Паветраны бой
Паветраны бой — арганізаванае ўзброенае супрацьстаянне лётчыкаў (самалётаў (экіпажаў)), авіяцыйных падраздзяленняў і часцей у паветры з мэтай знішчэння паветранага праціўніка і адбіцця яго атак. Уключае ў сябе розныя фігуры пілатажу.
Віды паветранага бою[правіць | правіць зыходнік]
Сучасны паветраны бой бывае наступальным і абарончым, і падзяляецца на тры віда:
- блізкі манеўраны паветраны бой (БПБ)
- паветраны бой на сярэдніх дыстанцыях (СПБ)
- далёкі паветраны бой (ДПБ)
Для кожнага віду паветранага бою характэрны свой від ужываемай зброі:
- для БПБ — пушкі і ракеты з цеплавымі галоўкамі саманавядзення (ГСН)
- для СПБ — ракеты сярэдняй далёкасці
- для ДПБ — ракеты вялікай далёкасці
Для правільнага вядзення паветранага бою неабходна заняць тактычна выгаднае становішча (ТВС).
Блізкі паветраны бой[правіць | правіць зыходнік]
Блізкі паветраны бой (бой на віражах, сабачая бойка — калька з англ. Dogfight) — з’ява, якая з’явілася яшчэ ў ходзе Першай сусветнай вайны, і хутка набылі значны размах. Баявыя дзеянні вяліся на малых дыстанцыях, калі кожны бок ведае аб прысутнасці іншага. Знішчальнікі ў тыя часы не мелі вялікай колькасці зброі на борце і самалёты маглі ваяваць адзін з адным толькі з выкарыстаннем кулямётаў. Паколькі кулямёты маглі быць карысныя толькі з блізкай адлегласці, самалётам даводзілася ляцець вельмі блізка адзін да аднаго, каб весці бой. Лётчыкам даводзілася лятаць з вялікай колькасцю манеўраў, каб імкнуцца не быць падбітым або забітымі, і мець магчымасць, у сваю чаргу, атакаваць варожыя самалёты. Гэты новы тып бітваў у паветры быў названы «догфайтынгом». Знішчальнікі, створаныя менавіта для гэтага тыпу атак, часам называлі «догфайтэрамі».
Блізкі паветраны бой як з’ява, якая прысутнічае ў кантэксце любога буйнога канфлікту, існаваў прынамсі да 1992 года, хаця ўжо пасля Другой сусветнай вайны развіццё хуткасці самалётаў і радыусу дзеяння ўзбраенняў рабілі яго састарэлым. У сучасным паветраным баі прымяняецца зброя далёкага радыусу дзеяння, якое можа быць выкарыстана супраць суперніка задоўга да ўваходу ў зону вядзення блізкага паветранага бою. Прымяненне новых відаў ўзбраення, у прыватнасці ракет класа «паветра-паветра» з вялікай далёкасцю ушчэнту і новымі сродкамі выяўлення (бартавымі РЛС) дазваляе выяўляць і ушчэнціць праціўніка на далёкіх подступах, што адпаведна, зводзіць верагоднасць вядзення блізкага паветранага бою да нуля.
Блізкі паветраны бой у цяперашні час стаў рэдкай з’явай, але, тым не менш, усе сучасныя знішчальнікі да гэтага часу маюць пушачнае ўзбраенне для магчымых баявых сутыкненняў. Убудаваную пушачную ўстаноўку маюць усе знішчальнікі, за выключэннем F-35 варыянтаў B і С, у якіх гпушка вынесена ў спецыяльны падвесны кантэйнер.
Сучасны блізкі паветраны бой называецца «паветраным манеўраваннем» (англ. Air Combat Manoeuvring), што азначае атаку або ўхіленне ад аднаго або некалькіх супернікаў.
Тактыка[правіць | правіць зыходнік]
Некаторыя тактычныя прыёмы:
- заход з боку сонца
- лабавая атака
- атака з пікіравання
- «Вольнае паляванне»
Мог выкарыстоўвацца строй самалётаў калі стральцы суседніх машын ўзаемадзейнічалі адзін з адным.
- у ВПС РСЧА
З пачатку Другой сусветнай вайны асноўнай баявой тактычнай адзінкай з’яўлялася «тройка» (звяно) самалётаў.
У выніку аналізу і абагульнення вопыту баёў у кубанскай авіябітве (лета 1943-га) наспела выснова аб неабходнасці змены тактыкі вядзення паветранага бою і прымянення новых баявых шыхаў. Было прапанавана адмовіцца ад групавой тактыкі і перайсці да дзеянняў парамі[1][2].
Быў прыняты на ўзбраенне прапанаваны А. І. Пакрышкіным новы тактычны прыём — маятнікавае патруляванне; ўжывалася так званая «кубанская этажэрка». Таксама А. І. Пакрышкін прапанаваў знакамітую формулу паветранага бою «Вышыня, Хуткасць, Манеўр, Агонь». Ён з’яўляецца аўтарам шэрагу манеўраў і прыёмаў вядзення паветранага бою, якія затым былі прынятыя ў ВПС СССР. Напрыклад, манеўр ўхілення і сыходу ад атакі праціўніка «няправільная узыходзячая бочка». Дадзены манеўр быў прыкмечаны Пакрышкіным пры няправільным і нязграбным выкананні фігур вышэйшага пілатажу парай самалётаў, а затым узяты на ўзбраенне. Сутнасць яго складаецца ў наступным: калі ўзыходзячая бочка выконваецца першым самалётам у пары на малых абаротах рухавіка, у выніку ён апыняецца пад другім самалётам у найвыгаднейшай пазіцыі для атакі.
Важным элементам тактыкі «этажэрка» была новая сістэма цэлеўказання, прапанаваная А. І. Пакрышкіным. Небасхіл у гэтай сістэме на 360 градусаў вакол самалёта уяўляўся як цыферблат гадзінніка, з лічбай 12 у носе самалёта. Гадзіннік паказваў кірунак. Вышыня паказвалася ў градусах уверх ці ўніз ад лініі небасхілу. Новая тактыка добра апраўдвала сябе, асабліва ва ўмовах колькаснай перавагі авіяцыі праціўніка[3][4].
- у Люфтвафэ
- «Манеўр Тэйта» (таксама «хваля Тейта»)[5] (ўпершыню ужыты Дж. Тэйтам ў бітве за Мідўэй)
Стратэгія[правіць | правіць зыходнік]
Узброеныя сілы розных краін, як правіла, імкнуцца не агучваць свае стратэгічныя задумы, аднак пра іх можна зрабіць ускосныя высновы, грунтуючыся на характарыстыках іх баявой тэхнікі.
Пры распрацоўцы асноўнага знішчальніка F-22 былі прынятыя наступныя рашэнні:
- Рухавік быў распрацаваны спецыяльна для ўтойвання рэактыўнага струменя; пры гэтым прыйшлося адмовіцца ад змены вектару цягі ва ўсіх плоскасцях.
- Было скарочана колькасць АФАР на крылах знішчальніка, для дасягнення большай таемнасці; аднак гэта паўплывала на далёкасць выяўлення цэлі.
- Усе праекты ЗША па стварэнні ракет класа «паветра-паветра» далёкага і звышдалёкага радыусу дзеяння былі згорнутыя і сталі распрацоўвацца толькі ракеты, здольныя змясціцца ва ўнутраных адсеках знішчальнікаў для большай таемнасці — гэта ракеты ў асноўным сярэдняй і малой далёкасці.
Можна меркаваць, што стратэгія ЗША заключаецца ў непрыкметным падыходзе (з адключанай бартавой РЛС, па дадзеных самалёта ДРЛВ) і знішчэнне цэлі з блізкай адлегласці, так як імавернасць знішчэння цэлі з блізкай адлегласці вышэй чым імавернасць ушчэнту цэлі з далёкіх дыстанцый. А пасля знішчэння цэлі знішчальнік непрыкметна пакідае месца баявых дзеянняў.
Расія, верагодна, наадварот імкнецца выявіць і знішчыць цэлі праціўніка з далёкай і пры магчымасці бяспечнай для знішчальнікаў адлегласці
- Пры праектаванні ПАК ФА вельмі шмат увагі надавалася авіёніцы, прычым часам на шкоду таемнасці знішчальніка, але пры гэтым павялічвалася далёкасць выяўлення праціўніка.
- Распрацоўка ракет КС-172, якія не здольныя змясціцца ва ўнутраных адсеках знішчальніка, што робіць знішчальнік больш прыкметным. Але адначасова ракеты валодаюць неперасягненай далёкасцю (да 400 км), далёкасць ушчэнту гэтай ракеты ў некалькі разоў пераўзыходзіць далёкасць ракет, выкарыстоўваемых на F-22 і F-35.
- Пры гэтым, наяўнасць усеракурснага кіравання вектарам цягі і шматгадовае адточванне кіравальнасці на загранічных рэжымах на самалётах пакаленняў 4 + 4 ++, 4 +++ дазваляюць выказаць здагадку, што той жа ПАК ФА спраектаваны таксама і для класічнага блізкага бою з манеўрамі і выкарыстаннем пушачнага ўзбраення як асноўнай зброі.
Усе гэтыя стратэгіі толькі меркаваныя, у іх вельмі шмат паказчыкаў, як, напрыклад, трэніравальныя баі, не ўлічваліся. Таму магчымыя сур’ёзныя недахопы.
Зноскі[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ Калинин А. П. Истребители над «Голубой линией». — М.: Воениздат, 1963.
- ↑ Сухов К. В. Эскадрилья ведёт бой. — М.: ДОСААФ, 1983.
- ↑ Гречко С. Н. Решения принимались на земле. — М.: Воениздат, 1984.
- ↑ баявой тактычнай адзінкай да канца вайны ў злучэннях Пе-2 заставалася «тройка», у той час, як астатняя авіяцыя перайшла на «пары».
- ↑ адзін з самалётаў прымае агонь на сябе, другі — зігзагападобным манеўрам выходзіць на ўдарную пазіцыю,
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Савецкая ваенная энцыклапедыя. — М., 1990. — Т. 1. — С. 459—460.
- Shaw, Robert L. (1985). Fighter Combat: Tactics and Maneuvering. Annapolis, MD: Naval Institute Press. ISBN 0-87021-059-9.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Luftwaffe: Operation Bodenplatte (1st Jan 1945)
- Тэлевізійны фільм «Бітва за паветра» з цыклу «Вялікая война» (Першы канал, 2010)
- цыкл передач «Паветраны бой» тэлеканала Discovery World