіняй [[Мацільда, маркграфіня Тасканская|Мацільдай Каноскай]]{{sfn|Вазарі|1970|с=297}}, хоць і няма дастатковых дакументальных дадзеных для пацвярджэння гэтага. [[Асканіа Кондзіві]] сцвярджаў, што сам Мікеланджэла ў гэта верыў, успамінаючы аб арыстакратычным паходжанні роду ў сваіх лістах да пляменніка Ліянарда{{sfn|Condivi|1999|с=5}}. Паводле [[Уільям Уолес, мастацтвазнаўца|Уільяма Уолеса]], вызначальным з’яўляецца тое, што<ref>William E. Wallace, ''[http://www.amazon.com/Michelangelo-Artist-Man-his-Times/dp/0521111994 Michelangelo: The Artist, the Man, and his Times]'', Cambridge University Press {{ref-en}}</ref>:
{{Цытата|''(...)да Мікеланджэла, мала мастакоў прэтэндавалі на такое, і яшчэ менш верылі ў гэта з такой упэўненасцю. Мастакі не мелі не толькі гербаў, але і сапраўдных прозвішчаў. Іх звалі ў гонар бацькі, прафесіі або горада, і сярод іх такія вядомыя сучаснікі Мікеланджэла як [[Леанарда да Вінчы]] і [[Джарджонэ|Джарджонэ да Кастэльфранка]]''
{{oq|en|(...)few artists before Michelangelo made such claims, and fewer still could believe them with any confidence. Not only did artists not have coats of arms, many did not even have proper last names. Artists were named after their fathers, after a profession, or after their place of origin, such as Michelangelo’s famous contemporaries, Leonardo da Vinci and Giorgione da Castelfranco}}}}

=== Юнацтва. Першыя творы ===
[[Выява:Studio romanelli, sa cesare zocchi, michelangelo giovane scolpisce la testa di fauno 04.JPG|thumb|справа|150px|<center><small>[[Чэзарэ Дзочы]]. «Юны Мікеланджэла высякае „[[Галава фаўна|Галаву фаўна]]“» ''(страчана)''</small></center>]]
У 1488 годзе трынаццацігадовы Мікеланджэла стаў вучнем у [[Даменіка Гірландая#Майстэрня|майстэрні братоў Гірландая]]. Спачатку бацька быў супраць такой «неарыстакратычнай» кар'еры, але неўзабаве падпісаў кантракт з [[Даменіка Гірландая]], па якім апошні абавязваўся аплачваць працу Мікеланджэла{{sfn|Вазарі|1970|с=299}}. Тут хлопец атрымаў магчымасць азнаёміцца з асноўнымі матэрыяламі і тэхнікай, да гэтага ж перыяду адносяцца яго алоўкавыя копіі твораў такіх фларэнційскіх мастакоў як [[Джота дзі Бандонэ|Джота]] і [[Мазачыа]]{{efn|Зараз захоўваюцца ў [[Луўр]]ы, у [[Новая Пінакатэка|Новай Пінакатэцы]] ([[Мюнхен]]) і ў [[Альберцін]]е ([[Вена]]).}}; ужо ў гэтых копіях выявілася характэрнае для Мікеланджэла скульптурнае бачанне форм<ref>{{cite web |url=http://www.mikelangelo.ru/txt/1skulptor.shtml |title=Скульптура — светач жывапісу |language=рус. |access-date=20 студзеня 2012 }}</ref>. Да гэтага ж перыяду адносіцца яго карціна «[[Мукі Святога Антонія, Мікеланджэла|Мукі Святога Антонія]]» (копія гравюры [[Марцін Шангаўэр|Марціна Шангаўэра]]).

Ужо праз год Мікеланджэла становіцца вучнем [[Бертольда дзі Джавані]], які быў вучнем [[Данатэла]]. Яго праца ў садзе скульптур [[Ларэнца Медычы|Ларэнца Цудоўнага]], прыцягнула ўвагу апошняга, і ў [[1490]] годзе хлопец пасяліўся ў палацы Медычы, застаючыся там да смерці Ларэнца ([[1492]]). Тут ён пазнаёміўся з філосафамі [[платонаўскай акадэмія|платонаўскай акадэміі]] ([[Марсіліа Фічына]], [[Анджэла Паліцыяна]], [[Джавані Піка дэла Мірандала|Піка дэла Мірандала]] і іншыя). Таксама ён сябраваў з [[Леў X|Джавані]] (другі сын Ларэнца, будучы Папа Леў X) і [[Клімент VII|Джуліа Медычы]] (пазашлюбны сын [[Джуліяна Медычы]], будучы Папа Клімент VII){{sfn|Wallace|2010|с=30}}. Сярод яго першых вядомых скульптурных прац — «[[Галава фаўна]]» (мармур, не захавалася), рэльефы «[[Бітва кентаўраў]]» і «[[Мадонна ля лесвіцы]]» (мармур, [[Каза Буанароці]], [[Фларэнцыя]]). У 1492—1493 гг. Мікеланджэла працаваў над «[[Распяцце, Мікеланджэла|Распяццем]]» (дрэва, царква [[Санта-Спірыта]], [[Фларэнцыя]]).

Вядома, што ў той час [[П'етра Тарыджана|П'етра Тарыджана дэі Тарыджані]], які таксама быў вучнем Бертольда, пасварыўшыся з Мікеланджэла, ударам у твар зламаў насавую косць хлопцу<ref name="se">{{cite web |url=http://arthistory.about.com/b/2008/07/27/will-the-real-michelangelo-please-stand-up.htm |title=Will the Real Michelangelo Please Stand Up? |date=27 ліпеня 2008 |author=Shelley Esaak |language=англ. |access-date=20 студзеня 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130502095658/http://arthistory.about.com/b/2008/07/27/will-the-real-michelangelo-please-stand-up.htm |archive-date=2 мая 2013 |url-status=dead }}</ref>.

==== «Бітва кентаўраў» ====
{{Асноўны артыкул|Бітва кентаўраў, Мікеланджэла|l1=Бітва кентаўраў}}

Рэльеф «Бітва кентаўраў» адлюстроўвае сцэну з грэчаскага міфа пра [[лапіфы|бітву людзей-лапіфаў з кентаўрамі]], якія напалі на іх падчас вясельнага банкету. Сюжэт быў прапанаваны Анджэла Паліцыяна, а яго сутнасць — перамога цывілізацыі над варварствам. Паводле міфа лапіфаў перамаглі, аднак у інтэрпрэтацыі Мікеланджэла вынік бітвы не зусім ясны і нават не важны. Гэтая скульптура вылучаецца тым, што гэта першая яго праца [[Разец, інструмент|разцом]]. На думку [[Эрык Шыльяна|Эрыка Шыльяна]], гэта — першая з завершаных «няскончаных» (тэхніка «[[non finito]]») скульптур Мікеланджэла{{sfn|Scigliano|2005|с=45}}.
Гэта таксама была апошняя праца Мікеланджэла пад патранатам Ларэнца Цудоўнага.

==== «Распяцце» ====
{{Асноўны артыкул|Распяцце, Мікеланджэла|l1=Распяцце}}

Драўлянае Распяцце было створана ў [[1492]] (або [[1493]]) годзе, але ўжо пасля смерці Ларэнца. Іменна ў гэты час Мікеланджэла пачаў вывучаць анатомію ў бальніцы пры кляштары Санта Марыя дэль Санта-Спірыта ({{lang-it|Santa Maria del Santo Spirito}}), што можна звязаць з тым, што ўкрыжаваны [[Ісус Хрыстос|Хрыстос]] адлюстраваны аголеным. Некаторы час Распяцце захоўвалася ў музеі [[Каза Буанароці]], цяпер — у царкве [[Санта-Спірыта]]. Аўтарства Мікеланджэла не было несумненным, і дыскусіі працягваліся амаль 40 гадоў, але ў 2001 годзе яно было пацверджана даследчыкамі<ref>{{cite web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/1444780.stm |title=Crucifix 'confirmed' as a Michelangelo |date=18 ліпеня 2001 |work=BBC News |language=англ. |access-date=20 студзеня 2012 }}</ref>.

<center>
{|class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2"
|-
|[[File:The Torment of Saint Anthony (Michelangelo).jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Buonarotti-scala.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Michelangelo, centauromachia, 1492 ca. 01.JPG|center|border|x165px]]
|[[File:Santo_Spirito,_sagrestia,_crocifisso_di_michelangelo_01.JPG|center|border|x165px]]
|-
|<div style='text-align: center;'>«[[Мукі Святога Антонія, Мікеланджэла|Мукі Святога Антонія]]» <br />(каля 1487-88)</div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Мадонна ля лесвіцы]]» <br />(каля 1491)</div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Бітва кентаўраў]]» <br />(каля 1492)</div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Распяцце, Мікеланджэла|Распяцце]]» <br />(1492-93)</div>
|-
|}
</center>
Таксама гэты перыяд — перыяд гарачых прамоў манаха [[Джыралама Саванарола|Джыралама Савонаролы]], які пагражаў Фларэнцыі «''акрываўленым мячом Госпада''». Пад гэтым уплывам у [[1491]] годзе старэйшы брат Мікеланджэла, Ліянарда, далучыўся да [[Дамініканцы|дамініканцаў]]{{sfn|Роллан|1992|с=92—93}}.
[[Выява:Rubens, copia dell'ercole di michelangelo, louvre.jpg|thumb|справа|140px|<center><small>[[Пітэр Паўль Рубенс|Рубенс]]. «Юны [[Геркулес (Мікеланджэла)|Геркулес]]» <br />''(страчана)''</small></center>]]
[[Ларэнца Медычы|Ларэнца Цудоўны]] памёр [[9 красавіка]] [[1492]] года. Мікеланджэла, застаўшыся без апекуна, некаторы час пажыў з сям'ёй, але [[20 студзеня]] [[1494]] года ён вярнуўся ў палац Медычы, ужо пад эгідай старэйшага сына і спадчынніка Ларэнца Медычы — [[П’ера дзі Ларэнца Медычы|П'ера]]. Да гэтага перыяду таксама адносіцца статуя «[[Геркулес (Мікеланджэла)|Геркулес]]» (мармур, не захавалася){{efn|Статую купіла сям’я [[Строцы]], каб усталяваць у [[Палацца Строцы]] ў Фларэнцыі (1506). У 1529 годзе [[Філіпа Строцы Малодшы|Філіпа Строцы]] прадаў яго [[Францыск I|Францыску I]], а ў 1594 годзе, у час кіравання [[Генрых IV (кароль Францыі)|Генрыха IV]], яна была ўстаноўлена ў садзе [[Фантэнбло]] ({{lang-fr|Jardin de l'Etang}})<ref>{{cite web |url=http://www.jstor.org/pss/878832 |title=Michelangelo's Lost Hercules |author=Paul Joannides |date=Aug 1977 |work=The Burlington Magazine |page=550 |language=англ. |access-date= 4 лютага 2012}}</ref><ref>{{cite web |url=http://museumpublicity.com/2011/10/28/j-paul-getty-museum-acquires-francesco-primaticcio-bronze/ |title=J. Paul Getty Museum Acquires Francesco Primaticcio Bronze |date=28 кастрычніка 2011 |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 }}</ref>. З 1713 года, калі сады былі разбураны, пра лёс гэтай працы Мікеланджэла нічога невядома<ref>{{кніга|аўтар =R. J. Knecht. |загаловак =Francis I |выдавецтва =Cambridge University Press |год =1984 |старонкі=267 |спасылка =http://www.amazon.com/Francis-I-R-J-Knecht/dp/0521278872}} {{ref-en}}</ref>.}} і «Снежны волат». Заказ апошняга быў ідэяй кардынала {{нп3|Бернарда Давіцы|Біб'ены|ru|Бернардо Довици}}, якую падтрымаў [[П’ера дзі Ларэнца Медычы|П'ера]]. У рамане Карэла Шульца пра гэта напісана:
{{Цытата|
''(…) Было б нядрэнна, калі б гэты юны скульптар дзеля забавы вылепіў са снегу вялікую статую, якая б пацешыла народ (…). Такога яшчэ не было ва ўсёй Італіі: статуя са снегу, пра яе, мабыць, усюды загаварылі б (…) паклікалі Мікеланджэла, і ён пагадзіўся''{{sfn|Шульц|2006|с=268}}
}}
Сярод даследчыкаў няма адзінага меркавання адносна таго, каго выляпіў Мікеланджэла ў сваёй снежнай скульптуры. Напрыклад, на думку Антоніа Форчэліна ({{lang-it|Antonio Forcellino}}) гэта быў прататып «Геркулеса»<ref>Antonio Forcellino, ''[http://www.amazon.com/Michelangelo-Tormented-Life-Antonio-Forcellino/dp/0745640052 Michelangelo: A Tormented Life]'', Polity, 2009 {{ref-en}}</ref>. Джэймс Хол ({{lang-en|James Hall}}) лічыць, што гэта павінна была быць ''Мадонна''<ref>James Hall, ''[http://www.amazon.com/Michelangelo-Reinvention-Human-Body-James/dp/0374208832 Michelangelo and the Reinvention of the Human Body]'', Farrar, Straus and Giroux, 2005 {{ref-en}}</ref>.

=== Балоння ===
Увосень, [[9 лістапада]] [[1494]] года, сям'я Медычы была афіцыйна выгнана з Фларэнцыі, а [[Джыралама Саванарола|Саванарола]] стаў дыктатарам. У Фларэнцыі ўсталявалася так званая «[[Фларэнційская рэспубліка#Другая рэспубліка (1494-1512)|Другая рэспубліка]]», першыя чатыры гады якой фактычна былі [[тэакратыя]]й. З-за небяспекі ўварвання войскаў [[Карл VIII Валуа|Карла VIII]] Мікеланджэла вырашае паехаць спачатку ў [[Венецыя|Венецыю]], а затым у [[Балоння|Балонню]]. Там хлопец жыў у Джанфранчэска Альдаўрандзі ({{lang-it|Giovan Francesco Aldovrandini}}). Тут ён стварыў тры невялікія скульптуры для грабніцы [[Святы Дамінік|Святога Дамініка]], якая заставалася недаробленай з-за смерці {{нп3|Нікало дэль Арка|Нікало дэль Аркі|en|Niccolò dell'Arca}}, скульптара, які пачаў працу{{sfn|Tolnay|1943|с=20—21}}.

У гэты перыяд Мікеланджэла чытае творы [[Дантэ Аліг’еры|Дантэ]], [[Франчэска Петрарка|Петраркі]] і [[Джавані Бакача|Бакача]]{{sfn|Эрпель|1990|с=13}}.

<center>
{|class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2"
|-
|[[File:San Domenico36.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Autori vari, arca di san domenico, protettori di bologna, 02 petronio di michelangelo, 1494, 2.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Autori vari, arca di san domenico, protettori di bologna, 02 procolo di michelangelo, 1494.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Autori vari, arca di san domenico, angelo reggicandelabro di michelangelo, 1494, 01.jpg|center|border|x165px]]
|-
|<div style='text-align: center;'>[[Грабніца Святога Дамініка, Балоння|Грабніца Святога <br /> Дамініка]]</div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Святы Петроній, Мікеланджэла|Святы Петроній]]» <br />(каля 1494-95)</div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Святы Прокл Балонскі, Мікеланджэла|Прокл Балонскі]]» <br />(каля 1494-95)</div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Анёл, Мікеланджэла|Анёл з кандэлябрам]]» <br />(каля 1494-95)</div>
|-
|}
</center>

=== Першае падарожжа ў Рым ===
[[Выява:Michelangelo Bacchus.jpg|thumb|справа|140px|<center>«[[Вакх (Мікеланджэла)|Вакх]]» </center>]]
Неўзабаве палітычная сітуацыя ў Фларэнцыі стала спакайнейшай, і Мікеланджэла вярнуўся дадому, але, не атрымліваючы заказаў ад новай улады, зноў пачаў працаваць на Медычы{{sfn|Tolnay|1943|с=24—25}}. Паводле Кандзіві, іменна ў гэты час [[Ларэнца дзі П'ерфранчэска дэ Медычы]] заказаў яму статую «[[Ян Хрысціцель, Мікеланджэла|Маладога Яна Хрысціцеля]]», а таксама статую «[[Амур, які спіць]]» (страчана), але з умовай так «апрацаваць» твор, каб мець магчымасць прадаць яго даражэй чым антычны{{sfn|Condivi|1999|с=19—20}}{{efn|Вазары аб гэтым эпізодзе не згадвае наогул, а [[Паала Джовіа]] адзначае, што Мікеланджэла сам хацеў прадаць статую як антычную.}}. Пакупніком гэтай скульптуры стаў кардынал [[Рафаэль Рыярыа]], які заўважыў падробку, але быў настолькі ўражаны майстэрствам працы, што запрасіў хлопца ў [[Рым]]. Дваццаціаднагадовы Мікеланджэла прыехаў у горад [[25 чэрвеня]] [[1496]] года{{sfn|Tolnay|1943|с=26—28}}, і прабыў там наступныя пяць гадоў.

==== «Вакх» ====
{{Асноўны артыкул|Вакх, Мікеланджэла|l1=Вакх}}

[[4 ліпеня]] [[1496]] годзе Мікеланджэла пачаў працу над заказам кардынала — мармуровай статуяй [[Дыяніс|Вакха]], бога віна. Гэта двухметровая скульптура, прызначаная для кругавога агляду. П’янага бога віна суправаджае маленькі сатыр, які ласуецца гронкай [[вінаград]]у. «Вакх» быццам гатовы ўпасці наперад, але захоўвае раўнавагу, адхіляючыся назад, яго позірк звернуты на чару з віном. Мышцы спіны выглядаюць напружанымі, але расслабленыя мышцы жывата і сцёгнаў дэманструюць фізічную, а значыць, і духоўную слабасць. Мікеланджэла дабіўся ўражання няўстойлівасці без кампазіцыйнай неўраўнаважанасці, якая магла б парушыць эстэтычны эфект. Аднак, па завяршэнні твора кардынал адмовіўся ад яго, і скульптуру для свайго саду набыў банкір Якопа Галі (цяпер статуя знаходзіцца ў музеі [[Барджэла]] ў Фларэнцыі).

[[Рамэн Ралан]] таксама згадвае «Барджэліўскага Адоніса» ([[Барджэла]]) і вялікага «Купідона» ([[Музей Вікторыі і Альберта]], Лондан){{sfn|Роллан|1992|с=94—95}}. [[Аляксей Карпавіч Джывелегаў|Аляксей Джывелегаў]] лічыў, што «Адоніс» — слабаватая праца для яго<ref>Дживелегов А. [http://www.michelangelo.ru/gv7.html Микельанджело]{{Недаступная спасылка}} / А. Дживелегов. — М.: Молодая гвардия, 1938. — 318 с.: ил. — (ЖЗЛ. Вып. 17—18 (137—138)). Библиогр.: С. 307—314. {{ref-ru}}</ref>.

У 1497 годзе памірае мачаха Мікеланджэла — Лукрэцыя Убальдзіні{{sfn|Эрпель|1990|с=13}}.

==== «П'ета» ====
{{Асноўны артыкул|П'ета, Мікеланджэла|l1=П'ета}}

[[Выява:Michelangelo's Pieta 5450 cropncleaned.jpg|thumb|справа|160px|<center>«[[П'ета, Мікеланджэла|П'ета]]» <center>]]
У [[1498]] годзе Мікеланджэла атрымаў заказ на «П'ету» ад уплывовага французскага кардынала {{нп3|Жан дэ Білер|Жана дэ Білера|it|Jean de Bilhères}} ({{lang-fr|Jean de Bilhères}}){{sfn|Wallace|2010|с=14}}{{sfn|Роллан|1992|с=94—95}}. Кантракт быў падпісаны [[7 жніўня]] таго ж года. Як зазначае У. Уолес, сама тэма «аплаквання Хрыста» была больш распаўсюджаная ў паўночнай Еўропе і [[візантыйскага мастацтва|візантыйскім мастацтве]], чым у Італіі эпохі Рэнесансу. Мікеланджэла трактуе тэму вельмі стрымана. Смерць і смутак нібы ўтрымліваюцца ў мармуры, з якога створана скульптура. Суадносіны фігур такія, што яны ўтвараюць нізкі трохвугольны нізкі конус. Аголенае цела Хрыста кантрастуе з пышнай, багатай вопраткай Маці Божай.

Мікеланджэла адлюстраваў Маці Божую маладой, нібы гэта не Маці і Сын, а сястра, якая аплаквае заўчасную смерць брата. Ідэалізацыю падобнага роду выкарыстоўвалі і іншыя мастакі, сярод якіх і [[Леанарда да Вінчы]]. Акрамя таго, Мікеланджэла быў гарачым прыхільнікам [[Дантэ Аліг’еры|Дантэ]], у апошнім кантоне «[[Боская камедыя|Боскай камедыі]]» якога, у пачатку малітвы [[Святы Бернард|Святога Бернарда]], гаворыцца: «''Маці Божая, дачка свайго сына''» ({{lang-it|«Vergine Madre, figlia del tuo figlio» }}). Скульптар знайшоў ідэальны шлях для перадачы ў камені гэтай глыбокай багаслоўскай думкі. Гэтая статуя — адзіная з прац Мікеланджэла, падпісаная ім самім.

Да гэтага перыяду таксама адносіцца незавершаная «[[Манчэстэрская Мадонна]]» ([[Лонданская нацыянальная галерэя|Нацыянальная галерэя]], [[Лондан]]).

=== Перыяд другой Фларэнційскай рэспублікі ===
[[Выява:'David' by Michelangelo JBU0001.JPG|thumb|злева|200px|<center>«[[Давід (Мікеланджэла)|Давід]]» </center>]]
У [[1498]] годзе, у выніку інтрыг фларэнційскіх дзеячаў і папскага прастола, Саванарола і двое яго паслядоўнікаў былі асуджаны на спаленне на вогнішчы. Гэтыя падзеі ў Фларэнцыі непасрэдна не закранулі Мікеланджэла, аднак наўрад ці пакінулі яго абыякавым. На змену сярэднявеччу Саванаролы, якое часова вярнулася ў горад, прыйшла свецкая рэспубліка, для якой Мікеланджэла стварыў сваю першую вялікую статую ў Фларэнцыі, мармуровага «[[Давід Мікеланджэла|Давіда]]» ([[1501]]—[[1504]], [[Фларэнцыя]], [[Акадэмія вытанчаных мастацтваў, Фларэнцыя|Акадэмія]]). Дагавор на выкананне гэтай працы быў падпісаны [[16 жніўня]] [[1501]] года{{sfn|Эрпель|1990|с=13}}.

==== «Давід» ====
{{Асноўны артыкул|Давід, Мікеланджэла|l1=Давід}}

Вобраз [[Давід]]а быў традыцыйным у Фларэнцыі. [[Данатэла]] і [[Верок'ё]] стварылі бронзавыя скульптуры юнака, які цудам забіў волата, чыя галава ляжыць каля ног біблейскага героя. Мікеланджэла ж вырашыў адлюстраваць момант перад боем. Давід стаіць з перакінутай цераз плячо [[прашча]]й, у левай руцэ сціскае камень. Правая частка фігуры напружаная, а левая крыху паралізаваная, як у атлета, гатовага да дзеяння. Вобраз Давіда меў асаблівы сэнс для фларэнційцаў, таму скульптура Мікеланджэла прыцягнула ўсеагульную ўвагу.

«Давід» стаў сімвалам свабоднай і палкай рэспублікі, гатовай перамагчы любога ворага. Каласальная фігура вышынёй 5,17 м<ref>{{cite web |url=http://graphics.stanford.edu/projects/mich/more-david/more-david.html |title=We finish scanning the David |author=Marc Levoy |date=28 сакавіка 1999 |access-date=20 студзеня 2012 |language=англ. |trans-title=Мы скончылі сканіраваць Давіда }}</ref> павінна была стаяць у [[Сабор Санта Марыя дэль Фіёрэ|саборы]], аднак месца там не адпавядала яе грамадскай ролі, таму камітэт грамадзян пастанавіў, што скульптура павінна ахоўваць галоўны ўваход у будынак урада, [[Палацца Век’ё]], перад якім цяпер знаходзіцца яе копія. На эскізе бронзавага «Давіда» і правай руцэ мармуровага, захаваліся радкі Мікеланджэла, якія лічацца прыкладам яго найбольш ранняй паэзіі, якая дайшла да нас{{sfn|Микеланджело. Поэзия. Письма|1983|с=75}}:
{{Quote box|width=25em|align=center|quote=
<poem>
''Davicte colla fromba
''E io coll'arco
''Michelangelo
</poem>}}
У перакладзе — «''Давід з прашчай, а я з лукам. Мікеланьёла''». Існуе шмат трактовак гэтых слоў мастака<ref>Leonard Barkan, ''[http://www.amazon.com/Michelangelo-Life-Paper-Leonard-Barkan/dp/0691147663 Michelangelo: A Life on Paper]'', Princeton University Press, 2010 {{ref-en}}</ref>. Паводле {{нп3|Абрам Маркавіч Эфрас|Эфраса|ru|Эфрос, Абрам Маркович}} — гэтыя радкі маюць метафарычнае значэнне «''з усіх сіл''» (праводзячы паралель з такімі такімі італьянскімі выслоўямі як «''con l'arco della schiena''» ці «''con l'arco dell'osso''»){{sfn|Микеланджело. Поэзия. Письма|1983|с=75}}. І як Давід уступіў у бой з Галіяфам, так дваццацісямігадовы Мікеланджэла стаў да бою з глыбай мармуру, якая павінна была стаць «Давідам»{{sfn|Wallace|2010|с=16—17}}. Гэта можна растлумачыць як проціпастаўленне сілы і прылад скульптара і яго тварэння, гэта значыць інтэлекта («лук») Мікеланджэла-скульптара і фізічнай сілы Давіда («прашча»){{sfn|Ryan|1998|с=504}}. Чарлз Сеймур ({{lang-en|Charles Seymour}}) трактаваў «лук» як інструменты скульптара<ref>Charles Seymour, ''[http://books.google.com.ua/books/about/Michelangelo_s_David.html?id=VcBtAAAAIAAJ&redir_esc=y Michelangelo's David: a search for identity]'', University of Pittsburgh Press, 1967 {{ref-en}}</ref>.
[[Выява:Tondo Doni, por Miguel Ángel.jpg|thumb|справа|<center>[[Мадонна Доні]]</center>]]

==== «Мадонна Доні» ====
{{Асноўны артыкул|Мадонна Доні}}

Да гэтага ж часу адносіцца адзіная карціна, безумоўна намаляваная Мікеланджэла, — [[тонда]] «Мадонна Доні» ([[Уфіцы|Галерэя Уфіцы]], [[Фларэнцыя]]). Лічыцца, што заказ на карціну быў прымеркаваны да вяселля фларэнційскіх арыстакратаў-гандляроў Аньёла Доні і Мадалены Строцы ў 1504 годзе, хоць, невядома чаму гандляр Доні заказаў скульптару Мікеланджэла намаляваць карціну, а той — пагадзіўся з гэтай прапановай{{sfn|Wallace|2010|с=24}}{{efn|Паводле Вазары, Аньёла Доні быў сябрам Мікеланджэла.}}. Гэта таксама адзіная работа [[Тэмпера|тэмпернымі фарбамі]], тэхналогію працы з якімі ён мог вывучыць у [[Даменіка Гірландая]]{{sfn|Wallace|2010|с=25}}.

Для гэтага твора характэрна імкненне мастака да перадачы складаных пастаў і пластычнай трактоўкі форм чалавечага цела. Цэнтральнае месца адведзена ўласна Святому сямейству — Мадонна схілілася направа, каб узяць/падтрымаць немаўля, якое сядзіць на калене Іосіфа<ref>d'Ancona, Mirella Levi (1968). ''[http://books.google.com.ua/books?id=Bye6Xt375N4C&pg=RA1-PA403&dq=The+Doni+Madonna+by+Michelangelo:+An+Iconographic+Study&hl=uk The Doni Madonna by Michelangelo: An Iconographic Study]''. The Art Bulletin (Taylor & Francis), p. 45 {{ref-en}}</ref>. Дзякуючы выкарыстанню тэхнікі «[[канджантэ]]», фігуры выглядаюць больш аб'ёмнымі і масіўнымі. На заднім плане размешчаны Ян Хрысціцель і пяць аголеных юнакоў, магчыма — грэшнікаў або язычнікаў.
[[Выява:La batalla de Cascina - Sangallo.jpg|thumb|справа|150px|<center>«[[Бітва пры Кашыні, Мікеланджэла|Баталія пры Кашыні]]» <br /><small>(копія кардона Мікеланджэла)</small></center>]]

==== «Бітва пры Кашыні» ====
{{Асноўны артыкул|Бітва пры Кашыні, Мікеланджэла|l1=Бітва пры Кашыні}}

Магчыма з удзелам [[Нікало Макіявелі]]<ref>{{cite web |url=http://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/izobrazitelnoe_iskusstvo/MIKELANDZHELO_BUONARROTI.html?page=0,1 |title=Мікеланджэла Буанароці |access-date=21 студзеня 2012 |language=рус. }}</ref>, у гэтыя ж гады быў задуманы яшчэ адзін буйны дзяржаўны праект: [[Леанарда да Вінчы]] і Мікеланджэлу было даручана стварыць дзве вялізныя фрэскі для залы Вялікага Савета (Сіньёрыі) у Палацца Век'ё на тэму гістарычных перамог фларэнційцаў пры [[Анг'яры]] і пры [[Кашына|Кашыне]]. Заказ быў зроблены {{нп3|П'ера Садэрыні|П'ера Садэрыні|ru|Содерини, Пьеро}}, [[ганфаланьер]]ам Фларэнцыі, у жніўні 1504 года. Вядома, што Мікеланджэла працаваў над кардонам да лістапада 1506 года{{sfn|Эрпель|1990|с=13}}. Захаваліся толькі копіі [[кардон, мастацтва|кардона]] Мікеланджэла, у прыватнасці зробленыя яго сябрам і былым памочнікам {{нп3|Быстыяна да Сангала|Арыстоцелем да Сангала|it|Bastiano da Sangallo}}. На кардоне была намалявана група салдат, якія кідаюцца да зброі ў той час, калі на іх знянацку напалі ворагі падчас купання ў рацэ. Сцэна нагадвае «[[Бітва кентаўраў|Бітву кентаўраў]]» — на ёй намаляваны аголеныя фігуры ў розных позах, якія цікавілі майстра больш, чым сам сюжэт. Паводле слоў скульптара [[Бенвенута Чэліні]], кардон быў «''крыніцай натхнення для многіх мастакоў''»{{sfn|Wallace|2010|с=20}}. Верагодна, [[кардон, папера|кардон]] знік каля 1516 года.
[[Выява:Raffaello, studio del san matteo di michelangelo.jpg|thumb|справа|110px|<center>«[[Евангеліст Мацвей, Мікеланджэла|Евангеліст Мацвей]]» <br /><small>(эскіз [[Рафаэль Санці|Рафаэля]] з Мікеланджэла)</small></center>]]

==== «Евангеліст Мацвей» ====
{{Асноўны артыкул|Евангеліст Мацвей, Мікеланджэла|l1=Евангеліст Мацвей}}

У [[1503]] годзе Мікеланджэла атрымаў заказ на 12 статуй апосталаў для сабора ў Фларэнцыі. У [[1506]] годзе Мікеланджэла пачаў працу над статуяй «Евангеліста Мацвея» ([[Фларэнцыя]], [[Акадэмія вытанчаных мастацтваў, Фларэнцыя|Акадэмія]]). Гэтая статуя засталася няскончанай, бо ўжо праз два гады Мікеланджэла з'ехаў у Рым. Фігура высякалася з мармуровага блока з захаваннем яго прамавугольных форм. Статую асабліва вылучаюць за надзвычайны кампазіцыйны [[кантрапост]]{{sfn|Wallace|2010|с=19}}: левая нага паднятая і абапіраецца на камень, што выклікае зрушэнне восі паміж тазам і плячыма. Гэта кампазіцыйнае рашэнне ён выкарыстаў пазней у статуі «[[Геній перамогі]]».

1502 годам датуецца заказ на бронзавую статую «Давіда», якая была скончана ў 1508 годзе (не захавалася). У 1504 годзе таксама былі завершаны чатыры фігуры — «[[Святы Пётр, Мікеланджэла|Святы Пётр]]», «[[Святы Пій І Мікеланджэла|Святы Аўгусцін]]»{{efn|Пазней была перароблена на статую [[Пій I|Святога Пія]].}} «[[Святы Павел, Мікеланджэла|Святы Павел]]» і «[[Святы Рыгор І, Мікеланджэла|Святы Рыгор I]]» — для [[Пікаламіні, алтар|алтара Пікаламіні]] ў [[Сіенскі сабор|Сіенскім саборы]]{{sfn|Эрпель|1990|с=13}}.

Фларэнційскі перыяд творчасці Мікеланджэла быў адзначаны амаль ліхаманкавай актыўнасцю майстра: у гэты час ён стварыў таксама два рэльефныя [[тонда]] — «[[Мадонна Тадэі|Тадэі]]» і «[[Мадонна Піці|Піці]]» — з выявамі Мадонны, у якіх для стварэння выразнасці вобраза выкарыстоўваецца розная ступень закончанасці элементаў, і мармуровую статую «[[Мадонна Бругэ|Мадонны з немаўлём]]» ([[Царква Маці Божай (Бругэ)|Царква Маці Божай]], [[Бругэ]]).

<center>
{|class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2"
|-
|[[File:Madonna michelangelo.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Taddei Tondo.JPG|center|border|x165px]]
|[[File:Pitti Tondo (casting in Pushkin museum) by shakko 01.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Michelangelo, san gregorio 01.JPG|center|border|x165px]]
|[[File:Michelangelo.St Peter.Duomo di Siena.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Michelangelo, san pietro 04.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Michelangelo, san pio 02.jpg|center|border|x165px]]
|-
|<div style='text-align: center;'>«[[Мадонна Бругэ]]» <br /><small>(каля 1501-04)</small></div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Мадонна Тадэі]]» <br /><small>(каля 1504-06)</small></div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Мадонна Піці]]» <br /><small>(каля 1503-05)</small></div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Святы Рыгор І, Мікеланджэла|Святы Рыгор І]]» <br /><small>(каля 1501-04)</small></div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Святы Павел, Мікеланджэла|Святы Павел]]» <br /><small>(каля 1501-04)</small></div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Святы Пётр, Мікеланджэла|Святы Пётр]]» <br /><small>(каля 1501-04)</small></div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Святы Пій І, Мікеланджэла|Святы Пій І]]» <br /><small>(каля 1501-04)</small></div>
|-
|}
</center>

=== У Рыме часоў Юлія II і Льва X ===
У [[1503]] годзе [[Юлій II]] (Джуліяна дэла Раверэ) заняў папскі прастол. Ні адзін з мецэнатаў не выкарыстоўваў мастацтва ў мэтах прапаганды так шырока, як Юлій II. Ён пачаў збудаванне новага сабора Святога Пятра, рамонт і пашырэнне папскай рэзідэнцыі на ўзор рымскіх палацаў і віл, роспіс папскай капэлы і падрыхтоўку грандыёзнай грабніцы для самога сябе. У сакавіку 1505 года ён выклікаў Мікеланджэла ў Рым, каб абмеркаваць першы праект грабніцы.

==== Грабніца Папы Юлія II: Праект ====
{{Асноўны артыкул|Грабніца Папы Юлія II}}

[[Выява:Tomba di giulio II, progetto del 1505.png|thumb|справа|150px|<center>Рэканструкцыя першапачатковага праекта грабніцы</center>]]

Дэталі не зусім ясныя, але, мабыць, Юлій II уяўляў сабе новы храм са сваёй магілай накшталт пахавальні французскіх каралёў у [[Сен-Дэні (Сен-Сен-Дэні)|Сен-Дэні]]. Гэтая грабніца, як піша Р. Ралан: «''(…) павінна была пераўзысці ўсе маўзалеі Старажытнага Рыма''»{{sfn|Роллан|1992|с=100}}. Яна павінна была стаяць свабодна і мець памер 6 на 9 м. Унутры павінна было быць размешчана авальнае памяшканне, а знадворку — каля 40 статуй.

Грабніца ніколі не была пабудавана па першапачатковаму праекту Мікеланджэла, і гэтая «трагедыя» пераследвала яго амаль 40 гадоў. План грабніцы і яе ідэйны змест магчыма рэканструяваць па папярэдніх малюнках і апісаннях. Найбольш верагодна, што грабніца павінна была сімвалізаваць трохступеньчаты ўздым ад зямнога жыцця да вечнага. На першым узроўні, па плану, павінны былі стаяць статуі апостала Паўла, Майсея і прарокаў, сімвалы двух шляхоў дасягнення збаўлення. Уверсе — два анёлы, якія нясуць Юлія II у рай.

На працягу 1505—1506 гг. Мікеланджэла асабіста наведваўся ў [[Карара, радовішча|Карару]], выбіраючы матэрыял для магілы, у той час як Юлій II ўсё больш настойліва звяртаў яго ўвагу на будынак сабора Святога Пятра. Таксама Папа заказаў фрэскі для Сіксцінскай капэлы. Грабніца ж заставалася толькі ў планах. Вельмі раздражнёны, Мікеланджэла збег з Рыма [[17 красавіка]] [[1506]] года, за дзень да залажэння падмурка сабора. Незадоўга перад тым Мікеланджэла купіў маёнтак пад Фларэнцыяй.

==== Другі балонскі перыяд ====
Пасля трох пасланняў ад Папы да Сіньёрыі, Мікеланджэла змірыўся, і паехаў у Балонню, дзе атрымаў заказ на выкананне бронзавай статуі [[Юлій II, Мікеланджэла, бронза|пантыфіка]], над якой ён прапрацаваў да пачатку [[1508]] года. Урачыстае ўсталяванне адбылося [[21 лютага]] [[1508]] годзе, у царкве Сан Петроніа, а ўжо [[13 сакавіка]] [[1508]] годзе Ладавіка абвясціў Мікеланджэла паўналетнім. У той час таму споўнілася трыццаць тры гады{{efn|Афіцыйны акт аб гэтым быў выдадзены 28 сакавіка наступнага, 1509 года{{sfn|Роллан|1992|с=78—79}}.}}.

[[30 снежня]] [[1511]] годзе бронзавая статуя Юлія II была знішчана балонцамі, якія ўзбунтаваліся супраць папскай улады{{sfn|Эрпель|1990|с=13}}.

==== Сіксцінская капэла ====
{{Асноўны артыкул|Сіксцінская капэла}}

[[Выява:Cappella Sistina - 2005.jpg|thumb|right|150px|<center>Сіксцінская капэла</center>]]

Сіксцінская капэла была пабудавана ў 1470-х гадах дзядзькам Юлія, Папам [[Сікст IV|Сікстам IV]]. У пачатку 1480-х гадоў [[алтар]] і бакавыя сцены былі ўпрыгожаны [[фрэска]]мі з евангельскімі сюжэтамі і сцэнамі з жыцця Майсея ([[П'етра Перуджыні|Перуджыні]], [[Бацічэлі]], [[Даменіка Гірландая|Гірландая]] і [[Раселі]]), а над імі былі размешчаны партрэты Папаў.

[[10 мая]] [[1508]] года Мікеланджэла пачаў роспіс столі{{sfn|Роллан|1992|с=106—107}}. Праца працягвалася больш за два гады, у перыяд паміж [[1508]] і [[1512]], пры мінімальным удзеле памочнікаў. Першапачаткова меркавалася адлюстраваць постаці апосталаў на прастолах. Пазней, у лісце ад [[1523]] года, Мікеланджэла з гонарам пісаў, што пераканаў Папу ў безгрунтоўнасці гэтай задумы і атрымаў поўную свабоду. Паводле задумы мастака, на бакавых сценах капэлы прадстаўлены Эпоха Закона ([[Майсей]]) і Эпоха Божае ласкі ([[Ісус Хрыстос|Хрыстос]]), а сама столь адлюстроўвае пачатак гісторыі чалавецтва, Кнігу Быцця.

Фрэскі столі Сіксцінскай капэлы маюць складаную структуру, якая складаецца з намаляваных элементаў архітэктурных дэкарацый, асобных фігур і сцэн. Па баках ад цэнтральнай часткі столі пад намаляваным [[карніз]]ам размешчаны гіганцкія фігуры старазапаветных прарокаў і [[Сівілы|язычніцкіх сівіл]], якія сядзяць на тронах. Паміж дзвюма карнізамі намаляваны папярочныя палосы, якія імітуюць пабудовы — імі размежаваны буйныя і дробныя апавядальныя сцэны з Кнігі Быцця. У [[Люнет (архітэктура)|люнетах]] і сферычных трохвугольніках пад роспісам, таксама размешчаны сцэны. Шматлікія фігуры, у тым ліку знакамітыя «''ignudi''» («голыя») абрамляюць сцэны з Кнігі Быцця.
[[Выява:Cappella sistina, volta 02.jpg|thumb|цэнтр|800px|<center>[[Столь Сіксцінскай капэлы]]<br />(каля 1508—1512)</center>]]
[[Выява:Creación de Adám.jpg|right|thumb|300px|<center>«Стварэнне Адама», 1508—1512, [[Сіксцінская капэла]]<br /></center>]]
Сцэны з Кнігі Быцця, як і кампазіцыі на бакавых сценах, размешчаны ў храналагічным парадку, ад алтара да ўваходу. Вылучаюцца тры трыяды. Першая звязана са стварэннем свету. Другая — «Стварэнне Адама», «Стварэнне Евы», «Спакушэнне і выгнанне з Рая» — прысвечана стварэнню чалавецтва і яго грэхападзенню. Апошняя распавядае гісторыю Ноя, якая заканчваецца яго ап'яненнем. Адам у «Стварэнні Адама» і Ной у «Ап'яненне Ноя» намаляваныя ў аднолькавай позе: у першым выпадку чалавек яшчэ не мае душы, у другім — ад яе адмаўляецца. Такім чынам, гэтыя сцэны паказваюць, што чалавецтва не адзін раз, а двойчы пазбаўлялася Божай прыхільнасці.

Апавяданне вытрымана ў духу гераічнага і ўзнёслага гуманізму, і жаночым, і мужчынскім постацям уласціва гераічная сіла. Фігуры аголеных шчытаносцаў, якія абрамляюць сцэны, сведчаць пра асаблівасці густу Мікеланджэла і яго рэакцыі на класічнае мастацтва. Узятыя разам, яны з’яўляюцца энцыклапедыяй становішчаў аголенага чалавечага цела, як гэта было і ў «[[Бітва кентаўраў|Бітве кентаўраў]]», і ў «[[Бітва пры Кашыні, Мікеланджэла|Бітве пры Кашыні]]». Мікеланджэла не быў схільны да спакойнага [[ідэалізм]]у скульптуры [[Парфенон]]а. Ён аддаваў перавагу магутнай гераічнасці рымскага мастацтва, [[элінізму]]у, якому ўласціва трагічная, поўная пафасу [[Лаакаон і яго сыны|група «Лаакаон»]], знойдзеная ў Рыме ў [[1506]] г.

[[14 жніўня]] [[1511]] года адбылося адкрыццё скончанай к таму часу частцы роспісу. Пачатак [[1512]] года — завяршэнне працы Мікеланджэла. Урачыстае адкрыццё — [[31 кастрычніка]] [[1512]] года.

===== Рэстаўрацыя =====
[[Выява:Vatican-ChapelleSixtine-Plafond.jpg|thumb|200px|<center>[[Столь Сіксцінскай капэлы]]<br /><small>(пасля рэстаўрацыі)</small></center>]]
Падрыхтоўчыя работы пачаліся яшчэ ў [[1979]] годзе. Расчыстка і рэстаўрацыя роспісу столі працягваліся з [[1980]] да [[1994]]. У выніку былі зняты адкладанні сажы, і цёмныя колеры саступілі месца ярка-ружоваму, лімонна-жоўтаму і зялёнаму; выразна праявіліся контуры і суадносіны фігур і архітэктуры. Мікеланджэла аказаўся тонкім каларыстам: ён здолеў узмацніць скульптурнае ўспрыманне натуры пры дапамозе колеру і ўлічыў вышыню столі (18 м), якая ў [[16 стагоддзе|16 стагоддзі]] не магла быць асветлена так ярка, як гэта магчыма зараз.

Вынікі рэстаўрацыі таксама не пазбеглі крытыкі<ref>{{cite web |url=http://www.highbeam.com/doc/1P2-5072273.html |title=Have Italy's art restorers cleaned up their act? |author=Andrew Wordsworth |language=англ. |date=20 чэрвеня 2000 |publisher=The Independent |access-date=21 студзеня 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6HWgLDK65?url=http://www.highbeam.com/doc/1P2-5072273.html |archive-date=20 чэрвеня 2013 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.arguimbau.net/article.php?sid=8 |title=Michelangelo's Cleaned off Sistine Chapel |language=англ. |author=Peter Layne Arguimbau |date=5 кастрычніка 2006 |access-date=21 студзеня 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6IJUxnaAd?url=http://www.arguimbau.net/article.php?sid=8 |archive-date=22 ліпеня 2013 |url-status=dead }}</ref>.

==== Грабніца Папы Юлія II: Другі праект ====
{{Асноўны артыкул|Грабніца Папы Юлія II}}

Папа Юлій II памёр у [[1513]]. На прастол узышоў [[Леў X]] з сямейства [[Медычы]]. [[6 мая]] [[1513]] года быў падпісаны дагавор на другі праект грабніцы — значна меншы. З [[1513]] па [[1516]] гг. Мікеланджэла працаваў над скульптурамі для грабніцы Юлія II: фігурамі двух ''рабоў''— «[[Звязаны раб]]» і «[[Раб, што памірае]]» ([[Луўр]]), і скульптурай «Майсея» ([[Сан П'етра ін Вінколі]], [[Рым]]). [[8 ліпеня]] [[1516]] года быў падпісаны дагавор на трэці праект грабніцы.

===== «Майсей» =====
{{Асноўны артыкул|Майсей, Мікеланджэла|l1=Майсей}}

[[Выява:'Moses' by Michelangelo JBU140.jpg|thumb|злева|150px|<center>«[[Майсей, Мікеланджэла|Майсей]]» </center>]]
Характэрнай асаблівасцю Майсея Мікеланджэла з’яўляецца наяўнасць «рагоў» — прамянёў святла, што было выклікана памылкай у перакладзе Бібліі на лацінскую мову (т. зв. «[[Вульгата]]»){{sfn|Wallace|2010|с=46—47}}.

«Майсей» глядзіць налева, як і «Давід»; у ім нібы закіпае абурэнне ад убачанага пакланення залатому цяльцу. Правая частка яго цела напружана, да боку прыціснуты скрыжалі, а рэзкі рух правай нагі падкрэслены перакінутай цераз яе драпіроўкай. Гэты гігант, адзін з прарокаў, увасабляе ''terribilita'', «пагрозлівую сілу». Канчаткова статуя была дапрацавана значна пазней, у [[1542]] годзе{{sfn|Wallace|2010|с=46—47}}.

===== Рабы =====
«[[Раб, што памірае]]» — знясілены, ён нібы спрабуе падняцца, але ў бяссіллі замірае, схіліўшы галаву пад заламанай назад рукой. «[[Звязаны раб]]» выяўлены ў рэзкім павароце, падобна да «[[Евангеліст Мацвей, Мікеланджэла|Евангеліста Мацвея]]».

Рабы не ўвайшлі ў канчатковы варыянт грабніцы — і Мікеланджэла падарыў іх Раберта Строцы{{sfn|Роллан|1992|с=85—86}}.

<center>
{|class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2"
|-
|[[File:Dying slave Louvre MR 1590.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:MichelangeloPrigioni2ParisLouvre.jpg|center|border|x165px]]
|-
|<div style='text-align: center;'>«[[Раб, што памірае]]» <br />(каля 1513-16)</div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Звязаны раб]]» <br />(каля 1513)</div>
|-
|}
</center>

=== Вяртанне ў Фларэнцыю ===
Гады паміж [[1515]] і [[1520]] былі часам прыгнечанасці Мікеланджэла. На яго аказвалі ціск спадчыннікі Юлія II, і адначасова ён служыў новаму Папе з роду Медычы. У [[1516]] ён атрымаў заказ на аздабленне фасада сямейнай царквы Медычы ў Фларэнцыі, [[Базіліка Сан-Ларэнца (Фларэнцыя)|Сан Ларэнца]]. У [[1517]] годзе Мікеланджэла правёў шмат часу ў Карары, распрацаваў мадэль фасада царквы. [[19 студзеня]] [[1518]] года дагавор быў падпісаны, але ўжо праз два гады, [[10 мая]] [[1520]] г., яго скасавалі{{sfn|Эрпель|1990|с=14}}. У [[1519]] годзе ён пачаў працу над «[[Хрыстос з крыжам|Хрыстом з крыжам]]» ([[Санта Марыя сопра Мінерва]], [[Рым]]), якую скончыў [[1520]]. Магчыма, менавіта ў гэты ж час скульптар пачаў працу над статуямі чатырох рабоў ([[Акадэмія вытанчаных мастацтваў, Фларэнцыя|Акадэмія]], [[Фларэнцыя]]), якія так і засталіся незавершанымі.

[[25 верасня]] [[1520]] года нарадзіўся пляменнік Ліянарда (сын Буанароці){{sfn|Эрпель|1990|с=14}}.

<center>
{|class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="10"
|-
|[[File:Michelangelo - Young slave.jpg|center|border|x200px]]
|[[File:Michelangelo - Bearded slave.jpg|center|border|x200px]]
|[[File:Michelangelo - Atlas.jpg|border|center|x200px]]
|[[File:Michelangelo - Awakening slave.jpg|center|border|x200px]]
|-
|<div style='text-align: center;'>«[[Малоды раб]]» </div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Барадаты раб]]» </div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Атлант, Мікеланджэла|Атлант]]» </div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Раб абуджаецца]]» </div>
|-
|}
</center>

[[1525]] годам датаваны чацвёрты праект грабніцы Юлія II{{sfn|Эрпель|1990|с=14}}. З [[1526]] года Мікеланджэла перастаў падпісвацца «''Мікеланджэла, скульптар''», а стаў выкарыстоўваць сваё поўнае імя{{sfn|Wallace|2010|с=7}}.

У пачатку 1500-х гадоў Мікеланджэла пастаянна ездзіў з Фларэнцыі ў Рым і назад, але перагаворы з [[Клімент VII|Джуліа дзі Джуліяна дэ Медычы]] (будучым Папам) па Новай сакрысціі (капэла Медычы) у царкве Сан Ларэнца і бібліятэцы Лаурэнціяна трымалі Мікеланджэла ў Фларэнцыі да [[1534]].

==== Капэла Медычы ====
{{Асноўны артыкул|Капэла Медычы}}
[[Выява:Life of Michael Angelo, 1912 - Tomb of Giuliano de Medici.jpg|thumb|справа|200px|<center>Новая сакрысція царквы Сан Ларэнца. Надмагілле Джуліяна Медычы</center>]]
Ранні эскіз капэлы — з чатырма грабніцамі, які стаяць свабодна — датаваны лістападам [[1520]] года{{sfn|Эрпель|1990|с=14}}.

Новая сакрысція царквы Сан Ларэнца ([[капэла]] Медычы) складала пару Старой, пабудаванай [[Філіпа Брунелескі|Брунелескі]] стагоддзем раней, яна засталася недабудаванай з-за ад'езду Мікеланджэла ў Рым у [[1534]]. Новая сакрысція была задумана як мемарыяльная капэла Джуліяна Медычы, брата Рымскага Папы Льва, і Ларэнца, яго пляменніка, якія памерлі маладымі. Сам Леў X памёр у [[1521]], і неўзабаве на папскім троне апынуўся іншы член сям'і Медычы, Папа [[Клімент VII]], які актыўна падтрымліваў гэты праект.

«[[Мадонна Медычы|Мадонна з немаўлём]]», «[[Вечар, Мікеланджэла|Вечар]]», «[[Раніца, Мікеланджэла|Раніца]]» і «[[Ларэнца II Медычы, Мікеланджэла|Ларэнца II Медычы]]» былі амаль завершаны ў сакавіку 1526 года{{sfn|Эрпель|1990|с=14}}, але ўжо ў красавіку [[1527]] года работы над капэлай былі спынены.

У [[1528]] годзе ён атрымаў новы заказ ад Фларэнційскай рэспублікі — на статую «Геркулеса», але ён не быў выкананы. 2 ліпеня таго ж года памірае ад чумы брат Буанароці{{sfn|Эрпель|1990|с=14}}. З кастрычніка 1528 па жнівень 1530 Мікеланджэла займаецца інжынернымі работамі па абароне горада, уваходзіць у склад Вышэйшага ваеннага савета Фларэнцыі. «[[Раніца, Мікеланджэла|Раніца]]» і «[[Ноч, Мікеланджэла|Ноч]]» канчаткова завершаны ў [[1531]] годзе.

Эфект скульптур «[[Джуліяна Медычы, Мікеланджэла|Джуліяна]]» і «[[Ларэнца II Медычы, Мікеланджэла|Ларэнца]]» пабудаваны на кантрастах. Ларэнца задуменны і сузіральны. Алегорыі «Вечары» і «Раніцы», якія знаходзяцца пад ім, настолькі расслабленыя, што, здаецца, могуць саслізнуць з саркафагаў, на якіх ляжаць. Фігура «Джуліяна», наадварот, напружаная — ён трымае ў руцэ жазло палкаводца. Размешчаныя пад ім «Ноч» і «[[Дзень, Мікеланджэла|Дзень]]» — магутныя, атлетычныя фігуры, скурчаныя ў пакутлівай напрузе. Існуе здагадка, што «Ларэнца» ўвасабляе сузіральны пачатак, а «Джуліяна» — дзейны.

Калі Мікеланджэла, у [[1534]] годзе, з'ехаў у Рым, скульптуры яшчэ не былі ўстаноўлены і знаходзіліся на розных стадыях завершанасці{{efn|Грабніца была завершана па заказу [[Козіма I Медычы]] ў 1554—1555 гг. [[Вазары|Джорджа Вазары]] і [[Барталамеа Аманаці]]<ref>{{cite web |url=http://www.day.kiev.ua/14699/ |title=Медычы - сімвал эпохі Адраджэння |author=Наталля Кулікова |date=25 студзеня 2003 |access-date=4 лютага 2012 }}</ref>.}}. Замалёўкі, якія захаваліся, сведчаць пра напружаную працу, якая папярэднічала іх стварэнню: былі праекты адзінай грабніцы, падвойнай грабніцы, і асобна стаячай.

Магчыма, што статуя «[[Скурчаны хлопчык]]» ([[Эрмітаж]], [[Санкт-Пецярбург]]) таксама прызначалася для капэлы{{sfn|Эрпель|1990|с=15}}.

==== Бібліятэка Лаўрэнціяна ====
{{Асноўны артыкул|Бібліятэка Лаўрэнціяна}}
У студзені [[1524]] года Мікеланджэла працаваў над праектамі бібліятэкі, будаўніцтва якой пачалі восенню.

Чытальная зала бібліятэкі Лаўрэнціяна з’яўляецца доўгім будынкам з шэрага каменю і светлымі сценамі. Вестыбюль, высокае памяшканне з шматлікімі патопленымі ў сцяну падвоенымі калонамі, нібы з цяжкасцю трымае лесвіцу, якая выліваецца на падлогу. Лесвіца была скончана ў канцы жыцця Мікеланджэла, а вестыбюль быў завершаны толькі ў [[20 стагоддзе|20 стагоддзі]]. Гэта быў першы праект Мікеланджэла, у якім ён не выкарыстаў скульптурных элементаў<ref>{{cite web |url=http://www.mikelangelo.ru/txt/13bibliot.shtml |title=Мікеланджэла Буанароці: Бібліятэка Лаўрэнцыяна (1524-1534) |access-date=21 студзеня 2012 |language=рус. }}</ref>.

==== «Геній перамогі» ====
{{Асноўны артыкул|Геній перамогі}}
Прыкладна ў [[1530]] Мікеланджэла стварыў невялікую мармуровую статую «[[Апалон, Мікеланджэла|Апалона]]» (Фларэнцыя, Барджэла) і скульптурную групу «[[Геній перамогі]]» (Палацца Век'ё, Фларэнцыя). «Геній перамогі» — гнуткая вытанчаная постаць з паліраванага мармуру, якую падтрымлівае фігура старога, які толькі злёгку ўзнімаецца над грубай паверхняй каменя. Гэтая група дэманструе блізкую сувязь Мікеланджэла з мастацтвам такіх вытанчаных [[маньерызм|маньерыстаў]], як Бранзіна, і з’яўляецца першым узорам спалучэння закончанасці і незавершанасці для стварэння выразнага вобраза.

Да гэтага ж перыяду адносіцца страчаная карціна Мікеланджэла — «[[Леда і лебедзь, Мікеланджэла|Леда і лебедзь]]».

<center>
{|class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2"
|-
|[[File:Laurentian library plan.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Leda and the Swan, After Michelangelo.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Michelangelo-Buonarroti-Crouching Boy-3-Hermitage2.jpg|center|border|x165px]]
|[[File:Firenze.Palvecchio.500.Michelangelo2.JPG|center|border|x165px]]
|-
|<div style='text-align: center;'>План лесвіцы <br /> [[Бібліятэка Лаўрэнціяна|Бібліятэкі Лаўрэнцыяна]]</div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Леда і лебедзь, Мікеланджэла|Леда і лебедзь]]» <br />(копія, каля 1530)</div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Скурчаны хлопчык]]» <br />(каля 1530)</div>
|<div style='text-align: center;'>«[[Геній перамогі]]» <br />(каля 1532-34)</div>
|-
|}
</center>

У [[1531]] годзе памірае бацька Мікеланджэла, Ладавіка{{sfn|Эрпель|1990|с=14}}.
[[29 красавіка]] [[1532]] года падпісаны дагавор аб пятым праекце грабніцы Папы Юлія II. Па ім у ансамбль грабніцы павінны былі ўваходзіць статуі: «[[Малады раб]]», «[[Барадаты раб]]», «[[Атлант, Мікеланджэла|Атлант]]», «[[Раб абуджаецца]]» і «[[Геній перамогі]]».

=== Знаходжанне ў Рыме ===
[[Выява:Michelangelo, Giudizio Universale 02.jpg|thumb|злева|200px|<center>«[[Страшны суд, Мікеланджэла|Страшны Суд]]» </center>]]
[[Выява:Marcello venusti, santi biagio e caterina prima della censura, 1549.jpg|thumb|справа|100px|<center>[[Марчэла Венусці]]. «Страшны Суд» (фрагмент)</center>]]
[[Выява:Michelangelo, giudizio universale, dettagli 24 san biagio e santa caterina.jpg|thumb|справа|100px|<center>Фрагмент перамаляваны Вальтэрай</center>]]
У [[1534]] годзе Мікеланджэла пераехаў у Рым. У той час [[Клімент VII]] абдумваў тэму фрэскавага роспісу алтарнай сцяны Сіксцінскай капэлы, спыніўшыся на тэме Страшнага суда. 25 верасня таго ж года ён памёр, а новым Папам стаў [[Павел III]] (Алесандра Фарнезэ).

Ужо [[1 верасня]] [[1535]] года Мікеланджэла быў прызначаны галоўным архітэктарам, скульптарам і жывапісцам [[Ватыкан]]а{{sfn|Эрпель|1990|с=15}}.

==== «Страшны Суд» ====
{{Асноўны артыкул|Страшны суд, Мікеланджэла|l1=Страшны Суд}}
Праца над фрэскай пачалася ў красавіку-маі [[1536]] года і працягвалася да кастрычніка [[1541]]. Урачыстае адкрыццё — [[31 кастрычніка]] [[1541]] года.

Традыцыйна кампазіцыя Страшнага суда складалася з некалькіх асобных частак, тады як у Мікеланджэла яна паўстае авальным водаваротам голых мускулістых цел. Фігура Хрыста, якая нагадвае Зеўса, размешчана ўверсе — яго правая рука паднята ў жэсце праклёну тым, хто знаходзіцца злева ад яго. Сціснутыя вусны Хрыста выклікаюць сумненні ў тым, што ён праклінае, а значыць магчымы і іншыя трактоўкі для гэтай паднятай рукі<ref name="di">{{cite web |url=http://www.crucifixion.com/visual/theology/johndixon/terror.htm |title=The Terror of Salvation: The Last Judgment |author=John W. Dixon, Jr. |language=англ. |access-date=19 мая 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070814062959/http://www.crucifixion.com/visual/theology/johndixon/terror.htm |archive-date=14 жніўня 2007 |url-status=dead }}</ref>. Твор напоўнены магутным рухам: шкілеты паўстаюць з зямлі, выратаваная душа ўзнімаецца ўверх па гірляндзе з руж, мужчына, якога д’ябал цягне ўніз, ад жаху закрывае твар рукамі.

«Страшны суд» стаў адлюстраваннем песімізму Мікеланджэла. Адна дэталь фрэскі сведчыць пра яго змрочны настрой і яго горкі «подпіс» — ля левай нагі Хрыста знаходзіцца постаць Святога Варфаламея, які трымае ў руках нож і ўласную скуру, якую з яго злупілі жыўцом. Твар на знятай скуры Святога Варфаламея — аўтапартрэт мастака<ref name="di"/>. Рысы ж аблічча самога святога нагадваюць П'етра Арэціна, які несправядліва нападаў на Мікеланджэла, бо лічыў, што мастак адлюстраваў рэлігійны сюжэт непрыстойна.

На [[Трыдэнцкага саборы|Трыдэнцкім саборы]] была асуджана аголенасць фігур, выявы безбародага Хрыста і ўключэнне ў кампазіцыю [[Харон, міфалогія|Харона]]. Даніэлю да Вальтэра было даручана дамаляваць адзенне на некаторых фігурах яшчэ пры жыцці Мікеланджэла. Таксама ён цалкам перамаляваў фрагмент са [[Святая Кацярына|Святой Кацярынай]] і [[Святы Улас|Святым Уласам]], пастава якіх лічылася вельмі неадназначнай. Пасля яго фрэску «апраналі» таксама [[Джыралама да Фана]] і [[П'етра да Картона]]{{sfn|Вазарі|1970|с=505}}. Захавалася копія фрэскі Мікеланджэла да змен, зробленая Марчэла Венусці ў 1549 годзе ([[Музей Кападымонтэ]], [[Неапаль]]). На працягу 1990—1994 гг. была праведзена рэстаўрацыя і частковае аднаўленне першапачатковага выгляду фрэскі<ref>{{cite web |url=http://articles.latimes.com/1994-04-09/news/mn-43912_1_sistine-chapel |title=It's 'Judgment' Day for Unveiled Sistine Chapel: Vatican: The Pope praises the restored Michelangelo masterpiece. Gone is centuries of grime—and modesty |author=William D. Montalbano |publisher=The Los Angeles Times |date=9 красавіка 1994 |language=англ. |access-date=19 мая 2012}}</ref>.

==== Капэла Пааліна ====
{{Асноўны артыкул|Капэла Пааліна}}
[[Выява:Michelangelo, paolina, martirio di san pietro 01.jpg|thumb|справа|150px|<center>«[[Распяцце Святога Пятра, Мікеланджэла|Распяцце Святога Пятра]]» </center>]]
[[Павел III]] заказаў фрэскі для капэлы Пааліна (капэла Паўла{{sfn|Вазарі|1970|с=362}}). Там Мікеланджэла стварыў кампазіцыі «Абарачэнне Паўла» і «Распяцце Святога Пятра» (паміж 1542—1550 гг.) — творы, у якіх парушаны рэнесансныя нормы кампазіцыі. Іх духоўная насычанасць не была ацэнена; у іх бачылі толькі тое, што «''жывапіс, у прыватнасці праца над фрэскай, для старых людзей не падыходзіць''»{{sfn|Вазарі|1970|с=362}}.

У канцы 1530-х гадоў Мікеланджэла займаўся ў асноўным архітэктурнымі праектамі, і пабудаваў некалькі будынкаў у Рыме, сярод іх найбольш значным з’яўляецца комплекс збудаванняў на Капіталійскім пагорку, а таксама праекты для сабора Святога Пятра.

Гэты ж перыяд адзначаны яго сяброўствам з [[Віторыя Калона|Віторыяй Калона]]{{sfn|Эрпель|1990|с=15}}.

==== Капіталійская плошча ====
{{Асноўны артыкул|Капітолій}}
[[Выява:Michelangelo Brutus.jpg|thumb|злева|100px|<center>«[[Брут, Мікеланджэла|Брут]]» </center>]]
У [[1538]] на [[Капітолій|Капітоліі]] была ўстаноўлена копія рымскай коннай бронзавай статуі імператара [[Марк Аўрэлій Карын|Марка Аўрэлія]]. Згодна з праектам Мікеланджэла, яе абрамленнем з трох бакоў сталі фасады палацаў. Найвышэйшы з іх — [[Палац сенатараў]], размешчаны ў цэнтры плошчы са сходамі з абодвух бакоў. На бакавых фасадах усталявалі велізарныя, велічынёй у два паверхі карынфскія [[Пілястра|пілястры]], увянчаныя карнізам з балюстрадай і скульптурамі. Комплекс Капітолія быў багата ўпрыгожаны старадаўнімі надпісамі і скульптурамі, сімволіка якіх зацвярджала моц старажытнага Рыма.

У [[1539]] годзе — бюст «[[Брут, Мікеланджэла|Брута]]». Вядома, што ў ліпені [[1544]] годзе Мікеланджэла выказаў згоду за свой кошт зрабіць конную статую [[Францыск I|Францыска I]], калі той «''верне Фларэнцыі свабоду''»{{sfn|Эрпель|1990|с=15}}.

==== Грабніца Папы Юлія II: Завяршэнне ====
{{Асноўны артыкул|Грабніца Папы Юлія II}}
[[Выява:'Moses' by Michelangelo JBU010.jpg|thumb|справа|150px|<center>[[Грабніца Папы Юлія II]]</center>]]
[[20 жніўня]] [[1545]] года — апошні дагавор адносна шостага праекта грабніцы Юлія II. У сваім цяперашнім выглядзе яна была завершана ў [[1545]] годзе.

Майстар паспеў зрабіць толькі тры статуі — «[[Майсей, Мікеланджэла|Майсея]]», «[[Рахіль Мікеланджэла|Рахіль]]» і «[[Лія Мікеланджэла|Лію]]». Надмагілле ўсталявалі ў царкве [[Сан П'етра ін Вінколі]] (Святога Пятра ў аковах), дзе Папа служыў пры жыцці, а не ў саборы Святога Пятра, як планавалася раней{{sfn|Либман|1964|с=17}}. Цэнтральнай статуяй праекта стаў «[[Майсей, Мікеланджэла|Майсей]]», якога Лібман называе «''пэўным чынам партрэтам, фізічным і духоўным, Юлія II''»{{sfn|Либман|1964|с=17}}.

Кандзіві сцвярджаў, што грабніца была «трагедыяй» ўсяго жыцця Мікеланджэла, бо яму так і не ўдалося завяршыць яе такой, якой яна бачылася спачатку. Уолес адзначае, што: «''(…)уяўляць якой грабніца магла б быць — гэта адмаўляцца бачыць тое, чаго Мікеланджэла ўдалося дасягнуць''»{{sfn|Wallace|2010|с=46—47}}.

У кастрычніку [[1546]] года Мікеланджэла пачынае кіраваць будаўніцтвам [[Палацца Фарнезэ]] ў Рыме.

==== Сабор Святога Пятра ====
{{Асноўны артыкул|Сабор Святога Пятра}}
[[Выява:PetersdomGrundriss.jpg|thumb|справа|150px|<center>План Сабора Святога Пятра <br /> <small> (паводле Мікеланджэла)</small></center>]]
У [[1546]] памёр [[Антоніа да Сангала]], і Мікеланджэла стаў галоўным архітэктарам сабора [[1 студзеня]] [[1547]] года{{sfn|Вазарі|1970|с=364}}. План [[Даната Брамантэ|Брамантэ]] 1505 года прадугледжваў пабудову цэнтрычнага храма, але неўзабаве пасля яго смерці быў прыняты больш традыцыйны [[базіліка]]льны план Сангала. Мікеланджэла вырашыў прыбраць складаныя неагатычныя элементы плана Сангала і вярнуцца да простай, строга арганізаванай цэнтрычнай прасторы, над якой дамінаваў велізарны купал на чатырох апорах. Мікеланджэла не ўдалося цалкам ажыццявіць гэтую задуму, але ён паспеў пабудаваць заднюю і бакавыя сцены сабора з гіганцкімі [[пілястра]]мі [[Архітэктурныя ордары#Карынфскі ордар|карынфскага ордара]], з нішамі і вокнамі паміж імі. Купал завяршыў [[Джакама Дэла Порта]], ужо пасля смерці Мікеланджэла.

У [[1548]] годзе партугальскі мастак [[Францыска д'Аланда]] завяршыў свой трактат «''Da Pintura Antiga''» («''Аб антычным жывапісе''»), у другой частцы якога ўтрымліваліся т. зв. «''Рымскія дыялогі''» або «''Дыялогі з Мікеланджэла''»<ref>Francisco De Holanda, ''[http://www.amazon.com/exec/obidos/ASIN/1843680157/bibliodyssey-20/ Dialogues with Michelangelo]'', Pallas Athene, 2006 ISBN 1-84368-015-7 {{ref-en}}</ref>. Гэтыя «дыялогі» тычыліся перыяду роспісу Сіксцінскай капэлы (фрэска «[[Страшны суд (Мікеланджэла)|Страшны суд]]»). Кніга была апублікавана толькі ў [[1896]] годзе (Francisco D'Ollanda, ''Quatro Dialogos Da Pintura Antiga'', Porto, 1896), першы пераклад на італьянскую — у [[1926]]<ref>{{cite web |url=http://www.franciscodehollanda.eu/Default.asp?Area=preface&lang=en |author=Paulo Villac Filho |title=Da Pintura Antigua by Francisco de Hollanda |date=31 ліпеня 2004 |access-date=21 студзеня 2012 |language=англ. }}</ref>, англійскую — [[1928]]<ref>{{cite web |url=http://www.encyclopedia.com/doc/1O2-HolandaFranciscode.html |author=Ian Chilvers |title=Holanda, Francisco de |work=The Oxford Dictionary of Art. 2004. Encyclopedia.com |access-date=21 студзеня 2012 |language=англ. }}</ref>.

[[9 студзеня]] [[1548]] года памёр брат Джавансімонэ{{sfn|Эрпель|1990|с=15}}. У наступным годзе былі завершаны праекты для [[Бібліятэка Лаўрэнціяна|бібліятэкі Лаўрэнціяна]]. [[1550]] — абедзве фрэскі [[Капэла Пааліна|капэлы Пааліна]].

Па сведчаннях французскага дыпламата і крыптографа [[Блез дэ Віжэнер|Блеза дэ Віжэнера]], які ў [[1550]] годзе наведаў Рым і бачыў сямідзесяціпяцігадовага Мікеланджэла за працай, скульптар «''не быў вельмі моцным, аднак, за пятнаццаць хвілін ён адкалоў ад вельмі цяжкай груды мармуру больш, чым трое маладых муляроў маглі б зрабіць за тры ці ў чатыры разы большы час (…) Адным ударам ён адсякаў кавалкі ў тры-чатыры пальцы таўшчынёй, і так дакладна ў вызначаным месцы, што калі б ён закрануў яшчэ трохі мармуру, то рызыкаваў бы знішчыць усю працу''»<ref>Blaise de Vigenère. ''Les images ou tableaux de platte peinture des deux Philostrates sophistes grecs et les statues de Callistrate''. Paris, 1578, p. 855 {{ref-fr}}</ref>.

==== «П'ета II» ====
{{Асноўны артыкул|Фларэнційская П'ета|l1=П'ета II}}
[[Выява:Michelangelo Pieta Firenze.jpg|thumb|справа|150px|<center>«[[Фларэнційская П'ета|П'ета II]]» </center>]]
З канца 1540-х гадоў да [[1555]] года Мікеланджэла працаваў над скульптурнай групай «П'ета» (Сабор Санта Марыя дэль Ф'ёрэ, Фларэнцыя). Мёртвае цела Хрыста трымае Святы Нікадзім, а з двух бакоў падтрымліваюць Маці Божая і Марыя Магдаліна (скончана фігура Хрыста і збольшага Святой Магдаліны). У адрозненне ад «[[П'ета, Мікеланджэла|П'еты]]» сабора Святога Пятра, гэтая група больш плоская і вуглаватая, а ўвага засяроджана на зламанай лініі цела Хрыста. Размяшчэнне трох няскончаных галоў стварае драматычны эфект, рэдкі ў творах з гэтым сюжэтам. Магчыма, галава Святога Нікадзіма была яшчэ адным аўтапартрэтам старога Мікеланджэла, а сама статуя прызначалася для яго магілы{{sfn|Вазарі|1970|с=364}}. Выявіўшы расколіну ў камені, ён разбіў скульптуру малатком. [[Леа Стайнберг]] лічыў, што Мікеланджэла знішчыў статую, таму што адчуваў нейкую мяжу выразнасці свайго мастацтва<ref>{{cite web |url=http://www.collegeart.org/pdf/artbulletin/Art%20Bulletin%20Vol%2050%20No%204%20Steinberg.pdf |author=Леа Стайнберг |title=Фларэнційскай П'ета Мікеланджэла: Нага, якой няма |format=PDF |access-date=21 студзеня 2012 |language=англ. }}</ref>{{efn|19 верасня 1554 года Мікеланджэла адправіў Вазары санет (вядомы як санет CXLVII), у якім былі радкі: «''…Маё палкае ўяўленне — памятаю — / Мастацтва мой кумір, як ясныя зоркі, / У цемры ззялі''»{{sfn|Вазарі|1970|с=388}}<ref>{{cite web |url=http://terzotriennio.blogspot.com/2011/01/il-petrarchismo-atipico-di-michelangelo.html |title=Il petrarchismo atipico di Michelangelo |date=4 студзеня 2011 |language=італ. |access-date= 4 лютага 2012 }}</ref>.}}.

Пазней статуя была адноўлена яго вучнямі{{sfn|Эрпель|1990|с=15}}.

[[13 лістапада]] [[1555]] года памірае брат Джызмонда, а [[3 снежня]] — памочнік Урбіна{{sfn|Эрпель|1990|с=15}}.

==== «П'ета Ранданіні» ====
{{Асноўны артыкул|П'ета Ранданіні}}
«П'ета Ранданіні» ([[Замак Сфорца|Кастэла Сфарцэска]], Мілан), імаверна, была пачата ў [[1555]] годзе{{sfn|Эрпель|1990|с=15}}. Кампазіцыя — адзінокая Маці Божая падтрымлівае мёртвае цела Хрыста. Сэнс гэтага твора — трагічнае адзінства маці і сына, дзе цела паказана настолькі схуднелым, што не застаецца надзеі на вяртанне жыцця.

За шэсць дзён да смерці Мікеланджэла працаваў над іншым варыянтам П'еты, магчыма, гэта была «[[Палестрынская П'ета]]»<ref>{{cite web |url=http://www.wga.hu/frames-e.html?/html/m/michelan/1sculptu/pieta/palestri.html |title=Палестрынская П'ета |access-date=21 студзеня 2012 |language=англ.}}</ref>.

=== Смерць і пахаванне ===
[[Выява:Michelangelo's grave3.jpg|thumb|злева|150px|<center>Магіла Мікеланджэла </center>]]
Мікеланджэла памёр [[18 лютага]] [[1564]] года ў Рыме. Сведкамі яго смерці былі [[Тамаза Кавальеры]], Даніеле да Вальтэра, Дыямедэ Леоні, лекары Федэрыга Данаці і Герарда Фідэлісімі, і слуга Антоніа Францэзэ{{sfn|Роллан|1992|с=196}}. Мікеланджэла завяшчаў «''душу — Богу, цела — зямлі, маёмасць — бліжэйшым сваякам''»{{sfn|Вазарі|1970|с=402}}. Ён сказаў, што хоча, каб яго пахавалі ў Фларэнцыі<ref>Ліст Даніеле да Вальтэра да Вазары ад 17 сакавіка 1564 г.</ref>. Праз тры дні ў Рым прыбыў яго пляменнік, Ліянарда, якому 15 лютага па просьбе Мікеланджэла напісаў ліст Федэрыга Данаці{{sfn|Роллан|1992|с=195}}.

Папа [[Пій IV]] збіраўся пахаваць Мікеланджэла ў Рыме, адвёўшы яму грабніцу ў саборы Святога Пятра<ref>{{cite web |url=http://www.mikelangelo.ru/txt/24end.shtml |title=Апошні дзень жыцця, першы дзень спакою! (18 лютага 1564) |access-date=22 студзеня 2012 |language=рус.}}</ref>. [[20 лютага]] [[1564]] года, цела Мікеланджэла было часова пакладзена ў царкве [[Санці Апастолі]].

У пачатку сакавіка цела скульптара была таемна перавезена ў Фларэнцыю{{sfn|Вазарі|1970|с=419}} і ўрачыста пахавана [[14 ліпеня]] [[1564]] года ў Францысканскай царкве [[базіліка Санта-Крочэ|Санта Крочэ]]{{sfn|Эрпель|1990|с=15}}, недалёка ад магілы [[Нікало Макіявелі|Макіявелі]].

==== Грабніца Мікеланджэла ====
Магілу Мікеланджэла праектаваў Вазары. На магіле сядзяць тры музы — «Скульптура» (аўтар [[Валерыа Чолі]]), «Жывапіс» і «Архітэктура» (аўтар абодвух — [[Джавані Батыста Ларэнці]]). Партрэт-бюст Мікеланджэла над музамі — таксама аўтарства [[Джавані Батыста Ларэнці]], а фрэска «Аплаквання» (''П'ета'') — [[Джавані Батыста Налдзіні]].

Па абодва бакі ад бюста — барэльефы з трох пераплеценых вянкоў (лаўровы, дубовы і аліўкавы), якія сімвалізуюць адзінства трох мастацтваў<ref>{{cite web |url=http://www.paradoxplace.com/Perspectives/Italian%20Images/Montages/Firenze/Santa_Croce.htm |title=Santa Croce (Florence): Tomb of Michelangelo Buonarroti |access-date=22 студзеня 2012 |language=англ. |archive-url=https://www.webcitation.org/6HWgRyiXs?url=http://www.paradoxplace.com/Perspectives/Italian%20Images/Montages/Firenze/Santa_Croce.htm |archive-date=20 чэрвеня 2013 |url-status=dead }}</ref>. Падобным на кольцы [[Сям'я Барамеа|Барамеа]] штампам (з літарай «М» у адным са знешніх сектараў) сам Мікеланджэла пазначаў абраны ім мармур<ref>{{cite web |url=http://www.liv.ac.uk/~spmr02/rings/florence.html |title=Borromean Logos: Michelangelo |access-date=22 студзеня 2012 |language=англ. |archive-url=https://www.webcitation.org/6HWgTJkZS?url=http://www.liv.ac.uk/~spmr02/rings/florence.html |archive-date=20 чэрвеня 2013 |url-status=dead }}</ref>.

Грабніца была пабудавана на працягу 1564—1574 гадоў. Яна стала ўзорам для праектаў наступных пахаванняў, напрыклад, для магілы [[Галілеа Галілей|Галілея]] (аўтарства [[Джавані Фаджыні]])<ref>{{cite web |url=http://www.museumsinflorence.com/musei/museum_of_opera_s_croce.html |title=Santa Croce: Church and Museum |access-date=4 лютага 2012 |language=англ.|work=The Museums of Florence}}</ref>, якая размешчана насупраць. Таксама ў царкве ёсць мемарыял [[Дантэ]] (узведзены ў 1800-х гадах).

== Паэтычная спадчына ==
{{Main|Паэзія Мікеланджэла}}
{|class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right: 1em; font-size: 85%; background:#FFF8DC; color:black; width:23em; max-width: 25%;" cellspacing="5"
|style="text-align: left;" |
<poem>
О, смерці прывідзе, што няшчасце спыняе,
сам душы і сэрца вораг,
апошні верны сродак ад пакуты.
{{oq|it|O, ombra del morir, per cui si ferma
ogni miseri, a l'alma, al cor nemica...
ultimo delli et buon rimedio}}
</poem>
|-
|style="text-align: left;"|'''Мікеланджэла''', '''санет XLIV'''<br /><small>''(урывак{{efn|Гэтыя радкі з санета Мікеланджэла з’яўляюцца эпіграфам да першай часткі рамана Карэла Шульца «''Камень і боль''»{{sfn|Шульц|2006|с=5}}.}})''</small>
|}

[[Выява:Michelangelo, Sonnet with a caricature.jpg|thumb|справа|200px|<center>Санет Мікеланджэла з карыкатурай<br /></center>]]

Паэзія Мікеланджэла лічыцца адным з самых яскравых узораў эпохі Адраджэння{{sfn|Wallace|2010|с=40—41}}, хоць [[Абрам Маркавіч Эфрас|Абрам Эфрас]], рускі мастацтвазнавец і перакладчык, назваў паэзію «''малодшай з муз Мікеланджэла''»<ref>{{cite web |url=http://www.durov.com/literature3/efros-64.htm |author=А. М. Эфрос |title=Поэзия Микеланджело |access-date=22 студзеня 2012 |language=рус. |archive-url=https://web.archive.org/web/20121005004021/http://www.durov.com/literature3/efros-64.htm |archive-date=5 кастрычніка 2012 |url-status=dead }}</ref>. Захавалася каля 300 яго вершаў. Асноўныя тэмы — апяванне чалавека, гарката расчаравання і адзінота мастака. Любімыя паэтычныя формы — [[мадрыгал]] і [[санет]]. Паводле Р. Ралана, Мікеланджэла пачаў пісаць вершы яшчэ ў дзяцінстве, аднак, іх засталося не так шмат, бо ў [[1518]] г., ён спаліў большасць сваіх ранніх вершаў, а яшчэ частку знішчыў ужо пазней, перад смерцю{{sfn|Роллан|1992|с=112—113}}.

Асобныя яго вершы былі апублікаваны ў працах [[Бенедэта Варкі]] ({{lang-it|Benedetto Varchi}}), [[Доната Джаноці]] ({{lang-it|Donato Giannotti}}), [[Джорджа Вазары]] і інш.{{sfn|Роллан|1992|с=154—155}} Сябры, [[Луіджы Рыча]] і Джаноці прапанавалі яму адабраць лепшыя вершы для публікацыі. У [[1545]] годзе Джаноці ўзяўся за падрыхтоўку першага зборніка Мікеланджэла, аднак, справа далей не пайшла — у [[1546]] годзе памёр Луіджы, а ў [[1547]] годзе — [[Віторыя Калона|Віторыя]]. Мікеланджэла вырашыў адмовіцца ад гэтай ідэі, лічачы яе славалюбствам{{sfn|Роллан|1992|с=154—155}}<ref>{{cite web |url=http://www.mcah.columbia.edu/arthumanities/pdfs/arthum_michel_reader.PDF |format=PDF |title=Выбраныя вершы Мікеланджэла (з каментарам) |access-date=22 студзеня 2012 |language=англ. |archive-url=https://www.webcitation.org/6HWgYYbaR?url=http://www.mcah.columbia.edu/arthumanities/pdfs/arthum_michel_reader.PDF |archive-date=20 чэрвеня 2013 |url-status=dead }}</ref>.

Такім чынам, пры жыцці зборнікі яго вершаў не друкаваліся, а першы зборнік быў апублікаваны толькі ў [[1623]] годзе яго пляменнікам [[Мікеланджэла Буанароці малодшы|Мікеланджэла Буанароці (малодшым)]] пад назвай «''Вершы Мікеланджэла, сабраныя яго пляменнікам''» у Фларэнційскім выдавецтве «[[Джунцінэ]]» ({{lang-it|Giuntine}})<ref>{{cite web |url=http://library.duke.edu/rubenstein/scriptorium/mazzoni/exhibit/treasures/B56.html |title=Rime, Michelangelo Buonarroti (1623) |access-date=22 студзеня 2012 |language=англ.}}</ref>. Гэта выданне было няпоўным, і ўтрымлівала пэўныя недакладнасці{{sfn|Роллан|1992|с=112—113}}. У [[1863]] годзе [[Чэзарэ Гуасці]]({{lang-it|Chesare Guasti}}) выдаў першае дакладнае выданне вершаў мастака, якое, аднак, не было храналагічным{{sfn|Ryan|1998|с=7}}. У [[1897]] годзе выйшла выданне нямецкага мастацтвазнаўца [[Карл Фрэй|Карла Фрэя]] ({{lang-de|Karl Frey}}) «''Вершы Мікеланджэла, сабраныя і пракаментаваныя доктарам Карлам Фрэям''» ([[Берлін]])<ref>{{cite web |url=http://www.archive.org/details/diedichtungende01freygoog |title=Die Dichtungen des Michelagniolo Buonarroti Herausgegeben Und mit Kritiscem Apparate Versehen von Dr. Carl Frey |access-date=22 студзеня 2012 |language=ням. і італ.}}</ref>. Выданне [[Энца Ноэ Джырардзі]] ([[Бары]], [[1960]]) ({{lang-it|Enzo Noe Girardi}}) складалася з трох частак, і было значна больш дасканалым, чым выданне Фрэя, у тым, што датычылася дакладнасці перадачы тэксту і адрознівалася лепшай храналогіяй размяшчэння вершаў, хоць і не цалкам бясспрэчнай{{sfn|Ryan|1998|с=9}}.

На беларускую мову асобныя вершы Мікеланджэла пераклалі [[Міхась Стральцоў]]<ref>Выбраныя творы / Міхась Стральцоў. — Мінск : Беларуская навука, 2015.</ref> і [[Майсей Сяднёў]]<ref>Галасы з-за небакраю: анталогія паэзіі свету ў беларускіх перакладах ХХ ст. Склад. М. Скобла. — Мн.: Лімарыус 2008. — 896 с.</ref>.

=== Выкарыстанне ў музыцы ===
{{Цытата box2
|width  = 22em
|border =
|align  = right
|bgcolor = 
|title_bg = 
|title_fnt = 
|title  = <small>Якаб Аркадэльт. Мадрыгал для чатырох галасоў</small>
|halign = 
|quote  = {{Audio|ARCADELT Io dico che fra noi.mid|'''Io dico che fra noi'''}}
|salign = center
|source =
}}
Яшчэ пры яго жыцці частка вершаў была пакладзена на музыку. Сярод самых вядомых кампазітараў-сучаснікаў Мікеланджэла — [[Якаб Аркадэльт]] («''Deh dimm’ Amor se l'alma''» та «''Io dico che fra voi''»)<ref>Albert Seay. ''Arcadelt and Michelangelo'', Renaissance news vol. 18, 4 (1965) p. 299—301 {{ref-en}}</ref>, [[Барталамеа Трамбанчына]], [[Канстанца Феста]] (страчаны мадрыгал на верш Мікеланджэла<ref>{{cite web |url=http://books.google.com.ua/books?id=R97JZiFl2P4C&dq=composers+michelangelo+festa&source=gbs_navlinks_s |author=Costanzo Festa ; edited by Richard J. Agee |title=Counterpoints on a cantus firmus|publisher=A-R Editions, Inc |year=1997 |page=xi |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 }}</ref>), Жан дэ Кансей (таксама — Кансіліум)<ref>{{cite web |url=http://earlymusichicago.org/composers_renaissance_c.htm#Jean%20Conseil |title=Early MusiChicago: Jean Conseil |language=англ. |access-date=22 студзеня 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140804073102/http://earlymusichicago.org/composers_renaissance_c.htm#Jean%20Conseil |archive-date=4 жніўня 2014 |url-status=dead }}</ref>.

Таксама на яго словы пісалі такія кампазітары як [[Рыхард Штраус]] (цыкл з пяці песень — першая на словы Мікеланджэла, астатнія — [[Адольф Фрыдрых фон Шак|Адольфа фон Шака]], [[1886]])<ref>{{cite web |url=http://www.classicalarchives.com/work/100925.html#tvf=tracks&tv=about |title=Richard Strauss. 5 Lieder, Op.15, TrV148 |author=James Leonard, Rovi |access-date=4 лютага 2012|language=англ.}}</ref>, [[Гуга Вольф]] (вакальны цыкл «''Песні Мікеланджэла''» [[1897]])<ref>{{cite web |url=http://journals.uvic.ca/index.php/me/article/view/2265/1493 |title=Grasping Toward the Light: A Reassessment of Wolf’s Michelangelo- Lieder |format=PDF |author=Iain Gillis |work=Musicological Explorations. Vol 11 (2010) |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 }}</ref> і [[Бенджамін Брытэн]] (цыкл песень «''Сем санетаў Мікеланджэла''», [[1940]]<ref>{{cite web |url=http://www.classicalarchives.com/work/55868.html#tvf=tracks&tv=about |title=Benjamin Britten. 7 Sonnets of Michelangelo, Op.22 (song cycle) |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 }}</ref>).

[[31 ліпеня]] [[1974]] года [[Дзмітрый Дзмітрыевіч Шастаковіч|Дзмітрый Шастаковіч]] напісаў сюіту для баса і фартэпіяна (опус 145). У сюіту (вакальны цыкл) увайшлі 8 санетаў і тры вершы мастака (пераклад — [[Абрам Маркавіч Эфрас|Абрама Эфраса]]){{efn|Сам Шастаковіч называў яе «Сімфонія № 16»<ref>{{cite web |url=http://www.boosey.com/pages/cr/catalogue/cat_detail.asp?musicid=1010 |title=Shostakovich, Dmitri: Suite on Verses of Michelangelo Buonarroti |author=Gerard McBurney |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 }}</ref>.}}<ref>{{cite web |url=http://live.shostakovich.ru/composition/336/ |title=Дмитрий Шостакович. Сюита на слова Микеланджело Буонарроти для баса и фортепиано. Перевод А. Эфроса |language=рус. |access-date=4 лютага 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130702200820/http://www.shostakovich.ru/ |archive-date=2 ліпеня 2013 |url-status=dead }}</ref>. У [[1988]] годзе [[Юрый Якаўлевіч Ішчанка|Юрый Ішчанка]] завяршыў кантату «''Каб вырваць думку з каменных абдымак''» для тэнара і сімфанічнага аркестра ў 3-х частках на вершы Мікеланджэла (пераклад [[Аляксандр Барысавіч Махаў|Аляксандра Махава]]<ref>{{cite web |url=http://www.centre.smr.ru/win/books/mikel_01.htm |title=Микеланджело Буонарроти. Стихотворения (До и после 1540) |language=рус. |access-date=26 лютага 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130619130047/http://www.centre.smr.ru/win/books/mikel_01.htm |archive-date=19 чэрвеня 2013 |url-status=dead }}</ref>).

У [[2006]] годзе сэр [[Пітэр Максвел Дэвіс]] завяршыў працу над «''Tondo di Michelangelo''» (для барытона і фартэпіяна). У твор увайшло 8 санетаў Мікеланджэла. Прэм'ера адбылася [[18 кастрычніка]] [[2007]] годзе<ref>{{cite web |url=http://www.schott-music.com/shop/Sheet_Music/show,231583.html |title=Sir Peter Maxwell Davies. Tondo di Michelangelo |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6HWggvFQw?url=http://www.schott-music.com/shop/Sheet_Music/show,231583.html |archive-date=20 чэрвеня 2013 |url-status=dead }}</ref>.

У [[2010]] годзе аўстралійскі кампазітар [[Мэцью Дзьюі]] напісаў сачыненне «''Il tempo passa: music to Michelangelo''» (для барытона, альта і фартэпіяна). У ім выкарыстоўваецца сучасны пераклад вершаў Мікеланджэла англійскую мову. Сусветная прэм'ера твора адбылася [[16 студзеня]] [[2011]] года<ref>{{cite web |url=http://www.australianmusiccentre.com.au/product/il-tempo-passa-based-on-the-poetry-of-michelangelo |title=Il tempo passa: based on the poetry of Michelangelo / Matthew Dewey |language=англ. |access-date=4 лютага 2012}}</ref>.

== Знешнасць ==
{{Quote box|width=25em|align=right|quote=''Мікеланджэла пакутаваў з-за сваёй пачварнасці. Яму, бязмерна закаханаму ў прыгажосць чалавечага цела, любыя недахопы павінны былі здавацца ганебнымі''|source=[[Рамэн Ралан]]{{efn|Гэтая характарыстыка Мікеланджэла была выдзелена яшчэ нямецкім мастацтвазнаўцам [[Генры Тод]]ам ({{lang-de|Henry Thode}}) у першым томе яго працы «''Мікеланджэла і позняе Адраджэнне''» (Берлін, 1902).}}{{sfn|Роллан|1992|с=112—113}}}}
[[Выява:Michelangelo engrave.jpg|thumb|злева|150px|<center>Гравюра з партрэтам Мікеланджэла (Кандзіві)</center>]]
[[Выява:DSC02316 Daniele Da Volterra - Ritratto di Michelangelo (1564) - Foto Giovanni Dall'Orto, 6-jan-2006.jpg|thumb|справа|140px|<center>Бюст Мікеланджэла<br /><small>([[Даніеле да Вальтэра]], 1564)</small></center>]]
Існуе некалькі партрэтаў Мікеланджэла. Сярод іх — [[Себасцьяна дэль П’ёмба]] (Каля 1520), [[Джуліяна Буджардзіні]], [[Якапіна дэль Контэ]] (1544—1545 гг., [[Уфіцы|Галерэя Уфіцы]]), [[Марчэла Венусці]] (музей у Капітоліі), [[Францыска д'Аланда]] (1538 −1539 гг), [[Джуліа Банасонэ]] ([[1546]]) і іншыя. Таксама яго выява была ў біяграфіі Кандзіві, якая выйшла ў [[1553]] годзе, а ў [[1561]] годзе [[Леонэ Леоні]] адчаканіў манету з яго выявай<ref>{{cite web |url=http://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_image.aspx?image=ps364193.jpg&retpage=22634 |title=Lead medal of Michelangelo, by Leone Leoni |work=The British Museum |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6HWgii2DC?url=http://www.britishmuseum.org/explore/highlights/highlight_image.aspx?image=ps364193.jpg |archive-date=20 чэрвеня 2013 |url-status=dead }}</ref>.

Апісваючы аблічча Мікеланджэла, Рамэн Ралан выбраў за аснову партрэты Контэ і д'Аланда:
{{Цытата|''Мікеланджэла быў сярэдняга росту, шырокі ў плячах і мускулісты (...). Галава ў яго была круглая, лоб квадратны, праараны маршчынамі, з моцна праяўленымі надброўнымі дугамі. Чорныя, даволі рэдкія валасы, злёгку кучаравыя. Невялікія светла-карыя вочы, колер якіх пастаянна змяняўся, усеяныя жоўтымі і блакітнымі крапінкамі (...). Шырокі прамы нос з невялікаю гарбінкаю (...). Тонка акрэсленыя вусны, ніжняя губа трохі вытыркае. Рэдзенькія бакенбарды, і раздвоеная негустая бародка фаўна (...) скуластае аблічча з запалымі шчокамі''{{sfn|Роллан|1992|с=87—88}}}}

Тым не менш, у [[Мукі і радасці, фільм|кінематографе]] яго адлюстроўвалі больш прывабным, чым ён быў на самай справе<ref name="se"/>.

Мікеланджэла не пакінуў пасля сабе ні аднаго задакументавана аўтапартрэта<ref name="se"/>, аднак, некалькі яго прац даследчыкі лічаць магчымымі выявамі мастака. Сярод іх — «[[Святы Прокл Балонскі, Мікеланджэла|Святы Прокл Балонскі]]», галава Алаферна ў фрэсцы «Юдзіф і Алаферн» на столі [[Сіксцінская капэла|Сіксцінскай капэлы]], пераможаны у групе «[[Геній перамогі]]», твар на знятай скуры Святога Варфаламея (фрэска «[[Страшны суд (Мікеланджэла)|Страшны суд]]»), Святы Нікадзім у «[[Фларэнційская П'ета|П'еце II]]» і г.д.
<ref>{{cite web |url=http://www.michelangelomodels.com/m_portraits.html |title=Якім быў Мікеланджэла? |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 }}</ref>.

Лічыцца таксама, што ён намаляваны на фрэсцы Рафаэля «Афінская школа»<ref>{{cite web |url=http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2899%2909070-4/fulltext |title=Michelangelo's gout in a fresco by Raphael |author=Carlos Hugo Espinel |date=18 грудня 1999 |publisher=The Lancet |work= Volume 354, Issue 9196 |pages=2149 - 2151 |language=англ. |doi=10.1016/S0140-6736(99)09070-4 |access-date=4 лютага 2012 }}</ref>, хоць гэта сцвярджэнне не адназначнае<ref>{{cite web |url=http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736%2805%2972230-3/fulltext |title=Michelangelo's gouty knee |author=Wolfgang Kuehn |date=25 сакавіка 2000 |publisher=The Lancet |work=Volume 355, Issue 9209 |page=1104 |language=англ. |doi=10.1016/S0140-6736(05)72230-3 |access-date=4 лютага 2012 }}</ref>.

Пасля смерці Мікеланджэла, [[Даніеле да Вальтэра]] зрабіў пасмяротную маску скульптара і яго бюст{{sfn|Роллан|1992|с=87—88}}.

== Асабістае жыццё ==
{{Quote box|width=25em|align=right|quote=''Кахаю — нашто я нарадзіўся?''{{oq|it|Amando, a che son nato?}}|source=[[Мікеланджэла]], санет CIX}}
Мікеланджэла быў адзінокім{{sfn|Роллан|1992|с=82—83}}. Паводле сведчанняў Кандзіві ён жыў як манах, і менавіта запал да працы аддаліў яго ад людзей, ад зносін з імі. Аднак ён быў вельмі заняты справамі сваёй сям'і, бо для яго было важна «''не даць загаснуць нашаму роду''»{{sfn|Роллан|1992|с=78—79}}. Аднак, з пяці сыноў Ладавіка, толькі Буанароці ажаніўся. Пасля яго смерці засталося двое дзяцей — Франчэска (Чэкі) і Ліянарда. Дзяўчынку Мікеланджэла аддаў у кляштар для выхавання, а калі яна выйшла замуж у [[1548]] годзе за Мікеле дзі Нікало Гвічардзіні — падарыў ёй свой асабняк у Пацалаціка{{sfn|Роллан|1992|с=168—169}}. Мікеланджэла сам прымаў актыўны ўдзел у пошуках нявесты для свайго пляменніка{{sfn|Роллан|1992|с=172—173}}. У лісце да Ліянарда ад 24 чэрвеня 1552 года, ён пісаў:
{{Цытата|''(…) не хачу, каб наш род перапыніўся на нас. Я разумею, вядома, што свет не знікне, калі ты не ажэнішся, але кожная істота імкнецца пакінуць патомства. Таму і я хачу, каб Ты ажаніўся''}}
[[16 мая]] [[1553]] года Ліянарда ажаніўся з Касандрай Рыдольфі. У мужа і жонкі неўзабаве з’явіліся дзеці: [[1554]] года — Буанароці, [[1555]] — Мікеланджэла. Апошні неўзабаве памёр{{sfn|Роллан|1992|с=172—173}}.

Няпростыя адносіны ў яго склаліся з іншымі двума прызнанымі геніямі эпохі — [[Леанарда да Вінчы]] і [[Рафаэль Санці|Рафаэлем Санці]]. Вядома, што П'етра Садэрыні «''некалькі разоў збіраўся (…) перадаць''» [[Леанарда да Вінчы]] тую мармуровую глыбу, з якой Мікеланджэла пасля зрабіў «[[Давід (Мікеланджэла)|Давіда]]»{{sfn|Вазарі|1970|с=310}}. Заказ фрэскі залы Вялікага Савета (Сіньёрыі) у Палацца Век'ё на тэму гістарычных перамог Фларэнцыі пры [[Анг'яры]] і [[Кашына|Кашыні]] Вазары трактаваў як магчымасць «''спаборнічаць''» з Леанарда{{sfn|Вазарі|1970|с=315}}, а [[Рафаэль Санці|Рафаэля Санці]] ён упамінае сярод жывапісцаў, якія вучыліся па кардонах «[[Бітва пры Кашыні, Мікеланджэла|Баталіі пры Кашыні]]»{{sfn|Вазарі|1970|с=316}}. Вядомы словы Мікеланджэла аб Рафаэлі: «''усё, што ён меў у мастацтве, ён атрымаў ад мяне''»<ref>{{кніга|аўтар =Любимов Л. Д. |загаловак =Искусство Западной Европы |месца =М. |выдавецтва =Просвещение |год =1982 |спасылка =http://www.bibliotekar.ru/iskusstvo-europa/19.htm |старонак =320 |ref = Любимов}} {{ref-ru}}</ref>. Улічваючы, што на думку Мікеланджэла «''жывапіс — гэта хлусня, скульптура ж — праўда''», спаборніцтва паміж ім і Рафаэлем таксама было відавочным. Як Мікеланджэла мог лічыцца ўвасабленнем скульптуры, так Рафаэль — увасабленнем жывапісу<ref>{{кніга|аўтар =Rudolf Preimesberger. |загаловак =Paragons and Paragone: Van Eyck, Raphael, Michelangelo, Caravaggio, Bernini |выдавецтва =Getty Publications |год =2011 |спасылка =http://books.google.com.ua/books?id=iXytpsqchLkC&pg=PA67&hl=uk&source=gbs_toc_r&cad=4#v=onepage&q&f=false |старонак =160 |старонкі=68}} {{ref-en}}</ref>.

[[Выява:Dreamofhumanlife.jpg|thumb|справа|150px|<center>«Сон» </center>]]
Дыскусіі аб [[Сексуальная арыентацыя|сексуальнай арыентацыі]] Мікеланджэла пачаліся з біяграфіі мастака, выдадзенай [[1893]] года ў Лондане [[Джон Эдзінгтан Саймандз|Джонам Эдзінгтанам Саймандзам]]. Аднак, у любым выпадку, немагчыма дакладна сцвярджаць ці меў Мікеланджэла нейкія фізічныя зносіны наогул<ref>Anthony Hughes, ''[http://www.amazon.com/Michelangelo-Art-Ideas-Anthony-Hughes/dp/0714834831 Michelangelo]'', p. 326, ISBN 978-0-7148-3483-2 {{ref-en}}</ref>.
[[Выява:Vittoria Colonna.jpg|thumb|злева|150px|<center>«Віторыя Калона» </center>]]
Частка даследчыкаў лічыць, што пачуцці і адносіны Мікеланджэла былі чыста платанічнымі — ці ідзе гаворка аб жанчынах, ці аб мужчынах. Яму, падабалася чалавечае цела і ў ім ён бачыў прыгажосць і гармонію, само чалавечае цела, мужчынскае ці жаночае, было для яго сродкам перадачы мастацкай ідэі{{sfn|Wallace|2010|с=5}}. Уільям Дзюрант лічыў, што ўся яго энергія была накіраваная на творчасць, а не на [[секс]]{{sfn|Durant|1953|с=501}}. Значна больш прыхільнікаў тэорыі аб гомасексуальнай прыродзе мастака — большасць санетаў напісана аб каханні да мужчын, калі яго пляменнік выдаў першы зборнік вершаў, ён змяніў займеннікі мужчынскага роду на жаночыя<ref>David Fuller, ''[http://books.google.com.ua/books?id=J-NejzAkqhEC&dq=michelangelo+1623+pronouns&source=gbs_navlinks_s The life in the sonnets]'', p. 30 {{ref-en}}</ref>. Акрамя таго, лічыцца, што жанчыны Мікеланджэла вельмі мужчынападобныя. Таму на думку Джона Саймандза, «''Мікеланджэла не кахаў, не захапляўся і не жадаў жанчын''»{{sfn|Symonds|1893|с=146}}. Існуе таксама меркаванне, што яго цікавасць да малодшых прадстаўнікоў уласнага полу можна растлумачыць яго жаданнем знайсці ў іх асобе сына<ref name="brit"/>.

Пэўнае ўяўленне аб пачуццях Мікеланджэла можа даць яго ж паэзія. Значная частка захаваных тэкстаў перыяду сталасці і старасці мастака звязаны з імёнамі двух вельмі блізкіх для яго людзей: [[Тамаза Кавальеры]] і [[Віторыя Калона|Віторыі Калона]]<ref>{{cite web |url=http://svr-lit.niv.ru/svr-lit/logish-sbornik-statej/mikelandzhelo-buonarroti.htm |title=Микеланджело Буонарроти // Сборник статей |author=Логиш С. В. |language=рус. |access-date=4 лютага 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130907153611/http://svr-lit.niv.ru/svr-lit/logish-sbornik-statej/mikelandzhelo-buonarroti.htm |archive-date=7 верасня 2013 |url-status=dead }}</ref>. З рымскім арыстакратам і мастаком Тамаза, яны пазнаёміліся прыкладна ў канцы [[1532]] года{{sfn|Wallace|2010|с=40—41}}. Вядома шмат вершаў напісаных Мікеланджэла да юнака (Тамаза тады было 23 гады), а таксама малюнкаў, намаляваных і падораных ім Тамаза («Ганімед», «Тыцій», «Падзенне Фаэтона» і інш.). Існаваў партрэт хлопца, які, аднак, страчаны<ref>{{cite web |url=http://www.guardian.co.uk/artanddesign/2010/feb/16/michelangelo-exhibition-courtauld-london |title=Michelangelo's dreams of male muse go on show at Courtauld |author=Mark Brown |date=16 лютага 2010 |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 }}</ref>.

У [[1537]] года ён пазнаёміўся з [[Віторыя Калона|Віторыяй Калона]], і іх сяброўства працягвалася да самай смерці Віторыі{{sfn|Wallace|2010|с=40—41}}{{sfn|Durant|1953|с=585}}. Як піша Кандзіві, Мікеланджэла больш за ўсё шкадаваў аб тым, што развітваючыся з ёй, пацалаваў руку, а не лоб ці твар. Пазней ён напісаў, што «''Яна мяне вельмі любіла, і гэта было ўзаемна. Смерць забрала ў мяне вялікага друга''»{{sfn|Брион|2002|с=241—242}}.

Паводле [[Марсель Брыён|Брыёна]], Тамаза і Віторыя былі для Мікеланджэла ідэаламі мужчынскі і жаночай прыгажосці адпаведна{{sfn|Брион|2002|с=235}}.

== Ушанаванне пасля смерці ==
[[Выява:Palazzo Clusini.jpg|thumb|справа|150px|<center>[[Музей Мікеланджэла]]</center>]]
[[Выява:El Greco 016.jpg|thumb|справа|200px|<center>[[Эль Грэка]]. «Выгнанне гандляроў з храма» (каля [[1600]])</center>]]
{{Quote box|width=25em|align=right|quote=<poem>Мікеланджэла, свет у грандыёзным бачанні,
Дзе з Геракламі ў шалі змяшаліся Хрысты,
Дзе з магіл ва ўвесь рост уздымаюцца цені.
I свой саван дзяруць, аж ламаюць пярсты</poem>{{oq|fr|<poem>Michel-Ange, lieu vague où l’on voit des Hercules
Se mêler à des Christs, et se lever tout droits
Des fantômes puissants qui dans les crépuscules
Déchirent leur suaire en étirant leurs doigts ;
</poem>}}|source=[[Шарль Бадлер]], «''Маякі''» <br /><small>(пераклад [[Іван Фёдаравіч Драч|Івана Драча]])</small>}}
{{Quote box|width=25em|align=right|quote=''Годзе, годзе, годзе! Дастаткова слоў! Скажыце проста — Тварэц зрабіў Італію па эскізах Мікеланджэла!''{{oq|en|Enough, enough, enough! Say no more! Lump the whole thing! say that the Creator made Italy from designs by Michael Angelo!}}|source=[[Марк Твэн]], «''[http://www.gutenberg.org/ebooks/3176 Прасцякі за мяжой]''» ([[1869]])}}
[[Выява:Passignano Michelangelo che da il modellino di San Pietro a Paolo IV.jpg|thumb|справа|200px|<center>[[Даменіка Крэсці]]. «Мікеланджэла дэманструе Юлію II мадэль сабора Святога Пятра» </center>]]
Сяло '''Капрэзэ''', дзе нарадзіўся Мікеланджэла, цяпер вядома пад назвай [[Капрэзэ-Мікеланджэла]]. Указ аб перайменаванні быў выдадзены [[9 лютага]] [[1913]] года<ref>{{cite web |url=http://www.thetuscanmagazine.com/articles/caprese-michelangelo-birthplace-artistic-genius |title=Капрэзэ-Мікеланджэла: Месца нараджэння мастацкага генія |author=Джэкі Гейлер |work=The Tuscan Magazine |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6HWgpSDtt?url=http://www.thetuscanmagazine.com/articles/caprese-michelangelo-birthplace-artistic-genius |archive-date=20 чэрвеня 2013 |url-status=dead }}</ref>.У сяле адкрыты [[Музей Мікеланджэла|музей]] і [[Бібліятэка Мікеланджэла|бібліятэка]] Мікеланджэла.

У гонар яго названы [[3001 Мікеланджэла|астэроід]], [[Плошча Мікеланджэла|плошча]] ў Фларэнцыі, [[Мікеланджэла, лайнер|акіянскі лайнер]], [[Мікеланджэла, камп'ютарны вірус|камп'ютарны вірус]], [[кратар Мікеланджэла|кратар]] на Меркурыі, [[Мікеланджэла, песня|песня]] Б'ёрна Скіфса, [[феномен Мікеланджэла|псіхалагічны феномен]].

=== Вобраз мастака ===

==== У мастацтве ====
[[Джаванмарыя Бутэр]] намаляваў малюнак «''Паэт Мікеланджэла з Апалонам і музамі''» на пахаванні мастака ([[1564]]). [[Эль Грэка]] адлюстраваў Мікеланджэла на карціне «''Выгнанне гандляроў з храма''» (каля [[1570]])<ref>{{cite web |url=http://www.guardian.co.uk/culture/2004/jan/24/1 |title=The Reluctant Disciple |author=J. Jones |publisher=www.guardian.co.uk |date=24 студзеня 2004 |language=англ. |access-date=29 сакавіка 2012 }}</ref>. Вядомы таксама карціны [[Даменіка Крэсці]] «''Мікеланджэла дэманструе мадэль сабора Святога Пятра Юлію II''» (1619) і [[Якопа да Эмполі]] «''Мікеланджэла дэманструе мадэль фасада царквы Сан Ларэнца Льву X''» (1617—1619). У [[1970]] года [[Сальвадор Далі]] стварыў [[Сюррэалізм|сюррэалістычны]] партрэт «''Галава Мікеланджэла са скрынямі''»<ref>[http://www.wikipaintings.org/en/salvador-dali/untitled-michelangelo-head-with-drawers Salvador Dali. Untitled (Michelangelo Head with Drawers), 1970] {{ref-en}}</ref>.

==== У літаратуры ====
* Аповесць [[Рамэн Ралан|Рамэна Ралана]] «''Жыццё Мікеланджэла''» ([[1907]])
* Біяграфічны раман [[Карэл Шульц|Карэла Шульца]] «''Камень і боль''» ([[1943]])
* Біяграфічны раман [[Ірвінг Стоўн|Ірвінга Стоўна]] «''[[Мукі і радасці, раман|Мукі і радасці]]''» ([[1961]])
* Фантастычнае апавяданне [[Андрэй Уладзіміравіч Пехнік|Андрэя Пехнік]] «''Карэктар''» ([[2002]])<ref>''[[Андрэй Уладзіміравіч Пехнік|Пехник Андрій]].''Коректор: оповідання // Хроніки. — К.: Смолоскип, 2002. — с. 7—35.</ref>
* Ілюстраваная кніга для дзяцей [[Эндру Тафолі]] «''Мікеланджэла Баніроці''» ({{lang-en|Michelangelo Bunnyrroti}})<ref>Andrew Toffoli, ''[http://www.amazon.com/Michelangelo-Bunnyrroti-Histories-Presents-Toffoli/dp/097632332X Michelangelo Bunnyrroti (Histories Presents)]''{{ref-en}}</ref> ([[2006]])

Аб слепаце Мікеланджэла{{efn|Магчыма, што гаворка ідзе аб часовай частковай страце зроку мастака пасля роспісу фрэсак [[Столь Сіксцінскай капэлы|столі Сіксцінскай капэлы]], пра што згадвае Вазары<ref>{{cite web |url=http://litopys.org.ua/shevchenko/shev319.htm |title=Коментарі до повісті «Музыкант» |access-date=29 сакавіка 2012 }}</ref>.}} напісана ў аповесцях [[Тарас Рыгоравіч Шаўчэнка|Тараса Шаўчэнкі]] «[[Музыка, аповесць|Музыка]]» ([[1855]]) і «[[Мастак, аповесць|Мастак]]» ([[1856]]). Таксама Мікеланджэла згадваецца ў паэзіі «''[http://ae-lib.org.ua/texts-c/baudelaire__poesie__ua.htm#03 Маякі] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305004531/http://ae-lib.org.ua/texts-c/baudelaire__poesie__ua.htm#03 |date=5 сакавіка 2016 }}''» [[Шарль Бадлер|Шарля Бадлера]] ([[1857]]), аповесці [[Марк Твэн|Марка Твэна]] «''прасцякі за мяжой''» ([[1869]]), у паэме «''Любоўная песня Дж. Альфрэда Пруфрака''» [[Эліят|Томаса Эліята]] ([[1920]])<ref>{{cite web |url=http://www.michelangelo-gallery.com/cultural-references.aspx |title=Галерэя Мікеланджэла: згадкі ў культуры |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130302030317/http://www.michelangelo-gallery.com/cultural-references.aspx |archive-date=2 сакавіка 2013 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.cummingsstudyguides.net/Guides3/Prufrock.html#Text |title=The Love Song of J. Alfred Prufrock By T. S. Eliot (With Stanza Summaries, Annotations, and Explanations of Allusions) |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 }}</ref>.

==== У кіно ====
* Дакументальны фільм [[Курт Аэртэль|Курта Аэртэля]] «''[[Мікеланджэла, фільм|Мікеланджэла]]''» ([[1938]])
* Дакументальны фільм «''[[Тытан: Гісторыя Мікеланджэла]]''» ([[1950]])
* Фільм [[Кэрал Рыд|Кэрола Рыда]] «''[[Мукі і радасці, фільм|Мукі і радасці]]''» ([[1965]])
* Фільм [[Роберт Снайдэр|Роберта Снайдэра]] «''Мікеланджэла: аўтапартрэт''» ([[1989]])
* Дакументальны фільм «''Мікеланджэла: фільм''» ([[BBC]] / [[Брытанскі музей]]) ([[2005]])
* Дакументальны фільм «''Мікеланджэла і Сіксцінская капэла''» ([[2006]])
* Серыя «''Таямніцы Сіксцінскай капэлы: Загадка Мікеланджэла''» (тэлечасопіс «''20/20''», 42. Выпуск, канал [[American Broadcasting Company|ABC]]) ([[2008]])
* Серыя «''Рассакрэчаны Мікеланджэла''» (гістарычны дакументальны тэлесерыял «''Загадкі мёртвых''», 13. Эпізод) ([[2009]])

=== Выкарыстанне твораў і матываў ===
[[Выява:David - The Death of Socrates crop.jpg|thumb|справа|100px|<center>[[Жак-Луі Давід]]. «[[Смерць Сакрата]]» (фрагмент)</center>]]
[[Выява:Michelangelo Buonarroti 017-cropped.jpg|thumb|справа|100px|<center>«Стварэнне Адама» (фрагмент)</center>]]

У [[1967]] года выйшла кніга [[Элейн Лобл Конігсбург|Э. Л. Конігсбург]] «З заблытаных спраў місіс Бэзіл Э. Френквайлер» ({{lang-en|From the Mixed-Up Files of Mrs. Basil E. Frankweiler}}), сюжэт якой развіваецца вакол таямніцы статуі «анёла», магчыма створанай Мікеланджэла. Кніга атрымала [[медаль Джона Ньюберы]] ў [[1968]] годзе. У [[1973]] кніга была экранізавана [[Філдэр Кук|Філдэрам Кукам]] (місіс Френквайлер сыграла [[Інгрыд Бергман]]), а ў [[1995 у кіно|1995]] — [[Маркус Коўл|Маркусам Коўлам]] (місіс Френквайлер — [[Лорэн Бэкал]]).

У шэрагу прац [[Сальвадор Далі|Сальвадора Далі]] выкарыстоўваюцца матывы твораў Мікеланджэла — "''"Раб «Мікеланджэла — можна скарыстацца як машынай''» ([[1965]]), «''Галава Раніцы, паводле Мікеланджэла (дэталь фігуры грабніцы Ларэнца II Медычы)''» ([[1977]]), «''Пра „Майсея“ Мікеланджэла, грабніца Папы Юлія II''», «''Пра „Скурчанага хлопчыка“ Мікеланджэла''», «''Пейзаж са схаваным вобразам „Давіда“ Мікеланджэла''» ([[1982]]), «''Галава, навеяная Мікеланджэла''» ([[1983]]) і іншыя. Карціна «''[[Мяккі аўтапартрэт са смажаным салам]]''» ([[1941]]) была навеяная ўражаннямі аб асобе на знятай скуры Святога Варфаламея (фрэска «[[Страшны суд (Мікеланджэла)|Страшны суд]]»).

У кароткаметражным фільме [[Мікеланджэла Антаніоні]] «''[[Погляд Мікеланджэла]]''» ([[2004]]) паказаны статуі [[Грабніца Папы Юлія II|грабніцы Папы Юлія II]]. Фільм атрымаў узнагароду [[FIPRESCI]] на [[Міжнародны кінафестываль у Вальядалідзе|міжнародны кінафестываль]] у [[Вальядалід]]зе<ref>{{cite web |url=http://www.seminci.es/historico.php?ano=2004 |title=49-ы фестываль у Вальядалідзе |language=англ. |access-date=4 лютага 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/6HWguRe9R?url=http://www.seminci.es/historico.php?ano=2004 |archive-date=20 чэрвеня 2013 |url-status=dead }}</ref>.

У японскім анімэ-серыяле «''[[Ergo Proxy|Эрга Проксі]]''» ([[2006]]) ёсць чатыры алегарычныя статуі Мікеланджэла — «Дзень», «Ноч», «Вечар» і «Рассвет».

У эпізодзе «''Севільскі Гамер''» (серыял «[[Сімпсаны]]», [[2007]]) парадыруецца фрэска «Стварэнне Адама».

== Заўвагі ==
{{notelist}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{кніга|аўтар =Брион Марсель. |загаловак =Микеланджело / Пер. с фр. Г. Г. Карпинского |арыгінал ={{lang-fr|Michel-Ange}} |месца =М. |выдавецтва =Молодая гвардия |год =2002 |isbn =5-235-02487-7 |спасылка =http://belpaese2000.narod.ru/Teca/Cinque/Michela/ZSL/mic0.htm |ref = Брион}} {{ref-ru}}
* {{кніга |аўтар =[[Вазары|Вазарі Д.]] |загаловак =Життєписи найславетніших живописців, скульпторів та архітекторів |арыгінал ={{lang-it|Le Vite de’piu eccelenti Pittori, Scultori e Architetti}} |месца =К. |выдавецтва =Мистецтво |год =1970 |старонак =520 |старонкі =296—429, 497—507 |спасылка =ftp://lib.sumdu.edu.ua/Materiali_do_kyrsiv/Vazari.pdf |ref =Вазарі }}{{Недаступная спасылка}}
* {{кніга|аўтар =Эрпель Фриц. |загаловак =Микельанджело / Пер. с нем. Сергея Данильченко |арыгінал ={{lang-de|Michelangelo}} |месца =Берлин |выдавецтва =Хеншель |год =1990 |старонак =72 |isbn =3-362-00044-4 |ref = Эрпель}} {{ref-ru}}
* {{кніга|аўтар =Либман М. Я. |загаловак =Микеланджело Буонарроти |месца =М. |выдавецтва =Советский художник |год =1964 |ref = Либман}} {{ref-ru}}
* {{кніга|аўтар =[[Лучук Іван Володимирович|Лучук І]]. |загаловак =Історія світової поезії |месца =Тернопіль |выдавецтва =Навчальна книга — Богдан |год =2010 |старонак =672 |isbn =978-966-10-1046-7 |ref =Лучук}}
* {{кніга|загаловак =Микеланджело. Поэзия. Письма. Суждения современников / сост. В. Н. Гращенков |месца =М. |выдавецтва =Искусство |год =1983 |старонак =451 |ref =Микеланджело. Поэзия. Письма}} {{ref-ru}}
* {{кніга|загаловак =Мікеланджело (1475—1564) [Текст] : до 500-річчя з дня народження: Збірник / Укл. М. П. Бажан |месца =К. |выдавецтва =Мистецтво |год =1975 |старонак =395 |ref =Бажан}}
* {{кніга|аўтар =[[Ромен Роллан|Роллан Р.]] |загаловак =Жизнь Микеланджело // Жизни великих людей: Пер. с франц. В. Курелла |арыгінал ={{lang-fr|Vie de Michel-Ange}} |месца =М. |выдавецтва =Известия |год =1992 |старонкі =71—197 |isbn =5-206-00351-4 |ref =Роллан}} {{ref-ru}}
* {{кніга|аўтар =[[Ірвінг Стоун|Стоун І.]] |загаловак =[[Мукі і радасці, раман|Муки и радости]]. Роман: Пер. с англ. [[Мікалай Васільевіч Баннікаў|Н. Банникова]] |арыгінал ={{lang-en|The Agony and the Ecstasy}} |месца =М. |выдавецтва =Правда |год =1991 |старонак =768 |isbn =5-253-00154-9 |ref =Стоун}} {{ref-ru}}
* {{кніга|аўтар =[[Карэл Шульц|Шульц К]]. |загаловак =Камінь і біль: роман / З чес. пер. [[Дзмітрый Сямёнавіч Андрухаў|Д. Андрухів]] |арыгінал ={{lang-cs|Kámen a bolest}} |месца =К. |выдавецтва =Юніверс |год =2006 |старонак =688 |isbn =966-8118-23-5 |ref = Шульц}}
* {{кніга|аўтар =Ascanio Condivi; Alice Sedgewick. |загаловак =The Life of Michelangelo (1553) |выдавецтва =Pennsylvania State University Press |год =1999 |старонак =154 |isbn =0-271-01853-4 |ref =Condivi}} {{ref-en}}
* {{кніга|аўтар =[[Вільям Джэймс Дзюрант|Will Durant]]. |загаловак =The Story of Civilization: 5. The Renaissance |месца =New York |выдавецтва =Simon and Schuster |год =1953 |старонак =776 |isbn =0-671-61600-5 |ref =Durant}} {{ref-en}}
* {{кніга|аўтар =Christopher Ryan. |загаловак =The poetry of Michelangelo: an introduction |месца =London |выдавецтва =Continuum International Publishing Group |год =1998 |спасылка =http://books.google.com.ua/books?id=PThUqvh209sC&hl=uk&source=gbs_navlinks_s |ref =Ryan}} {{ref-en}}
* {{кніга|аўтар =James M. Saslow. |загаловак =The poetry of Michelangelo: An Annotated Translation |месца =New Haven and London |выдавецтва =Yale University Press |год =1991 |старонак =559 |isbn =0-300-05509-9 |ref =Saslow}} {{ref-en}}
* {{кніга|аўтар =Eric Scigliano. |загаловак =Michelangelo's Mountain: The Quest For Perfection In The Marble Quarries Of Carrara |выдавецтва =Simon and Schuster |год =2005 |старонак =352 |ref =Scigliano}} {{ref-en}}
* {{кніга |аўтар =John Addington Symonds. |загаловак =The Life of Michelangelo Buonarroti |год =1893 |спасылка =http://www.manybooks.net/support/s/symondsj/symondsj11241124211242-8pdfLRG.pdf |ref =Symonds |archive-url =https://web.archive.org/web/20140718010047/http://manybooks.net/support/s/symondsj/symondsj11241124211242-8pdfLRG.pdf |archive-date =18 ліпеня 2014 }} {{ref-en}}
* {{кніга |аўтар =[[Шарль дэ Тальнай|Charles de Tolnay]]. |загаловак =The Youth of Michelangelo |месца =Princeton, NJ |выдавецтва =Princeton University Press |год =1943 |спасылка =http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=94400997 |ref =Tolnay |archive-url =https://web.archive.org/web/20100124212304/http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=94400997 |archive-date =24 студзеня 2010 }} {{ref-en}}
* {{кніга|аўтар =William Wallace. |загаловак =The Treasures of Michelangelo |выдавецтва =Andre Deutsch |год =2010 |isbn =978-0-233-00253-8 |ref = Wallace}} {{ref-en}}
* {{кніга
|аўтар         = Wallace, William E.
|загаловак      = Michelangelo: Skulptur, Malerei, Archtektur
|месца         = [[Кёльн|Köln]]
|выдавецтва  = DuMont
|год           = 1999
}} (Monte von DuMont)
* {{кніга
|аўтар    = Tolnay K.
|загаловак = Michelangelo
|месца    = Princeton
|год      = 1943—1960
}}
* {{кніга
|аўтар         = [[Жыль Нерэ|Gilles Néret]]
|загаловак      = Michelangelo
|серыя         = Basic Art
|месца         = [[Кёльн|Köln]]
|выдавецтва  = [[Taschen]]
|год           = 1999
|старонак       = 96
}}
* Peter Barenboim, «Michelangelo Drawings — Key to the Medici Chapel Interpretation», Moscow, Letny Sad, 2006, ISBN 5-98856-016-4
* Edith Balas, «Michelangelo's Medici Chapel: a new Interpretation», Philadelphia, 1995
* James Beck, Antonio Paolucci, Bruno Santi, «Michelangelo. The Medici Chapel», London, New York, 2000
* [[Уладзіслаў Казіцкі|Władysław Kozicki]], Michał Anioł, 1908. Wydawnictwo Gutenberg — Print, Warszawa

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:Michelangelo Buonarroti}}
* [http://www.casabuonarroti.it/it/ Веб-сайт музея «Каза Буанароці»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171113132743/http://www.casabuonarroti.it/it/ |date=13 лістапада 2017 }} {{ref-it}} {{праверана|19|5|2012}}
* [http://brunelleschi.imss.fi.it/itinerari/galleria/MuseoNazionaleBargello_32043.html Нацыянальны мастацкі музей Барджэла] {{ref-it}} {{праверана|19|5|2012}}
* [http://www.nationalgallery.org.uk/paintings/michelangelo-the-manchester-madonna Лонданская Нацыянальная галерэя: Манчэстэрскага Мадонна] {{ref-en}} {{праверана|19|5|2012}}
* [http://www.vam.ac.uk/ Музей Вікторыі і Альберта] {{ref-en}} {{праверана|19|5|2012}}
* [http://www.artcyclopedia.com/artists/michelangelo_buonarroti.html на artcyclopedia.com]

{{Мікеланджэла}}
{{Бібліяінфармацыя}}
{{Выдатны артыкул|Асоба}}

[[Катэгорыя:Скульптары Італіі]]
[[Катэгорыя:Скульптары Адраджэння]]
[[Катэгорыя:Архітэктары Адраджэння]]
[[Катэгорыя:Мастакі Італіі]]
[[Катэгорыя:Мастакі Адраджэння]]
[[Катэгорыя:Мікеланджэла| ]]
[[Катэгорыя:Пісьменнікі Італіі]]
[[Катэгорыя:Паэты Італіі]]
[[Катэгорыя:Пісьменнікі Адраджэння]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]