Правім Токіа

{{НП
 |статус                  = Адмысловая прэфектура
 |беларуская назва        = Токіа 
 |арыгінальная назва      =  東京
 |краіна                  = Японія 
 |сцяг                    = Flag of Tokyo Prefecture.svg
 |шырыня герба            = 90   
 |шырыня сцяга            = 160
 |lat_deg= 35|lat_min= 42|lat_sec=
 |lon_deg= 139|lon_min= 46|lon_sec=
 |CoordAddon              = 
 |CoordScale              = 
 |унутранае дзяленне      = 62 муніцыпалітэта
 |від главы               = губернатар
 |глава                   = 
 |статус з                =
 |плошча                  = 2 187
 |выгляд вышыні           =
 |вышыня цэнтра НП        =
 |насельніцтва            =
 |год перапісу            = 
 |шчыльнасць              = 
 |часавы пояс             =
 |тэлефонны код           =
 |паштовы індэкс          =
 |паштовыя азначнікі      =
 |аўтамабільны код        =
 |выгляд ідэнтыфікатара   =
 |лічбавы ідэнтыфікатар   = 
 |катэгорыя ў Commons     = Tokyo
 |сайт                    = http://www.metro.tokyo.jp
 |мова сайта              = ja
 |мова сайта 2            = en
}}
'''Токіа''' ([[Японская мова|яп.]] 東京, «Усходняя сталіца», афіцыйная назва — сталічная акруга Токіа (яп. 東京都)) — [[сталіца]] [[Японія|Японіі]], яе адміністрацыйны, фінансавы, культурны і прамысловы цэнтр. Размешчаны ў паўднёва-ўсходняй частцы вострава [[Хансю]], на раўніне [[Канто (раўніна)|Канто]] ў бухце Такійскага заліва [[Ціхі акіян|Ціхага акіяна]]. Плошча — 2 187 км². Насельніцтва на 1 кастрычніка 2008 года — 12 898 939 чалавек. Шчыльнасць насельніцтва самая высокая сярод прэфектур Японіі.

Токіа — месца размяшчэння [[Урад Японіі|Урада Японіі]] і [[Імператарскі палац Японіі|Імператарскага Палаца]], а таксама з’яўляецца домам [[Японская Імператарская сям'я|Японскай Імператарскай сям’і]].

== Гісторыя ==
{{main|Гісторыя Токіа}}
[[Выява:Meiji tenno1.jpg|left|thumb|200px|Імператар [[Муцухіта]] ([[Мэйдзі]])]]

Токіа з’яўляецца вядучым горадам [[Японія|Японіі]] крыху больш 400 гадоў. Першапачаткова названы [[Эда (горад)|Эда]] (江戸, «ўваход у заліў»), горад пачаў працвітаць пасля таго, як [[Іэясу Такугава]] зрабіў яго цэнтрам [[сягунат]]а ў [[1603]] годзе. Але не ўсе ў гісторыі горада было гладка. У [[1657]] годзе распачаўся вялікі [[пажар]], «[[Вялікі агонь Эда]]», які ўнёс 100000 жыццяў і знішчыў [[замак]] горада, які будаваўся 180 гадоў і быў скончаны к [[1637]] году за 20 гадоў да пажару. У [[1707]] годзе [[Эда (горад)|Эда]] пакрывае попелам [[вулкан]] [[Фудзі]], а ў [[1855]] годзе ў горадзе адбываецца «[[Вялікае Землетрасенне]]».

У [[эпоха Мэйдзі|эпоху Мэйдзі]] (明治時代, [[1868]]—[[1912]]) Эда стаў афіцыйнай сталіцай і атрымаў новую назву — Токіа, ці Усходняя сталіца.

Горад шмат пакутаваў таксама і ў 1-ай палове [[XX стагоддзе|XX стагоддзя]]. Першы раз — ад моцнага землетрасення [[1923]] года, а другі — ў часы [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]]. Але нягледзячы на гэта Токіа аднавіўся і зараз з’яўляецца адным з вядучых [[метраполіс]]аў усяго свету.

== Сімволіка ==

=== Сімвал і фірмавы знак Токіа ===
[[Сімвал]] [[сталіца|сталіцы]] складаецца з трох [[Дуга (геаметрыя)|дуг]], якія нагадваюць [[ліст]] [[гінкга]] які таксама адлюстроўвае [[літара|літару]] Т, як Токіа. Ён сімвалізуе чароўнасць, росквіт у будучыні і спакой Токіа. Сімвал быў афіцыйна прыняты [[1 чэрвеня]] [[1989]] года.

=== Герб Токіа ===
[[Герб]] Токіа ўяўляе сабой сонца, якое выпраменьвае [[энергія|энергію]] ў шасці кірунках.

=== Птушка Токіа ===
[[Птушка]] Токіа — [[чорнагаловая чайка]] (Larus ridibundus). Кожны год у канцы [[кастрычнік]]а яны прылятаюць з [[поўдзень|поўдня]] ў Токіа і знаходзяць часовае жыллё ў [[порт|партах]] і [[рака|рэках]] вакол Токіа да наступнага [[красавік]]а. Была прынята афіцыйная птушкай [[1 кастрычніка]] [[1965]] года.

=== Дрэва Токіа ===
[[Гінкга двухлопасцевы]] ({{lang-la|Ginkgo biloba}}) — ліставае [[дрэва]], родам з [[Кітай|Кітая]], дасягае ў вышыню аж да 30 метраў, было прынята афіцыйным дрэвам [[сталіца|сталіцы]] [[8 лістапада]] [[1996]] года. Дрэвы гінкга бываюць жаночага і мужчынскага полу, і іх адметныя веерападобныя [[верхавіна|верхавіны]] змяняюць свой колер ад светла-зялёнага да ярка-жоўтага ўвосень. Дрэвы гінкга звычайна растуць уздоўж такійскіх [[вуліца|вуліц]] і [[праспект]]аў.

=== Кветка Токіа ===
[[Сомэй Ёшына Сакура]] (染井吉野桜)- афіцыйная [[кветка]] Токіа. Была прынята [[22 чэрвеня]] [[1984]] года. Была выведзена [[садоўнік]]амі [[Эда (горад)|Эда]] як вынік дзікага культывавання [[вішнёвае дрэва|вішнёвага дрэва]]. Атрымліваць асалоду ад яе светла-ружовых кветак параўнаўча нядоўга, што робіць яе надзвычай папулярнай для фруктовага саду ва ўсей [[Японія|Японіі]]. Таму [[сакура]] — [[сімвал]] не толькі Токіа, але і ўсей краіны.

=== Галерэя сімволікі ===
<center><gallery perrow="5">
Выява:PrefSymbol-Tokyo.svg|Сімвал Токіа
Выява:Flag of Tokyo Prefecture.svg|Сцяг Токіа
Выява:Larus_ridibundus.jpg|Чорнагаловая чайка - афіцыйная птушка Токіа
Выява:Ginkgo-biloba-male.JPG|Гінкга двухлопасцевы - афіцыйнае дрэва Токіа 
Выява:Prunus_serrulata_2005_spring_031.jpg|Кветкі сакуры
</gallery></center>

== Адміністрацыйная структура ==
{{Гл. таксама|Адміністрацыйны падзел Японіі}}
[[Выява:Tokyo_Prefectural_Office_and_Tokyo_City_Hall_1930s.jpg|250px|left|thumb|Будынак муніцыпальнай рады Токіа і кіраўніцтва прэфектуры Токіа]]

У [[1872]] годзе, калі [[феадальная сістэма]] была скасавана і былі ўсталяваны [[Прэфектура (Японія)|прэфектуры]], Токіа стаў горадам-прэфектурай (東京府) і да [[1898]] года не меў свайго [[мэр]]а ці [[Муніцыпальная рада|муніцыпальнай рады]]: [[губернатар]] прэфектуры быў таксама і мэрам горада, але кожны раён Токіа (тады 15) меў свой [[орган самакіравання]]. З [[1898]] года пачаліся праводзіцца выбары на пост мэра, але самастойнасць раёнаў Токіа засталася і існуе па гэты дзень у выглядзе 23 [[Спецыяльныя раёны Токіа|спецыяльных раёнаў]], кожны з якіх мае свайго мэра і [[Гарадская рада|гарадскую раду]].

[[1 мая]] [[1889]] года быў створаны горад Токіа (東京市), гістарычныя межы якога супадаюць з сённяшнімі [[Спецыяльныя раёны Токіа|спецыяльнымі раёнамі]] і які існаваў разам з прэфектурай Токіа па [[1 ліпеня]] [[1943]] года. У [[1943]] годзе горад Токіа быў адменены і аб’яднаны з прэфектурай, утварыўшы сталіцу (сталічную акругу) Токіа (東京都). Адміністрацыйная структура аналагічная той, якая і ў іншых прэфектурах [[Японія|Японіі]]. Токіа — гарадскі кангламерат, і складаецца з 62 [[муніцыпалітэт|муніцыпальных утварэнняў]]: 23 спецыяльных раёнаў (特别区), 26 гарадоў (市), 5 правінцыяльных гарадоў (町), 8 [[вёска|вёсак]] (村). Урад Токіа ўзначальвае публічна абраны [[губернатар]] і гарадскія сходы. [[Штаб-кватэра]] ўрада знаходзіцца ў аддзяленні [[Сіндзюку]]. Яны рэгулююць увесь Токіа, уключаючы азёры, рэкі, дамбы, фермы, аддаленыя востравы, нацыянальныя паркі.

=== Спецыяльныя раёны Токіа ===
[[Выява:Tokyo Metropolitan Goverment Building no1 Tocho 09 7 December 2003.jpg|thumb|upright|right|180px|Будынак Сталічнага Урада Токіа. Раён Сіндзюку.]]
Спецыяльныя раёны Токіа — самастойныя муніцыпальныя ўтварэнні з уласным мэрам і гарадской радай. Па статусу спецыяльныя раёны прыраўнаваны да звычайных гарадоў, але адрозніваюцца ад іх тым, што некаторыя іхнія кіраўніцкія функцыі (па сістэме водазабеспячэння, па каналізацыйнай сістэме, па пажаратушэнні) выконвае сталічны ўрад Токіа.
{| border=0 cellspacing=0 cellpadding=4
|-
|valign=top|
* [[Адаці]]
* [[Аракава, спецыяльны раён|Аракава]]
* [[Бункё]]
* [[Ціёда]]
* [[Цюо]]
|valign=top|
* [[Эдагава]]
* [[Ітабасі]]
* [[Кацусіка]]
* [[Кіта]]
* [[Кота, спецыяльны раён|Кота]]
|valign=top|
* [[Мэгура]]
* [[Міната]]
* [[Накана, спецыяльны раён|Накана]]
* [[Нэрыма]]
* [[Ота]]
| valign=top|
* [[Сетагая]]
* [[Сібуя]]
* [[Сінагава]]
* [[Сіндзюку]]
* [[Сугінамі]]
| valign=top|
* [[Суміда]]
* [[Тасіма]]
* [[Тайта]]
|}

=== Раён Тама ===
Раён Тама — заходняя частка Токіа. Гэты раён складаецца з 26 гарадоў (市), 3 правінцыяльных гарадоў (町) і адной вёскі (村).
Гарады ў асноўным служаць спальнымі раёнамі для людзей, працуючых у асноўным, цэнтральным Токіа. Але некаторыя з гэтых гарадоў таксама маюць сваю камерцыйную і прамысловую базу.
Спіс 26 гарадоў Токіа:
{| border=0 cellspacing=0 cellpadding=4
|-
|valign=top|
* [[Акіруна]]
* [[Акісіма]]
* [[Інагі]]
* [[Кіёсэ]]
* [[Кадайра]]
|valign=top|
* [[Каганэй]]
* [[Какубундзі]]
* [[Камаэ]]
* [[Кунітаці]]
* [[Маціда]]
|valign=top|
* [[Мітака]]
* [[Мусасімураяма]]
* [[Мусасіна]]
* [[Нісітокё]]
* [[Омэ]]
|valign=top|
* [[Фусса]]
* [[Фуцю]]
* [[Тама (Токіа)|Тама]]
* [[Тацікава]]
* [[Цёфу]]
|valign=top|
* [[Хамура]]
* [[Хаціодзі]]
* [[Хігасікурумэ]]
* [[Хігасімураяма]]
* [[Хігасіямата]]
|valign=top|
* [[Хіна]]
|}
Астатнія тры гарадкі і вёска складаюць раён Нісітама, самы заходні раён Токіа:
{| border=0 cellspacing=0 cellpadding=4
|-
|valign=top|
* [[Хінодэ]]
* [[Мідзуха]]
* [[Акутама]]
* [[Хінахара]]
|}

=== Астравы ===
[[Выява:ShikinePortTyoJpDec04-01.jpg|thumb|400px|right|Сікінэдзіма]]
Токіа мае шмат асобных астравоў, якія аддалены ад цэнтральнага Токіа амаль на 1850 км. Таму яны кіруюцца асобна як асабістыя муніцыпалітэты: два гарады і шэсць вёсак:
{| border=0 cellspacing=0 cellpadding=4
|-
|valign=top|
* [[Ідзуосіма]]
* [[Тасіма]]
* [[Нідзіма]]
* [[Сікінэдзіма]]
* [[Кадзусіма]]
* [[Міякэдзіма]]
* [[Мікурадзіма]]
* [[Хацідзёдзіма]]
* [[Аогасіма]]
|}
Ідзуосіма і Хацідзёдзіма — гарады. Усе астатнія астравы — вёскі. Нідзіма і Сікінедзіма аб’яднаны ў адну вёску.

== Клімат і сейсмалогія ==
Токіа знаходзіцца ў зоне [[Гумідны клімат|Гуміднага клімату]] (па класіфікацыі кліматаў [[Кеппен]]а) з гарачым вільготным летам і мяккай зімою. Штогадовая колькасць ападкаў у сярэднім 1380 мм. Снегапад з’яўляецца спарадычнай з’явай, але адбываецца практычна штогод. Колькасць жыхароў Токіа ўплывае на клімат. Токіа — пераканаўчы прыклад узаемасувязі паміж ростам гарадоў і кліматам.

Вясна доўжыцца з сакавіка па май. Гэта найбольш наведвальны час для турыстаў. Ранняй вясною ўсе яшчэ ёсць халодныя дні, але ў маі паветра ўжо дастаткова сагрэтае.

Лета цягнецца з чэрвеня па жнівень і з’яўляецца самым гарачым і вільготным сезонам года. Тэмпературныя паказчыкі дасягаюць 30 C°.
Восень доўжыцца з верасня па лістапад. Тэмпература і вільготнасць у гэты перыяд паступова падаюць.

Зіма цягнецца з снежня па люты. Гэта самы халодны і сухі перыяд. Нават у цэнтральнай частцы ляжыць снег, але яго хутка прымаюць. Светлавы дзень кароткі, таму што сонца заходзіць каля 4.30 — 5.30 папаўдні. Тым часам у блізкасці астравоў Агасавара, тэмпература трымаецца на адзнацы 20 C° нават у сярэдзіне зімы, а ў вобласці Акутама часта ідзе снег. Гэта паказвае разнастайнасць зімовых сітуацый у Токіа ў залежнасці ад месца знаходжання.

На Токіа часта прыходзяць тайфуны, хоць моцных з іх — адзінкі. Апошнім быў Fitow у [[2007]] годзе. Токіа перанёс некалькі магутных землетрасенняў у [[1703]], [[1782]], [[1812]], [[1855]], [[1923]] гадах.

== Насельніцтва ==
Да пачатку [[XVII стагоддзе|XVII стагоддзя]] Токіа ([[Эда (горад)|Эда]]) быў невялікім горадам. Значную ролю ён пачаў іграць пасля таго, як [[Іэясу Такугава]] зрабіў яго сваёй [[рэзідэнцыя]]й у [[1603]] годзе. [[Насельніцтва]] [[горад]]а пачало хутка расці і к сярэдзіне [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзя]] стала больш за мільён чалавек.

К дзесятаму году [[эпоха Мэйдзі|эпохі Мэйдзі]] ([[1877]] год) насельніцтва Токіа складала 877 027 чалавек, што на 3 381 больш, чым у прошлым [[1876]] годзе. У [[1884]] годзе яно зноў стала больш за мільён (1 020 437 чалавек).

[[Горад]] Токіа і [[прэфектура, Японія|прэфектура]] Токіа ўвесь час раслі. Даволі вялікія спады назіраліся толькі ў [[1923]] годзе, калі на Токіа абрынулася [[землетрасенне]]. У гэты год колькасць жыхароў прэфектуры скарацілася на 123 800 чалавек (стала на 3,1 % менш, чым у папярэднім годзе). А таксама ў часы [[Другая сусветная вайна|Другой сусветнай вайны]], калі насельніцтва стала менш амаль на палову.

Вялікі рост насельніцтва адбыўся ў першыя пасляваенныя гады ([[1946]]—[[1965]]), калі колькасць людзей сталіцы ўзрастала як мінімум на 200 000 чалавек. Пік — [[1947]] год, калі жыхароў Токіа стала больш на 817 705 чалавек. У гэты ж год несельніцтва Токіа пераваліла за пяці мільённы рубеж. Гэты перыяд лічыцца «Эканамічным цудам» для Японіі. Неўзабаве тэмпы ўрбанізацыі былі даволі вялікія.

Зараз насельніцтва Токіа расце не такімі высокімі тэмпамі як раней.

Даныя па статыстыцы сталіцы з [[1877]] па [[1919]] гады браліся на канец года, з [[1920]] — на [[1 кастрычніка]]. Насельніцтва Токіа на [[1 кастрычніка]] [[2008]] складала 12 898 939 чалавек, што амаль 13 мільёнаў. Гэта самы вялікі паказчык па прэфектуры. Тым часам найвялікі паказчык для спецыяльных раёнаў быў у перапісе насельніцтва [[1965]] года — 8,893,094. А ў [[1995]] годзе гэты паказчык быў меншы за 8 млн.

Насельніцтва Токіа не размеркавана раўнамерна. У заходніх гарыстых раёнах (асабліва раён [[Нісітама]]) і аддаленых астравах шчыльнасць насельніцтва значна адрозніваецца ад шчыльнасці насельніцтва ў Цэнтральным Токіа.{{efn|Да Цэнтральнага Токіа адносяць 23 спецыяльных раёна. У некаторых выпадках Цэнтральным Токіа называюць тры цэнтральныя спецыяльныя раёны — Ціёда, Цюо і Міната.}} Так, калі глядзець [[2007]] год, колькасць жыхароў прэфектуры складала 12,79 млн чалавек, а спецыяльных раёнаў — 8.653 млн чалавек. У дзенны час насельніцтва павялічваецца аж амаль на 2.5 млн чалавек за кошт людзей, якія едуць кожны дзень у Токіа на работу ці вучобу з суседніх раёнаў. Гэта асабліва праяўляецца ў трох цэнтральных спецыяльных раёнах [[Цюо]], [[Ціёда]] і [[Міната]]: агульнае насельніцтва гэтых раёнаў па перапісу насельніцтва 2005 года складала 326 тыс. ноччу і амаль 2.4 удзень.

Самыя распаўсюджаныя іншаземныя нацыянальнасці, якія пражываюць ў Токіа на [[2005]] год — карэйцы (168,697), кітайцы (123,661), філіпінцы (31,077), амерыканцы (18,848), брытанцы (7,696), бразільцы (5,300), французы (3,000).

== Эканоміка ==
[[Выява:Bank of Japan headquarters in Tokyo, Japan.jpg|thumb|left|[[Банк Японіі]]]]
[[Выява:The_Tokyo_Stock_Exchange_-_main_room_3.jpg|thumb|left|[[Такійская фондавая біржа]]]]
[[Image:Tokyo Tower M4854.jpg|thumb|[[Тэлевізійная вежа Токіа]]]]
Токіа з’яўляецца адным з трох сусветных фінансавых цэнтраў, разам з [[Лондан]]ам і [[Нью-Йорк]]ам. Токіа таксама адзін з эканамічна развітых сталіц у свеце. Паводле даследаванняў, праведзеных кампаніяй [[PricewaterhouseCoopers]], Такійская гарадская зона мае ўвогуле $ 1,191 трлн. [[ВУП]] на [[2005]] год (па [[пакупніцкая здольнасць|пакупніцкай здольнасці]]), і займае першае месца ў свеце сярод гарадскіх агламерацый па ВУП. У [[2008]] годзе, 47 кампаній з [[Fortune Global]] 500 знаходзяцца ў Токіа.

Токіа з’яўляецца буйным міжнародным фінансавым цэнтрам і штаб-кватэрай шэрага буйнейшых сусветных інвестыцыйных банкаў і страхавых кампаній, а таксама выконвае функцыю цэнтра транспарціровачнай, выдавецкай і вяшчальнай прамысловасці. У ходзе цэнтралізаванага росту эканомікі Японіі пасля Другой сусветнай вайны, многія буйныя кампаніі перанеслі штаб-кватэры з такіх гарадоў як [[Осака]] (гістарычная фінансавая сталіца) ў Токіа, у спробе выкарыстаць перавагі больш шырокага доступу да ўлады. У апошні час гэта тэндэнцыя пайшла на спад з-за росту насельніцтва і высокага кошту жыцця.

Токіа быў ацэнены журналам «Эканаміст» як самы дарагі (самы высокі кошт жыцця) горад у свеце на працягу 14 гадоў запар, да [[2006]] года.

Такійская фондавая біржа — найбуйнейшая фондавая біржа, а таксама другая ў свеце на рыначнай капіталізацыі і чацвёртая па велічыне ў абароце.

Па даным [[Міністэрства сельскай, лясной і рыбнай гаспадарцы, Японія|Міністэрства сельскай, лясной і рыбнай гаспадарцы]], Токіа мае 20900 гектараў сельскагаспадарчых зямель у [[2003]] годзе, трапіўшы на апошняе месца сярод астатніх прэфектур. Скорапсавальныя прадукты, такія як агародніна, садавіна і кветкі зручна пастаўляюцца на рынкі ва ўсходняй частцы прэфектуры. Японскі шпінат (Komatsuna) і шпінат — найбольш важныя вырабляныя прадукты. [[Такійскі заліў]] быў адзін з важных крыніц рыбы. На цяперашні час большасць рыбнай прадукцыі Токіа паступае з аддаленых астравоў, такіх як [[Ідзу]], [[Осіму]] і [[Хацідзёма]]. Асноўным акіянічным прадуктам з’яўляецца [[тунец]].

Турызм у Токіа таксама ўносіць уклад у эканоміку.

== Адукацыя ==
Токіа мае шмат універсітэтаў, школ, прафесіянальна-тэхніных вучылішчаў. Самыя прэстыжныя ўніверсітэты Японіі знаходзяцца ў Токіа: [[Такійскі ўніверсітэт]] (東京大学), [[універсітэт Хітацубасі]] (橋大学), [[Такійскі інстытут тэхналогій]] (東京工業大学), [[універсітэт Васэда]] (早稲田大学), [[універсітэт Кэйо]] (慶應義塾大学). Вядучыя прыватныя ўніверсітэты Токіа — [[універсітэт Васэда]] (早稲田大学), [[універсітэт Кэйо]] (慶應義塾大学).

У Токіа размешчаны толькі адзін міжнацыянальны ўніверсітэт: [[Такійскі Сталічны ўніверсітэт]].

Дзіцячыя сады, пачатковыя школы, сярэднія школы кіруюцца гарадскімі раёнамі ці муніцыпальнымі органамі кіравання. Такійскія сярэднія школы кіруюцца Аддзелам народнай адукацыі Сталічнага ўрада і называюцца «сталічнымі сярэнімі школамі». Токіа таксама мае шмат прыватных навучальных устаноў ад дзіцячых садоў да сярэдніх школ.

== Транспатная сістэма ==
[[Выява:500 series Shinkansen train at Tokyo Station.jpg|thumb|right|[[Сінкансэн]]]]
Токіа — самы вялікі цэнт Японіі чыгуначнага, паветранага і іншых відаў [[транспарт]]у. Дзяржаўны транспарт прадстаўлены па большай частцы сеткай чыстых і хуткіх чыгунак і метро. Аўтобусы, манарэйкавая чыгунка, трамваі граюць дапаможную ролю.

Токіа мае два буйных аэрапорта: [[Ханеда]], які знаходзіцца ў спецыяльным раёне [[Ота]], і [[Нарыта]], які знаходзіцца ў суседняй прэфектуры [[Тыба (прэфектура)|Тыба]]. Першы ў асноўным абслугоўвае ўнутраныя рэйсы, а другі — знешнія.

Некаторыя астравы, якія знаходзяцца пад ўладаю Токіа, таксама маюць свае аэрапорты: [[Хацідзедзіма]], [[Міякэдзіма]], [[Ізу Осіма]].
Асноўны від транспатру Токіа — [[чыгунка|чыгуначны]]. Токіа мае самую шырокую чыгуначную сетку ў свеце. [[Метро]] абслугоўвае дзе арганізацыі: прыватная Такійскае Метро і Транспартнае Бюро Сталічнага ўрада Токіа. Аўтобусныя маршруты абслугоўваюць як дзяржаўныя, так і прыватныя арганізацыі.

Перавозачныя сродкі абслугоўваюць астравы Токіа і перавозяць пасажыраў і грузы да айчынных ці замежных партоў.

== Культура ==
Токіа — адзін з самых уражальных гарадоў у [[Азія|Азіі]]. У ім унікальным вобразам спалучаюцца традыцыі прошлых часоў з элементамі сучаснай культуры.

=== Палацы ===
[[Выява:Imperial Palace Tokyo Panorama.jpg|thumb|left|600px|Імператарскі палац]]
[[Імператарскі палац]] размешчаны ў самым цэнтры горада недалека ад цэнтральнага [[Такійскі вакзал|Такійскага вакзала]]. Палац з’яўляўся рэзідэнцыяй сёгунаў у перыяд Эда і старая яго назва — [[замак Эда]]. Наведванне тэрыторыі палаца дазволена толькі 2 разы ў год: [[2 студзеня]] і ў дзень нараджэння імператара [[23 снежня]]. У любы другі дзень магчыма толькі наведаць [[Усходні парк]] палаца і плошчу палаца, якая знаходзіцца непасрэдна перад галоўным уваходам на тэрыторыю палаца — мастом Нідзюбасі.
[[Дварэц Тогу]] — рэзідэнцыя [[Крон-прынц]]а і прынцэсы [[Японія|Японіі]] — знаходзіцца ў раёне [[Асакаса]]. Будынак быў пабудаваны ў [[1974]] годзе. Архітэктурны ансамбль нагадвае [[Букінгемскі палац]] у [[Лондан]]е, а афармленне інтэр’ера — [[Версальскі палац|Версальскага палаца]]. На цяперашні час рэзідэнцыя служыць для прыёму асабліва важных дзяржаўных гасцей.

=== Храмы ===
Будыйскі храм Дзадзедзі размешчаны ў парку Сіба, быў пабудаваны ў [[1393]] годзе па загаду аднаго з сёгунаў клана Такугава. На тэрыторыі храма захаронены 6 сёгунаў клана Такугава.
Будыйскі храм Асакуса Каннон з’яўляецца візітнай картачкай раёна [[Асакуса]], які ў сваю чаргу славуты сваёй традыцыйнасцю.
Сінтаістскі храм Мэйдзі ў раёне [[Харадзюку]] з’яўляецца самым вядомым храмам у Токіа. Ён быў пабудаваны ў гонар імператара Мэйдзі і акружаны [[Яёгі парк|паркам Яёгі]]. Гэты парк — адзін з самых вялікіх ў Японіі. Яго плошча — 700 000 кв. км.
Храм Сенгакудзі раёна [[Сінагава]] знаёмы ва ўсей Японіі тым, што [[14 студзеня]] [[1702]] года ў ім зрабілі самагубства 47 самураяў.
Храм Нарытасан Сінсёдзі ў наваколлях аэрапорта Нарыта з’яўляецца галоўным храмам секты [[Сінгон]], якая прапаведвае эзатэрычны буддызм.

=== Музеі ===
У Токіа шмат музеяў. У парку Уэна знаходзіцца чатыры нацыянальныя музеі: [[Такійскі нацыянальны музей]] (самы вялікі ў Японіі і спецыялізіруецца ў традыцыйным японскім мастацтве), [[Нацыянальны музей заходняга мастацтва]], [[Такійскі нацыянальны музей сучаснага мастацтва]] (змяшчае калекцыі японскага сучаснага мастацтва, а таксама каля 40 000 фільмаў, японскіх і замежных) і [[Нацыянальны музей навукі]]. Таксама ў Токіа размешчаны Nezu Art Museum ў Aoyama, Edo-Tokyo Museum ў Sumida, а таксама National Diet Library, National Archieves і [[Нацыянальны музей сучаснага мастацтва]] недалека ад Імператарскага палаца.

=== Тэатры ===
У Токіа таксама шмат тэатраў, як дзяржаўных, так і прыватных, якія спецыялізіруюцца як ў традыцыйных відах драм ([[но]] і [[кабукі]]), так і ў сучасных.

=== Музыка ===
Акрамя сімфанічных аркестраў і іншых арганізацый, якія прадстаўляць заходнюю класічную і японскую традыцыйную музыку, у Токіа размяшчаецца велічэзная колькасць музыкальных рок і поп груп, замежных і айчынных, якія выступаюць у ад малых клубаў да сусветна вядомых арэн, такія як [[Ніпон Будакан]].

=== Фестывалі ===
Найбольш вядомыя фестывалі — Sannō ў Hie Shrine, Sanja ў Asakusa Shrine, і Kanda Festivals. Апонші вызначаецца старанна ўпрыгожанымі дэманстрацыямі і тысячамі людзьмі. Раз у год у апошнюю суботу ліпеня над [[Рака Суміда|р. Суміда]] праводзяцца феерверкі.
Харадзюку, раён Сібуі, сусветна вядомы маладзежнай модай.

=== Кухня, рэстараны ===
Восем рэстаранаў атрымалі максімум з трох зорак ([[Парыж]] мае 10), 25 атрымалі дзве зоркі, а яшчэ 117 заслужылі адну. З гэтых 8, прызнаных найлепшымі рэстаранамі ў Токіа, 3 спецыялізіруюцца ў японскай кухні, 3 — у французскай кухні, апошнія два — у сушы, стравах трацыйнай японскай кухні з рысу і морапрадуктаў.

== Гарады-пабрацімы ==
{{Wikidata/SisterCities}}

== Гарады-партнёры ==
* {{Сцяг Францыі|20px}} [[Парыж]], [[Францыя]] ([[14 ліпеня]] [[1982]])
* {{Сцяг Італіі|20px}} [[Рым]], [[Італія]] ([[5 ліпеня]] [[1996]])
* {{Сцяг Вялікабрытаніі|20px}} [[Лондан]], [[Вялікабрытанія]] ([[31 мая]] [[2006]])

== Вядомыя асобы ==
* [[Таехіра Акіяма]] — першы [[касманаўт]] Японіі
* [[Акутагава Руноскэ]]
* [[Іціра Мідзукі]]
* [[Хаяо Міядзакі]] (нар. 1941) — адзін з вядомейшых стваральнікаў анімэ, японскіх мультфільмаў і коміксаў манга

== Гл. таксама ==
* [[BBQ Chickens]]
* [[AKB48]]

== Заўвагі ==
{{notelist}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{крыніцы/БелЭн|15|То́кіо||482—483}}
* {{ВСЭ3|То́кио|26|36—39}}
* {{Крыніцы/Военно-морской словарь|То́кио|430}}
* ''Богданович Т. А.'' Очерки из прошлого и настоящего Японии. — Москва: МОНОЛИТ-ЕВРОЛИНЦ-ТРАДИЦИЯ, 1905. — ISBN 5-93662-019-0.
* Я познаю мир: Дет.энцикл.: Страны и народы: Азия, Америка, Австралия, Африка/Авт.-сост. Л. А. Багрова; Под общей редакцией О. Г. Хинн. — Москва: ООО «Фирма издательство АСТ», 1999. — 592 с. — ISBN 5-237-00204-8.

== Спасылкі ==
{{Commons|Tokyo}}
* [http://www.metro.tokyo.jp/ENGLISH Tokyo Metropolitan Government.]
* [http://www.tokio-tour.ru/ Всё о Токио.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090826231047/http://www.tokio-tour.ru/ |date=26 жніўня 2009 }}
* [http://www.japantokyo.ru/ Города Японии. Токио.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090310235855/http://www.japantokyo.ru/ |date=10 сакавіка 2009 }}
* [http://www.nohon.ru/ Япония. Туризм в Японии. Культура и традиции Японии. Туры в Японию. Отдых в Японии. Туроператор по Японии.]

{{Сталіцы летніх Алімпіяд}}
{{Сталіцы Азіі}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:Гарады Японіі]]
[[Катэгорыя:Токіа| ]]
[[Катэгорыя:Сталіцы дзяржаў]]