Прагляд зыходнага тэксту старонкі Сінгапур

{{Дзяржава
 |Беларуская назва =Рэспубліка Сінгапур
 |Арыгінальная назва =Republic of Singapore <br />Republik Singapura <br />新加坡共和国 <br />சிங்கப்பூர் குடியரசு
 |Родны склон =Сінгапура
 |Сцяг =Flag of Singapore.svg
 |Герб =Coat of arms of Singapore.svg
 |Замест герба =
 |Дэвіз =Majulah Singapura<br />(Наперад, Сінгапур)
 |Назва гімна =Majulah Singapura
 |Аўдыё =
 |Форма праўлення =[[Парламенцкая рэспубліка]] з [[Аднапартыйная сістэма|аднапартыйнай сістэмай]]
 |Дзяржаўная рэлігія =
 |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = 
  |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = 
  |region                  = 
  |CoordScale              =
 |На карце                 =LocationSingapore2.png
 |На карце2                =Singapore be.png
 |Мовы                =[[Англійская мова|англійская]], [[кітайская мова|кітайская]], [[малайская мова|малайская]], [[тамільская мова|тамільская]]
 |Заснавана                =
 |Дата незалежнасці        =[[9 жніўня]] [[1965]]
 |Незалежнасць ад          =[[Малайзія|Малайзіі]]
 |Сталіца                  =Сінгапур
 |Найбуйнейшыя гарады      =
 |Пасады кіраўнікоў        =[[Прэзідэнт Сінгапура|Прэзідэнт]]<br />[[прэм'ер-міністр Сінгапура|Прэм'ер-міністр]]
 |Кіраўнікі                =[[Халіма Якоб‏]]<br />[[Лі Сянь Лун]]
 |Месца па плошчы          =175
 |Плошча                   =719,9
 |Працэнт вады             =1,444
 |Этнахаронім              =
  |Месца па насельніцтву   =113
  |Насельніцтва            =5 612 300<ref>https://www.singstat.gov.sg/find-data/search-by-theme/population/population-and-population-structure/latest-data</ref>
  |Год ацэнкі              = 2017
  |Насельніцтва па перапісу=
  |Год перапісу            =2008
  |Шчыльнасць насельніцтва =7796
  |Месца па шчыльнасці     =3
 |ВУП (намінал)    =     349,569 млрд 
 |Год разліку ВУП   = 2018
 |Месца па ВУП       =     41
 |Месца па ВУП на душу насельніцтва = 5
 |ВУП (ППЗ)            = 554,965 млрд
 |Год разліку ВУП (ППЗ)= 2018
 |Месца па ВУП (ППЗ)   = 39
 |ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва=  98 014
 |Месца па ВУП (ППЗ) на душу насельніцтва= 3
 |ІРЧП                    = 0,925<ref>http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf</ref> (вельмі высокі)
 |Год разліку ІРЧП        = 2015
 |Месца па ІРЧП           = 5
 |Узровень ІРЧП           = 
 |Авіякампанія            =
 |Валюта                  =[[Сінгапурскі долар]] (SGD)
 |Дамен                   =[[.sg]]
 |ISO                     = 
 |Тэлефонны код =65
 |Часавы пояс =+8
 |Заўвагі = 
<!-- |Без сцяга і герба=* -->
<!-- |Без гімна=* -->
}}
'''Сінгапур''' — краіна ў [[Паўднёва-Усходняя Азія|Паўднёва-Усходняй Азіі]], каля паўднёвага краю [[Малайскі паўвостраў|Малайскага паўвострава]], у 137 км на поўнач ад экватара. [[Астраўная дзяржава]]-горад, аддзеленая ад [[Малайзія|Малайзіі]] пралівам Джахор, а ад [[Інданезія|Інданезіі]] — [[Сінгапурскі праліў|Сінгапурскім пралівам]], складаецца з 63 астравоў. Большасць зямель меліяравана, новыя тэрыторыі адваёўваюцца ў мора; некранутай прыроды амаль не засталося, пры гэтым палова краіны пакрыта зелянінай.

Сінгапур з’яўляецца унітарнай аднапартыйнай парламенцкай рэспублікай з Вэстмінстэрскай сістэмай аднапалатнага парламента. [[Партыя народнага дзеяння]] (PAP) выйграла ўсе выбары з [[1959]] года. Прававая сістэма Сінгапура мае свае фонды ў англійскай сістэме агульнага права, але са змяненнямі. Дэмакратыя і правы чалавека тут моцна парушаюцца. Так, у рэйтынгу свабоды прэсы у 2018 Сінгапур аказаўся паміж [[Эфіопія]]й і [[Свазіленд]]ам, трохі вышэй за Беларусь.<ref>https://rsf.org/en/ranking/2018 {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200610224246/https://rsf.org/en/ranking/2018 |date=10 чэрвеня 2020 }}</ref>

Насельніцтва краіны складае 5,8 млн чалавек, з якіх 3,9 млн нарадзіліся тут і з’яўляюцца грамадзянамі. Імігранты пераважна кітайскага, малайскага і індыйскага паходжання. Краіна высокаўрбанізаваная, 100 % жыхароў — гараджане. У Сінгапуры 4 дзяржаўныя мовы: англійская (першая і афіцыйная), малайская, [[Тамільская мова|тамільская]] і кітайская. Большасць сінгапурцаў двухмоўныя.

Заселены ў [[II стагоддзе|II стагоддзі]] нашай эры, Сінгапур быў часткай розных мясцовых імперый. Сучасны Сінгапур быў заснаваны як гандлёвы цэнтр [[Брытанская Ост-Індская кампанія|Ост-Індскай кампаніі]] сэра [[Стэмфард Рафлз|Стэмфарда Рафлза]] ў 1819. Сінгапур аб’яднаўся з іншымі былымі брытанскімі тэрыторыямі для фарміравання [[Малайзія|Малайзіі]] ў [[1963]] годзе, аднак стаў цалкам незалежнай дзяржавай праз два гады пасля аддзялення ад Малайзіі. З тых часоў горад-дзяржава, зрабіўшы краевугольным камянём знешні гандаль і якасную працоўную сілу, дэманстравала значны эканамічны рост, стаўшы адным з чатырох так званых [[Азіяцкія тыгры|азіяцкіх тыграў]]. Цягам жыцця аднаго пакалення пад кіраўніцтвам [[Лі Куан Ю]] Сінгапур здзейсніў рывок з трэцяга свету ў лік развітых краін.

Сённяшні Сінгапур — сусветны транспартны, гандлёвы, фінансавы, адукацыйны, інавацыйны, тэнналагічны, лагістычны, прамысловы хаб. Гэта трэці вядучы сусветны фінансавы цэнтр, другі па велічыні ў свеце па колькасці [[казіно]] і рынку азартных гульняў, і трэці па велічыні ў свеце нафтаперапрацоўчы цэнтр. Порт Сінгапура з’яўляецца адным з пяці самых ажыўленых партоў у свеце; аэрапорт Чангі — адзін з самых сучасных аэрапортаў, а нацыянальны перавозчык Singapore Airlines у 2018 прызнаны лепшымі авіялініямі свету. Сінгапур з’яўляецца лідарам шматлікіх сацыяльна-эканамічных рэйтынгаў, пачынаючы з трэцяга месца па душавым ВУП. Некалькі гадоў запар Сінгапур прызнаецца самай тэхналагічна падрыхтаванай нацыяй свету.<ref>{{Cite web |url=http://reports.weforum.org/global-information-technology-report-2016/ |title=Архіўная копія |access-date=27 жніўня 2018 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180917101751/http://reports.weforum.org/global-information-technology-report-2016/ |archivedate=17 верасня 2018 |url-status=dead }}</ref> [[Сусветны банк]] адзначае, што Сінгапур — адна з найзручнейшых для вядзення бізнесу краін. Што тычыцца Сінгапура як горада, то ён прызнаны самым бяспечным і адным з найпрыгажэйшых гарадоў свету.

Сінгапур з’яўляецца сябрам [[АСЕАН]], [[Азіяцка-Ціхаакіянскае эканамічнае супрацоўніцтва|АЦЭС]] (у Сінгапуры знаходзіцца штаб-кватэра арганізацыі), [[Садружнасць нацый|Садружнасці нацый]], [[Рух недалучэння|Руху недалучэння]]. Сінгапурскі пашпарт дазваляе яго ўладальнікам наведаць 188 краін без візы — найлепшы у свеце паказчык пасля Германіі.

== Этымалогія ==
Назва паходзіць ад двух [[санскрыт|санскрыцкіх]] словаў: ''singa'' (леў) і ''pura'' (горад), і часам Сінгапур называюць ''Горадам Ільва''.

== Геаграфія ==
{{main|Геаграфія Сінгапура}}
[[Файл:Johor–Singapore Causeway.jpg|thumb|left|Дамба Джахор-Сінгапур]]
Краіна Сінгапур размяшчаецца на востраве Сінгапур (малайская назва — Пулау Уджонг) разам з групай невялікіх прылеглых астравоў, найбольш значнымі з якіх з’яўляюцца астравы [[Джуронг]], [[Пулаў Тэконг]], [[Пулаў Убін]] і [[Сентоса]]. Плошча Сінгапура складае 721,5 км² (2018 год), яна паступова павялічваецца дзякуючы праграме намыву тэрыторыі, якая дзейнічае з 1960-х гадоў, павялічваецца і колькасць астравоў — цяпер іх 63. Агульны прырост тэрыторыі з пачатку рэалізацыі праграмы склаў 23 %, да 2030 года плануецца прыдбаць яшчэ 45 км² новай зямлі. З іншага боку, некаторыя праекты прыводзяць да зліцця дробных астравоў, гэткім чынам з 7 малых выспачак быў створаны востраў Джуронг.

[[Файл:Marina Bay Sands, Singapore, at night - 20140608.jpg|thumb|Marina Bay Sands, Сінгапур]]
Сінгапур знаходзіцца ў 137 км на поўнач ад экватара, што адпавядае 1 з лішкам градусу пн.ш. Востраў Сінгапур аддзелены ад паўвострава [[Малака (паўвостраў)
|Малака]] пралівам [[Джахор]] шырынёй ледзь больш за 1 км. Берагі праліва злучаны насыпам у паўночнай частцы вострава і мостам у заходняй. На поўдні Сінгапур амываецца цёплымі водамі [[Малакскі заліў|Малакскага]] і [[Сінгапурскі заліў|Сінгапурскага]] праліваў, якія злучаюць [[Андаманскае мора]] з [[Паўднёвакітайскае мора|Паўднёвакітайскім]], па моры дзяржава мяжуе з астравамі Рыау, што належаць Інданезіі. Большасць астравоў атачаюць каралавыя рыфы.

Геалагічную аснову вострава Сінгапур складаць магматычныя скальныя пароды. У сейсмічных адносінах Сінгапур даволі спакойны, паколькі бліжэйшыя тэктанічныя разломы (Суматранскі і Сунда) праходзяць на бяспечнай адлегласці і землятрусы толькі «гайдаюць», але не разбураюць горад. Вышэйшы пункт вострава — узгорак Букіт-Цімах — мае вышыню 163,6 м над узроўнем мора.

Клімат тэрыторыі экватарыяльны, вільготны, з высокімі тэмпературамі на працягу ўсяго года. Сярэдняя гадавая тэмпература 26&nbsp;°C, а розніца тэмператур самага халоднага (студзень) і самага цёплага (травень) месяцаў не перавышае 1&nbsp;°C. Сярэдняя гадавая сума ападкаў 2400 мм, размеркаваны яны раўнамерна цягам году (каля 150 мм за месяц), зрэшты, лістапад-студзень за кошт мусонаў удвая вільгатнейшыя.

{{Клімат горада
|Горад_род=Сінгапура
|Крыніца=[http://pogoda.ru.net/climate2/48698.htm Надвор'е і клімат], [http://svali.ru/catalog~81~48698~index.htm Турыстычны партал]
| Сту_сяр=26.5          | Сту_сяр_апад=248
| Лют_сяр=27.1          | Лют_сяр_апад=119
| Сак_сяр=27.6          | Сак_сяр_апад=186
| Кра_сяр=28          | Кра_сяр_апад=170
| Май_сяр=28.3          | Май_сяр_апад=178
| Чэр_сяр=28.3          | Чэр_сяр_апад=141
| Ліп_сяр=27.9          | Ліп_сяр_апад=174
| Жні_сяр=27.9          | Жні_сяр_апад=165
| Вер_сяр=27.8          | Вер_сяр_апад=153
| Кас_сяр=27.7          | Кас_сяр_апад=159
| Ліс_сяр=27          | Ліс_сяр_апад=282
| Сне_сяр=26.5          | Сне_сяр_апад=332
| Год_сяр=27.6          | Год_сяр_апад=2307
| Сту_сяр_мін=24.3      | Сту_сяр_макс=29.9 	
| Лют_сяр_мін=24.7      | Лют_сяр_макс=31
| Сак_сяр_мін=25      | Сак_сяр_макс=31.4 
| Кра_сяр_мін=25.4      | Кра_сяр_макс=31.7 
| Май_сяр_мін=25.8      | Май_сяр_макс=31.7 
| Чэр_сяр_мін=25.7      | Чэр_сяр_макс=31.5 
| Ліп_сяр_мін=25.2      | Ліп_сяр_макс=31 
| Жні_сяр_мін=25.2      | Жні_сяр_макс=31.1 
| Вер_сяр_мін=24.9      | Вер_сяр_макс=31.1 
| Кас_сяр_мін=24.8      | Кас_сяр_макс=31.4
| Ліс_сяр_мін=24.4      | Ліс_сяр_макс=30.8
| Сне_сяр_мін=24.1      | Сне_сяр_макс=30
| Год_сяр_мін=25      | Год_сяр_макс=31.1
| Сту_а_макс=33.5      | Сту_а_мін=21.6
| Лют_а_макс=35.2      | Лют_а_мін=21
| Сак_а_макс=36.1      | Сак_а_мін=20.2
| Кра_а_макс=35.1      | Кра_а_мін=21.4
| Май_а_макс=36.1      | Май_а_мін=21.8
| Чэр_а_макс=34.3      | Чэр_а_мін=21.5
| Ліп_а_макс=33.9      | Ліп_а_мін=20.5
| Жні_а_макс=34      | Жні_а_мін=21.1
| Вер_а_макс=34.6      | Вер_а_мін=21.2
| Кас_а_макс=34.6      | Кас_а_мін=21
| Ліс_а_макс=34.1      | Ліс_а_мін=20
| Сне_а_макс=33.9      | Сне_а_мін=20.5
| Год_а_макс=36.1      | Год_а_мін=20
| Сту_вада=26
| Лют_вада=27
| Сак_вада=29
| Кра_вада=30
| Май_вада=31
| Чэр_вада=31
| Ліп_вада=30
| Жні_вада=30
| Вер_вада=30
| Кас_вада=30
| Ліс_вада=28
| Сне_вада=27
| Год_вада=29
|}}

Самая доўгая рака краіны (Селатар) мае даўжыню 16 км.

[[Файл:Singapore Botanic Gardens Palm Valley.jpg|thumb|Пальмавая даліна ў Батанічным садзе Сінгапура]]
Раней на востраве раслі вільготныя [[трапічныя лясы]], але цяпер першародныя лясы амаль цалкам знішчаныя з-за хуткага росту горада, следам знікла бадай што палова аўтэнтычнай флоры і фаўны. Тым не менш, зеляніны на востраве хапае: усцяж вуліц раскінулі свае шаты дрэвы, а на ўзгорку Букіт-Цімах арганізаваны вялікі запаведнік, што займае амаль 10 % вострава. На паўночным усходзе ў забалочанай мясцовасці Сунгей-Булах у 2002 годзе быў створаны запаведнік з мэтай аховы пералётных птушак. Далёка за межамі Паўднёва-Усходняй Азіі вядомы сінгапурскі батанічны сад — першы аб’ект [[Сусветная спадчына|Сусветнай спадчыны]] ЮНЕСКА ў Сінгапуры, адзін з трох увогуле і адзіны трапічны батанічны сад у гэтым пачэсным спісе.

З непрыемных экалагічных з’яваў можна адзначыць прыток забруджанага тарфянымі пажарамі паветра з суседняй [[Суматра|Суматры]], што нярэдка здараецца ў ліпені-кастрычніку і завецца паўднёва-азіяцкай смугой.

== Гісторыя ==
{{main|Гісторыя Сінгапура}}
Упершыню Сінгапуры згаданы ў [[кітай]]скіх хроніках яшчэ [[3 стагоддзе|III ст.н.э.]].

У сярэднявеччы востраў Сінгапур быў аплотам малайска-інданезійскай імперыі [[Шрывіджая]], з цэнтрам на [[Суматра|Суматры]], і меў яванскую назву [[Тэмасек]]. Тэмасек нейкі час быў важным гандлёвым цэнтрам, але потым прыйшоў у заняпад.

[[Файл:Sir stamford raffles statue singapore.jpg|thumb|Статуя сэра Стэмфарда Рафлза]]
У [[15 стагоддзе|XV]]—[[16 стагоддзе|XVI стагоддзях]] Сінгапур уваходзіў у склад султаната [[Джахор]]. У часы [[Малайска-партугальская вайна|малайска-партугальскай вайны]] ў [[1613]] годзе Сінгапур падвергнуўся нападу з боку [[Партугалія|партугальскага]] войска, невялікае паселішча, што існавала ў той час, было спалена і востраў абязлюдзеў на два стагоддзі, працягваючы намінальна адносіцца да султаната Джахор.

[[Файл:Lee Kuan Yew cropped.jpg|thumb|left|Лі Кван Ю, першы прэм’ер-міністр незалежнага Сінгапура]]
У [[1819]] годзе сэр Рафлз, брытанскі губернатар Явы і прадстаўнік [[Брытанская Ост-Індыйская кампанія|Брытанскай Ост-Індыйскай кампаніі]], заключыў дагавор з султанам Джахора аб стварэнні ў Сінгапуры гандлёвай зоны з дазволам іміграцыі розных этнічных груп. Рафлз заснаваў тут факторыю Сінгапур. Англічане надавалі востраву вялікае значэнне як важнаму пункту на шляху да Кітая, і неўзабаве вакол факторыі вырас горад — адзін з найбольшых цэнтраў Паўднёва-Усходняй Азіі. Пасля крушэння кампаніі Рафлза у [[1859]] годзе Сінгапур быў далучаны да [[Брытанская Індыя|Брытанскай Індыі]] — калоніі [[Брытанская імперыя|Брытанскай імперыі]].

Падчас [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]] [[Японія]] захапіла Малайзію і перамагла ў бітве пры Сінгапуры, калі непадрыхтаванае англійскае войска не здолела аказаць супраціў, нягледзячы на сваю значную колькасную перавагу, [[15 лютага]] [[1942]] года Сінгапур перайшоў пад уладу Японіі да самага паражэння краіны ўзыходзячага сонца ў верасні [[1945]] года.

У [[1959]] годзе Сінгапур стаў самакіруючайся дзяржавай у складзе Брытанскай імперыі, пасля выбараў пасаду прэм’ер-міністра заняў [[Лі Куан Ю]]. У [[1963]] годзе па выніках рэферандуму краіна ўвайшла ў склад [[Малазія|Малазійскай Федэрацыі]] разам з [[Малая|Малаем]], [[Сабах]]ам і [[Саравак]]ам. Аднак [[7 жніўня]] [[1965]] года ў выніку канфлікту Сінгапур быў выключаны са складу Малайзіі і праз два дні абвясціў аб незалежнасці. Урад Партыі народнага дзеяння (ПНД), напачатку на чале з прэм’ер-міністрам [[Лі Куан Ю]], з лістапада [[1990]] г. — [[Го Чок Тонгам]], ажыццяўляў палітыку прыцягнення замежнага капіталу і развіцця рыначнай эканомікі, што прывяло да хуткага эканамічнага росту Сінгапура і ператварэння яго да пачатку 1990-х гадоў у адну з найбольш развітых краін Азіі.

== Дзяржаўны лад і палітыка ==
{{main|Дзяржаўны лад Сінгапура}}
Сінгапур — рэспубліка з парламенцкай формай праўлення. Член брытанскай [[Садружнасць нацый|Садружнасці]]. Кіраўнік дзяржавы — прэзідэнт, які выбіраецца на прамых усеагульных выбарах тэрмінам на 6 гадоў. Пасада прэзідэнта з’яўляецца ў большай ступені цырыманіяльнай, хоць змены канстытуцыі 1991 года пашырылі спіс вета, якія можа накласці прэзідэнт.

Заканадаўчую ўладу ажыццяўляе аднапалатны парламент, які выбіраецца на 5 гадоў.

Выканаўчая ўлада належыць ураду на чале з прэм’ер-міністрам. З 2004 года пасаду займае [[Лі Сяньлун]], сын першага прэм’ера Лі Куан Ю. Ён з’яўляецца ўсяго трэцім кіраўніком Сінгапура за 60-гадовую гісторыю і паслядоўна працягвае палітыку папярэднікаў. Сінгапур застаецца аўтарытарнай дзяржавай, займаючы апошнія месцы ў рэйтынгах розных свабодаў (слова, друку…).

=== Знешняя палітыка Сінгапура ===
{{main|Знешняя палітыка Сінгапура}}
Сінгапур падтрымлівае дыпламатычныя адносіны з 186 краінамі свету<ref>{{cite web | title = Singapore Missions Worldwide | publisher = Ministry of Foreign Affairs, Singapore | date = 10 August 2012 | url = http://notesapp.internet.gov.sg/mfa/dipcon/dipcon.nsf/SMAgent | accessdate = 18 студзеня 2015 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070410090429/http://notesapp.internet.gov.sg/mfa/dipcon/dipcon.nsf/SMAgent | archivedate = 10 красавіка 2007 | url-status = dead }}</ref>, хоць у многіх з іх няма яго амбасадаў. Прадстаўніцтва Сінгапура знаходзяцца ў Брунеі, Камбоджы, КНР, Індыі, Ізраілі, Японіі, Паўднёвай Карэі, Лаосе, Малайзіі, М’янме, Філіпінах, Саудаўскай Аравіі, Тайландзе і В’етнаме. У пасольстве Паўночнай Карэі працуюць сінгапурцы.

Палітыку адрознівае абарончая дактрына (у адпаведнасці з геаграфічным становішчам), недавер з боку Малайзіі і Інданезіі па гістарычных прычынах і ўспрыманне Сінгапура «маленькай чырвоным плямай ў моры зеляніны», паводле словах прэзідэнта Інданезіі, Бухарудзіна Юсуфа Хабіба<ref name="autogenerated1">{{cite news | title = President unhappy with Singapore, says AWSJ |date=5 August 1998 | publisher = [[The Straits Times]]}}</ref>.

Паводле відавочных прычын, найбольш важнымі з’яўляюцца адносіны з Інданезіяй і Малайзіяй, нягледзячы на цяжкае аддзяленне ад другой і інданезійска-малайзійскую канфрантацыю 1963—1966 гадоў, дзе Інданезія выступала супраць стварэння Малайзіі.
Сінгапур мае добрыя адносіны са Злучаным Каралеўствам, з якім заключыў Пяць абарончых дамоваў (таксама з Малайзіяй, Аўстраліяй і Новай Зеландыяй). Добрыя адносіны падтрымліваюцца і са Злучанымі Штатамі Амерыкі: ЗША разглядаюцца як стабілізуючая сіла ў процівагу рэгіянальным дзяржавам.

Сінгапур з’яўляецца прыхільнікам канцэпцыі паўднёва-ўсходнеазіяцкага рэгіяналізму і грае актыўную ролю ў Асацыяцыі Паўднёва-Усходняй Азіі (АСЕАН) як заснавальнік гэтай арганізацыі. З’яўляецца членам форуму Азіяцка-Ціхаакіянскае эканамічнае супрацоўніцтва (АЦЭС), сакратарыят якога знаходзіцца ў Сінгапуры. З’яўляецца сябрам Брытанскай Садружнасці і Руху недалучэння.

=== Адносіны з Беларуссю ===
21 сакавіка 2013 упершыню ў гісторыі з прэзідэнтам Сінгапура сустрэўся Аляксандр Лукашэнка. Беларускі лідар адзначыў, што «Сінгапур з’яўляецца ідэальнай пляцоўкай для прасоўвання беларускай прадукцыі ў Азіяцка-Ціхаакіянскі рэгіён».<ref>http://www.belta.by/president/view/belarus-i-singapur-imejut-vzaimnyj-interes-k-vystraivaniju-polnomasshtabnyh-otnoshenij-10538-2013</ref>. У Сінгапуры ўжо функцыянуе офіс ЗАТ «Беларуская калійная кампанія», праз які забяспечваюцца пастаўкі калійных угнаенняў з Беларусі ў Паўднёва-Усходнюю Азію на сотні мільёнаў даляраў штогод.

== Адміністрацыйны падзел ==
[[Файл:Singapore Planning Regions.png|thumb|Рэгіёны Сінгапура]]
Сінгапур падзелены на 5 рэгіёнаў і 55 раёнаў:
# [[Цэнтральны рэгіён, Сінгапур|Цэнтральны рэгіён]]
# [[Паўночны рэгіён, Сінгапур|Паўночны рэгіён]]
# [[Паўночна-Усходні рэгіён, Сінгапур|Паўночна-Усходні рэгіён]]
# [[Усходні рэгіён, Сінгапур|Усходні рэгіён]]
# [[Заходні рэгіён, Сінгапур|Заходні рэгіён]].

== Насельніцтва ==
{{main|Насельніцтва Сінгапура}}
[[Файл:Population pyramid of Singapore 2016.png|thumb|Полава-ўзроставая піраміда, 2016]]
Абсалютная большасць сінгапурцаў жывуць на востраве Сінгапур, на астатніх астравах пастаянна пражываюць ўсяго некалькі тысяч чалавек. Не маючы ні сельскай, ні прыроднай мясцовасці, Сінгапур з’яўляецца адной з самых шчыльназаселеных краін свету, саступаючы толькі [[Манака]], і максімальны ўзровень урбанізацыі — 100 %. З-за недахопу зямлі ў Сінгапуры, у адрозненне ад іншых развітых краін, не атрымала развіцця катэджная забудова. 80 % насельніцтва жывуць у шматпавярховых дамах.

У Сінгапуры з часу набыцця незалежнасці назіраецца няўхільны і хуткі прырост насельніцтва. У 2017 лічба прыросту склала 1,82 %, і пасля гэтай амаль што «афрыканскай» лічбы будзе дзіўна пачуць, што [[сумарны каэфіцыент нараджальнасці|на адну жанчыну]] сярод грамадзян Сінгапура прыходзіцца ўсяго 0,8 дзіцяці (апошняе месца ў свеце). Справа ў тым, што больш чым на дзве траціны прырост забяспечаны міграцыйным прытокам. Каля 43 % сучаснага насельніцтва краіны нарадзіліся за мяжою. Таксама ў Сінгапуры адзін з самых нізкіх у свеце паказчыкаў смяротнасці (3,5 на тысячу), што звязана з перавагай насельніцтва ў працаздольным узросце і высокай працягласцю жыцця (85 гадоў, трэцяе месца ў свеце). Узрост сярэднестатыстычнага сінгапурца — 34,6 гадоў.

Насельніцтва краіны вельмі разнастайнае ў этнічным плане. Паводле перапісу 2002 года, этнічны склад:
* [[кітайцы]] — 76,8 %
* [[малайцы]] — 13,9 % (сюды адносяцца і малайцы, і інданезійцы)
* [[індусы]] — 7,9 % (пакістанцы, індыйцы, бангладэшцы, шры-ланкійцы)
* іншыя — 1,4 %.

Паводле апытання аб мове, на якой сінгапурцы размаўляюць дома (2015), на першым месцы — кітайская (34,9 % на мандарынскай кітайскай, 12,2 — на іншых гаворках), на другім — англійская (35 %), на трэцім малайская (10 %), на чацвёртым — тамільская (3,3 %). Усе чатыры самыя папулярныя мовы ў Сінгапуры з’яўляюцца афіцыйнымі.<ref name="cia.gov">https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/sn.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190412030648/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/sn.html |date=12 красавіка 2019 }}</ref> Размоўная англійская моцна адрозніваецца ад літаратурнай і мае назву «сінгліш» (ад singapore english). Гэтая лінгвістычная з’ява не ўхваляецца ўрадам.

[[Файл:Grand Buddha Tooth Relic Temple Singapore.jpeg|thumb|Будысцкі храм і музей у сэрцы Чанатауна]]
[[рэлігія|Рэлігійны]] склад насельніцтва (дадзеныя на 2015) таксама разнастайны:
* [[будызм|будысты]] — 33,2 %
* [[хрысціянства|хрысціяне]] — 18,8 %
* [[атэізм|атэісты]] — 18,5 %
* [[іслам|мусульмане]] — 13,9 %
* [[тааізм|тааісты]] — 10 %
* [[індуізм|індуісты]] — 5 %
* іншыя — 1,6 %.
Доля будыстаў у ХХІ ст. паступова скарачаецца, вага хрысціян і атэістаў узрастае. Pew Research Center назваў краіну самай канфесійна-стракатай нацыяй.

Пасля нацыянальных канфліктаў 1960-х гадоў урад стаў больш уважліва ставіцца да міжнацыянальных праблемаў і абвясціў прынцып гармоніі, якому падпарадкоўваюцца сістэма [[адукацыя|адукацыі]], жыллёвая сфера, [[войска]] і іншыя дзяржаўныя ўстановы. З 1970-х гадоў міжнацыянальныя канфлікты спыніліся. У мэтах садзейнічання сацыяльнай згуртаванасці 21 ліпеня штогод святкуецца Дзень расавай гармоніі.

== Эканоміка ==
{{main|Эканоміка Сінгапура}}
[[Файл:View of MBS from the gardens (8026531707).jpg|thumb|Гатэль Marina Bay Sands]]
Пасля набыцця незалежнасці ў 1965 годзе пазбаўлены рэсурсаў Сінгапур зрабіў стаўку на кваліфікаваныя кадры, замежныя інвестыцыі, экспарт і зручнасць геаграфічнага становішча — і эканоміка дзяржавы-вострава адразу пайшла ўгoру. Разам з [[Ганконг]]ам, [[Тайвань|Тайванем]] і [[Паўднёвая Карэя|Паўднёвай Карэяй]] Сінгапур быў аднесены да ліку [[Азіяцкія тыгры|Азіяцкіх тыграў]], але «горад ільва» здолеў апярэдзіць астатнюю тройку, дэманструючы ў 1965—1995 штогадовы прырост ВУП у 6 %. У ХХI ст., хоць тэмпы росту эканомікі крыху запаволіліся, Сінгапур застаецца верным сабе ў сваім паспяховым развіцці. Нават крызісны 2009 выклікаў рэцэсію ўсяго ў −0,6 %, а ўсе 2010-я ВУП расце на 2-4 % штогод. Змяншэнне тэмпаў росту эканомікі тлумачыцца тым, што Сінгапур увайшоў у групу развітых краін і ў пэўным сэнсе дарос да «эканамічнай столі». Праблема, якая чакае эканоміку вострава, — непазбежнае старэнне насельніцтва.

Дынамічная, арыентаваная на экспарт, рынкавая эканоміка Сінгапура надзіва адкрытая і свабодная ад карупцыі. Нізкія падаткі, стабільныя цэны і неймаверны душавы ВУП — усё гэта прыцягвае глабальных інвестараў, у першую чаргу, да сваіх сектараў высакатэхналагічнай прамысловасці і фінансавых паслуг. Узровень беспрацоўя вельмі нізкі (2,2 % у 2017)<ref name="cia.gov"/>.

Эканоміка моцна залежыць ад [[сфера паслуг|сферы паслуг]], доля якой у ВУП складае 75,2 % (2017), прамысловасць — 24,8 %.<ref name="cia.gov"/> Высакатэхналагічная прамысловасць стварае большую частку сінгапурскага экспарту: гэта найноўшая электроніка, медыцынскае і аптычнае абсталяванне, лекі, нафтапрадукты, прадукцыя хімічнай прамысловасці.[[Сельская гаспадарка]] не вядзецца.

Хоць гандлёвыя адносіны Сінгапура прасціраюцца па ўсім свеце, асаблівую ўвагу горад-дзяржава надае сувязям з партнёрамі па рэгіёне. У 2015 годзе Сінгапур разам з іншымі членамі АСЕАН стварыў Эканамічную супольнасць АСЕАН. Для Сінгапура характэрны ўстойлівы дадатны гандлёвы баланс (+ 56 млрд долараў у 2016 годзе). Каля 30 % сінгапурскага ''экспарту'' прыходзіцца на Кітай, Ганконг і Тайвань. Наступныя партнёры — Малайзія (10,6 %), Інданезія (7,8 %), ЗША (6,7 %), Японія і Паўднёвая Карэя (па 4,5 %)<ref>http://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=192&partner=undefined&product=undefined&productClass=HS&startYear=undefined&target=Partner&year=2016</ref>. Структура ''імпарту'' амаль тая самая, за выняткам таго, што сярод важных партнёраў паўстаюць [[Саудаўская Аравія]], ААЭ, [[Кувейт]] і [[Катар]] — нафта- і газаэкспарцёры. Іх сумарная доля складае 7 %.<ref>http://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=192&partner=undefined&product=undefined&productClass=HS&startYear=undefined&target=Partner&tradeDirection=import&year=2016</ref>

Порт Сінгапура з’яўляецца адным з пяці самых ажыўленых партоў у свеце; аэрапорт Чангі — адзін з самых сучасных аэрапортаў, а нацыянальны перавозчык Singapore Airlines у 2018 прызнаны лепшымі авіялініямі свету.

== Вядомыя асобы ==
* [[Лі Куан Ю]] — сінгапурскі палітык і рэфарматар
* [[Тоні Тан|Т. Тан]] (нар. у 1940) — сінгапурскі палітык, банкір і матэматык
[[Файл:1 singapore skyline night panorama 2011.jpg|thumb|center|600px|Панарама начнога Сінгапура, 2011]]

== Гл. таксама ==

* [[Дыснейленд са смяротным пакараннем]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/БелЭн|14|Сінгапур||396—397}}

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}
* [http://www.gov.sg/ Афіцыйны партал урада Рэспублікі Сінгапур]

{{Сінгапур у тэмах}}
{{Гарады-дзяржавы}}
{{Тэрыторыі Брытанскай імперыі}}
{{Садружнасць Нацый}}
{{Сталіцы Азіі}}
{{Краіны Азіі}}
{{Члены АСЕАН}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Астравы Азіі]]
[[Катэгорыя:Ваенныя парты]]
[[Катэгорыя:Марскія крэпасці]]
[[Катэгорыя:Гарады-дзяржавы]]
[[Катэгорыя:Астраўныя дзяржавы]]
[[Катэгорыя:Унітарныя дзяржавы]]
[[Катэгорыя:Англамоўныя краіны і тэрыторыі]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:Сталіцы дзяржаў]]
[[Катэгорыя:Сінгапур| ]]