Апанас Вінцэнтавіч Ярушэвіч

Апанас Вінцэнтавіч Ярушэвіч
Дата нараджэння	1867
Дата смерці	не раней за 1918 і не пазней за 1924 ці 1924
Месца смерці	Смаленск, Смаленская губерня, Расійская імперыя
Грамадзянства	Расійская імперыя
Род дзейнасці	гісторык, педагог, мовазнавец
Навуковая сфера	Гісторыя Беларусі, Беларуская мова
Месца працы	Віленскае духоўнае вучылішча[d] Смаленская духоўная семінарыя[d] Маладзечанская настаўніцкая семінарыя
Навуковая ступень	магістр
Альма-матар	Віленскае духоўнае вучылішча[d] (1881) Віленская духоўная семінарыя (1888) Санкт-Пецярбургская духоўная акадэмія (1893)
Навуковы кіраўнік	Платон Жуковіч
Узнагароды	грашовая прэмія спецыяльнай камісіі выкладчыкаў Санкт-Пецярбургскай духоўнай акадэміі за добрую навуковую працу

Апанас Вінцэнтавіч Ярушэвіч — беларускі грамадскі дзеяч, гісторык, педагог. Адзін з прадстаўнікоў школы «заходнерусізму».

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям'і псаломшчыка Літоўскай праваслаўнай епархіі Вінцэнта Ярушэвіча, які жыў у Віленскай губерні. Відавочна, першыя ўрокі ён атрымаў у бацькоўскім доме і ў адной з царкоўна-прыходскіх школ. Далей вучыўся ў Віленскім духоўным вучылішчы (1877—1881), Літоўскай духоўнай семінарыі (1881—1888). Апошнюю скончыў выдатна — па першым разрадзе — і быў накіраваны ў Санкт-Пецярбургскую духоўную акадэмію. Скончыўшы яе ў 1893 г., распачаў педагагічную кар'еру ў Віленскім духоўным вучылішчы, Смаленскай духоўнай семінарыі. У 1899 г. зноў быў накіраваны ў Вільню, а ў верасні 1907 г. стаў дырэктарам першай на Беларусі Маладзечанскай настаўніцкай семінарыі. Пасля яе эвакуацыі ў 1915 г. жыў і працаваў у Смаленску. Памёр паміж 1918 і 1924 гг.

Навуковая дзейнасць

У духоўнай акадэміі ў Санкт-Пецярбургу быў вучнем Міхаіла Каяловіча і Платона Жуковіча. Пад іх уплывам студэнтам пачаў пісаць навуковую работу, у якой адным з першых прысвяціў увагу постаці князя Канстанціна Іванавіча Астрожскага. Гэта работа была надрукавана ў Смаленску ў 1897 г. пад назвай «Ревнитель православия, князь Константин Иванович Острожский (1461—1530) и православная Литовская Русь в его время». Работа выклікала неадназначную рэакцыю навуковай супольнасці, у прыватнасці яе вельмі крытыкаваў М. Любаўскі. Пазней пісаў у асноўным папулярныя навуковыя артыкулы, у 1914 г. выдаў нарыс, прысвечаны гісторыі Маладзечанскай настаўніцкай семінарыі.

Цікавіўся мясцовымі археалагічнымі помнікамі, вывучэннем беларускай мовы. Склаў яе вялікі слоўнік, які налічваў 9 505 беларускіх слоў і 12 000 іх рускіх адпаведнікаў. Гэты даведнік амаль не даследаваны сучаснымі лінгвістамі. Таксама, відавочна, склаў адну з першых беларускіх граматык, якая пакуль што не выяўлена.

Творы

• Ярушевич А. В. Молодечно и его ўчебные заведения : к пятидесятилетию Молодечненской учительской семинарии 1864―1914 гг. -Вильна: Русский почин, 1914.
• Ярушевич А. Ревнитель православия, князь Константин Иванович Острожский (1461—1530) и православная литовская Русь в его время. — Смоленск, 1897.

Літаратура

• Астанковіч С. П. Апанас Вінцэнтавіч Ярушэвіч (1867-да 1924) — да пытання аб біяграфіі і навуковай спадчыне // XVII международные Кирилло-Мефодиевские чтения. В ответственности за творение. Культура и образование перед лицом экологических вызовов. Доклады научно-практической конференции 26-28 мая 2011 г. Мн.: БГАТУ, 2011 Архівавана 17 студзеня 2012..
• Астанковіч С. Апанас Ярушэвіч: штрыхі да партрэта гісторыка і мовазнаўцы // ARCHE, 2011, № 11, С. 384—396.