Прагляд зыходнага тэксту старонкі Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь

{{Музей
 |назва           = Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь
 |sort            = мастацкі музей Рэспублікі Беларусь
 |арыгінал        = 
 |выява           = Нацыянальны мастацкі музэй Рэспублікі Беларусь.jpg
 |памер           = 
 |подпіс          = Галоўны будынак Нацыянальнага мастацкага музея, верасень 2012
 |lat_dir =N |lat_deg =53 |lat_min =53 |lat_sec = 54
  |lon_dir =E |lon_deg =27 |lon_min =33 |lon_sec = 38
  |region                 = 
  |CoordScale             =
|карта=Беларусь Мінск Цэнтр
|дата=24 студзеня
|заснаваны       =1939
|месцазнаходжанне=вул. Леніна 20-22, 220030 Мінск, Беларусь
|наведвальнікі   = 215,8 тыс.<ref name="Топ-7">[http://nn.by/?c=ar&i=109574 Топ-7 самых папулярных музеяў Беларусі]</ref>
|дырэктар        = [[Ганна Ўладзіміраўна Конанава]] 
|праезд          = 
|адкрыты         = панядзелак-нядзеля: з 11.00 да 19.00 (каса да 18.30)
|білет           = школьны 3 [[беларускі рубель|руб.]], студэнцкі {{nowrap|3 руб.}}, дарослы 6 руб.
|спасылка        = http://www.artmuseum.by/by/main
|Commons         = National Arts Museum of the Republic of Belarus
}}
'''Нацыяна́льны маста́цкі музе́й Рэспу́блікі Белару́сь''' — найбуйнейшы музей мастацкага профілю ў Рэспубліцы Беларусь. У экспазіцыі, філіялах і фондасховішчах знаходзіцца больш за дваццаць сем тысяч твораў, якія фарміруюць дваццаць разнастайных калекцый і складаюць два галоўныя музейныя зборы: збор нацыянальнага мастацтва і збор помнікаў мастацтва краін і народаў свету.

Размешчаны ў [[Мінск]]у на [[Вуліца Леніна (Мінск)|вул. Леніна]] 20-22.

== Гісторыя ==

=== Даваенны перыяд ===
Афіцыйная гісторыя музея бярэ пачатак [[24 студзеня]] [[1939]] — згодна з урадавай пастановай [[Савет Народных Камісараў БССР|Савета Народных Камісараў БССР]] у Мінску стваралася ''Дзяржаўная мастацкая галерэя''. Яна размясцілася ў пятнаццаці залах будынка [[Вышэйшая камуністычная сельскагаспадарчая школа|Вышэйшай камуністычнай сельскагаспадарчай школы]], былой Мінскай жаночай гімназіі. Акрамя аддзелаў [[жывапіс]]у, [[скульптура|скульптуры]] і [[Графіка (мастацтва)|графікі]], у Галерэі адмысловай пастановай быў арганізаваны аддзел мастацкай прамысловасці. Кіраваў галэрэяй вядомы беларускі мастак-кераміст [[Мікалай Міхалап]].

Да пачатку вайны былі вывезены і ўзяты на ўлік самыя каштоўныя творы культавага мастацтва ў цэрквах і касцёлах, сабраны вялікія фонды жывапісу, графікі і [[дэкаратыўна-прыкладное мастацтва|дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва]].

Асновай мастацкай калекцыі Галерэі сталі творы з аддзелаў выяўленчага мастацтва гістарычных музеяў Мінска, [[Віцебск]]а, [[Магілёў|Магілёва]] і [[Гомель|Гомеля]]. Некалькі твораў са сваіх фондаў падаравалі [[Траццякоўская галерэя]] і [[Дзяржаўны Рускі музей|Рускі музей]], [[Музей выяўленчых мастацтваў імя А. С. Пушкіна]] і [[Эрмітаж|Дзяржаўны Эрмітаж]].

Пасля далучэння Заходняй Беларусі да БССР у Мастацкую галерэю былі звезеныя мастацкія творы з нацыяналізаваных сядзіб і замкаў, у тым ліку і частка калекцыі [[Нясвіжскі замак|палаца князёў Радзівілаў]] у [[Нясвіж]]ы. Такім чынам, калекцыя папоўнілася багатым зборам [[Слуцкі пояс|слуцкіх паясоў]], французскіх габеленаў [[18 стагоддзе|XVIII ст.]], партрэтнага жывапісу [[16 стагоддзе|XVI]]-[[19 стагоддзе|XIХ стст]].

Напачатку [[1941]] фонды ДКГ БССР налічвалі '''2711''' твораў, з якіх '''400''' знаходзіліся ў экспазіцыі.

=== Страты ў час вайны ===
З пачаткам вайны калекцыю рыхтавалі да эвакуацыі. Але вывезці не паспелі. Акупаваны Мінск наведвалі Г. Пасэ і К. Мюльман. Г. Пасэ — дырэктар [[Дрэздэнская галерэя|Дрэздэнскай галерэі]] і асоба, упаўнаважаная па стварэнні асабістага музея [[Гітлер]]а на яго радзіме, у [[Лінц]]ы. К. Мюльман — асоба, упаўнаважаная па ўліку культурных і мастацкіх каштоўнасцей на ўсходніх землях. Наведалі Мінск і прадстаўнікі таварыства «Спадчына», якое ўзначальваў [[Гімлер]]. Каля 170 найлешпшых твораў рускага і заходнееўрапейскага мастацтва<ref name="Гуж">[[А. А. Гужалоўскі]]. [http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/1351/1/%D0%93%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%20%D0%90%D0%90.pdf Музеі Беларусі ў час нямецкай акупацыі (1941—1944)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20180619123301/http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/1351/1/%D0%93%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%20%D0%90%D0%90.pdf |date=19 чэрвеня 2018 }}</ref> былі канфіскаваныя Г. Пасэ, каштоўныя калекцыі адпраўлены ў [[Трэці Рэйх|Рэйх]] і ў [[Кёнігсберг]]. Да верасня [[1941]] збор мастацкай галерэі быў практычна страчаны. У гэты час [[Вільгельм Кубэ]] скардзіцца [[Альфрэд Розенберг|А. Розенбергу]], што Мінск пазбавіўся мільённых каштоўнасцей, бо «''каштоўныя палотны, мэблю XVIII—XIX стст., вазы, вырабы з мармуру, гадзіннікі і г.д. [[СС]] аддае на разрабаванне [[вермахт]]у''».

Збор мастацкай галерэі перастаў існаваць, і яго страту можна назваць незваротнай. Лёс даваеннага збору ДКГ дагэтуль невядомы. Пошук яго ўскладняе адсутнасць вопісаў. У «Вопісе музейных каштоўнасцей, вывезеных гітлераўцамі ў Германію і ў краіны яе саўдзельнікаў і знішчаных у выніку разбойніцкіх дзеянняў» [[1944]] года, складзенай музейнымі супрацоўнікамі па памяці, значацца 223 творы рускага жывапісу, 32 — заходнееўрапейскага, мэбля з «Сіняй спальні» [[Аляксандр II|Аляксандра II]] ў [[Зімні палац|Зімнім палацы]], 60 ікон XVI—XVIII стагоддзяў, 89 твораў скульптуры, 48 слуцкіх паясоў, 480 прадметаў расійскага фарфору, 800 — заходнееўрапейскага, 30 прадметаў старажытнага ўрэцкага шкла, 200 «посцілак» ручной працы беларускіх ткачых, сотні твораў беларускіх мастакоў канца XIX — пачатку XX стагоддзя.

=== Пасляваенны перыяд ===
Пасля вайны ў [[Беларусь]] вярнулася толькі невялікая частка твораў, якія знаходзіліся напярэдадні вайны на выстаўках у [[РСФСР]] (напрыклад, бюст князя [[Пётр Румянцаў-Задунайскі|П. А. Румянцава-Задунайскага]] працы [[Фядот Шубін|Ф. Шубіна]]), або знойдзеных савецкімі салдатамі ў канцы вайны ў гарадах Усходняй [[Свабодная дзяржава Прусія|Прусіі]] (калекцыя партрэтаў з [[Нясвіж]]а). Некаторыя працы былі знойдзены ў Мінску («Шахцёр з лямпачкай» [[М. Касаткін]]а, «Восень» [[І. Левітан]]а, «Раніца вясны» [[У. Кудрэвіч]]а выявілі ў недабудаваным будынку ЦК КПБ).
[[Выява:Аладова марка.jpg|thumb|злева|Паштовая марка Беларусі, прысвечаная [[Алена Васільеўна Аладава|А. В. Аладавай]]]]

Другі этап гісторыі музея звязаны з самаахвярнай дзейнасцю [[Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР|заслужанай дзеячкі мастацтваў БССР]], дырэктара Галерэі з [[1944]] [[Алена Аладава|Алены Аладавай]].

Пасля вызвалення Мінска Галерэя атрымала чатыры пакоі Дома прафсаюзаў на [[Плошча Свабоды (Мінск)|плошчы Свабоды]]. У жніўні [[1945]] галерэя набыла палотны [[Б. Кустодзіеў|Б. Кустодзіева]], [[В. Паленаў|В. Паленава]], [[К. Брулоў|К. Брулова]] і [[І. Левітан]]а. Дзяржаўны музей імя А. С. Пушкіна перадаў некалькі карцін заходнееўрапейскіх майстроў, Дзяржаўны Расійскі музей — тры пейзажы [[А. Куінджы]], пейзаж [[А. Багалюбаў|А. Багалюбава]] і парадны партрэт імператрыцы [[Кацярына II|Кацярыны II]]. На былым [[Архірэйскае падвор’е (Мінск)|Архірэйскім падворку]] ў Мінску былі знойдзены цудам ацалелыя абразы — у тым ліку і шэдэўры [[беларускі іканапіс|беларускага іканапісу]] «Нараджэнне Маці Божай» [[Пётр Яўсеевіч|Пятра Яўсеевіча]] з Галынца [[1649]] г., «Параскева» і «Узнясенне» XVI стагоддзя.

[[Выява:National art museum-Minsk.jpg|thumb|right|230px|Праект галоўнга фасада музея (арх. [[Міхаіл Бакланаў]])]]
У [[1946]] годзе ў фондах было ўжо '''317''' твораў. Месца для экспазіцый не хапала. Аладава атрымала дазвол на будаўніцтва будынка для Галерэі. Праектаванне было даручана [[Міхаіл Бакланаў|Міхаілу Бакланаву]].

Будаўніцтва Мастацкай галерэі з дзесяццю прасторнымі заламі, размешчанымі на двух паверхах, было завершана ў [[1957]] годзе. Будынак стаў адным з першых музейных будынкаў у гісторыі савецкай архітэктуры. [[5 лістапада]] прадстаўленнем новай экспазіцыі і Усебеларускай выстаўкі ўрачыста адкрыўся ''Дзяржаўны мастацкі музей БССР'' (так стала звацца былая ''Мастацкая галерэя'' з [[10 ліпеня]] [[1957]] года). Калекцыя музея тады ўжо дасягала трох тысяч твораў рускага, савецкага і беларускага мастацтва.
[[Выява:1000-rubles-Belarus-2000-f.jpg|230px|thumb|Выява музея на купюры 1000 рублёў]]

З абвяшчэннем незалежнасці Беларусі пасля [[Распад СССР|распаду]] [[СССР]] змяніўся статус музея — з [[1993]] года музей называецца ''Нацыянальным мастацкім музеем Рэспублікі Беларусь''.

У [[1957]] годзе было завершана будаўніцтва будынка Дзяржаўнай карціннай галерэі па праекце архітэктара [[Міхаіл Іванавіч Бакланаў|М. І. Бакланава]]. Адначасова ў [[1956]]—[[1958]] гг. быў распрацаваны праект абсталявання мастацкага музея.
[[Выява:NAM RB - National Art Museum Ul. Lenina 20-22 Minsk.jpg|thumb|left|250px|Адміністрацыя Нацыянальнага мастацкага музея працуе ў Мінску па вул. Леніна 22 (злева).]]

У працэсе эксплуатацыі будынка стала відавочна, што прадугледжаных экспазіцыйных плошчаў, сховішчаў, службовых кабінетаў не хапае. У [[1989]] г. на баланс музея перададзены дом № 25 па [[Вуліца Кірава (Мінск)|вул. Кірава]], у [[1999]] г. — 5-павярховы будынак № 22 па вул. Леніна. У 2007 г. уведзены ў эксплуатацыю новы музейны комплекс, што завяршыла першы этап генеральнай рэканструкцыі музея.

У [[2000]] годзе ў адкрыты для наведвальнікаў яшчэ адзін філіял музея ў былым [[дом Ваньковічаў|доме Ваньковічаў]] у Мінску з пастаяннай экспазіцыяй «Культура і мастацтва першай паловы XIX стагоддзя»<ref name="istmus">[http://artmuseum.by/ru/aboutmuseum/istmus Гісторыя музея]</ref>.

Сёння гэта адзін з найбагацейшых музеяў [[Усходняя Еўропа|Усходняй Еўропы]]. У экспазіцыі, філіялах і фондасховішчах маецца больш 27 тысяч твораў, якія фарміруюць 20 калекцый і складаюць збор нацыянальнага мастацтва і збор помнікаў мастацтва краін і народаў свету.

У чэрвені [[2020]], у час [[Прэзідэнцкія выбары ў Беларусі (2020)|перадвыбарнай прэзідэнцкай кампаніі]] быў вымушаны звольніцца вядомы экскурсавод [[Мікіта Моніч]], які размясціў у сябе на старонцы ў Facebook антылукашэнкаўскі верш і адмовіўся яго выдаляць па просьбе кіраўніцтва музея<ref>[https://belsat.eu/news/ekskursavoda-mastatskaga-muzeyu-mikitu-monicha-zvolnili-za-versh-pra-lukashenku/ Экскурсавода Нацыянальнага мастацкага музею Мікіту Моніча вымусілі звольніцца за верш пра Лукашэнку]</ref>. Пасля масавых фальсіфікацый на выбарах, жорсткага разгону [[Пратэсты ў Беларусі (2020)|акцый пратэстаў]], збіцця і катаванняў затрыманых пратэстоўцаў, калектыў выходзіў на акцыі пратэсту на прыступкі музея [[13 жніўня]]<ref>[https://t.me/spadczyna/3694 Художественный музей прямо сейчас]</ref>, а пасля [[17 жніўня]] з плакатамі з надпісамі «Мы супраць гвалту», «Нам таксама балюча»<ref>[https://www.kp.by/online/news/3980972/ Сотрудники Национального художественного музея вышли протестовать против насилия]{{Недаступная спасылка}}</ref>. [[18 жніўня]] супрацоўнікі  мастацкага музея выйшлі на акцыю для таго, каб прыцягнуць увагу да знікнення [[Канстанцін Шышмакоў|Канстанціна Шышмакова]], дырэктара [[Ваўкавыскі ваенна-гістарычны музей імя П. Баграціёна|Ваўкавыскага ваенна-гістарычнага музея імя П. Баграціёна]]<ref>[https://www.kp.by/daily/217170/4272427/ Пропавшего директора музея из Волковыска, который отказался подписывать протокол голосования на выборах, нашли мертвым]{{Недаступная спасылка}}</ref>.

== Архітэктура ==
[[Файл:4487 National Arts Museum of the Republic of Belarus.JPG|thumb|Атрыум музея]]
Будынак сучаснага Нацыянальнага мастацкага музея Беларусі праектаваўся як Дзяржаўная карцінная галерэя (аўтар праекта [[Міхаіл Іванавіч Бакланаў|М. І. Бакланаў]]).

У тлумачальнай запісцы да праектнага задання аўтарам адзначалася: «Пры праектаванні было знойдзена такое архітэктурна-кампазіцыйнае вырашэнне, якое дало магчымасць горадабудаўніча вырашыць задачу забудовы гэтага адрэзка і дасягнуць цэльнага архітэктурнага вырашэння ў аб'ёмнай кампазіцыі ўсёй забудовы, у адзіным комплексе. Будынак галоўным фасадам арыентаваны ў бок [[Вуліца Леніна (Мінск)|вуліцы Леніна]]. Уваход у будынак займае самае выгаднае месца і падкрэслены лоджыяй. Сцяна ў глыбіні лоджыі ўзбагачаецца ляпным тэматычным гарэльефам, выява якога будзе выканана на фоне плоскасці сцяны, апрацаванай смальтай».

Будаўніцтва завершана ў [[1957]] г. Варта адзначыць, што ў ходзе будаўніцтва былі ўнесены некаторыя карэктывы ў першапачаткова запраектаванае архітэктурнае афармленне. Так, у прыватнасці, на галоўным фасадзе былі выкананы іншага малюнка капітэлі калон і пілястраў, ва ўваходнай частцы адсутнічае тэматычны [[гарэльеф]], зменены скульптурныя кампазіцыі.

У мастацкім вырашэнні музея цесна перапляліся дзве тэмы — трыумф вялікай перамогі (урачыстасць і манументальнасць) і храм-сховішча мастацкіх скарбаў. Галоўны фасад уяўляе сабой сінтэз архітэктуры і скульптурнай пластыкі, перададзеных з высокай эстэтычнай выразнасцю.

Рашэнне фасада музея характарызуецца мадэрнізаванай інтэрпрэтацыяй [[Класіцызм|класіцыстычнай]] тэмы, актыўным выразным элементам з'яўляецца стылізаваны [[атык]]-[[франтон]] са скульптурнай кампазіцыяй у завяршэнні (скульпт. [[Андрэй Ануфрыевіч Бембель|А. Бембель]]). Нішы з алегарычнымі скульптурнымі кампазіцыямі (скульпт. [[П. Белавусаў]], [[С. Адашкевіч]], [[Л. Раберман|Л.]] і [[М. Раберман]]ы) фланкіруюць уваходную нішу з [[каланада]]й [[кампазітны ордар|кампазітнага ордара]]. [[Барэльеф]]ы на плоскасці атыка падтрымліваюць [[Чляненне (архітэктура)|чляненне]] фасада<ref name="Шамрук">{{Крыніцы/Шамрук}}</ref>.

У плане фарміруецца дамінантным [[другі свет|двухсветлавым]] [[вестыбюль|вестыбюлем]] з трохмаршавай лесвіцай, вакол якой на другім паверсе размешчана адкрытая [[галерэя]]. Выставачныя залы вырашаны [[амфілада]]й на тым жа другім паверсе<ref name="Шамрук"/>.

== Калекцыя музея ==
Калекцыя музея налічвае больш за 27 000 твораў, якія складаюць шэсць галоўных музейных збораў
* Старажытнабеларускае мастацтва
* Беларускае мастацтва XIX ст.
* Беларускае мастацтва XX ст.
* Рускае мастацтва XVIII — пач. XX ст.
* Еўрапейскае мастацтва XVI—XX ст.
* Мастацтва краін Усходу XIV—XX ст.

=== Старажытнабеларускае мастацтва ===
Збор старажытнабеларускага мастацтва (каля 120 работ XII — канца XVIII ст.) Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь з'яўляецца самым значным у дзяржаве. Актыўнае фарміраванне калекцыі старажытнабеларускага мастацтва праходзіць у пасляваенныя гады шляхам навуковых экспедыцый 1946—1978 гг., дзякуючы якім для нашчадкаў захаваліся ўнікальныя абразы, узоры разьбярства, ткацтва і мастацкага ліцця.

У экспазыцыі прадстаўлены фрагменты фрэсак, абразы і разьбяная скульптура, свецкія партрэты, кніжная графіка і ўзоры дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва XII—XVIII стст.

Рарытэтам збору з'яўляюцца мініяцюры рукапіснага [[Шарашоўскае Евангелле|шарашоўскага Евангелля]] XVI ст. (паходзіць з царквы г.п. [[Шарашова]] Брэсцкай вобласці, якая не захавалася). Побач дэманструюцца абразы XV—XVI стст., выкананыя з захаваннем традыцый візантыйскай мастацкай школы — «Маці Божая Адзігітрыя», «Маці Божая Адзігітрыя Смаленская». У абразах «Спас Уседзяржыцель» і «Параскева Пятніца» гарманічна спалучаюцца ўплывы візантыйскай, рускай і заходнеўрапейскай мастацкай традыцыі, якія паўплывалі на фарміраванне самабытнай [[беларуская іканапісная школа|беларускай іканапіснай школы]].

У экспазіцыі прадстаўлены і шэраг партрэтаў, перададзеных Мастацкай галерэі БССР у 1939 г. з Нясвіжскага замка Радзівілаў. Паводле інвентароў, фамільная партрэтная галерэя аднаго з магутнейшых магнацкіх родаў Вялікага Княства Літоўскага на 1770-я гады налічвала каля тысячы палотнаў. Партрэты ствараліся як невядомымі мясцовымі майстрамі, так і прыдворнымі замежнымі мастакамі, да кола якіх адносяцца такія майстры, як Барталамей Стробель (1591—1650), Андрэй Стэх (1635—1697) і інш.
<gallery mode=packed perrow ="4" heights="220px">
Paraskeva (16th c, Belarus museum).jpg|Параскева. Сярэдзіна XVI ст. Дрэва, тэмпераю 117х81х2,5
Царская брама, XVI ст..jpg|Царская брама, XVI ст.
Jerzy Radziwiłł Herkules.PNG|Невядомы мастак. [[Партрэт Юрыя Радзівіла]], XVII ст. 
Слуцкі пояс, XVIII ст..jpg|Слуцкі пояс, XVIII ст.
Юзэф Хескі. Партрэт Станіслава Аўгуста Панятоўскага. 1883.jpg|[[Юзаф Ксаверый Гескі]]. Партрэт Станіслава Аўгуста Панятоўскага. 1783
Святы Іасафат Кунцэвіч (01).jpg|[[Уніят (Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь)|Уніят]]. XVIII стагоддзе, [[драўніна|дрэва]], [[Алейныя фарбы|алей]]
</gallery>

=== Беларускае мастацтва XIX ст. ===
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай у 1797 г. Беларусь увайшла ў Паўночна-Заходні край Расійскай імперыі. Мастацтва гэтага перыяду ў зборы музея прадстаўлена мастакамі, якія навучаліся ў Пецярбургу і Маскве і, такім чынам, прынеслі ў беларускае мастацтва рускую мастацкую традыцыю.

У музеі знаходзіцца вялікая калекцыя твораў [[Іван Фаміч Хруцкі|Івана Фаміча Хруцкага]], які праславіўся сваімі яркімі дэкаратыўнымі нацюрмортамі («Садавіна і кветкі», «Кветкі і садавіна», «Плады і свечка» другая палова 1830-х). Пейзажы і партрэты розных гадоў прадстаўляюць у экспазіцыі творчасць ураджэнца мінскай губерні [[Апалінарый Гілярыевіч Гараўскі|Апалінарыя Гілярыевіча Гараўскага]], выпускніка Пецярбуржскай акадэміі мастацтваў і друга [[Павел Міхайлавіч Траццякоў|Паўла Траццякова]].

На канец ХІХ і пачатак ХХ ст. прыпадае творчасць двух вядомых пейзажыстаў, ураджэнцаў Беларусі — [[Станіслаў Юльянавіч Жукоўскі|С. Ю. Жукоўскага]] і [[Вітольд Каэтанавіч Бялыніцкі-Біруля|В. К. Бялыніцкага-Бірулі]], якія атрымалі адукацыю ў Маскоўскім вучылішчы жывапісу, скульптуры і дойлідства і знаходзіліся пад уздзеяннем мастацтва [[Ісак Ільіч Левітан|І. І. Левітана]] і [[Васіль Дзмітрыевіч Паленаў|В.Дз. Паленава]]. Іх творы пастаянна з'яўляліся на выстаўках [[перадзвіжнікі|перадзвіжнікаў]], Маскоўскага таварыства аматараў мастацтваў, Саюза рускіх мастакоў.

Жамчужынай калекцыі з'яўляецца праца беларуска-польскага мастака [[Фердынанд Рушчыц|Фердынанда Рушчыца]] «Ля касцёла» — адна з трох прац гэтага мастака, змешчаных у Беларусі.

{| class="wikitable"
И. Хруцкий. Портрет неизвестной с цветами и фруктами. 1838.jpg|left|thumb|І. Хруцкі. Партрэт невядомай за кветкамі і фруктамі. 1838]]
Ля касцёла.jpg|Ф. Рушчыц. Ля касцёла. 1899]]
|}

=== Беларускае мастацтва XX — пачатку ХХІ ст. ===
Экспазіцыя беларускага выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва ХХ — пачатку ХХI стагоддзя была адкрыта ў 2006 годзе і з'яўляецца найбольш поўнай за ўсе гады існавання музея. Зараз у экспазіцыі знаходзіцца 380 работ 193 мастакоў.

Фонд беларускага сучаснага мастацтва пачаў стварацца ў 1939 годзе, але калекцыя была практычна цалкам разрабавана ў час [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]]. Творы сталі набывацца зноў яшчэ ў ваенны час ў мастакоў і прыватных калекцыянераў. У 1947 годзе з Германіі былі вернуты некаторыя каштоўнасці. У канцы 1940-х гг. Мінску было перададзена больш за 200 карцін з былой Віцебскай галерэі імя Ю. Пэна. З 1944 года пачалася мэтанакіраваная закупка твораў сучасных мастакоў Беларусі. На сённяшні дзень фонд беларускага мастацтва ХХ — пачатку ХХI стагоддзя налічвае каля 12 тысяч твораў жывапісу, графікі, скульптуры, дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і ўвесь час папаўняецца.

Пачынаючы з 1920-х гг. у беларускім выяўленчым мастацтве назіраецца пэўны адыход ад канонаў акадэмізму і жывапісна-пластычных прынцыпаў позняга перадзвіжніцтва на карысць новай вобразнай мовы, звязанай з традыцыяй авангардызму. Мастакі не імкнуцца да дэталёвай мадэліроўка адлюстраванага, адмаўляюцца ад акадэмічных правілаў малюнка і перспектывы, ілюзорнасці колеру, будуюць прасторавыя аб'ёмы лакальнымі колеравымі плямамі, дасягаюць абвостранага ўспрымання свету шляхам дэфармацыі і стылізацыі формы.

Усе творы, прадстаўленыя на пастаянным музейным экспанаванні, з'яўляюцца «знакавымі», найбольш ярка адлюстроўваючы той ці іншы перыяд у гісторыі беларускага мастацтва.

<gallery mode=packed perrow ="4" heights="170px">
Жуковский. Угловая гостиная. 1916.jpg|[[С. Жукоўскі]]. Вуглавая зала. 1916
Yury Pen - Portrait of Marc Chagall.jpg|[[Ю. Пэн]]. Партрэт Шагала. Сярэдзіна 1910-х
М. Кунин. Искусство коммуны. 1919.jpg|[[М. Кунін]]. Мастацтва камуны. 1919
Ranitsa vyasny. Kudrevich.jpg|[[У. Кудрэвіч]]. [[Раніца вясны]], 1924
</gallery>
<gallery mode=packed perrow ="4" heights="170px">
Я. Дроздович. Обсерватория на кольце Сатурна. 1931.jpg|[[Я. Драздовіч]]. Абсерваторыя на кольцы Сатурна. 1931
М. Савицкий. Партизанская мадонна. 1978.jpg|[[М. Савіцкі]]. [[Партызанская мадонна (Мінская)|Партызанская мадона]]. 1978
М. Данциг. Мой город старый-молодой. 1972.jpg|[[М. Данцыг]]. Мой горад стары-малады. 1972
Израиль Басов. Дома и деревья. 1972.jpg|[[І. Басаў]]. Дамы і дрэвы. 1972
</gallery>

=== Рускае мастацтва XVIII — пач. XX ст. ===
Калекцыя рускага мастацтва займае адно з вядучых месцаў у зборы Нацыянальнага мастацкага музея. Ахоплівае перыяд свайго стварэння з XVIII і да пачатку XX стагоддзя і ўключае ў сваю калекцыю творы жывапісу, скульптуры, графікі і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. Прадстаўленыя ў пяці экспазіцыйных залах творы рускага жывапісу даюць унікальную магчымасць прасачыць асноўныя этапы станаўлення і фарміравання стыляў у рускім мастацтве ад эпохі Асветы Пятра I да эпохі мастацкіх аб'яднанняў пачатку XX ст. Усяго калекцыя налічвае больш за пяць тысяч твораў, сярод якіх палотны Трапініна, Кустодзіева, Пукірава, Айвазоўскага, Шышкіна, Куінджы, Рэпіна, Макоўскага, Левітана, Каровіна, Урубеля, Машкова.

<gallery mode=packed perrow ="4" heights="220px">
Anna Kutaisova by Rokotov.jpg|[[Ф. Рокатаў]]. Партрэт А. П. Кутайсавай.  Пач. 1780-х
Vasily Pukirev - Неравный брак - Google Art Project.jpg|[[В. Пукіраў]]. Няроўны шлюб. Варыянт 1875 г.
Куинджи - Березовая роща 1901.jpg|[[А. Куінджы]]. Бярозавы гай. 1901
І. Машкоў. Партрэт жанчыны. 1908.jpg|[[І. Машкоў]]. Партрэт жанчыны. 1908
</gallery>
<gallery mode=packed perrow ="4" weights="180px">
Врубель Садко.jpg|[[М. Урубель]]. Садко. 1898 - 1899
</gallery>

=== Еўрапейскае мастацтва XVI—XX ст. ===
Пачатак збіральніцкай дзейнасці музея ў гэтым напрамку неабходна аднесці да канца 1940-х гадоў. Асабліва інтэнсіўна фонд еўрапейскага мастацтва папоўніўся ў 1960-1970-я гады. Творы, экспануемыя ў гэтай зале, дазваляюць прасачыць складаны шматвяковы шлях развіцця мастацтва Еўропы пачынаючы з канца XVI і амаль да XX стагоддзя.

З мастацтвам Італіі XVI—XVIII стагоддзяў знаёмяць партрэты, карціны на міфалагічныя і біблейскія сюжэты.

Мастацтва Нідэрландаў XVI стагоддзя адзначана агульнымі для еўрапейскага мастацтва рысамі. У цэнтры ўвагі мастакоў па-ранейшаму застаюцца чалавек і яго непарыўная сувязь з навакольным светам. Асноўнымі сюжэтамі застаюцца рэлігійныя, але ў трактоўцы нідэрландскіх майстроў яны напоўнены большай апавядальнасцю і любоўю да дэталей.

<gallery mode=packed perrow ="4" heights="170px">
Франчэска Казанова. Краявід з быком..jpg|Франчэска Казанова. Краявід з быком. Італія
Джыралама Тропа. Міфалагічны сюжэт. 1710.jpg|Джыралама Тропа. Міфалагічны сюжэт. Італія, 1710
Пітэр Тыз. Венера ў кузні Вулкана. ХVII ст..jpg|Пітэр Тыз. Венера ў кузні Вулкана. ХVII ст. Нідэрланды
Ж.-А. Гудон. Вальтэр, які сідзіць у крэсле. Адліў пасля 1839.jpg|Ж.-А. Гудон. Вальтэр, які сідзіць у крэсле. Адліў пасля 1839. Францыя
</gallery>

Уяўленне пра своеасаблівасць фламандскага жывапісу XVII стагоддзя даюць жывапісныя палотны Я. Ф. Блумена, Я. Кеселя Старэйшага, П. Тыза. У карціне «Венера ў кузні Вулкана», напісанай П. Тызам (1624—1677/1679), вядомым майстрам фламанскай школы і адным з лепшых вучняў Ван Дэйка, на сюжэт з «Энеіды» Вергілія, персанажы антычнай легенды набываюць сапраўдны фламандскі характар, дзе пры нястрымнай мастацкай фантазіі ўсё набывае характар пераканаўчай праўды, рэальнасці і вернасці свету, які яны адлюстроўваюць. Паралельна з буйнафарматнымі карцінамі развіваўся ў Фландрыі і так званы «кабінетны жывапіс» з усімі яго ўлюбёнымі жанрамі, уключаючы кветкавы нацюрморт «Мадонна ў кветках» Даніэля Сегерса, тыповы для творчасці мастака, аўтара шматлікіх гірляндаў і вянкоў з кветак, якія абрамляюць невялікія сцэны рэлігійнага зместу, напісаныя іншымі мастакамі.
<gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px">
Ян Франс Блумэн. Краявід з фігурамі.jpg|Ян Франс Блумен. Краявід з фігурамі. XVII—XVIII ст. Фландрыя
</gallery>
Гонарам калекцыі французскага мастацтва XVII—XIX стагоддзяў з'яўляюцца творы Г. Рабера, К.-Ж. Вернэ, А. Грыму, Ф. Жэрара, Ж.-Б. Рэньё, Ж.-Ф. дэ Труа і інш.

З жывапісам Аўстрыі, Англіі, Германіі, Даніі, Бельгіі, Польшчы знаёмяць творы В. Петэра, Дж. Морланда «Вяртанне паляўнічага», 1792, Т. Баркера, Х. Йенсэна, Д. Натэра, Ю. Рапацкага і інш.

Акрамя жывапісу ў экспазіцыі можна ўбачыць таксама работы буйнейшых скульптараў Італіі, Францыі XVIII—XIX стст. і вырабы вядомых фарфоравых мануфактур Еўропы XVIII — пачатку XX ст., такіх як Каралеўская Мануфактура Саксонскага фарфору ў Мэйсене, Берлінская Каралеўская фарфоравая мануфактура і інш.

=== Мастацтва краін Усходу XIV—XX ст. ===
Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь валодае вялікім зборам помнікаў культуры і мастацтва народаў Усходу. Гісторыя гэтай калекцыі пачынаецца з канца 1950-х гадоў, калі Міністэрствам культуры КНР быў перададзены ў музей значны збор твораў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва Кітая. У 1960 г. істотную дапамогу ў папаўненні калекцыі аказаў Дзяржаўны музей мастацтва народаў Усходу ў Маскве. Набыцці ў прыватных калекцыянераў пасля значна папоўнілі і пашырылі збор. Сёння ў калекцыі прадстаўлены традыцыйныя віды мастацтва краін Пярэдняй, Сярэдняй, Цэнтральнай, Паўднёвай і Паўднёва-Усходняй Азіі, Каўказа і Далёкага Усходу: жывапіс і скульптура, мініяцюра і мастацтва народнай карціны, ткацтва і мастацкі метал, кераміка і фарфор, распісная і перагародчатая эмаль, разьба па дрэве, косці, каменю, распісныя і разныя лакі.

<gallery mode=packed perrow ="4" heights="190px">
Белое утикаке.jpg|Белае уцікаке. Японія
Пояс оби. XIV в. Япония.jpg|Пояс обі. XIХ ст. Японія
Нецке.jpg|Нэцке. Японія
Лев Фо.jpg|Леў Фо. Кітай
</gallery>

== Дзейнасць ==
Музей праводзіць навукова-даследчыцкую, збіральніцкую і папулярызатарскую работу, наладжвае выстаўкі твораў беларускіх і замежных майстроў, ажыццяўляе навуковую і творчую сувязь з замежнымі музеямі, арганізоўвае выставачны абмен, праводзіць лекцыі, экскурсіі, заняткі клубаў мастацтвазнаўцаў і аматараў мастацтва, дапамагае ствараць карцінныя галерэі, мастацкія аддзелы ў іншых гарадах Беларусі. Выдае каталогі, альбомы, паштоўкі.

Пры музеі дзейнічае бібліятэка, кінаклуб, лекторый, арт-кафэ.

З 1991 года працуе мастацка-адукацыйная студыя «У госці да Цюбіка», кіраўнік — Вольга Яўгенаўна Брыгадная. Студыя задумвалася як клуб для дзяцей і бацькоў, якія любяць і разам вывучаюць мастацтва. У ёй займаюцца дзеці, пачынаючы з 3-5 гадоў і да старэйшых класаў. Дзеці малююць, удзельнічаюць у выставах, сустракаюцца з мастакамі, а таксама знаёмяцца з гісторыяй і архітэктурай у паездках па Беларусі і іншых краінах.

== Навуковыя аддзелы ==
* Аддзел старажытнабеларускага мастацтва
* Аддзел сучаснага беларускага мастацтва
* Аддзел рускага і замежнага мастацтва
* Навукова-фондавы аддзел
* Навукова-рэстаўрацыйны аддзел
* Інфармацыйна-выдавецкі аддзел
* Выставачны аддзел
* Аддзел навукова-асветніцкай работы

== Кіраўніцтва ==
У розныя часы музей узначальвалі:
* [[М. Міхалап]] (у 1939—41)
* [[А. Аладава]] (з 1944)
* [[Ю. Карачун]] (у 1977—97)
* [[У. Пракапцоў]] (1998—2023)
* [[Ганна Ўладзіміраўна Конанава|Г. Конанава]] (з 2023)

== Філіялы ==
* [[Мазырская раённая карцінная галерэя]] (з 1978)
* [[Музей беларускага народнага мастацтва|Музей народнага мастацтва]] ў [[Раўбічы|Раўбічах]] (з 1979)
* [[Музей В. К. Бялыніцкага-Бірулі (Магілёў)|Музей В. К. Бялыніцкага-Бірулі]] ў [[Магілёў|Магілёве]] (з 1982)
* Архітэктурны комплекс XVI—XVIII стагоддзяў у [[Гальшаны|Гальшанах]] (з 1989)
* [[Мірскі замак|Палацава-паркавы комплекс XV—XX стагоддзяў у Міры]] (1992—2011)
* [[Дом Ваньковічаў]]. Культура і мастацтва першай паловы XIX стагоддзя, Мінск (з 2000)
* [[Мемарыяльны музей-майстэрня Заіра Ісакавіча Азгура|Мемарыяльны музей]] [[З. Азгур]]а, Мінск (з 2000)

<center><gallery widths=220 heights=150>
Выява:Касцёл.jpg|[[Касцёл Святога Мацвея Апостала (Раўбічы)|Касцёл Святога Мацвея Апостала]] ў Раўбічах, у якім размешчаны [[Музей беларускага народнага мастацтва|Музей народнага мастацтва]]
Выява:Былы дом купца Анташкевіча..jpg|[[Музей В. К. Бялыніцкага-Бірулі (Магілёў)|Музей В. К. Бялыніцкага-Бірулі]] ў [[Магілёў|Магілёве]]
Выява:HouseOfVankovich.JPG|Дом Ваньковічаў
</gallery></center>

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* Воінаў А, Паньшына І. Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь // БЭ ў 18 т. Т. 11. Мн., 2000.
* Дзяржаўны мастацкі музей БССР: [Альбом]. Мн., 1990.

== Спасылкі ==
{{Гісторыка-культурная каштоўнасць Рэспублікі Беларусь|712Г000102}}
{{commonscat-inline|National Arts Museum of the Republic of Belarus|Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь}}
* [http://artmuseum.by/by/main Афіцыйны сайт музея] {{ref-en}} {{ref-ru}} {{ref-be}}
* {{Архіварта|nacyjanalny-mastacki-muzej-rjespubliki-belarus}}
{{Нацыянальны мастацкі музей Беларусі}}
{{Музеі Мінска}}

[[Катэгорыя:Музеі Мінска]]
[[Катэгорыя:Мастацкія музеі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Нацыянальныя музеі Беларусі]]
[[Катэгорыя:Аб’екты на банкнотах]]
[[Катэгорыя:Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь| ]]
[[Катэгорыя:Вуліца Леніна (Мінск)]]
[[Катэгорыя:Славутасці Беларусі]]
[[Катэгорыя:З’явіліся ў 1939 годзе]]
[[Катэгорыя:1939 год у Мінску]]
[[Катэгорыя:З’явіліся ў 1957 годзе]]
[[Катэгорыя:1957 год у Мінску]]
[[Катэгорыя:Будынкі і збудаванні Міхаіла Бакланава]]