Прагляд зыходнага тэксту старонкі Старажытнагрузінская мова

{{Мова
|Назва мовы=Старажытнагрузінская мова
|Назва мовы ў арыгінале=ႤႬႠჂ ႵႠႰႧႭჃႪႨ
|краіны= [[Калхіда]], [[Іберыя (царства)|Царства Іберыя]], {{нп3|Сасанідская Іберыя||en|Sasanian Iberia}}, {{нп3|Княства Іберыя||en|Principality of Iberia}}, [[Тао-Кларджэці]], [[Івірыя (фема)|Фема Івірыя ]], [[Абхазскае царства]], [[Грузінскае царства]]
|катэгорыя = [[Мовы Еўразіі]]
}}

'''Старажытнагрузінская мова''' (ႤႬႠჂ ႵႠႰႧႭჃႪႨ, ''энай картулі'')  — літаратурная мова [[Грузія|Грузіі]], якая з'явілася ў V стагоддзі. Шырока выкарыстоўвалася ў XI стагоддзі, у XVIII стагоддзі развілася ў сучасную грузінскую мову. Цяпер ужываецца як мова набажэнства ў [[Грузінская Апостальская Аўтакефальная Праваслаўная Царква|Грузінскай праваслаўнай царкве]].

== Перыядызацыя ==
Корпус тэкстаў на раннім старажытнагрузінскім складаецца з 12 надпісаў і 8 рукапісаў з рэлігійнымі тэкстамі. Літаратура на класічным старажытнагрузінскім уключае ў сябе філасофскія і гістарыяграфічныя працы.

Ранняя старажытнагрузінская мова адносіцца да V — VIII стагоддзя і складаецца з дыялектаў Ханмэці (ხანმეტი, V — VII стагоддзі) і Хаэмэці (ჰაემეტი, VII — VIII стагоддзі). 

Класічная мова існавала на працягу IX — XI стагоддзяў.

== Фанетыка ==
Налічваецца 29 зычных і 5 галосных. Таксама вылучаецца паўгалосная ''й'' — алафон галоснай "''і" у'' поствакальнай пазіцыі.
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Зычныя старагрузінскай<ref> Транслітарацыя зроблена па Нацыянальнай сістэме транслітарацыі Шукіі Апрыданідзэ і Лявана Чхаідзэ (Грузінская акадэмія навук, 2002). Прыдыханне не адзначаецца, глаталізацыя адзначаецца апострафам. У квадратных дужках паказаныя эквіваленты [[IPA]], калі ёсць адрозненні</ref>
|
|Губныя
|Зубныя/<br />Альвеалярныя
|Альвеапалатальныя
|Велярныя
|Увулярныя
|Глатальныя
|-
|Глухі прыдыхальны змычны
|p [pʰ]
|t [tʰ]
|
|k [kʰ]
|q [qʰ]
|
|-
|Глухі глаталізаваны змычны
|p’ [pˀ]
|t’ [tˀ]
|
|k’ [kˀ]
|q’ [qˀ]
|
|-
|Звонкі змычны
|b
|d
|
|g
|
|
|-
|Глухая прыдыхальная афрыката
|
|ts [tsʰ]
|ch [tʃʰ]
|
|
|
|-
|Глухая гляталізаваная афрыката
|
|ts’ [tsˀ]
|ch’ [tʃˀ]
|
|
|
|-
|Звонкая афрыката
|
|dz
|j [dʒ]
|
|
|
|-
|Глухі фрыкатыўны
|
|s
|sh [ʃ]
|
|kh [χ]
|h
|-
|Звонкі фрыкатыўны
|
|z
|zh [ʒ]
|
|gh [ʁ]
|
|-
|Насавы
|m
|n
|
|
|
|
|-
|Дрыгатлівы
|
|r
|
|
|
|
|-
|Латэральны
|
|l
|
|
|
|
|-
|Паўгалосны
|w
|
|y [j]
|
|
|
|}

{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Галосныя старажытнагрузінскай
|
|Пярэднія
|Сярэднія
|Заднія
|-
|Высокі
|i
|
|u
|-
|Сярэдні
|e
|
|o
|-
|Нізкі
|
|a
|
|}

== Пісьменнасць ==
{{асноўны|Грузінскае пісьмо}}
[[Файл:Inscription — Jerusalem II Old Georgian.jpg|міні|Надпіс на асамтаўралі ў манастыры Феадора Тырона ў [[Іўдзейская пустыня|Індзейскай пустыні]]]]
Грузінскі алфавіт, што ўжываўся ў старажытнагрузінскай — «асамтаўрулі» (загалоўныя літары) альбо «мрглавані» (выкругленыя). Алфавіт фанетычны, паказвае амаль што заўсёды адназначную адпаведнасць між фанемамі й графемамі. Створаны на аснове грэчаскага алфавіту з тым жа алфавітным парадкам літараў — літары, што прадстаўляюць фанемы негрэчаскага паходжання, знаходзяцца ў самым канцы; таксама ёсць тры літары, якім адпавядаюць тры грэчаскія фанемы, не прадстаўленыя ў грузінскай мове (''ē'', ''ü'' ды ''ō''). Нарыс літараў у большасці выпадкаў значна адрозніваецца ад грэчаскага ('''Φ Θ Χ''' [pʰ tʰ kʰ] паходзяць на асамтаўрулі '''Ⴔ Ⴇ Ⴕ''').

{| class="wikitable" style="text-align:center"
|+Старажытнагрузінскі алфавіт асамтаўрулі
|Грэчаскі
|Α
|Β
|Γ
|Δ
|Ε
|Ϝ
|Ζ
|Η
|Θ
|Ι
|Κ
|Λ
|Μ
|Ν
|(Ξ)
|Ο
|Π
|(Ϙ)
|Ρ
|-
|Асамтаўрулі
|'''Ⴀ'''
|'''Ⴁ'''
|'''Ⴂ'''
|'''Ⴃ'''
|'''Ⴄ'''
|'''Ⴅ'''
|'''Ⴆ'''
|'''Ⴡ'''
|'''Ⴇ'''
|'''Ⴈ'''
|'''Ⴉ'''
|'''Ⴊ'''
|'''Ⴋ'''
|'''Ⴌ'''
|'''Ⴢ'''
|'''Ⴍ'''
|'''Ⴎ'''
|'''Ⴏ'''
|'''Ⴐ'''
|-
|Транслітарацыя
|а
|б
|ґ
|д
|э
|в
|з
|ē
|т
|і
|к’
|л
|м
|н
|й
|о
|п
|ж
|р
|-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|-
|Грэцкі
|Σ
|Τ
|Υ
|Φ
|Χ
|(Ψ)
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|Ω
|
|-
|Асамтаўрулі
|'''Ⴑ'''
|'''Ⴒ'''
|'''Ⴣ'''
|'''Ⴔ'''
|'''Ⴕ'''
|'''Ⴖ'''
|'''Ⴗ'''
|'''Ⴘ'''
|'''Ⴙ'''
|'''Ⴚ'''
|'''Ⴛ'''
|'''Ⴜ'''
|'''Ⴝ'''
|'''Ⴞ'''
|'''Ⴤ'''
|'''Ⴟ'''
|'''Ⴠ'''
|'''Ⴥ'''
|
|-
|Транслітарацыя
|с
|т’
|ю
|п
|к
|ґх
|к’
|ш
|ч
|ц
|дз
|ц’
|ч’
|х
|кв
|ж
|х
|ō
|
|}

{{Зноскі}}
== Літаратура ==

* ''Aronson, Howard J.'' Georgian phonology // Phonologies of Asia and Africa / Alan S. Kaye. — Vol. 2, Winona Lake, Indiana: Eisenbrauns (англ.), 1997. — <nowiki>ISBN 1-57506-018-3</nowiki>.
* ''Fähnrich, Heinz.'' Kartwelisches etymologisches Wörterbuch (неопр.). — Leiden: Brill, 2007. — <nowiki>ISBN 978-9004161092</nowiki>.
* Fähnrich, Heinz. Die georgische Sprache — Leiden: Brill, 2012. — <nowiki>ISBN 978-9004219069</nowiki>.
* Schanidse, Akaki. Grammatik der algeorgischen Sprache — Transl. Heinz Fähnrich. Tbilissi: Staatsuniversität, 1982. — (Schriften des Lehrstuhls für altgeorgische Sprache, vol. 24).
* Tuite, Kevin. Early Georgian // Ancient Languages of Asia Minor / Roger D. Wood. — Cambridge: CUP (pp. 145–165), 2008. — <nowiki>ISBN 978-0521684965</nowiki>.
[[Катэгорыя:Грузінскае пісьмо]]