Даасізм: Розніца паміж версіямі

[недагледжаная версія]

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Версія ад 13:27, 26 чэрвеня 2014

Даасі́зм (кіт. 道教, піньінь dàojiào) — кітайскае традыцыйнае вучэнне, якое ўключае элементы рэлігіі, містыкі, гаданняў, шаманізму, медытацыйнай практыкі, навукі. Існуе таксама даоская філасофія.

Даасізм варта адрозніваць ад Вучэння пра Даа (道学) — больш позняга з’явы, шырока вядомай пад назвай неаканфуцыянства.

Гісторыя

Фарміраванне даасізму

Даасізм як стабільная рэлігійная арганізацыя аформіўся толькі ў II стагоддзі, але шматлікія сведчанні кажуць, што даасізм узнік істотна раней, ва ўсякім разе ў V — III стагоддзях да н.э. ужо існавала развітая традыцыя, падрыхтаваўшая элементы вучэння, якія актыўна выкарыстоўваліся ў Сярэднявеччы.

Асноўнымі крыніцамі даасізму паслужылі містычныя і шаманскія культы царства Чу і іншых «варварскіх» дзяржаў на поўдні Кітая, вучэнне аб неўміручасці і магічныя практыкі, якія развіліся ў царстве Ці і філасофская традыцыя паўночнага Кітая.

Філасофскія складанні, якія адносяцца да даасізму, пачынаюцца з эпохі Царстваў якія Змагаюцца (Чжаньго) у V стагоддзе да н.э., практычна адначасова з вучэннем Канфуцыя. Традыцыя лічыць заснавальнікам даасізму легендарнага Жоўтага Імператара Хуандзі.

Іншым заснавальнікам даасізму лічыцца старажытнакітайскі мудрэц Лао-цзы. Даоскай традыцыяй яму прыпісваецца аўтарства адной з асноўных кніг даасізму — «Даа Дэ Цзін» кіт. 道德經. Гэты трактат з'явіўся ядром, вакол якога стала фарміравацца вучэнне даасізму.

Яшчэ адным знакамітым тэкстам ранняга даасізму з'яўляецца Чжуан-цзы, аўтар якога Чжуан Чжоу (369—286 гг. да н.э.), вядомы пад імем Чжуан-цзы, у гонар якога і названы твор.

У пачатку II стагоддзя н.э. постаць Лао-цзы абагаўляецца, распрацоўваецца складаная іерархія багоў і дэманаў, узнікае культ, у якім цэнтральнае месца займаюць варажба і абрады, «выганяючыя» злых духаў. Пантэон даасізму ўзначаліў Яшмавы ўладар (Шан-дзі), які пачытаўся як бог неба, вышэйшае бажаство і бацька імператараў («сыноў неба»). За ім шлі Лаа-Цзы і творца міру — Пань-гу.

Першыя даоскія школы

Даасізм як рэлігійная арганізацыя з’явіўся пазней. Перадумовай узнікнення даасізму з’явілася Паўстанне Жоўтых павязак, а афармленне даасізму адбылося падчас позняй дынастыі Хань, у другой палове II стагоддзя н.э. Чжан Даалін заснаваў школу Нябесных Настаўнікаў і стаў яе першым патрыярхам. Трэці Нябесны настаўнік Чжан Лу змог атрымаць у кіраванне тэрыторыю ў горах правінцыі Сычуань, якая стала першай даоскай тэакратычнай дзяржавай. Даоская дзяржава пацярпела паразу ад Цаа Цаа ў 215 і спыніла сваё існаванне.

Пазней утвараліся іншыя даоскія школы. Важную ролю ў развіцці даасізму адыгралі школы Маошань (яна ж Шанцын) і Лінбаа.

У літаратуры (уключаючы кітайскую) нярэдка абмяркоўваецца магчымасць запазычанняў палажэнняў даасізму з індыйскай філасофіі, або наадварот, перанясенні даасізму ў Індыю і заснаванне там будызму. Паказваецца таксама падабенства да кітайскай філасофіі індыйскай канцэпцыі безаблічнага Абсалюту, эманацыя якога стварыла бачны фенаменальны мір і зліцца з якім (сысці ад фенаменальнага міру) было мэтай брахманаў. Гэтае пытанне неаднаразова ставілася ў розных даоскіх школах. Аднак дэталёвае даследаванне адхіляе гіпотэзу прамога запазычання.

Лао-цзы не мог прынесці ў Індыю філасофію, з якой там былі знаёмыя не менш за паўтысячагоддзя да яго нараджэння. Можна толькі выказаць здагадку, што сам факт вандраванняў паказвае, што і ў то падалены час яны не былі немагчымымі і што, такім чынам, не толькі з Кітая на захад, але і з захаду (у тым ліку і з Індыі) у Кітай маглі перамяшчацца людзі і іх ідэі.

У сваёй пэўнай практычнай дзейнасці даасізм у Кітаі мала чым нагадваў практыку брахманізму. На кітайскай глебе рацыяналізм асільваў любую містыку, прымушаючы яе сыходзіць у бок, забівацца ў куты, дзе яна толькі і магла захоўвацца. Так здарылася і з даасізмам. Хоць у даоскім трактаце «Чжуан-цзы» (IV—III стст. да н.э.) гаворыцца аб тым, што жыццё і смерць — паняцці адносныя, акцэнт зроблены на жыццё і тое, як яго варта арганізаваць.

Містычныя ідэалы ў гэтым трактаце згулялі немалаважную ролю ў трансфармацыі філасофскага даасізму ў даасізм рэлігійны. Міфічнасць праяўлялася, напрыклад, у згадваннях аб фантастычным даўгалецці (800, 1200 гадоў) і неўміручасці, якіх могуць дасягнуць праведныя пустэльнікі, якія наблізіліся да Даа. Тут мы бачым асноўнае разыходжанне з большасцю рэлігій: імкненне да неўміручасці замяняе імкненне да добрага замагільнага жыцця.

Фарміраванне канону

Да V стагоддзя н.э. складаецца даоскі канон Даа цзан (Скарбніца Даа), які ўключаў ужо больш 250 даоскіх тэкстаў па ўзоры Будыскага Канону. Канчаткова Даа цзан аформіўся ў 1607 годзе, калі да яго была дададзеная апошняя група з 56 складанняў. У сваім сучасным выглядзе Даа цзан уяўляе збор 1488 складанняў.

Развіццё даасізму

Даасізм амаль ніколі не быў афіцыйнай рэлігіяй — хутчэй уяўляў сабой рух народных мас, самотных вучоных і пустэльнікаў. Але ў нетрах даасізму рэгулярна нараджаліся або ўсплывалі новыя ідэі, якія натхнялі вучоных, палітыкаў, пісьменнікаў. Сялянскія бунты ў Кітаі і паўстанні са звяржэннем дынастый зараджаліся таксама ў нетрах даасізму.

Заняпад даасізму ў Цынскую эпоху

Вядома, што імператар Кансі (1654—1722) скептычна ставіўся да ўсякага роду забабонаў і містычных практык. Што не дзіўна: ён быў маньчжурам і яго не цікавіла кітайская філасофія. Так, калі падчас аднаго з вандраванняў па поўдні Кітая нейкі прастачына паднёс яму трактат аб дасягненні неўміручасці пасродкам алхіміі, Кансі загадаў шпурнуць яму кнігу назад. Даосы нават самага высокага рангу таксама не былі ў яго ў фаварытах.

Даасізм у цяперашні час

Даасізм прайшоў доўгі шлях эвалюцыі і ў XX стагоддзе ўвайшоў як традыцыйная кітайская рэлігія. Пасля прыходу ў Кітаі да ўлады камуністаў у 1949 годзе даасізм падвергнуўся значнаму ганенню. Пасля рэформ Дэн Сяопіна ў 1978 годзе становішча стала паляпшацца. За апошнія гады адкрылася вялікая колькасць даоскіх храмаў і кляштараў. У некаторай ступені адраджэнне даасізму абавязанае росту папулярнасці тэхнікі цы гун, якая непасрэдна ўзыходзіць да даоскай унутранай алхіміі. Даасізм у сучасным выглядзе ўяўляе сабой рэлігію, з пышным вонкавым пластом (абрады, рытуалы, храмы) і хупавым унутраным, эзатэрычным, улучальным у сябе тэхнікі для ўдасканалення цела, розуму і духу.

Гл. таксама

Лі Бо

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Даасізм
Даасізм. Stanford.edu
Даасізм. Sacred-texts.com

Шаблон:Dao-stub

Шаблон:Link FA Шаблон:Link GA Шаблон:Link GA

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
 {{арфаграфія}}
-'''Даасі́зм''' (кіт. 道教, піньінь dàojiào) — кітайскае традыцыйнае вучэнне, якое ўключае элементы [[рэлігія]], [[містыка]], [[гаданні]], [[шаманізм]]а, [[медытацыя|медытацыйнай практыкі]], [[навукі]]. Існуе таксама даоская [[філасофія]].
+'''Даасі́зм''' (кіт. 道教, піньінь dàojiào) — кітайскае традыцыйнае вучэнне, якое ўключае элементы [[рэлігія|рэлігіі]], [[містыка|містыкі]], [[гаданні|гаданняў]], [[шаманізм|шаманізму]], [[медытацыя|медытацыйнай практыкі]], [[Навука|навукі]]. Існуе таксама даоская [[філасофія]].
-Даасізм варта адрозніваць ад Вучэнні пра Даа (道学) — больш за позняга з’явы, шырока вядомага пад назвай [[неаканфуцыянства]].
+Даасізм варта адрозніваць ад Вучэння пра Даа (道学) — больш позняга з’явы, шырока вядомай пад назвай [[неаканфуцыянства]].
 == Гісторыя ==
@@ Радок 8: / Радок 8: @@
 === Фарміраванне даасізму ===
-''Даасізм'' у стабільнай рэлігійнай арганізацыі аформіўся толькі ў [[II]] стагоддзі, але шматлікія сведчанні кажуць, што даасізм паўстаў істотна раней, ва ўсякім разе ў [[IV стагоддзе да н.э.|
+''Даасізм'' як стабільная рэлігійная арганізацыя аформіўся толькі ў [[II]] стагоддзі, але шматлікія сведчанні кажуць, што даасізм узнік істотна раней, ва ўсякім разе ў [[IV стагоддзе да н.э.|V]] — [[III стагоддзе да н.э.|III]] стагоддзях да н.э. ужо існавала развітая традыцыя, падрыхтаваўшая элементы вучэння, якія актыўна выкарыстоўваліся ў [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]].
-V]] — [[III стагоддзе да н.э.|III]] стагоддзях да н.э. ужо мелася развітая традыцыя, якая падрыхтавала элементы вучэння, актыўна выкарыстоўваныя ў сярэднія стагоддзі.
 Асноўнымі крыніцамі даасізму паслужылі містычныя і шаманскія культы царства [[Чу (царства)|Чу]] і іншых «варварскіх» дзяржаў на поўдні Кітая, вучэнне аб неўміручасці і магічныя практыкі, якія развіліся ў царстве [[Ці (царства)|Ці]] і філасофская традыцыя паўночнага Кітая.
@@ Радок 17: / Радок 16: @@
 Іншым заснавальнікам даасізму лічыцца старажытнакітайскі мудрэц [[Лао-цзы]]. Даоскай традыцыяй яму прыпісваецца аўтарства адной з асноўных кніг даасізму — «[[Даа Дэ Цзін]]» кіт. 道德經. Гэты трактат з'явіўся ядром, вакол якога стала фарміравацца вучэнне даасізму.
-Іншым знакамітым тэкстам ранняга даасізму з'яўляецца [[Чжуан-цзы]], аўтарам якога з'яўляецца [[Чжуан-цзы|Чжуан Чжоу]] (369—286 гг. да н.э.), вядомы пад імем [[Чжуан-цзы]], у гонар якога і названа яго твор.
+Яшчэ адным знакамітым тэкстам ранняга даасізму з'яўляецца [[Чжуан-цзы]], аўтар якога [[Чжуан-цзы|Чжуан Чжоу]] (369—286 гг. да н.э.), вядомы пад імем [[Чжуан-цзы]], у гонар якога і названы твор.
-У пачатку 2 тысячагоддзі н.э. постаць Лао-цзы абагаўляецца, распрацоўваецца складаная іерархія бажаствоў і дэманаў, узнікае культ, у якім цэнтральнае месца займаюць варажбу і абрады, «выганяючыя» злых духаў. Пантэон даасізму ўзначаліў Яшмавы ўладар (Шан-дзі), які пачытаўся як бог неба, вышэйшае бажаство і бацька імператараў («сыноў неба»). За ім вынікалі [[Лаа-Цзы]] і творца міру — [[Пань-гу]].
+У пачатку II стагоддзя н.э. постаць Лао-цзы абагаўляецца, распрацоўваецца складаная іерархія багоў і дэманаў, узнікае культ, у якім цэнтральнае месца займаюць варажба і абрады, «выганяючыя» злых духаў. Пантэон даасізму ўзначаліў Яшмавы ўладар (Шан-дзі), які пачытаўся як бог неба, вышэйшае бажаство і бацька імператараў («сыноў неба»). За ім шлі [[Лаа-Цзы]] і творца міру — [[Пань-гу]].
 === Першыя даоскія школы ===
-Даасізм як рэлігійная арганізацыя з’явіўся пазней. Перадумовай узнікнення даасізму з’явілася [[Паўстанне Жоўтых павязак]], а афармленне даасізму адбылося падчас позняй дынастыі Хань, у другой палове [[II стагоддзе|II стагоддзя н.э.]] [[Чжан Даалін]] заснаваў школу [[Школа Нябесных Настаўнікаў|Нябесных Настаўнікаў]] і стаў яе першым патрыярхам. Трэці Нябесны настаўнік [[Чжан Лу]] смог атрымаць у кіраванне тэрыторыю ў горах правінцыі [[Сычуань]], якая стала першай даоскай тэакратычнай дзяржавай. Даоская дзяржава патрывала паразу ад [[Цаа Цаа]] ў [[215]] і спыніла сваё існаванне.
+Даасізм як рэлігійная арганізацыя з’явіўся пазней. Перадумовай узнікнення даасізму з’явілася [[Паўстанне Жоўтых павязак]], а афармленне даасізму адбылося падчас позняй дынастыі Хань, у другой палове [[II стагоддзе|II стагоддзя н.э.]] [[Чжан Даалін]] заснаваў школу [[Школа Нябесных Настаўнікаў|Нябесных Настаўнікаў]] і стаў яе першым патрыярхам. Трэці Нябесны настаўнік [[Чжан Лу]] змог атрымаць у кіраванне тэрыторыю ў горах правінцыі [[Сычуань]], якая стала першай даоскай тэакратычнай дзяржавай. Даоская дзяржава пацярпела паразу ад [[Цаа Цаа]] ў [[215]] і спыніла сваё існаванне.
-Пазней утвараліся іншыя даоскія школы. Важную ролю ў развіцці даасізму згулялі школы [[Шанцын|Маошань]] (яна жа [[Шанцын]]) і [[Лінбаа]].
+Пазней утвараліся іншыя даоскія школы. Важную ролю ў развіцці даасізму адыгралі школы [[Шанцын|Маошань]] (яна ж [[Шанцын]]) і [[Лінбаа]].
-У літаратуры (уключаючы кітайскую) нярэдка абмяркоўваецца магчымасць запазычанняў становішчаў даасізму з індыйскай філасофіі, або наадварот, перанясенні даасізму ў Індыю і падстава тамака будызму. Паказваецца таксама падабенства з кітайскай філасофіяй індыйскай канцэпцыі безаблічнага Абсалюту, эманацыя якога стварыла бачны фенаменальны мір і зліцца з якім (сысці ад фенаменальнага міру) было мэтай [[брахманы|брахманаў]]. Гэтае пытанне неаднаразова ставіўся ў розных даоскіх школах. Аднак дэталёвае даследаванне адпрэчвае гіпотэзу прамога запазычання.
+У літаратуры (уключаючы кітайскую) нярэдка абмяркоўваецца магчымасць запазычанняў палажэнняў даасізму з індыйскай філасофіі, або наадварот, перанясенні даасізму ў Індыю і заснаванне там будызму. Паказваецца таксама падабенства да кітайскай філасофіі індыйскай канцэпцыі безаблічнага Абсалюту, эманацыя якога стварыла бачны фенаменальны мір і зліцца з якім (сысці ад фенаменальнага міру) было мэтай [[брахманы|брахманаў]]. Гэтае пытанне неаднаразова ставілася ў розных даоскіх школах. Аднак дэталёвае даследаванне адхіляе гіпотэзу прамога запазычання.
-Лао-цзы не мог прынесці ў Індыю філасофію, з якой тамака былі знаёмыя не менш за паўтысячагоддзя да яго нараджэння. Можна толькі выказаць здагадку, што сам факт вандраванняў паказвае, што і ў то падалены час яны не былі немагчымымі і што, такім чынам, не толькі з Кітая на захад, але і з захаду (у тым ліку і з Індыі) у Кітай маглі перамяшчацца людзі і іх ідэі.
+Лао-цзы не мог прынесці ў Індыю філасофію, з якой там былі знаёмыя не менш за паўтысячагоддзя да яго нараджэння. Можна толькі выказаць здагадку, што сам факт вандраванняў паказвае, што і ў то падалены час яны не былі немагчымымі і што, такім чынам, не толькі з Кітая на захад, але і з захаду (у тым ліку і з Індыі) у Кітай маглі перамяшчацца людзі і іх ідэі.
-У сваёй пэўнай практычнай дзейнасці даасізм у Кітаі мала чым нагадваў практыку брахманізму. На кітайскай глебе рацыяналізм асільваў любую містыку, прымушаючы яе сыходзіць у бок, забівацца ў куты, дзе яна толькі і магла захоўвацца. Так здарылася і з даасізмам. Хоць у даоскім трактаце «Чжуан-цзы» (IV—III стст. да н.э.) гаворыцца аб тым, што жыццё і смерць — паняцці адносныя, акцэнт зроблены на жыццё і то, як яе варта арганізаваць.
+У сваёй пэўнай практычнай дзейнасці даасізм у Кітаі мала чым нагадваў практыку брахманізму. На кітайскай глебе рацыяналізм асільваў любую містыку, прымушаючы яе сыходзіць у бок, забівацца ў куты, дзе яна толькі і магла захоўвацца. Так здарылася і з даасізмам. Хоць у даоскім трактаце «Чжуан-цзы» (IV—III стст. да н.э.) гаворыцца аб тым, што жыццё і смерць — паняцці адносныя, акцэнт зроблены на жыццё і тое, як яго варта арганізаваць.
-Містычныя ідэалы ў гэтым трактаце, выражавшиеся, у прыватнасці, у згадваннях аб фантастычным даўгалецці (800, 1200 гадоў) і неўміручасці, якіх могуць дасягнуць праведныя пустэльнікі, приблизившиеся да Даа, згулялі немалаважную ролю ў трансфармацыі філасофскага даасізму ў даасізм рэлігійны. Тут мы бачым асноўнае разыходжанне з большасцю рэлігій: імкненне да неўміручасці замяняе імкненне да добрага замагільнага жыцця.
+Містычныя ідэалы ў гэтым трактаце згулялі немалаважную ролю ў трансфармацыі філасофскага даасізму ў даасізм рэлігійны. Міфічнасць праяўлялася, напрыклад, у згадваннях аб фантастычным даўгалецці (800, 1200 гадоў) і неўміручасці, якіх могуць дасягнуць праведныя пустэльнікі, якія наблізіліся да Даа. Тут мы бачым асноўнае разыходжанне з большасцю рэлігій: імкненне да неўміручасці замяняе імкненне да добрага замагільнага жыцця.
 === Фарміраванне канону ===
-Да [[V]] стагоддзя н.э. складаецца даоскі канон [[Даа цзан]] (Скарбніца Даа), уключалы ўжо больш 250 даоскіх тэкстаў па ўзоры [[Трыпітака|Будыскага Канону]]. Канчаткова Даа цзан аформіўся ў 1607 годзе, калі да яго была дададзеная апошняя група з 56 складанняў. У сваім сучасным выглядзе Даа цзан уяўляе збор 1488 складанняў.
+Да [[V]] стагоддзя н.э. складаецца даоскі канон [[Даа цзан]] (Скарбніца Даа), які ўключаў ужо больш 250 даоскіх тэкстаў па ўзоры [[Трыпітака|Будыскага Канону]]. Канчаткова Даа цзан аформіўся ў 1607 годзе, калі да яго была дададзеная апошняя група з 56 складанняў. У сваім сучасным выглядзе Даа цзан уяўляе збор 1488 складанняў.
 === Развіццё даасізму ===
@@ Радок 45: / Радок 44: @@
 === Заняпад даасізму ў Цынскую эпоху ===
-Вядома, што імператар [[Кансі]] (1654—1722) скептычна ставіўся да ўсякага роду забабонам і містычным практыкам. Што не дзіўна, т.к. ён быў маньчжурам і яму гэтыя кітайскія «мудраванні» і ўся кітайская філасофія былі да лямпачкі. Так, калі падчас аднаго з вандраванняў па поўдні Кітая нейкі прастачына паднёс яму трактат аб дасягненні неўміручасці пасродкам алхіміі, Кансі загадаў шпурнуць яму кнігу зваротна. Даосы высокага рангу таксама не складаліся ў яго ў фаворы.
+Вядома, што імператар [[Кансі]] (1654—1722) скептычна ставіўся да ўсякага роду забабонаў і містычных практык. Што не дзіўна: ён быў маньчжурам і яго не цікавіла кітайская філасофія. Так, калі падчас аднаго з вандраванняў па поўдні Кітая нейкі прастачына паднёс яму трактат аб дасягненні неўміручасці пасродкам алхіміі, Кансі загадаў шпурнуць яму кнігу назад. Даосы нават самага высокага рангу таксама не былі ў яго ў фаварытах.
 === Даасізм у цяперашні час ===
+Даасізм прайшоў доўгі шлях эвалюцыі і ў XX стагоддзе ўвайшоў як традыцыйная кітайская рэлігія. Пасля прыходу ў Кітаі да ўлады камуністаў у [[1949]] годзе даасізм падвергнуўся значнаму ганенню. Пасля рэформ [[Дэн Сяопін]]а ў [[1978]] годзе становішча стала паляпшацца. За апошнія гады адкрылася вялікая колькасць даоскіх храмаў і кляштараў. У некаторай ступені адраджэнне даасізму абавязанае росту папулярнасці тэхнікі [[Цыгун|цы гун]], якая непасрэдна ўзыходзіць да даоскай [[унутраная алхімія|унутранай алхіміі]]. Даасізм у сучасным выглядзе ўяўляе сабой рэлігію, з пышным вонкавым пластом (абрады, рытуалы, храмы) і хупавым унутраным, эзатэрычным, улучальным у сябе тэхнікі для ўдасканалення цела, розуму і духу.
-На тэрыторыі даоскага храма Чан Чунь (Вечная Вясна) ва Ухане
-Даасізм мінуў доўгі шлях эвалюцыі і ў XX стагоддзе ўвайшоў як традыцыйная кітайская рэлігія. Пасля прыходу ў Кітаі да ўлады камуністаў у [[1949]] годзе даасізм падвергнуўся значнаму ганенню. Пасля рэформ [[Дэн Сяопін]]а ў [[1978]] годзе становішча стала паляпшацца. За апошнія гады адкрылася вялікая колькасць даоскіх храмаў і кляштараў. У некаторай ступені адраджэнне даасізму абавязанае росту папулярнасці тэхнікі [[Цыгун|цы гун]], якая непасрэдна ўзыходзіць да даоскай [[унутраная алхімія|унутранай алхіміі]]. Даасізм у сучасным выглядзе ўяўляе сабой рэлігію, з пышным вонкавым пластом (абрады, рытуалы, храмы) і хупавым унутраным, эзатэрычным, улучальным у сябе тэхнікі для ўдасканалення цела, розуму і духу.
 == Гл. таксама ==