Прагляд зыходнага тэксту старонкі Савецка-фінляндская вайна (1939—1940)

{{Узброены канфлікт
|канфлікт    = Савецка-фінская вайна (1939—1940)
|частка      = [[Другая сусветная вайна]]
|выява       = Finn ski troops.jpg
|загаловак   = Фінскія лыжнікі на пазіцыі.
|дата        = [[30 лістапада]] [[1939]] — [[12 сакавіка]] [[1940]]
|месца       = {{s|Усходняя [[Фінляндыя]],}} [[Карэлія]], {{s|[[Мурманская вобласць]]}}
|вынік = Перамога СССР<br />[[Маскоўскі мірны дагавор з Фінляндыяй, 1940|Маскоўскі мірны дагавор (1940)]]
|змены = 
|праціўнік1 = {{Сцягафікацыя|Фінляндыя}}
* <small>{{Сцяг|Швецыя}} [[:en:Swedish Volunteer Corps (Winter War)|Шведскі добраахвотніцкі корпус]]</small>
* <small>Добраахвотнікі з [[Данія|Даніі]], [[Нарвегія|Нарвегіі]], [[Каралеўства Венгрыя (1920—1944)|Венгрыі]] і г.д.</small>
|праціўнік2 = {{Сцягафікацыя|СССР|1923}}
* <small>{{Сцяг|Фінляндыя}} [[Фінляндская Дэмакратычная Рэспубліка]]</small>
|камандзір1 = {{Сцяг|Фінляндыя}} [[Карл Густаў Эміль Манэргейм|К. Г. Э. Манэргейм]] <br />{{Сцяг|Фінляндыя}} [[Ялмар Сііласвуа]]
|камандзір2 = {{Сцяг|СССР|1923}} [[Клімент Яфрэмавіч Варашылаў|К. Я. Варашылаў]] <br />{{Сцяг|СССР|1923}} [[Сямён Канстанцінавіч Цімашэнка|С. К. Цімашэнка]]

|сілы1='''Паводле фінскіх даных<br />на 30 лістапада 1939:'''<br />250 тысяч салдат<br />30 танкаў<br />130 самалётаў<ref name="Virrankoski">''Pentti Virrankoski'' Suomen Historia 2, 2001, ISBN 951-746-342-1, SKS</ref><ref name="Kakela">''Erkki Kakela'' Laguksen miehet, marskin nyrkki: Suomalainen panssariyhtyma 1941—1944, 1992, ISBN 952-90-3858-5, Panssarikilta</ref><br /><br />'''Паводле расійскіх крыніц<br />на 30 лістапада 1939:'''<br />
Рэгулярныя войскі:<br />
265 тысяч чалавек<br />
194 жалезабетонных бункераў і 805 дрэва-каменна-земляных агнявых пунктаў.
534 гарматы (без уліку берагавых батарэй)<br />
64 танка<br />
270 самалётаў<br />
29 караблёў<br />
{{s|+500 тысяч рэзервістаў}}<br />
~300 гармат у запасе<ref>Коллектив авторов. Россия и СССР в войнах ХХ века: Потери Вооружённых Сил / Г. Ф. Кривошеев. — М.: ОЛМА-ПРЕСС, 2001. — С. 191. — 608 с. — (Архив). — 5 000 экз. — ISBN 5-224-01515-4</ref>
|сілы2 ='''на 30 лістапада 1939''':<br />
425 640 салдат<br />
2876 гармат і мінамётаў<br />
2289 танкаў<br />
2446 самалётаў<ref name="ReferenceA">РГВА. Ф.37977. Оп.1. Д.595. Л.57—59, 95; Д.722. Л.414—417; Зимняя война. Кн.1. С.150.</ref>
<br /><br />'''На пачатак сакавіка 1940:'''
<br />760 578 салдат<ref name="Krivosheev" />
|страты1='''Паводле фінскіх даных:'''<br />25 904 забітых<ref name="pikkujattilainen-kurenmaalentila">{{cite book |last1=Kurenmaa | first1=Pekka|last2=Lentilä|first2=Riitta|editor1-first=Jari|editor1-last=Leskinen|editor2-first=Antti|editor2-last=Juutilainen|title=Jatkosodan pikkujättiläinen|date= 2007|page=1152|chapter=Sodan tappiot|language=fi|isbn=951-0-28690-7}}</ref><br />43 557 раненых<ref name="talvisodanpikkujattilainen-lentilajuutilainen">{{cite book|last1=Lentilä|first1=Riitta|last2=Juutilainen|first2=Antti|editor1-first=Jari|editor1-last=Leskinen|editor2-first=Antti|editor2-last=Juutilainen|title=Talvisodan pikkujättiläinen|edition=|publisher=|date=2007|page=821|chapter=Talvisodan uhrit|language=fi|isbn=978-951-0-23536-2}}</ref><br />1000 пленных<ref name="talvisodanpikkujattilainen-malmi">{{cite book|last=Malmi|first=Timo|editor1-first=Jari|editor1-last=Leskinen|editor2-first=Antti|editor2-last=Juutilainen|title=Talvisodan pikkujättiläinen|edition=|publisher=|date=2007|page=792|chapter=Suomalaiset sotavangit|language=fi|isbn=978-951-0-23536-2}}</ref><br /><br />
'''Паводле расійскіх крыніц:'''<br />
да 95 тысяч<ref>Военно-исторический журнал, 1993, No 4, с. 7.</ref> салдат забітымі<br />45 тысяч параненымі<br />806 палоннымі
|страты2=71 214 забіта і памерла на этапах {{s|санітарнай эвакуацыі}}<br />16 292 памерла ад ран і хвароб у шпіталях<br />39 369 згінула без весткі<br />264 908 [[Санітарныя страты|санітарных страт]]<ref name="Krivosheev">{{кніга|аўтар=Под общей редакцией [[Рыгор Фядотавіч Крывашэеў|Г.Ф. Кривошеева]]|загаловак=Расія і СССР у войнах XX стагоддзя. Страты ўзброеных сіл. Статыстычнае даследаванне|спасылка=http://www.soldat.ru/doc/casualties/book/chapter4_8.html|выданне=II|месца=М.|выдавецтва=Олма-Пресс|год=2001|старонкі=|старонак=608|isbn=5-224-01515-4|тыраж=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100329013351/http://www.soldat.ru/doc/casualties/book/chapter4_8.html|archivedate=29 сакавіка 2010}} Табліцы 109 і 111</ref>
}}
{{Гл. таксама|Савецка-фінскія войны}}

{{Савецка-фінская вайна (1939—1940)}}
{{Войны незалежнай Фінляндыі}}
'''Савецка-фінляндская вайна 1939—1940''' (у фінскай літаратуры — '''''talvisota''''', ''«Зімняя вайна»''), ваенныя дзеянні з [[30 лістапада]] [[1939]] года па [[12 сакавіка]] [[1940]] года [[СССР|савецкіх]] войск супраць войск [[Фінляндыя|Фінляндыі]]. Вайна фармальна не аб’яўлялася, але СССР афіцыйна разарваў дыпламатычныя адносіны з Фінляндыяй.

== Прычыны і перадгісторыя ==
Сутыкненне дзвюх краін выклікана імкненнем СССР — у стратэгічным кантэксце [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] — адсунуць дзяржаўную граніцу далей ад [[Санкт-Пецярбург|Ленінграда]]. Фінляндыі быў прапанаваны тэрытарыяльны абмен (СССР быў гатовы аддаць удвая большую плошчу ў [[Карэлія|Карэліі]]), ад якога яна адмовілася.

На працягу дзесяцігоддзяў савецка-фінскія адносіны пасля серыі войн 1918—1922 гадоў заставаліся нестабільнымі, характарызаваліся ўзаемным недаверам.

== Хада вайны ==
Прычынай для вайны быў названы [[Майнільскі інцыдэнт|інцыдэнт артылерыйскага абстрэлу тэрыторыі СССР]]. Праз шмат гадоў [[Мікіта Сяргеевіч Хрушчоў|М. С. Хрушчоў]] (на той час ужо былы кіраўнік СССР) пісаў, што гэты абстрэл быў арганізаваны камандармам 1-га рангу [[Рыгор Іванавіч Кулік|Рыгорам Куліком]]. Савецкі бок адмовіўся ад прапановы Фінляндыі стварыць сумесную камісію дзеля расследавання інцыдэнту і праз 2 дні разарваў дамову аб ненападзе, а яшчэ праз 2 — пачаў вайну.

Войскі [[Ленінградская ваенная акруга|Ленінградскай ваеннай акругі]] ўступілі на тэрыторыю Фінляндыі. Галоўныя падзеі вайны адбываліся на [[Карэльскі перашыек|Карэльскім перашыйку]] па «[[Лінія Манергейма|Лініі Манергейма]]». Дзеянні сухапутных войск СССР падтрымліваў [[Балтыйскі флот ВМФ СССР|Балтыйскі флот]], у складзе якога ваяваў падшэфны карабель [[БССР]] — лідар эсмінцаў «Мінск». Вайна праходзіла ў цяжкіх умовах, пацягнула вялікія страты з абодвух бакоў.

У снежні 1939 года ў раёне баявых дзеянняў былі маразы ніжэй за 30 градусаў. Фінскае войска было значна лепш падрыхтавана да халадоў, ад якіх памерзла шмат савецкіх салдат. Амаль поўная адсутнасць дарог, багністая і лясістая мясцовасць значна ўскладнялі рух Чырвонай арміі.

Пасля прарыву савецкімі войскамі ў пачатку сакавіка 1940 года «Лініі Манергейма» і захопу 12 сакавіка [[Выбарг]]а, у той жа дзень у [[Масква|Маскве]] быў падпісаны мірны дагавор. СССР набыў патрэбныя яму землі, адсунуў граніцу на поўнач ад Ленінграда, атрымаў у арэнду [[востраў Ханка]] з правам стварэння на ім ваенна-марской базы.

== Вынікі вайны ==
Стратэгічнае становішча СССР па выніках вайны пагоршылася: быў падарваны яго міжнародны аўтарытэт, [[Ліга Нацый]] выключыла яго са сваіх членаў, Фінляндыя адышла ад палітыкі [[нейтралітэт]]у і зблізілася з [[Германія]]й. З пачаткам [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] Фінляндыя выступіла на баку Германіі, назваўшы сваю рэваншысцкую акцыю «Вайной-працягам».

Таксама шматлікія праяўленыя ў вайне слабыя бакі [[Чырвоная Армія|Чырвонай арміі]] і вялікія людскія страты СССР (22 830 забітых фінаў супраць 131 476 забітых і згінуўшых без весткі савецкіх ваенных <ref>[http://do.gendocs.ru/docs/index-8153.html?page=6] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305081853/http://do.gendocs.ru/docs/index-8153.html?page=6 |date=5 сакавіка 2016 }}</ref>) умацавалі [[Гітлер]]а ў рашучасці [[Вялікая Айчынная вайна|напасці на Савецкі Саюз]]. Акрамя таго СССР страціў 406 самалётаў супраць 62 фінскіх, 653 танка супраць 50 фінскіх <ref>[http://do.gendocs.ru/docs/index-8153.html?page=6] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305081853/http://do.gendocs.ru/docs/index-8153.html?page=6 |date=5 сакавіка 2016 }}</ref>. Асноўнымі прычынамі было горшае ўзбраенне савецкай арміі (амаль адсутнічала [[Аўтамат (зброя)|аўтаматычая зброя]]), халатнасць часткі службовых асоб і неадэкватнае ўяўленне савецкага ўрада аб сацыяльна-палітычным клімаце ў Фінляндыі. Так меркавалася, што фінскі [[пралетарыят]] павінны паўстаць супраць пануючага ў Фінляндыі ладу і далучыцца да Чырвонай арміі. Але на самой справе ўзровень жыцця насельніцтва ў Фінляндыі быў вышэйшы, чым у СССР, нацыя была кансалідаванай і таму аказала аб’яднанае супраціўленне савецкім войскам.

За баявыя подзвігі ў савецка-фінляндскай вайне 20 беларусам і ўраджэнцам [[Беларусь|Беларусі]] было прысвоена званне [[Герой Савецкага Саюза|Героя Савецкага Саюза]]: [[Павел Раманавіч Алейнікаў|П. Р. Алейнікаву]], [[Дзмітрый Данілавіч Валенцік|Дз. Д. Валенціку]], [[Барыс Васілевіч Воўк|Б. В. Воўку]], [[Іван Іванавіч Валасевіч|І. І. Валасевічу]], [[Міхаіл Міхайлавіч Гармоза|М. М. Гармозе]], [[Аляксандр Іванавіч Дыдышка|А. І. Дыдышку]], [[Пётр Васільевіч Кандрацьеў|П. В. Кандрацьеву]], [[Іларыён Паўлавіч Кірпічоў|І. П. Кірпічову]], [[Іван Міхайлавіч Кабзун|І. М. Кобзуну]], [[Віктар Дзмітрыевіч Кучаравы|В. Дз. Кучараваму]], [[Іосіф Маркавіч Максіменя|І. М. Максімене]], [[Іосіф Васілевіч Матрунчык|І. В. Матрунчыку]], [[Рыгор Сяргеевіч Пінчук|Р. С. Пінчуку]], [[Максім Восіпавіч Рапейка|М. В. Рапейке]], [[Іван Міхайлавіч Саламоннікаў|І. М. Саламонікаву]], [[Мікалай Пятровіч Сінюцін|М. П. Сінюціну]], [[Мікалай Фёдаравіч Турцэвіч|М. Ф. Турцэвічу]], [[Андрэй Рыгоравіч Целешаў|А. Р. Целешаву]], [[Сцяпан Іванавіч Чарняк|С. І. Чарняку]], [[Стафан Яфімавіч Ялейнікаў|С. Я. Ялейнікаву]].

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}
* [http://photochronograph.ru/2013/01/07/sovetsko-finskaya-vojna-1939-40-goda/ Гісторыя савецка-фінскай вайны 1939-40 гг. у фотаздымках]

{{Другая сусветная вайна}}
{{Войны Расіі}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Войны XX стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Другая сусветная вайна]]
[[Катэгорыя:Савецка-фінляндская вайна (1939—1940)| ]]