Прагляд зыходнага тэксту старонкі Усеагульная гісторыя (Палібій)

{{літаратурны твор}}
[[Файл:Giovanni Bellini - Continence of Scipio (detail, half-left part) - WGA1766.jpg|thumb|330px|«[[Вялікадушнасць Сцыпіёна]]» — адзін з сюжэтаў Палібія, які атрымаў сотні мастацкіх увасабленняў]]
'''«Усеагульная гісторыя»''' (''Ἰστορίαι'') — сачыненне [[Палібій|Палібія]] на [[кайнэ]] ў сарака кнігах (уключаючы адну кнігу паказальнікаў), асноўная крыніца па гісторыі Міжземнамор'я ў эпоху [[Пунічныя войны|пунічных войнаў]], з 220 па 146 гады да н.э. Цалкам захаваліся толькі кнігі з першай па пятую, апублікаваныя не пазней за 150 год да н.э. Астатнія кнігі вядомыя ў больш-менш падрабязных пераказваннях [[Візантыя|візантыйскіх]] энцыклапедыстаў X стагоддзя.

Пры аднаўленні падзей апошняга паўстагоддзя Палібій, які за сваё жыццё наведаў шматлікія гарады і краіны, галоўным чынам давяраў гутаркам з іх сведкамі<ref name="enc">{{britannica-link|468317|Polybius (Greek historian)}}</ref>:

{{пачатак цытаты}}«За пачатак неабходна прыняць час, нікім не аспрэчаны і ўсім вядомы, такі, падзеі якога могуць быць зразумелымі самі па сабе, хоць можна крануць і больш далёкі час і згадаць у нешматлікіх словах пра падзеі прамежкавыя. Калі пачатак невядомы або, прынамсі, сумніўны, тады і наступны выклад не можа быць успрыняты з даверам.»{{канец цытаты}}

Вырашыўшы абмежавацца часамі, пра якія яшчэ захоўвалася адносна свежая памяць, Палібій пачаў сваё апавяданне з 220 года (заваяванне Іспаніі [[Ганібал]]ам), плануючы давесці яго да першай [[Бітва пры Підне|бітвы пры Підне]] (168 год) Па меры працы над «Гісторыяй» ён вырашыў прадоўжыць апісанне на 20 гадоў, давядучы сваё апавяданне да разбурэння [[Карфаген]]а ў 146 годзе. Аўтар ставіў перад сабой задачу даць зразумець чытачам, «якім чынам і пры якіх грамадскіх установах амаль увесь вядомы свет падпаў пад адзіную ўладу рымлян на працягу няпоўных 53 гадоў».

Палібій назваў сваю «Гісторыю» [[Усеагульная гісторыя|ўсеагульнай]] зыходзячы з таго, што ў перыяд яго жыцця ўсё Міжземнамор'е аб'ядналася пад рымскай гегемоніяй:

{{пачатак цытаты}}«Раней падзеі на зямлі здзяйсняліся як бы разрознена, бо кожная з іх мела сваё асобнае месца, асобныя мэты і канец. Пачынаючы ж з гэтага часу гісторыя становіцца як бы суцэльнай, падзеі [[Італія|Італіі]] і [[Афрыка|Лівіі]] пераплятаюцца з [[Азія|азіяцкімі]] і [[Элада|элінскімі]], і ўсе зводзяцца да аднаго канца.»{{канец цытаты}}

Палібій сурова крытыкуе сваіх папярэднікаў (асабліва [[Філарх]]а) за захапленне [[анекдот]]амі і перабольшанні. Яго багаты [[канцылярызм]]амі і самапаўторамі стыль нават у антычнасці ўспрымаўся як цяжкі. Ён нярэдка ўпадае ў маралізатарства і шануе гісторыю з дыдактычных меркаванняў. [[Дзіянісій Галікарнаскі]] адносіць Палібія да тых пісьменнікаў, чые сачыненні ніхто не змог дачытаць да канца. Менавіта па гэтай прычыне, верагодна, асноўная іх частка не захавалася<ref name="enc"/>.

Палібій першым у старажытным свеце сфармуляваў цэласную [[Гістарыяграфія|гісторыяграфічную]] канцэпцыю<ref name="enc"/>. Рухаючай сілай гісторыі ён лічыў Фартуну, або [[Цюхэ]], якая спрыяе рымлянам за іх дабрадзейнасці і доблесць. Рука Фартуны можа праяўляцца як у выпадковым шанцаванні, так і ў мудрым прадбачанні найлепшага развіцця падзей<ref name="enc"/>. [[Выява:Polybius 1548.jpg|thumb|185px|Тытульны аркуш лацінскага выдання 1548 года]]

Сярэднявечныя кніжнікі не былі знаёмы з сачыненнем Палібія. У навуковы абарот яно было ўведзена ў эпоху [[Адраджэнне|Адраджэння]]. Каласальны ўплыў на гісторыю палітычнай думкі аказаў апісаны Палібіем [[кругазварот палітычных формаў]]. Аптымальным дзяржаўным ладам ён лічыў старажытнарымскі, які спалучаў у сабе элементы [[манархія|манархіі]], [[Алігархія|алігархіі]] і [[Дэмакратыя|дэмакратыі]]. У [[Эпоха Асветніцтва|эпоху Асветніцтва]] паліталагічныя выкладкі Палібія былі падняты на шчыт [[Мантэск’ё]]<ref>[http://az.lib.ru/c/chicherin_b_n/text_1869_istoria_politicheskih_ucheniy_part_1.shtmlБ. Н. Чичерин. История политических учений]{{Недаступная спасылка}}</ref>, ад якога адпаведнае вучэнне ўспрынялі [[айцы-заснавальнікі ЗША]]<ref>Craige Brian Champion. ''Cultural Politics in Polybius' Histories''. University of California Press, 2004. Page 20.</ref>.

{{зноскі}}

== Выданні ==
* У серыі «[[Loeb classical library]]» «Гісторыя» выдадзена ў 6 тамах (№ 128, 137, 138, 159, 160, 161); [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Polybius/home.html англійскі пераклад анлайн].
* У серыі «[[Collection Budé]]» пакуль [http://www.lesbelleslettres.com/recherche/?fa=tags&tag=POLYBE выдадзены 8 тамоў]: пераклад кніг I—IV і VII—XVI.

== Спасылкі ==
* [http://books.google.com/books?id=XlSGwKsGw_gC&printsec=frontcover Інкунабула з лацінскім тэкстам Палібія] (1498)
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Літаратура Старажытнай Грэцыі]]
[[Катэгорыя:Кнігі II стагоддзя да н.э.]]
[[Катэгорыя:Гістарычныя сачыненні]]
[[Катэгорыя:Гістарыяграфія Старажытнага Рыма]]
[[Катэгорыя:Элінізм]]