Свята-Петра-Паўлаўская царква (Валеўка)

Праваслаўны храм
Свята-Петра-Паўлаўская царква
53°27′34,13″ пн. ш. 25°53′11,22″ у. д.
Краіна	Беларусь
Вёска	Валеўка
Канфесія	Беларуская праваслаўная царква
Епархія	Навагрудская епархія
Архітэктурны стыль	беларускае народнае дойлідства
Будаўніцтва	1685
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 412Г000445
Матэрыял	драўніна
Стан	працуе
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Свята-Петра-Паўлаўская царква — праваслаўны храм у імя святых апосталаў Пятра і Паўла ў в. Валеўка Навагрудскага раёна.

Гісторыя

Царква ў пачатку XX стагоддзя

Пабудавана ў 1685 годзе як Троіцкі касцёл кляштара дамініканцаў па фундацыі брэсцкага ваяводы Стэфана Курча. Будынак меў рысы стылю барока. З 19 стагоддзя праваслаўная царква; у 1840-я гады перабудаваны галоўны фасад (зняты вежы), у 1870-я гады над цэнтральнай часткай зроблена галоўка. У 1930-я гады да асноўнага аб'ёму прыбудавана трох'ярусная чацверыковая званіца каркаснай канструкцыі, што значна змяніла выгляд помніка.

Згодна з апісаннем 1864 года ў мястэчку Валеўка размяшчалася Петрапаўлаўская, пятага класа драўляная царква. Да яе належала прыпісная Міраціцкая Міхайлаўская драўляная царква, пастаўленая ў 1713 годзе памешчыкам Есьманам.

У апісанні цэркваў і прыходаў Мінскай епархіі 1879 года згадваецца драўляная Свята-Петра-Паўлаўская царква, пераробленая ў 1830 годзе з рыма-каталіцкага касцёла. Царква драўляная, вырашана падоўжаным прамавугольнікам на каменным падмурку, з адным глухім цыбулепадобным купалам. Дах драўляны, вокны размешчаны ў адзін рад, адзін уваход. Унутры царква мела драўляную падлогу, столь падшыта дошкамі. Драўляны іканастас быў пафарбаваны ў перламутравы колер, з пафарбаванымі карнізамі і рамамі, складаўся з 5 абразоў размешчаных ў адзін рад. На званіцы, размешчанай асобна, было пяць званоў вагою ад 5 пудоў да 10 фунтаў.

У склад прыходу ўваходзілі вёскі Валеўка, Навасады, Ятвезь, Мірацічы, Молдзін, Катлова, Плехава, Незнанава, Радагошча, Навасёлкі, Тулічава, Ярошычы, Парэчча, Зазер'е.

У Памятных кніжках Мінскай губерніі захаваліся імёны некаторых святароў Свята-Петра-Паўлаўскай царквы вёскі Валеўка: Андрэй Хільтоў (1889—1894), Фёдар Дружылоўскі (1898—1905), Антоні Серпаў (1907—1914) (даты пададзены па гадах выхаду Памятных кніжак Мінскай губерніі).

Царква дзейнічае. Занесена ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь як аб'ект гісторыка-культурнай спадчыны рэспубліканскага значэння.

Архітэктура

Іканастас

Помнік драўлянага дойлідства. Першапачатковую аснову будынка складаюць квадратны ў плане асноўны аб’ём, 5-гранная алтарная апсіда і прамавугольны бабінец з 2 чацверыковымі аб’ёмамі па баках галоўнага фасада, якія накрыты агульным шматсхільным гонтавым дахам. Да апсіды прымыкаюць квадратныя ў плане сакрысціі з самастойнымі дахамі. Раней галоўны фасад завяршаўся 2 чацверыковымі вежамі з галоўкамі і франтонам з трохпралётнай аркадай званіцы ў тымпане. Пасля перабудоў франтон набыў трохвугольны ламаны абрыс і гарызантальную шалёўку. Сцены вертыкальна ашаляваны дошкамі з нашчыльнікамі. Аконныя праёмы з лучковымі арачнымі завяршэннямі. Інтэр’ер зальны з плоскай столлю. Над бабінцам хоры.

У мастацтве

Уладзімір Караткевіч згадвае вёску ў «Зямлі пад белымі крыламі»:

Валеўка. Гэта вёска сучасная, але і тут ёсць старажытнасць. У прыватнасці курганы, гарадзішчы, трохсотгадовая драўляная царква (раней яна была касцёлам, і гэта ў ёй, згодна паданню, вянчаўся з Зосяю Міцкевічаў пан Тадэвуш), а ў ёй іконы работы… В. М. Васняцова. Так-так, вывезеныя калісьці з Варшавы ў Баранавічы і ў некалькі вёсак. У прыватнасці ў Валеўку…

Літаратура

• Архітэктура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. — Мінск, 1993. — С. 103.
• Историко-статистическое описание Минской епархии, составленное ректором Минской духовной семинарии Архимандритом Николаем, Санкт-Петербург, 1864, Новогрудский уезд, стар. 202—213.
• Описание церквей и приходов Минской епархии, Минск, 1879.
• Памятныя кніжкі Мінскай губерні на 1889, 1891, 1893, 1895, 1898, 1902, 1905, 1907, 1908, 1910, 1912, 1913, 1915 гады.

Спасылкі

• Свята-Петра-Паўлаўская царква (Валеўка) на сайце Radzima.org
• Свята-Петра-Паўлаўская царква (Валеўка) на сайце Глобус Беларусі (руск.)
• Свята-Петра-Паўлаўская царква (Валеўка) на сайце Праваслаўная архітэктура Беларусі (бел.)
• Свята-Петра-Паўлаўская царква (Валеўка) на сайце «Архіварта»