Прагляд зыходнага тэксту старонкі Мінскі метрапалітэн

{{Метро
 | Назва = Мінскі метрапалітэн
 | Лагатып = [[Image:Minsk_metro_logo.svg|110px]]
 | Краіна = {{BLR}}
 | Горад = [[Image:Flag of Minsk, Belarus.svg|{{{1|25px}}}|Сцяг Мінска]] [[Мінск]]
 | Адкрыццё = [[30 чэрвеня]] [[1984 год у гісторыі метрапалітэна|1984]]
 | Даўжыня = 41,8км
 | Станцыі = 33
 | Лініі = 3 
 | Пасажыры = 836,4 тыс.(2015)<ref name="МС-офс">[http://metropoliten.by/o_metropolitene/metro_today Метро сегодня] // Минский метрополитен: официальный сайт</ref>
 | Пасажыры1 = 305,3 млн.(2015)<ref name="МС-офс"/>
 | Схема ліній = [[Файл:Minsk Metro.svg|300px]]
|Шырыня каляіны=1520 мм|Сайт=https://metropoliten.by/by/}}
'''Мі́нскі метрапалітэ́н''' — [[метрапалітэн]] у горадзе [[Мінск]]у, [[рэйка]]вы пазавулічны (цалкам падземным) [[грамадскі транспарт|гарадскі грамадскі транспарт]] на электрычнай цязе.

Храналагічна дзявяты адкрыты метрапалітэн на [[постсавецкая прастора|постсавецкай прасторы]], а таксама адзіная станам на 2024 год сістэма метро на тэрыторыі [[Беларусь|Рэспублікі Беларусь]]. Па колькасці пасажыраў у год займае чацвёртую пазіцыю сярод постсавецкіх краін (пасля [[Маскоўскі метрапалітэн|Маскоўскага]], [[Санкт-Пецярбургскі метрапалітэн|Санкт-Пецярбургскага]] і [[Кіеўскі метрапалітэн|Кіеўскага]] метрапалітэнаў адпаведна).

Складаецца з 33 станцый на трох лініях — [[Аўтазаводская лінія (Мінск)|Аўтазаводскай]] (14 станцый), [[Маскоўская лінія (Мінск)|Маскоўскай]] (15 станцый) і [[Зеленалужская лінія|Зеленалужскай]] (4 станцыі). Станам на 2024 год працягваецца будаўніцтва 3-х станцый другога ўчастка [[Зеленалужская лінія|трэцяй лініі]], у якой агулам плануецца 14 станцый. Таксама праектуюцца станцыі [[Чацвёртая лінія (Мінск)|чацвёртай (Кальцавой) лініі]].

== Гісторыя ==
[[Файл:Minsk metro growth by.gif|міні|307x307px|Развіццё Мінскага метрапалітэна]]
Гісторыя мінскага метрапалітэна пачынаецца ў канцы 1960-х. Ініцыятарамі пабудовы ў горадзе новага віду грамадскага транспарту былі мінскія ўлады. У той час у [[СССР]] метро будавалі ў гарадах з насельніцтвам не менш за мільён чалавек (былі выключэнні, напрыклад, [[Рыжскі метрапалітэн]] планавалася будаваць у 800-тысячным горадзе). Пасля заканчэння 2-й сусветнай вайны [[Мінск]] рос хутчэй за іншыя буйныя гарады СССР<ref>''Польский С. А.'' Демографические проблемы развития Минска. — Минск: БГУ, 1976. — С. 17-18.</ref>, галоўным праз хуткае развіццё прамысловасці. Ужо ў 1972 годзе ў горадзе нарадзіўся мільённы жыхар. Напачатку 1970-х гадоў беларуская сталіца сутыкнулася са значнымі цяжкасцямі ў перавозцы людзей, асноўныя магістралі вычарпалі прапускную здольнасць. Разглядаліся тры варыянты развіцця транспартнай сістэмы — аўтобус-«экспрэс», хуткасны трамвай і метрапалітэн, які і быў абраны<ref name="ctv.by">[http://www.ctv.by/tvprogram/~news=46733 Минское метро: архивные съёмки и проекты будущего]{{Недаступная спасылка}}</ref>.

Распрацоўка плана будаўніцтва метрапалітэна ў Мінску пачалася ў 1976 годзе. План будаўніцтва 8-станцыйнай лініі быў зацверджаны [[Савет Міністраў БССР|Саветам Міністраў БССР]] 4 лютага 1974 года. Вядома, што першыя планы значна адрозніваліся ад тых, што былі рэалізаваны. Лінія метро з заходніх спальных раёнаў павінна была праз станцыю «[[Кастрычніцкая (станцыя метро, Мінск)|Кастрычніцкая]]» ісці ў [[Серабранка (жылы раён, Мінск)|Серабранку]]. Аўтазаводская лінія з перспектывай працягу да [[Чыжоўка (жылы раён)|Чыжоўкі]] перасякалася з Маскоўскай на станцыі метро «Плошча Якуба Коласа». У цэнтральнай частцы горада метрапалітэн меркаваўся глыбокага закладання, а на ўскраінах планаваліся нават адкрытыя ўчасткі і ўчасткі на эстакадах. 16 чэрвеня 1977 года была закладзена першая паля ў падмурак будучай станцыі «[[Парк Чалюскінцаў (станцыя метро)|Парк Чалюскінцаў]]». Будаўніцтва першай лініі метрапалітэна ад станцыі «[[Інстытут культуры (станцыя метро, Мінск)|Інстытут Культуры]]» да станцыі «Валгаградская» (пасля — «[[Маскоўская (станцыя метро, Мінск)|Маскоўская]]») цягнулася з 1977 да 1984 года<ref>{{cite web|url=http://respublika.info/4805/factfo/article32855/|title=Как строилось минское метро. Моменты из истории отечественной «подземки»|author=Фото: Пётр Кострома.|date=2009-07-30|work=Фотофакт|publisher=Рэспубліка {{nobr|№ 139 (4805)}}|accessdate=2012-02-08|description=Десять фотографий строительства минского метро|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120624073304/http://respublika.info/4805/factfo/article32855/|archivedate=2012-06-24}}</ref>.

3 мая 1977 года пачалося будаўніцтва, а 29 чэрвеня 1984 года пачаўся рэгулярны рух цягнікоў ад станцыі «Маскоўская» да станцыі «Інстытут культуры» Маскоўскай лініі.

У 1985 годзе пачалося будаўніцтва другой лініі метро ад станцыі «Фрунзенская» да станцыі «Трактарны завод». У 1990 годзе па гэтай лініі пачаўся рух цягнікоў.

Будаўніцтва Зеленалужскай лініі пачалося ў 2014 годзе. 7 лістапада [[2020 год у гісторыі метрапалітэна|2020]] года лінія была ўведзена ва эксплуатацыю.

== Агульныя звесткі ==
[[Файл:Piatroǔščyna 001.Jpeg|міні|230x230пкс|Зорнае неба [[Пятроўшчына (станцыя метро)|Пятроўшчыны]]]]
Мінскае метро складаецца з трох ліній і 33 станцый, з іх 15 размешчаны на 1-й ([[Маскоўская лінія (Мінск)|Маскоўскай]]) лініі, 14 на 2-й ([[Аўтазаводская лінія (Мінск)|Аўтазаводскай]]) лініі і 4 на 3-й ([[Зеленалужская лінія|Зеленалужскай]]) лініі. Таксама ў метрапалітэне працуе 2 [[Электрадэпо метрапалітэна|электрадэпо]]. Эксплуатацыйная даўжыня пуці мінскага метро складае 40,8 км у двухпуцявым вылічэнні. Агулам даўжыня пуцей у аднапуцявым вылічэнні (з тупікамі і пуцявым развіццём дэпо) складае каля 116 км<ref>https://metropoliten.by/by/o_metropolitene/</ref>.

Аб’ём перавозкі пасажыраў метрапалітэнам за 2020 год склаў амаль 219 мільёнаў 290 тысяч чалавек. Сярэднясутачная перавозка пасажыраў у тым годзе склала амаль 600 тысяч. Удзельная вага метрапалітэна ў перавозках з’яўляецца самай значнай сярод іншых відаў гарадскога транспарту і складае 36,4 %<ref>{{Cite web |url=https://metropoliten.by/news/2816/ |title=МЕТРО ПА-РАНЕЙШАМУ АСНОЎНЫ ПАСАЖЫРСКІ ТРАНСПАРТ МІНСКА |access-date=28 лютага 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210227001854/https://metropoliten.by/news/2816/ |archivedate=27 лютага 2021 |url-status=dead }}</ref>.

Усе лініі і станцыі мінскага метро падземныя, дробнай закладкі, акрамя станцыі «[[Юбілейная плошча (станцыя метро)|Юбілейная плошча]]». Яна з’яўляецца самай глыбокай у мінскам метро і размешчана на глыбіні 32 м. Усе станцыі, акрамя «[[Вакзальная (станцыя метро, Мінск)|Вакзальнай]]», маюць падземныя вестыбюлі, уваход у якія ў большасці выпадкаў сумешчаны з падвулічнымі [[Пешаходны пераход|пешаходнымі пераходамі]]. Тры станцыі — «[[Купалаўская (станцыя метро, Мінск)|Купалаўская]]», «[[Кастрычніцкая (станцыя метро, Мінск)|Кастрычніцкая]]» і «[[Плошча Леніна (станцыя метро, Мінск)|Плошча Леніна]]» маюць уваходы, убудаваныя ў будынкі. На апошняй з іх па доўгім падземным пераходзе можна выйсці ў будынак [[Мінск-Пасажырскі|чыгуначнага вакзала]] і да чыгуначных платформаў.

З прычыны невялікай глыбіні залягання спуск на большасць станцый ажыццяўляецца пры дапамозе лесвічных маршаў. Усяго ў падземцы маецца толькі 43 [[эскалатар]]ы. Тры эскалатары, устаноўленыя на ст. «[[Маладзёжная (станцыя метро, Мінск)|Маладзёжная]]», не эксплуатаваліся да восені 2011 года. Большасць эскалатараў аднапралётныя, трохнітачныя, на станцыі «Кастрычніцкая» ў 2008 годзе ў ходзе рэканструкцыі быў усталяваны чатырохнітачны эскалатар.

[[Файл:Юбилейная площадь 4.jpg|міні|230x230px|Падземны пераход паміж Юбілейнай плошчай і Фрунзенскай з травалатарам]]
Пры будаўніцтве [[Зеленалужская лінія|Зеленалужскай лініі]] размясцілі 9 травалатараў. Імі абсталяваны пераходы толькі трэцяй галіны: 7 — у пераходзе паміж станцыямі «Вакзальная» і «Плошча Леніна» і 2 — паміж станцыямі «Юбілейная» і «Фрунзенская».

На станцыі «Першамайская», а таксама на ўсіх станцыях, уведзеных у эксплуатацыю пасля 2001 года, маюцца ліфты, усяго — 61 ліфт<ref>[https://www.belta.by/regions/view/gospromnadzor-mchs-proveril-ispravnost-travolatorov-novoj-vetki-minskogo-metro-430078-2021/ Дзяржпрамнагляд МНС праверыў спраўнасць травалатараў новай Веткі мінскага метро]</ref>.

У мінскім метро дзейнічае лінейны прынцып руху цягнікоў з трыма перасадачнымі станцыямі.

У афармленні станцый выкарыстоўваюцца розныя тэмы. Так, у аснову мастацка-эстэтычнага афармлення станцыі «[[Грушаўка (станцыя метро)|Грушаўка]]» пакладзена тэма прыроды, інтэр’ер выкананы ў залаціста-зялёнай палітры, сімвалам станцыі стала гіганцкая інсталяцыя грушы. Напрыклад сімвалам станцыі «[[Пятроўшчына (станцыя метро)|Пятроўшчына]]» стала зорнае неба.

=== Графік працы ===
Мінскае метро адкрыта для ўваходу пасажыраў з 5:30 да 0:40, аднак выйсці з падземкі можна і пазней. Першы цягнік з канцавых станцый адпраўляецца ў 5:32 (са ст. «[[Магілёўская (станцыя метро)|Магілёўская]]» — у 5:33), Апошні — у 0:42. Інтэрвал руху ў гадзіну пік складае 2-2,5 хвіліны на Маскоўскай і Аўтазаводскай лініях, на Зеленалужскай — 8 хвілін. У іншы час інтэрвал павялічваецца да 4-5, 5 хвілін на Маскоўскай і Аўтазаводскай лініях, на Зеленалужскай лініі — 12 хвілін. Ноччу інтэрвал пачынае павялічвацца, максімальны складае пасля 23:00 на Маскоўскай і Аўтазаводскай лініях 11-15 хвілін, на Зеленалужскай лініі — 17-24 хвіліны. Расклад руху цягнікоў пасля 23:00 даступны пасажырам на кожнай станцыі — ў вестыбюлі і ў тарцах пасажырскіх платформаў размешчана адпаведная інфармацыя, прычым час прыбыцця разлічаны менавіта для гэтай станцыі з улікам даўжыні перагонаў<ref>https://metropoliten.by/information/schedule/index.php?sphrase_id=11653</ref>.

=== Аплата праезду ===
[[Файл:Shetons .jpg|міні|230x230px|Жэтоны Мінскага метро]]
З 20 красавіка 2022 года дзейнічаюць наступныя тарыфы на праезд (згодна з рашэннем Мінскага гарадскога выканаўчага камітэта ад 07.04.2022 № 968)

* Жэтон на 1 паездку — 90 кап.;
* Праязны білет на месяц або 30 сутак — 40,50 руб.;
* Праязны білет на 15 сутак — 21,38 руб.;
* Праязны білет на 10 сутак — 14,25 руб.

Можна таксама набыць праязны дакумент на вызначаны лік паездак (10, 20, 30, 40, 50 або 60) на аснове карты. Дакументы на 10 і 20 паездак дзейнічаюць 30 сутак з дня пакупкі; на 30, 40 і 50 паездак — 60 сутак; на 60 паездак — 80 сутак; на 100 паездак — 80 сутак.

'''Як сродкі аплаты праезду выкарыстоўваюцца''' (у дужках даныя за 2014 год)'''<ref name="metro-oplata">{{cite web|url=http://www.minsktrans.by/structure/metro#Oplata|title=Минский метрополитен: оплата проезда|publisher=Государственное предприятие «Минсктранс»|accessdate=2012-04-27|url-status=dead|archiveurl=https://www.webcitation.org/6846CKsri?url=http://www.minsktrans.by/structure/metro#Oplata|archivedate=2012-05-31}}</ref>'''<ref>{{Cite web|url=http://finance.tut.by/news434803.html|title=По жетонам — 31 % пассажиров. Метрополитен подсчитал, как оплачивали поездки в 2014|accessdate=2015-02-09|archivedate=2015-02-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150209134236/http://finance.tut.by/news434803.html|url-status=dead}}</ref>:

* Жэтоны (99,8 млн, 31,4 %);
* Праязны білет на радыёкарце мінскага метро (968,2 тыс., 23,8 %);
* Праязны білет на бескантактавы смарт-карце (БСК) дзяржаўнага прадпрыемства Мінсктранс (3,83 млн, 38,5 %);
* SMS-білет (149 тыс., 0,1 %, адменены ў 2017 годзе);
* Бескантактавая банкаўская карта<ref>{{Cite web|url=https://finance.tut.by/news595028.html|title=В июне на всех станциях минского метро можно будет оплатить проезд банковской картой|accessdate=2018-05-31|archivedate=2018-08-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180829123147/https://finance.tut.by/news595028.html|url-status=dead}}</ref>.

У 2014 годзе праезд у мінскім метро з’яўляўся адным з самых танных сярод усіх метрапалітэнаў постсавецкай прасторы; танней праезд толькі ў [[Бакінскі метрапалітэн|Баку]], [[Ерэванскі метрапалітэн|Ерэване]], [[Кіеўскі метрапалітэн|Кіеве]] і [[Дніпроўскі метрапалітэн|Дняпры]].

=== Бяспека ===
[[Файл:Юбилейная площадь 9.jpg|link=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%AE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%BB%D0%BE%D1%89%D0%B0%D0%B4%D1%8C_9.jpg|міні|230x230px|Платформа станцыі «Юбілейная плошча» з усталяванымі аўтаматычнымі платформеннымі варотамі і укладзеным тактыльным пакрыццём]]
Пасля [[Выбух у мінскім метрапалітэне|тэракту ў Мінскім метро]] была арганізавана сістэма надгляду пасажыраў супрацоўнікамі міліцыі.

Затым, у кастрычніку 2013 года, была створана свая ўласная служба бяспекі Мінскага метро, якая ажыццяўляе ахоўную дзейнасць, супрацоўнікі маюць права праводзіць асабісты дагляд, дагляд рэчаў і дакументаў пасажыраў на тэрыторыі метро<ref>{{Cite web|url=https://minsk-metro.net/blog/archives/2370|title=Сотрудники службы безопасности Минского метрополитена получили право проводить личный досмотр пассажиров, а также досмотр их вещей и документов|access-date=2020-04-27|archive-date=2022-03-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20220316022845/https://minsk-metro.net/blog/archives/2370|url-status=live}}</ref>.

Станам на 1 студзеня 2014 года ў мінскай падземцы было ўстаноўлена 996 відэакамер, а таксама ўведзена ў эксплуатацыю сістэма відэаназірання ў вагонах. Падрыхтаваны і знаходзяцца на стадыі ўзгаднення тэхнічныя патрабаванні да стварэння сітуацыйнага цэнтра відэаназірання<ref>{{Cite web|url=http://hdm.by/news.html/49.html|title=Системы видеонаблюдения установят в депо минского метро в 2014 году|accessdate=2014-02-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222140631/http://hdm.by/news.html/49.html|archivedate=2014-02-22|url-status=dead}}</ref>.

Станам на студзень 2015 года было абсталявана 24 зоны надгляду пасажыраў, іх багажу і буйнагабарытнай ручной паклажы на 14 станцыях. У кожнай такой зоне усталяваны арачны шматзонны металадэтэктар (рамка), рэнтгенаграфічны сканер, а ў выпадку неабходнасці могуць прымяняцца партатыўны газааналізатар і пераносны лакалізатар выбуху тыпу «фантан». Наладжана сістэма відэаназірання<ref>{{Cite web|url=http://news.tut.by/society/431716.html|title=В минском метро теперь работают 24 зоны досмотра|access-date=2015-01-16|archive-date=2015-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20150116202114/http://news.tut.by/society/431716.html|url-status=dead}}</ref>.

Для прадухілення падзення пасажыраў на пуці на ўсіх станцыях Зеленалужскай лініі ўстаноўлены [[аўтаматычныя платформенныя вароты]], а таксама для бяспекі і дапамогі арыентацыі ў прасторы пасажырам з парушэннем зроку на ўсіх станцыях Зеленалужскай лініі і часткі станцый (у асноўным новых) выкладзена [[Тактыльнае пакрыцце|тактыльнае пакрыццё]].

У 2023 годзе падчас агляду ручной паклажы інспектары службы бяспекі метрапалітэна знайшлі каля 12 тысяч прадметаў, забароненых да перавозкі ў падземцы. Акрамя таго, 41 тысячы чалавек не дапусцілі да праезду, бо ў іх назіралі прыкметы алкагольнага ап’янення<ref name=":1">{{Cite web|lang=ru|url=https://tochka.by/articles/life/skolko_lyudey_ezdyat_po_tretey_vetkoy_minskogo_metro_tsifry_udivlyayut/|title=Сколько людей ездит по третьей ветке минского метро – цифры удивляют|website=tochka.by|date=2024-02-19|access-date=2024-02-23}}</ref>.

=== Мабільная сувязь ===
На ўсіх станцыях Мінскага метрапалітэна працуе сотавая сувязь GSM/3G аператараў «[[А1 (тэлекам-правайдар)|А1]]», «[[Мабільныя ТэлеСістэмы (Беларусь)|МТС]]», «[[Life:) (Беларусь)|life:)]]». Таксама ва ўсіх тунэлях з чэрвеня 2019 года працуе сотавая сувязь 3G/4G аператараў «А1» і «МТС». Як аператар «life:)» адмовіўся ад удзелу ў разгортванні сувязі, яго абанентам даступны толькі інтэрнэт, які надаецца з дапамогай 4G (якая пабудавана інфраструктурным аператарам «[[beCloud]]» і выкарыстоўваецца ўсімі аператарамі сотавай сувязі).

== Лініі метрапалітэна ==
Усім лініям нададзены назвы і парадкавыя нумары. Дадатковым пазначэннем служаць іх колеры, якія традыцыйна ўжываюцца на схемах. Немалой колькасці людзей выраз «чырвоная ветка метро» скажа ледзь не больш за «Аўтазаводская лінія», а казаць «зялёная ветка» хутчэй і прасцей, чым запомніць і казаць афіцыйную назву «Зеленалужская». Часам ужываюцца і абрэвіятуры назваў ліній, напрыклад, МЛ — Маскоўская лінія, АЛ — Аўтазаводская.
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|-style="font-size:85%"
! №
! align="left"|Назва!!Год адкрыцця!!Год адкрыцця апошняй станцыі!!Даўжыня, км!!Колькасць станцый!!Сярэдняя дыстанцыя паміж станцыямі, км!!Сярэдняя {{nobr|глыбіня}} станцый, м.!! data-sort-type="number" |Час праезду па лініі, хв
|-
| [[Файл:Minsk Metro First Line logo.svg|20px|link=Маскоўская лінія (Мінск)]]
| style="text-align:left"|'''[[Маскоўская лінія (Мінск)|Маскоўская]]'''
| {{год|1984||метро}}
| {{год|2014||метро}}
| 19,1||15||1,36||10,0||29
|-
| [[Файл:Minsk Metro Second Line logo.svg|20px|link=Аўтазаводская лінія (Мінск)]]
| style="text-align:left"|'''[[Аўтазаводская лінія (Мінск)|Аўтазаводская]]'''
| {{год|1990||метро}}
| {{год|2005||метро}}
| 18,1||14||1,39||9,2||27
|-
|[[Файл:Minsk Metro Third Line logo.svg|20px|link=Зеленалужская лінія]]
|style="text-align:left"|'''[[Зеленалужская лінія|Зеленалужская]]'''
|{{год|2020||метро}}
|{{год|2020||метро}}
|3,5||4||1,17||11,8||6
|-
|}
Усе тры веткі злучаны паміж сабой двума [[Службовая злучальная галіна|Службова-злучальнымі галінамі]]. Для пасажырскага руху яны не выкарыстоўваюцца.

=== Маскоўская лінія ===
{{main|Маскоўская лінія (Мінск)}}
Будаўніцтва першай лініі Мінскага метрапалітэна пачалося 3 мая 1977 года. Першая чарга будаўніцтва ўключала 8 станцый. Рэгулярны рух цягнікоў на гэтым участку распачаўся 30 чэрвеня 1984 года. Адкрываў лінію першы сакратар [[ЦК КПБ]] [[Мікалай Мікітавіч Слюнькоў|Мікалай Слюнькоў]]<ref>{{cite web|url=http://news.tut.by/society/405126.html|title=30 лет назад минчане опробовали новый вид транспорта — метрополитен|publisher=TUT.BY|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305013124/http://news.tut.by/society/405126.html|archivedate=5 сакавіка 2016|url-status=dead}}</ref>.

Пазней лінія яшчэ чатыры разы падаўжалася і зараз мае даўжыню 19,2 км і складаецца з 15 станцый ([[Малінаўка (станцыя метро)|Малінаўка]],[[Пятроўшчына (станцыя метро)|Пятроўшчына]], [[Міхалова (станцыя метро)|Міхалова]], [[Грушаўка (станцыя метро)|Грушаўка]], [[Інстытут культуры (станцыя метро, Мінск)|Інстытут Культуры]], [[Плошча Леніна (станцыя метро, Мінск)|Плошча Леніна]], [[Кастрычніцкая (станцыя метро, Мінск)|Кастрычніцкая]], [[Плошча Перамогі (станцыя метро, Мінск)|Плошча Перамогі]], [[Плошча Якуба Коласа (станцыя метро)|Плошча Якуба Коласа]], [[Акадэмія навук (станцыя метро, Мінск)|Акадэмія Навук]], [[Парк Чалюскінцаў (станцыя метро)|Парк Чалюскінцаў]], [[Маскоўская (станцыя метро, Мінск)|Маскоўская]], [[Усход (станцыя метро)|Усход]], [[Барысаўскі тракт (станцыя метро)|Барысаўскі тракт]], [[Уручча (станцыя метро)|Уручча]]). Лінію абслугоўвае [[Маскоўскае электрадэпо (Мінск)|Маскоўскае электрадэпо]].

Маскоўская лінія амаль цалкам праходзіць пад [[Праспект Незалежнасці (Мінск)|праспектам Незалежнасці]] і [[Праспект Дзяржынскага (Мінск)|праспектам Дзяржынскага]], і перасякае Мінск з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад. Паводле звестак за 2017 год, на 1-ю лінію прыпадае 57,7 % агульнай пасажыраплыні (164 млн пасажыраў)<ref name="tutby2015">{{Cite web|url=http://metropoliten.by/news/2274/|title=Подведены итоги пассажиропотока за 2017 год|publisher=metropoliten.by|accessdate=2018-01-11|archive-date=2018-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20180111004920/http://metropoliten.by/news/2274/|url-status=live}}</ref>.

<center><gallery mode="nolines" widths="150" heights="100">
Файл:Pkolosa 15.jpg|[[Плошча Якуба Коласа (станцыя метро)|Плошча Якуба Коласа]]
Файл:Minsk metro Akademiya Nauk.JPG|[[Акадэмія навук (станцыя метро, Мінск)|Акадэмія Навук]]
Файл:Pchelus 07.jpg|[[Парк Чалюскінцаў (станцыя метро)|Парк Чалюскінцаў]]
Файл:Maskousk 03.jpg|[[Маскоўская (станцыя метро, Мінск)|Маскоўская]]
Файл:Ushod 07.jpg|[[Усход (станцыя метро)|Усход]]
Файл:Bortr 02.jpg|[[Барысаўскі тракт (станцыя метро)|Барысаўскі тракт]]
Файл:Minsk-Metro-Uruch'e-05.jpg|[[Уручча (станцыя метро)|Уручча]]
Файл:Maxim Piatrul Minsk Metro Station HRUSHAŬKA.jpg|[[Грушаўка (станцыя метро)|Грушаўка]]
</gallery></center>

=== Аўтазаводская лінія ===
{{main|Аўтазаводская лінія (Мінск)}}
Праектаванне другой лініі Мінскага метро пачалося ў пачатку 1980-х гадоў. Планавалася звязваць [[Заводскі раён (Мінск)|Заводскі раён]] з [[Красны Бор (жылы раён, Мінск)|Красным Борам]]. Будаўніцтва першай чаргі Аўтазаводскай лініі, у склад якой уваходзіла 6 станцый, пачалося ў 1984 годзе. 31 снежня 1990 года пяць з іх, уключаючы перасадачны пункт, звязаны з першай лініяй, былі аддадзены да ўжытку. Праз тры месяцы — у сакавіку 1991 года — была аддадзена да ўжытку станцыя «[[Першамайская (станцыя метро, Мінск)|Першамайская]]». Пасля гэтага лінія падаўжалася чатыры разы і зараз мае даўжыню 18,1 км і складаецца з 14 станцый ([[Магілёўская (станцыя метро)|Магілёўская]], [[Аўтазаводская (станцыя метро, Мінск)|Аўтазаводская]], [[Партызанская (станцыя метро, Мінск)|Партызанская]], [[Трактарны завод (станцыя метро, Мінск)|Трактарны Завод]], [[Пралетарская (станцыя метро, Мінск)|Пралетарская]], [[Першамайская (станцыя метро, Мінск)|Першамайская]], [[Купалаўская (станцыя метро, Мінск)|Купалаўская]], [[Няміга (станцыя метро, Мінск)|Няміга]], [[Фрунзенская (станцыя метро, Мінск)|Фрунзенская]], [[Маладзёжная (станцыя метро, Мінск)|Маладзёжная]], [[Пушкінская (станцыя метро, Мінск)|Пушкінская]], [[Спартыўная (станцыя метро, Мінск)|Спартыўная]], [[Кунцаўшчына (станцыя метро, Мінск)|Кунцаўшчына]], [[Каменная Горка (станцыя метро)|Каменная Горка]]). Лінію абслугоўвае [[Магілёўскае электрадэпо (Мінск)|Магілёўскае электрадэпо]].

<center><gallery mode="nolines" widths="150" heights="100">
Файл:Kamgor 04.jpg|[[Каменная Горка (станцыя метро)|Каменная Горка]]
Файл:Kuntsau 02.jpg|[[Кунцаўшчына (станцыя метро, Мінск)|Кунцаўшчына]]
Файл:Sportyun 05.jpg|[[Спартыўная (станцыя метро, Мінск)|Спартыўная]]
Файл:Push 02.jpg|[[Пушкінская (станцыя метро, Мінск)|Пушкінская]]
Файл:Molodz 07.jpg|[[Маладзёжная (станцыя метро, Мінск)|Маладзёжная]]
Файл:Frun 03.jpg|[[Фрунзенская (станцыя метро, Мінск)|Фрунзенская]]
Файл:Nyam 05.jpg|[[Няміга (станцыя метро, Мінск)|Няміга]]
Файл:Persham 02.jpg|[[Першамайская (станцыя метро, Мінск)|Першамайская]] 
</gallery></center>

=== Зеленалужская лінія ===
{{Асноўны артыкул|Зеленалужская лінія}}
'''Зеленалу́жская лінія''' ([[Інструкцыя па транслітарацыі|трансліт.]]: ''Zielienalužskaja linija'') — трэцяя лінія Мінскага метрапалітэна. Будаўніцтва 3-й лініі планавалася яшчэ ў першых праектах развіцця метрапалітэна, але пачалося толькі ў 2014 годзе. 3-я лінія працягласцю 17,2 км з 14 станцыямі звяжа мікрараён [[Зялёны Луг (жылы раён, Мінск)|Зялёны Луг]] праз цэнтр горада з мікрараёнам [[Курасоўшчына (жылы раён, Мінск)|Курасоўшчына]]. Першыя станцыі лініі («[[Кавальская Слабада (станцыя метро)|Кавальская Слабада]]», «[[Вакзальная (станцыя метро, Мінск)|Вакзальная]]», «[[Плошча Францішка Багушэвіча (станцыя метро)|Плошча Францішка Багушэвіча]]», «[[Юбілейная плошча (станцыя метро)|Юбілейная плошча]]») уведзеныя ва ўжытак [[7 лістапада]] [[2020 год у гісторыі метрапалітэна|2020]] года. У 2018 годзе пачаты работы па падаўжэнні лініі ў напрамку станцыі «[[Слуцкі Гасцінец (станцыя метро)|Слуцкі Гасцінец]]». Узвядзенне плануюць завяршыць недзе ў 2024 годзе<ref name=":0">https://www.sb.by/articles/dalshe-po-zelenoluzhskoy.html</ref>. Пры гэтым яшчэ ў 2011 годзе планавалася, што першы ўчастак у складзе сямі станцый будзе адкрыты да 2017 года<ref>{{Cite web|url=https://news.tut.by/society/210424.html|title=Третью линию минского метро откроют через шесть лет|access-date=2019-01-08|archive-date=2019-04-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20190409143756/https://news.tut.by/society/210424.html|url-status=dead}}</ref>. На ўсіх станцыях Зеленалужскай лініі ўстаноўлены аўтаматычныя платформенныя вароты. Беларусь — 2-я постсавецкая краіна, пасля Расіі, якая ўсталявала на станцыях метро сістэму гарызантальнага ліфта, і першая ўсталявала на станцыі метрапалітэна [[аўтаматычныя платформенныя вароты]].<gallery mode="packed" widths="170" heights="100">
Файл:Kavalskaja slabada (Minsk Metro station).jpg|[[Кавальская Слабада (станцыя метро)|Кавальская слабада]]
Файл:Vakzalnaja (Minsk Metro station).jpg|[[Вакзальная (станцыя метро, Мінск)|Вакзальная]]
Файл:Stantsiya PloshchaFrantsishkaBahushevicha.jpg|[[Плошча Францішка Багушэвіча (станцыя метро)|Плошча Францішка Багушевіча]]
Файл:Юбилейная площадь 7.jpg|[[Юбілейная плошча (станцыя метро)|Юбілейная плошча]]
</gallery>

== Пасажырапаток ==
За 2023 метрапалітэн перавёз 233,9 млн пасажыраў. У параўнанні з 2022 колькасць паездак павялічылася на 8 млн. Гэта трэці паказчык на [[Постсавецкая прастора|постсавецкай прасторы]] (пасля [[Маскоўскі метрапалітэн|Маскоўскага]] і [[Санкт-Пецярбургскі метрапалітэн|Санкт-Пецярбургскага]] метрапалітэнаў адпаведна), 15-е месца ў [[Еўропа|Еўропе]] і 58-е месца ў свеце.

Самая папулярная лінія Мінскага метрапалітэна — Маскоўская, ёй скарысталася 56,6 % пасажыраў, Аўтазаводская лінія прыняла 41,6 %. А Зеленалужскай скарысталіся толькі 1,8 %. Метро ў грамадскім транспарце агулам займала 37 %<ref name=":1" />.

Пасажырапаток за 2020 год — 219,29 млн. Падзенне ў параўнанні з 2019 было выклікана закрыццём станцый падчас [[Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)|пратэстаў 2020 года]], а таксама [[Пандэмія COVID-19 у Беларусі|пандэміяй COVID-19]].

У 2019 годзе паслугамі Мінскага метрапалітэна скарысталіся 293 мільёны 721 тысяча пасажыраў. Метрапалітэн займаў чацвёртую пазіцыю сярод краін постсавецкай прасторы (пасля [[Маскоўскі метрапалітэн|Маскоўскага]], [[Санкт-Пецярбургскі метрапалітэн|Санкт-Пецярбургскага]] і [[Кіеўскі метрапалітэн|Кіеўскага]] адпаведна), 15-е месца ў Еўропе і 43-е месца ў свеце. У параўнанні з 2018 годам пасажырапаток павялічыўся на 10 мільёнаў 362 тысячы чалавек. Маскоўскую лінію ў 2019 годзе наведалі амаль 169 мільёнаў 121 тысяча чалавек, а Аўтазаводскую — 124 мільёны 600 тысяч. Самымі напружнымі станцыямі за гэты перыяд сталі «Каменная Горка» (больш за 22,4 мільёна пасажыраў), і «Плошча Леніна» (амаль 19,8 мільёна чалавек), а таксама перасадачны вузел «Кастрычніцкая»—"Купалаўская"<ref>{{Cite web |url=https://metropoliten.by/news/2721/?sphrase_id=10509 |title=Архіўная копія |access-date=29 мая 2023 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220929140811/https://metropoliten.by/news/2721/?sphrase_id=10509 |archivedate=29 верасня 2022 |url-status=dead }}</ref>.
{| class="wikitable"
!
!1985
!1987
!1991
!1996
!1998
!2002
!2006
!2008
!2013
!2014
!2015
!2016
!2017
!2018
!2019
!2020
|-
!<small>Колькасць пасажыраў, млн у год</small>
|79,2
|95,5
|101,6
|142,8
|220,4
|298
|263,9
|244,2
|328,3<ref name="tut.pressconf">[http://news.tut.by/society/388281.html Обойтись без бюджета? В прошлом году жетончик мог стоить 4600 рублей, в нынешнем — около 5000] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200925155402/http://news.tut.by/society/388281.html |date=25 верасня 2020 }}</ref>
|318,5
|305,3<ref name="itogi15">{{Cite web |url=http://metropoliten.by/news/887/ |title=Минский метрополитен в 2015 году: некоторые итоги |access-date=7 красавіка 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160218004100/http://metropoliten.by/news/887 |archivedate=18 лютага 2016 |url-status=dead }}</ref><ref name="belapan.2016">[http://belapan.by/archive/2016/01/18/826112/ В 2015 году Минский метрополитен перевёз на 4 % меньше пассажиров, чем в 2014-м] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160131103638/http://belapan.by/archive/2016/01/18/826112/ |date=31 студзеня 2016 }}</ref>
|291,0<ref name="itogi16">{{Cite web |url=http://metropoliten.by/news/1692/ |title=Минский метрополитен в 2016 году: цифры и факты |access-date=7 красавіка 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190327120335/http://metropoliten.by/news/1692/ |archivedate=27 сакавіка 2019 |url-status=dead }}</ref>
|284,2
|283,36<ref name="itogi18">{{Cite web |url=http://metropoliten.by/news/2523/ |title=За 2018 год — перевезли более 283 миллионов пассажиров |access-date=7 красавіка 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200223205341/http://metropoliten.by/news/2523 |archivedate=23 лютага 2020 |url-status=dead }}</ref>
|293,72<ref name="itogi19">{{Cite web |url=http://metropoliten.by/news/2721/ |title=В 2019 году перевезли на 10 миллионов пассажиров больше |access-date=7 красавіка 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200428210149/http://metropoliten.by/news/2721/ |archivedate=28 красавіка 2020 |url-status=dead }}</ref>
|219,29<ref name="itogi20">{{Cite web |url=http://metropoliten.by/news/2816/ |title=Метро по-прежнему основной пассажирский транспорт Минска |access-date=7 красавіка 2021 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210126101930/http://metropoliten.by/news/2816/ |archivedate=26 студзеня 2021 |url-status=dead }}</ref>
|-
!<small>Доля ў гарадскіх пасажырскіх перавозках</small>
|7,5 %
|8,5 %
|8,4 %
|27,9 %
|26,1 %
|30,4 %
|36,8 %
|33,9 %
|37,0 %
|38,4 %
|39,3 %
|40,15 %
|43,0 %
|44,8 %
|н/д
|36,4 %
|}

== Рухомы састаў ==
[[Файл:81-717-714 train driver in Minsk Metro.webm|міні|Эксплуатацыя электрацягніка [[81-717/714]] у метрапалітэне]]
[[Файл:Stadler M110-M111 in Minsk Metro.webm|міні|Эксплуатацыя электрацягніка [[Stadler M110/M111]] у метрапалітэне]]
Мінскае метро выкарыстоўвае тую ж шырыню каляіны, што і звычайныя чыгункі ў Беларусі — [[Руская каляя|1520 мм]]. Для падачы току выкарыстоўваецца [[кантактная рэйка]]; напружанне на ёй складае ў сярэднім 750 В (на шынах падстанцый — 825 В).

Сярэдняя тэхнічная хуткасць цягнікоў — 50,5 км/г, сярэдняя эксплуатацыйная хуткасць — 40,8 км/г (аценка 2005 года)<ref>[http://forum.metropoliten.kiev.ua/viewtopic.php?t=1122&postdays=0&postorder=asc&start=14 Статистика по метрополитенам стран СНГ] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20071114112014/http://forum.metropoliten.kiev.ua/viewtopic.php?t=1122&postdays=0&postorder=asc&start=14 |date=14 лістапада 2007 }} — Киевский транспортный форум</ref>.

=== «Нумарныя» вагоны ===
70 саставаў тыпу [[81-717/714]] некалькіх мадыфікацый (341 вагон, 140 галаўных і 201 прамежкавы) вытворчасці ААТ «[[Метровагонмаш]]» і ЗАТ «[[Вагонмаш]]»<ref name="TrainsList">{{cite web|url=http://transphoto.ru/list.php?t=3&cid=45&sort=built|title=Минск. Метрополитен. Подвижной состав|website=TransPhoto|accessdate=2020-06-28|archive-date=2018-05-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20180528052433/http://transphoto.ru/list.php?t=3&cid=45&sort=built|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://vagon.metro.ru/depo/min.html|title=Список вагонов минского метрополитена|access-date=2010-03-06|archive-date=2010-11-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20101129103845/http://vagon.metro.ru/depo/min.html|url-status=live}}</ref>.

* 117 вагонаў мадыфікацыі 81-717.5/714.5 1989—1993 гадоў выпуску (55 галаўных і 62 прамежкавых),
* 141 вагон мадыфікацыі 81-717.5М/714.5М 1995—2014 гадоў выпуску (49 галаўных і 92 прамежкавых, 1 прамежкавы не працуе пасля тэракту),
* 4 вагоны (2 галаўныя і 2 прамежкавыя) мадыфікацыі 81-540/541 2001 года выпуску,
* 11 вагонаў мадыфікацыі 81-541Б 2009 года выпуску.

Станам на пачатак 2024 года сярэдні ўзрост вагонаў складаў — 20,9 гадоў<ref name=":1" />.

68 вагонаў мадыфікацыі 81-717/714 1983—1988 гадоў выпуску (34 галаўныя і 34 прамежкавыя), з 2007 года праходзілі капітальны рамонт у [[Магілёўскае электрадэпо (Мінск)|дэпо «Магілёўскае»]].

=== Stadler ===
10 саставаў тыпу [[Stadler M110/M111]] (6 чатырохвагонных і 4 пяцівагонных) вытворчасці «[[Штадлер Мінск]]»

* 44 вагоны Stadler М110/М111 2019—2020 гадоў выпуску (20 галаўных і 24 прамежкавых).

Зараз усе 10 цягнікоў знаходзяцца ў актыўнай эксплуатацыі, чатырохвагонныя — на трэцяй лініі, пяцівагонныя — на другой.

=== «Мінск-2024» ===
Мадель 81-765.7/766.7 вытворчасці ААТ «Метровагонмаш»<ref>[https://www.sb.by/articles/pervyy-poezd-metro-minsk-2024-iz-rossii-nachal-kursirovat-po-zelenoluzhskoy-linii-minskogo-metro.html Первый поезд «Минск-2024» из России начал курсировать по Зеленолужской линии минского метро]{{ref-ru}}</ref>

=== Табліца ===
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center"
|-style="font-size:85%"
! Серыя
! Тып
! Знешні выгляд
! Гады пабудовы
! Год пачатка эксплуатацыі
! Абслуг. лініі
! Колькасць вагонаў
! Сядзячых месцаў у вагоне
! Каментарый
|-
!  rowspan="3"|[[81-717/714]]
| [[81-717/714]]
| [[Файл:Minsk-Metro-Uruch'e-train.jpg|150px|center]]
| {{год|1976||метро}}—{{год|1988||метро}}
| {{год|1984||метро}}
| [[Файл:Minsk Metro Second Line logo.svg|20px|link=Аўтазаводская лінія (Мінск)]]
| <small>28 Мг<br />25 Мп</small><ref name=TrainsList/>
| 42/48<br /><small>або</small><br />40/44
| rowspan="3" style="text-align:left"|<small>Вагоны 81-717 — галаўныя, 714 — прамежкавыя. Неафіцыйная назва — «Нумарныя» (так як яны не атрымалі назву літарамі). Мадыфікацыі .5 і .5М адрозніваюцца больш сучасным электраабсталяваннем<ref name=717.5M-714.5M-vagon>{{cite web|url=http://vagon.metro.ru/passenger/81-717.5M.html|title=Электровагоны типов 81-717.5М/714.5М, 81-717.5Б/714.5Б и 81-714.5П|publisher=Метровагоны|accessdate=2011-08-29|archive-date=2011-12-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20111208041752/http://vagon.metro.ru/passenger/81-717.5M.html|url-status=live}}</ref>.</small>
|-
| [[81-717/714#81-717.5/714.5|81-717.5/714.5]]
| [[Файл:Minsk-Metro-Uruch'e-06.jpg|150px|center]]
| {{год|1989||метро}}—{{год|1993||метро}}
| {{год|1989||метро}}
| [[Файл:Minsk Metro First Line logo.svg|20px|link=Маскоўская лінія (Мінск)]] [[Файл:Minsk Metro Second Line logo.svg|20px|link=Аўтазаводская лінія (Мінск)]]
| <small>46 Мг<br />58 Мп<ref name=TrainsList/></small>
| 42/48<br /><small>або</small><br />40/44
|-
| [[81-717/714#81-717.5М/714.5М, 81-717.5Б/714.5Б, 81-717.5П/81-714.5П и 81-717.5Н/714.5Н|81-717.5М/714.5М]]
| [[Файл:81-717 714 metro car in Minsk - 2.jpg|150px|center]]
| {{год|1995||метро}}—{{год|2014||метро}}
| {{год|1995||метро}}
| [[Файл:Minsk Metro First Line logo.svg|20px|link=Маскоўская лінія (Мінск)]] [[Файл:Minsk Metro Second Line logo.svg|20px|link=Аўтазавадская лінія (Мінск)]]
| <small>55 Мг<br />102 Мп<ref name=TrainsList/></small>
| 42/48<br /><small>або</small><br />40/44
|-
! [[81-540/541]]
| [[81-540/541|81-540Б/541Б]]
| [[Файл:81-540 10252 в Невское (04.2018).jpg|150px|center]]
| {{год|2001||метро}}, {{год|2009||метро}}
| {{год|2009||метро}}
| [[Файл:Minsk Metro First Line logo.svg|20px|link=Маскоўская лінія (Мінск)]] [[Файл:Minsk Metro Second Line logo.svg|20px|link=Аўтазаводская лінія (Мінск)]]
| <small>10 Мг<br />23 Мп</small><ref name=TrainsList/>
| 42/48<br /><small>або</small><br />40/44
| style="text-align:left"| <small>Вагоны 81-540Б — галаўныя, 541Б — прамежкавыя. Вагоны з’яўляюцца аналагамі мадэлі 81-541, вырабленай для горада Мінска</small>
|-
! [[Stadler M110/M111]]
| [[Stadler M110/M111]]
| [[Файл:Stadler M110-M111 in Minsk (July 2020).jpg|150px|center]]
| з {{год|2018||метро}}
| {{год|2020||метро}}
| [[Файл:Minsk Metro Second Line logo.svg|20px|link=Аўтазаводская лінія (Мінск)]] [[Файл:Minsk Metro Third Line logo.svg|20px|link=Зеленалужская лінія]]
| <small>20 Мг</small><br /><small>24 Мп<ref name=TrainsList/></small>
| 40/44
| <small>Вагоны мадэлі M110 — маторныя галаўныя, M111 — маторныя прамежкавыя.</small>
|}

== Перспектывы ==
[[Файл:Minsk metro scheme 2022.svg|міні|справа|300пкс|Перспектыўная схема ліній Мінскага метрапалітэна<ref name="перспектыва">{{Cite web |url=https://metropoliten.by/sxema-linii/shemes_linii/75/1824/ |title=Праектная схема паэтапнага развіцця ліній метрапалітэна |access-date=2021-09-05 |archive-date=2021-09-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210905134925/https://metropoliten.by/sxema-linii/shemes_linii/75/1824/ |url-status=live }}</ref>:<br />
<span style="color:#003380">'''▬'''</span><span style="color:#d40000">'''▬'''</span><span style="color:#217821">'''▬'''</span> — дзеючыя лініі<br />
<span style="color:#5fd35f">'''▬'''</span> — будуемыя лініі<br />
<span style="color:#5599ff">'''•••'''</span><span style="color:#ff5555">'''•••'''</span><span style="color:#5fd35f">'''•••'''</span><span style="color:#ff5599">'''•••'''</span> — праектаваныя лініі<br />
[[Файл:Métro-BKV 03-locator.svg|18px|link=Маскоўская лінія (Мінск)]][[Файл:Métro-BKV 02-locator.svg|18px|link=Аўтазаводская лінія (Мінск)]][[Файл:Métro-BKV 04-locator.svg|18px|link=Зеленалужская лінія]] — станцыі метро]]

=== Працяг Зеленалужскай лініі ===
Пасля адкрыцця ў 2020 годзе першага ўчастка Зеленалужскай лініі з чатырох станцый, будаўніцтва было працягнута ў паўднёва-заходнім напрамку. Вядуцца работы па будаўніцтве трох станцый («[[Аэрадромная (станцыя метро)|Аэрадромная]]», «[[Немаршанскі Сад (станцыя метро)|Немаршанскі сад]]», «[[Слуцкі Гасцінец (станцыя метро)|Слуцкі гасцінец]]») і [[Слуцкае электрадэпо (Мінск)|Слуцкага электрадэпо]]. Гэты ўчастак плануецца запусціць недзе у 2024 годзе<ref name=":0" />. У далейшым лінія будзе падоўжана ў паўночна-ўсходнім напрамку да [[Плошча Бангалор (Мінск)|плошчы Бангалор]] (станцыі «[[Прафсаюзная (станцыя метро, Мінск)|Прафсаюзная]]», «[[Пярэспа (станцыя метро)|Пярэспа]]», «[[Камароўская (станцыя метро, Мінск)|Камароўская]]» і «[[Парк Дружбы Народаў (станцыя метро, Мінск)|Парк дружбы народаў]]»). Завершыцца будаўніцтва лініі станцыямі «[[Івана Мележа (станцыя метро)|Івана Мележа]]», «[[Зялёны луг (станцыя метро)|Зялёны луг]]», «[[Лагойская (станцыя метро, Мінск)|Лагойская]]».

=== Працяг першай і другой лініі ===
У перспектывах развіцця Мінскага метрапалітэна таксама ўваходзіць працяг Маскоўскай і Аўтазаводскай ліній. Так, Маскоўская лінія папоўніцца станцыяй «[[Смаленская (станцыя метро, Мінск)|Смаленская]]» (праспект Незалежнасці, раён Палаца лёгкай атлетыкі і спартыўна-стралковага комплексу). На Аўтазаводскай лініі з’явяцца станцыі «[[Красны Бор (станцыя метро)|Красны Бор]]» (скрыжаванне вуліц Прытыцкага і Каменнагорскай) і «[[Шабаны (станцыя метро)|Шабаны]]» (скрыжаванне Партызанскага праспекта і вуліцы Сяліцкага). Падоўжыць 2-ю лінію да станцыі «Шабаны» плануецца пасля 2043 года<ref>{{Cite web|url=https://minsknews.by/kogda-v-shabanah-poyavitsya-metro-i-poedut-li-avtobusyi-po-ul-yakuba-kolasa/|title=Когда в Шабанах появится метро, и поедут ли автобусы по ул. Якуба Коласа|website=minsknews.by|publisher=2019-04-04|access-date=2020-06-26|archive-date=2019-04-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20190408130214/https://minsknews.by/kogda-v-shabanah-poyavitsya-metro-i-poedut-li-avtobusyi-po-ul-yakuba-kolasa/|url-status=live}}</ref>.

=== Праект [[Чацвёртая лінія (Мінск)|Кальцавой лініі]] ===
[[Файл:Схема Мінскага метро 2016.jpg|thumb|300px|Схема развіцця ліній метрапалітэна (2016)]]
У перспектыве плануецца будаўніцтва чацвёртай лініі. Яна пройдзе пад Другім кальцом ад [[Вяснянка (жылы раён)|Вяснянкі]] да [[Серабранка (жылы раён, Мінск)|Серабранкі]] і [[Чыжоўка (жылы раён)|Чыжоўкі]]. Працягнецца на 25,4 км і будзе складацца з 17 станцый<ref name="перспектива">{{Cite web|url=https://metropoliten.by/sxema-linii/shemes_linii/75/1824/|title=Проектная схема поэтапного развития линий метрополитена|access-date=2021-09-05|archive-date=2021-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20210905134925/https://metropoliten.by/sxema-linii/shemes_linii/75/1824/|url-status=live}}</ref>.

Першапачаткова планавалася, што лінія будзе праходзіць ад плошчы Бангалор пад вуліцы Сурганава праз перасадачную станцыю «Акадэмія навук», далей пад вуліцамі Батанічнай і Уральскай, сустрэнецца на станцыі «Трактарны завод» з 2-й лініяй і пройдзе праз мікрараён Серабранка да мікрараёна Чыжоўка. У 2015 годзе прынята рашэнне, што лінія стане кальцавой, а ў Чыжоўку яна не пойдзе<ref>{{Cite web|url=https://realt.onliner.by/2015/10/13/genplan-7|title=Подробности генплана: четвертая линия минского метрополитена будет кольцевой, а трамвай пойдет в Сухарево|website=realt.onliner.by|date=2015-10-13|accessdate=2020-06-26|archive-date=2020-06-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20200628150427/https://realt.onliner.by/2015/10/13/genplan-7|url-status=live}}</ref>.

=== Рухомы састаў ===
22 сакавіка 2023 года завод «Метровагонмаш» і ДП «Мінскі метрапалітэн» падпісалі кантракт на пастаўку 7 чатырохвагонных электрацягнікоў «[[Москва (вагон метро)|Москва]] (81-765)», якія будуць перавозіць пасажыраў пасля ўводу ў эксплуатацыю другога ўчастка трэцяй лініі Мінскага метро<ref>https://metrowagonmash.ru/press_slyjba/news/2023-god/metrovagonmash-postavit-28-vagonov-metro-v-minskiy-metropoliten/</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://tochka.by/articles/life/vlasti_minska_opredelilis_s_novymi_poezdami_dlya_metro/|title=Власти Минска определились с новыми поездами для метро|website=tochka.by|date=2024-01-30|access-date=2024-02-24}}</ref>. Першы цягнік плануюць увесці для абкаткі і адаптацыі ў ліпені. Астатнія саставы будуць атрыманы ў канцы года, калі адкрыюцца новыя станцыі.

== Здарэнні ==

==== Страйк машыністаў ====
{{Асноўны артыкул|Забастоўка працаўнікоў мінскага метрапалітэна (1995)}}
17—21 жніўня 1995 года метрапалітэн не працаваў праз страйк машыністаў, нагодай для якой стала парушэнне кіраўніцтвам метрапалітэна калектыўнага дагавора і тарыфнай дамовы. Страйкоўцы, карыстаючыся падтрымкай [[Свабодны прафсаюз Беларускі|Свабоднага прафсаюзу Беларускага]] (СПБ), патрабавалі адстаўкі кіраўніцтва, своечасовай выплаты заробкаў і поўнага выканання дамовы. Улады адрэагавалі на забастоўку масавымі арыштамі найбольш актыўных яе ўдзельнікаў і выкарыстаннем працы [[штрэйкбрэхер]]аў (машыністаў-чыгуначнікаў з лакаматыўных дэпо Орша і Баранавічы, а таксама расійскіх інструктараў з Масквы і Пецярбурга). За ўдзел у забастоўцы было звольнена 58 чалавек, а дзейнасць СПБ была прыпынена<ref>{{Cite web|url=https://minsk-metro.net/blog/archives/4062|title=История чрезвычайных происшествий в минском метро|access-date=2020-10-13|archive-date=2016-11-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20161108090319/http://www.minsk-metro.net/blog/archives/4062|url-status=live}}</ref>.

==== Трагедыя на Нямізе ====
{{Асноўны артыкул|Трагедыя на Нямізе}}
Масавая цісканіна ў падземным пераходзе Мінска каля станцыі метро «Няміга», якая адбылася 30 траўня 1999 года. Ахвярамі сталі 53 чалавекі.

==== Паводка ў Мінску ====
Улетку 2009 году ў Мінску здарылася паводка праз моцную залеву. Было затоплена шмат цэнтральных вуліц, у тым ліку і метро — вада цалкам затапіла некалькі глыбока закладзеных станцый, рух цягнікоў на абедзвюх лініях быў спынены, а пасажыры выведзены са станцый.

==== Выбух у Мінскім метро ====
{{Асноўны артыкул|Тэрарыстычны акт у Мінскім метрапалітэне}}
11 красавіка 2011 года здзейснены тэрарыстычны акт, першы ў гісторыі мінскага метро, загінула 15, пацярпела 203 чалавекі.

== Дэпо ==
Станам на 2023 год лініі метро абслугоўвае два электрадэпо — [[Маскоўскае электрадэпо (Мінск)|ТЧ-1 «Маскоўскае»]] і [[Магілёўскае электрадэпо (Мінск)|ТЧ-2 «Магілёўскае»]]. Да ТЧ-1 «Маскоўскае» прыпісана — 37 пяцівагонных саставаў (185 вагонаў) тыпу [[81-717/714]], да ТЧ-2 «Магілёўскае» 36 пяцівагонных саставаў (191 вагон) і 6 чатырохвагонных саставаў (24 вагона). Менавіта тут абслугоўваюцца [[Stadler M110/M111]]

Таксама ў метрапалітэне ў дэпо «Маскоўскае» маецца 3 службовых мотавоза — 2 серыі ДМс і 1 АГМу.<gallery mode="packed" widths="190" heights="120">
Файл:Minsk metro - depot Moskovskoye 01.jpg|[[Маскоўскае электрадэпо (Мінск)|Маскоўскае электрадэпо]]
Файл:Minsk metro - depot Mogilevskoye 01.jpg|[[Магілёўскае электрадэпо (Мінск)|Магілёўскае электрадэпо]]
</gallery>У актыўнай стадыі будаўніцтва знаходзіца [[Слуцкае электрадэпо (Мінск)|Слуцкае электрадэпо]] прызначанае для Зеленалужскай лініі.

== Аўтаінфарматар ==
Усе станцыі аб’яўляюцца на беларускай мове дыктарам Уладзімірам Баклейчавым. Аб’явы з просьбай прайсці ўсярэдзіну салона, сцерагчыся кішэнных крадзяжоў, не заходзіць за абмежавальную лінію аб’яўляе дыктар Уладзімір Трапянок.

У сакавіку-снежні 2014 года ў аўтаінфарматар былі дададзены аб’явы на англійскай мове, якія гучаць пасля аб’яўлення на беларускай мове (у сувязі з [[Чэмпіянат свету па хакеі з шайбай 2014|Чэмпіянатам свету па хакеі з шайбай 2014]]). З лютага 2017 года аб’явы аўтаінфарматара зноў дубліраваны на англійскай мове.

== У культуры ==

==== Літаратура ====
Асноўнае дзеянне [[Постапакаліптыка|постапакаліптычнага]] рамана «[[МУОС|МУОС. Постъядерный мир. Постъядерный Минск]]» адбываецца ў мінскай падземцы. Кніга з’яўляецца адным з прадстаўнікоў [[Сусвет Метро 2033|Сусвету Метро 2033]].

==== Кіно ====
У Мінскам метро здымалі шэраг эпізодаў фільма [[Землетрасенне, фільм, 2004|«Землетрасенне».]] Паказаны станцыі: [[Акадэмія навук (станцыя метро, Мінск)|Акадэмія Навук]], [[Маскоўская (станцыя метро, Мінск)|Маскоўская]], і [[Парк Чалюскінцаў (станцыя метро)|Парк Чалюскінцаў]]. Аднак у цітрах пра Мінскі метрапалітэн нічога не сказана.

==== Відэагульні ====
У Мінскім метрапалітэне разгортваюцца дзеянні некаторых відэагульняў.

* У гульні для мабільных прылад «Minsk Subway Simulator» узноўлены Маскоўская, Аўтазаводская і Зеленалужская лініі. Рэліз гульні адбыўся 24 верасня 2021 года кампаніяй «ZRK Team»<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://app.kiwi/apk/com.zrkteam.minskmetrosim/Minsk-Subway-Simulator|title=About Minsk subway simulator|website=AppKiwi}}</ref>. Таксама у гульні ёсць мінскія «Нумарныя» і электрацягнік Stadler M110/M111. Пад канец 2021 года выйшла абнаўленне з навагодняй размалёўкай для «Нумарнога». На май 2023 гульня налічвае больш за 500 000 запамповак у [[Google Play]].
* У дадатку (модзе) «Metrostroi Subway Simulator» да гульні «[[Garry's Mod|Garry’s Mod]]» у Steam узноўлена першая чарга Маскоўскай лініі станам на 1984 год з дзеючым на ёй асноўным сродкам сігналізацыі АЛС-АРС. Лінія функцыянуе як адон у Steam Workshop і распрацавана «гульцамі-энтузіястамі» з Расіі і Беларусі<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://steamcommunity.com/sharedfiles/filedetails/?id=2660435966&searchtext=gm_metro_minsk_1984|title=Мастерская Steam::gm_metro_minsk_1984 - main addon // MetroPack|website=steamcommunity.com|access-date=2022-06-08|archive-date=2022-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20220608045913/https://steamcommunity.com/sharedfiles/filedetails/?id=2660435966&searchtext=gm_metro_minsk_1984|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.playground.ru/garrys_mod/news/entuziasty_sozdali_kartu_minskogo_metro_v_garrys_mod-1144940|title=Энтузиасты создали карту минского метро в Garry's Mod|website=PlayGround.ru|access-date=2022-06-08|archive-date=2022-06-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20220608045443/https://www.playground.ru/garrys_mod/news/entuziasty_sozdali_kartu_minskogo_metro_v_garrys_mod-1144940|url-status=live}}</ref>. Дадатак вылучаецца сярод іншых сімулятараў высокай рэалістычнасцю<ref name=":02">{{Cite web|lang=ru-RU|url=http://transport-games.ru/articles/drugie-transportnye-igry/intervyu-s-razrabotchikami-metrostroi-i-nemnogo-o-subtransit-r385/|title=Интервью с разработчиками Metrostroi и немного о Subtransit|website=Transport Games|access-date=2022-03-20|archive-date=2020-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20200127041034/http://transport-games.ru/articles/drugie-transportnye-igry/intervyu-s-razrabotchikami-metrostroi-i-nemnogo-o-subtransit-r385|url-status=live}}</ref>.

== Цікавыя факты ==

=== Асаблівасці ===
* Першая лінія метро ў Мінску сіняга колеру, а не чырвонага, як у большасці метрапалітэнаў у СССР. Чырвоная — другая лінія па часе адкрыцця. Аналагічная сітуацыя ў [[Варшаўскі метрапалітэн|Варшаўскім метрапалітэне]].
* Станцыя «Каменная Горка» — самая заходняя на постсавецкай прасторы.

=== Мабільная сувязь ===
На ўсіх станцыях мінскага метрапалітэна працуе [[сотавая сувязь]].

=== Назвы-цёзкі ===
З 33 станцый мінскага метро ў 14 ёсць станцыі-цёзкі ў іншых гарадах постсавецкай прасторы.
# Аўтазаводская
# Вакзальная
# Кастрычніцкая
# Маладзёжная
# Маскоўская
# Партызанская
# Першамайская
# Плошча Леніна
# Плошча Перамогі
# Пралетарская
# Пушкінская
# Спартыўная
# Трактарны завод
# Фрунзенская

=== Рэкорды ===
* Самы доўгі перагон — [[Пралетарская (станцыя метро, Мінск)|Пралетарская]] — [[Трактарны завод (станцыя метро, Мінск)|Трактарны Завод]], 2 км.
* Самы кароткі перагон — [[Купалаўская (станцыя метро, Мінск)|Купалаўская]] — [[Няміга (станцыя метро, Мінск)|Няміга]], 800 м.
* Самая глыбокая станцыя — [[Юбілейная плошча (станцыя метро)|Юбілейная плошча]] — −20 м.
* Самая загружаная станцыя — [[Каменная Горка (станцыя метро)|Каменная Горка]].
* Самая незагружаная станцыя — [[Купалаўская (станцыя метро, Мінск)|Купалаўская]].
* Самая старая станцыя — [[Парк Чалюскінцаў (станцыя метро)|Парк Чалюскінцаў]] (пастаўлена першая паля метрапалітэну).

=== Турнікеты ===
У нумарацыі турнікетаў першая лічба азначае нумар станцыі.

== У філатэліі ==
<center><gallery>
File:2004. Stamp of Belarus 0591.jpg
File:2004. Stamp of Belarus 0592.jpg
File:Почтовая марка, «Московская» — станция Минского метрополитена.png
File:1188 (Minski mietrapaliten).jpg
File:1187-1188 (Minski mietrapaliten) - Sheet.jpg
File:1187-1188 (Minski mietrapaliten) - First day cover.jpg
File:1187-1188 (Minski mietrapaliten) - Special postmark.png
</gallery></center>
{{зноскі}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Мі́нскі метрапалітэ́н|493}}
* {{Крыніцы/БелЭн|10|||446}}

== Спасылкі ==
{{commons|Category:}}
* [http://www.minsktrans.by/structure/metro Афіцыяная старонка на сайце «Мінсктранса»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100805111700/http://minsktrans.by/structure/metro |date=5 жніўня 2010 }}
* [http://www.minsk.gov.by/cgi-bin/org_ps.pl?k_org=591 Афіцыйная старонка на сайце Мінска] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20091019073742/http://www.minsk.gov.by/cgi-bin/org_ps.pl?k_org=591 |date=19 кастрычніка 2009 }}
* [http://minsk-metro.net/ Аўтарскі праэкт Minsk-Metro.NET]
* [http://bymetro.narod.ru/ Мінскае метро: аўтарскі праэкт]
* [http://www.urbanrail.net/eu/by/minsk/minsk.htm Мінскі метрапалітэн на urbanrail.net]
* [https://web.archive.org/web/20070523141425/http://xussrsubways.by.ru/minsk.htm Мінскі метрапалітэн на xussrsubways.by.ru]
* [http://www.metrosoyuza.net/r/minsk/mi-uebers-h-d.html Мінскі метрапалітэн на сайце metrosoyuza.net]
* [http://www.mrl.ucsb.edu/~yopopov/rrt/trackmaps/tm_minsk.html Cхема путевого развития Минского метрополитена] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090412153908/http://www.mrl.ucsb.edu/~yopopov/rrt/trackmaps/tm_minsk.html |date=12 красавіка 2009 }}
* [http://forum.mymetro.ru/phpbb/viewforum.php?f=42 Форум метро Мінска] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080214024329/http://forum.mymetro.ru/phpbb/viewforum.php?f=42 |date=14 лютага 2008 }}
* [http://news.tut.by/society/106188.html Минское метро ожидают большие и малые перемены // TUT.BY : Общество, 30 марта 2008] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20080402154215/http://news.tut.by/society/106188.html |date=2 красавіка 2008 }}
* [http://nn.by/?c=ar&i=44550 Трэцюю лінію метро ў Мінску пабудуюць да 2017 года]

{{Транспарт Мінска}}
{{ГТ Беларусі}}
{{Вонкавыя спасылкі}}

[[Катэгорыя:Мінскі метрапалітэн| ]]
[[Катэгорыя:З’явіліся ў 1984 годзе]]
[[Катэгорыя:1984 год у Мінску]]
[[Катэгорыя:Аб’екты на марках]]