Крустпілс

Крыжборк
	Герб
Краіна	Латвія;
Каардынаты	56°30′42″ пн. ш. 25°51′32″ у. д.HGЯO
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дагледжаная версія гэтай старонкі, зацверджаная 8 жніўня 2020, была заснавана на гэтай версіі.

Кру́стпілс (лат.: Krustpils; да 1917 года Кройцбург, ням.: Kreutzburg, традыцыйная беларуская назва Крыжборк) — частка горада Екабпілса (Якубава), на правым беразе ракі Дзвіны. Даўняе мястэчка гістарычных Інфлянтаў (Латгаліі).

Гісторыя

Паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Каралеўствам Польскім

Замак Крыжборк збудавалі ў 1237 годзе. Паводле падання, яшчэ раней тут існавала паселішча Полацкага княства — Крыжбор. На карысць гэтай версіі свердчаць беларускія назвы найбольшых на Дзвіне тутэйшых парогаў — Перакагрыж, Гусак, Бродыж і Ціхая Руба. Паміж дзвінскіх плытагонаў існавала прыказка: «Прабег Янка Перакагрыж дый кажа — Браткі, Рыгу бачу»^[1].

Першы пісьмовы ўспамін пра Крыжборк датуецца 1511 годам. У 1557 годзе замак захапіў маскоўскі гаспадар Іван IV Грозны. 30 жніўня 1559 года Лівонскі ордэн перайшоў пад пратэктарат Вялікага Княства Літоўскага. У 1566 годзе Крыжборк увайшоў ва ўтворанае Задзвінскае княства. У 1585 годзе кароль і вялікі князь Стэфан Батары перадаў замак у валоданне Корфаў.

Пад уладай Расійскай імперыі

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай ў 1772 годзе Крыжборк апынуўся ў складзе Расійскай імперыі, у Дзвінскім павеце Віцебскай губерні. У 1861 годзе тут адкрылася чыгуначная станцыя Кройцбург. У другой палове XIX ст. у мястэчку было 276 будынкаў, дзейнічалі лютэранская кірха, каталіцкая капліца і 3 іўдзейскія малітоўныя дамы, працавалі шпіталь, паштовая і чыгуначная станцыі, вінакурня і бровар^[2].

У часы Першай сусветнай вайны ў 1918 годзе Крыжборк занялі войскі Германскай імперыі.

Найноўшы час

У 1920 годзе Крустпілс увайшоў у склад Латвіі і атрымаў статус горада. У Другую сусветную вайну з ліпеня 1941 да ліпеня 1944 года горада знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Рэйха. У 1962 годзе па пабудове моста цераз Дзвіну Крустпілс стаў часткай горада Екабпілса.

Славутасці

Замак (1237)
Лютэранская кірха (1818)

Страчаная спадчына

Сінагога (1890)

Зноскі

↑ Віцьбіч Ю. Плыве з-пад Святое Гары Нёман. — Мюнхен, 1956.
↑ Manteuffel G. Kryżbork // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno (польск.). — Warszawa, 1883. S. 769.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Крустпілс

[1] Віцьбіч Ю. Плыве з-пад Святое Гары Нёман. — Мюнхен, 1956.

[2] Manteuffel G. Kryżbork // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IV: Kęs — Kutno (польск.). — Warszawa, 1883. S. 769.

[1]

[2]