Васкрасенскі летапіс

Васкрасенскі летапіс — рускі летапіс, агульнарускі летапісны звод XVI стагоддзя. Улічвае ў адлюстраванні падзей інтарэсы вялікіх князёў маскоўскіх. Адзін з першых па багацці выкарыстаных матэрыялаў і па паўнаце звестак. Названа па спісе, які належаў Васкрасенскаму манастыру ў Новым Ерусаліме.

Адрозніваюць 4 рэдакцыі Васкрасенскага летапісу:

• 1-я падзеі пазначаны да жніўня 1533, аўтар — прыхільнік Васіля III;
• 2-я канчаецца падзеямі 1537;
• 3-я (якая дайшла да сучаснасці) даведзена да 1541;
• 4-я складзена паміж 1542 і 1544 прыхільнікам князёў Шуйскіх.

У аснове летапісу ляжаць Маскоўскі вялікакняскі звод (1479) рэдакцыі 1526 года і Ціханаўская рэдакцыя Растоўскага зводу 1489—1503 гадоў. Карамзінскі спіс Васкрасенскага летапісу дапоўнены з 1542 да 1552 у Львоўскім летапісу і працягнуты да 1560 года.

Захавалася 13 спісаў летапісу, прычым толькі пяць з іх утрымліваюць увесь яе тэкст, 3 спісу ўтрымліваюць яе першую палову, а 4 — яе другую палову. Выданне ў ПЗРЛ было ажыццёўлена па пяці спісах.

Склад летапісу

Суадносіны аб’ёму тэксту:

• Артыкулы, змешчаныя перад асноўным тэкстам: змест летапісу (т. VII, стар. 218—231; т. VIII, стар. 1—7); кароткі летапісец з імёнамі асноўных князёў (т. VII, стар. 231—238); радаводы (стар. 238—240); «імёны градам Рускім» (стар 240—241); дадатковыя кароткія летапісцы і радаводы (стар 241—246); пералік рымскіх, візантыйскіх і турэцкіх кіраўнікоў (стар 246—252) з кароткай выпіскай аб Махмеце (стар 249); радавод літоўскіх князёў (стар 253—256); малдаўскія князі і легенда пра караля Уладзіслава (стар 256—259),
• Уступная частка (Т. VII, стар 260—267),
• Падзеі 854—1110 гадоў (т. VII, стар 267—345, 1—21),
• Падзеі 1111—1203 гадоў (т. VII, стар 21—109), прычым падрабязна выкладзены падзеі 1146—1157 гадоў (стар 35—66),
• Падзеі 1204—1304 гадоў (т. VII, стар 109—184),
• Падзеі 1304—1418 гадоў (т. VII, стар. 184—217; т. VIII, стар. 9—90),
• Падзеі 1418—1462 гадоў (т. VIII, стар. 90—150),
• Праўленне Івана Васільевіча (т. VIII, стар. 150—245),
• Праўленне Васіля Іванавіча (т. VIII, стар. 245—286),
• Падзеі 1533—1541 гадоў (т. VIII, стар 286—301).

Падрабязныя тэксты і апавяданні:

• «Аповесць пра ўзяцце Царграда фрагамі» ў 1204 годзе і пра абраз Адзігітрыі (т. VII, стар 109—112)
• Аповед пра бітву на Ліпіцы (т. VII, стар. 120—124)
• Аповед пра бітву на Калцы, пад 1223 годам (т. VII, стар. 129—132)
• Апавяданне пра нашэсце Батыя (т. VII, стар. 139—143)
• Аповед пра Неўскую бітву (т. VII, стар. 146-149)
• Аповед пра бітву на Чудскім возеры (т. VII, стар. 150—151)
• Аповесць пра смерць Міхаіла Чарнігаўскага (т. VII, стар. 152—156)
• Аповесць пра забойства Батыя, пад 1247 годам (т. VII, стар. 157—159)
• Аповесць пра смерць Міхаіла Цвярскога (т. VII, стар. 188—197)
• Пасланне Васіля, архіепіскапа Наўгародскага, да Хведара Цвярскога аб раі (т. VII, стар. 212—214)
• «Рукапіс Магнуша», пад 1352 годам (т. VII, стар. 216—217).
• Аповяд пра аблогу Цверы ў 1375 годзе (Т. VIII, стар 22—23)
• Аповед пра бітву на П’яне (т. VIII, стар. 25—26)
• Аповед пра мітрапаліта Аляксея (т. VIII, стар. 26—28)
• Аповесць пра Міцяя (т. VIII, стар. 28—32)
• Аповед пра бітву на Вожы (т. VIII, стар. 32—33)
• Аповесць пра Данское пабоішча (т. VIII, стар. 34—41)
• Аповесць пра нашэсце Тахтамыша (т. VIII, стар. 42—47)
• Аповяд пра паход Дзмітрыя Іванавіча на Ноўгарад (т. VIII, стар. 50—51)
• Аповесць пра жыццё і пра прастаўленне Дзмітрыя Іванавіча (т. VIII, стар. 53—60)
• Аповесць пра Тэмір-Аксака і пра цуд Уладзімірскай іконы Багародзіцы, пад 1395 годам (т. VIII, стар. 65—68)
• Кароткі аповяд пра Стэфана Пермскім, пад 1396 годам (т. VIII, стар. 69—70)
• Аповяд пра смерць Міхаіла Аляксандравіча Цвярскога (т. VIII, стар. 73—74)
• Духоўная грамата Кіпрыяна (т. VIII, стар. 79—80)
• Аповяд пра нашэсце Едыгея, пад 1408 годам (т. VIII, стар. 82—84)
• Кароткая выпіска з граматы Фоція пра Рыгора Цамблака (т. VIII, стар. 89—90)
• Аповед пра мітрапаліта Ісідора на восьмым саборы (т. VIII, стар. 100—106), грамата папы Яўгена (стар. 108—109)
• Аповед пра паланенне і асляпленне вялікага князя Васіля (т. VIII, стар. 115—117)
• Аповесць аб заснаванні Царграда (т. VIII, стар. 125—128) і аб узяцці Царграда (т. VIII, стар. 128—144).
• Аповяд пра паход Івана Васільевіча на Ноўгарад у 1471 годзе (т. VIII, стар. 160—168)
• Аповяд аб будаўніцтве Успенскага сабора ў Маскве і аб перанясенні мошчаў (т. VIII, стар. 170—173)
• Кароткі аповяд пра паездку Івана Васільевіча ў Ноўгарад зімой 1475—1476 гадоў (т. VIII, стар 181—182)
• Аповяд пра паход Івана Васільевіча на Ноўгарад зімой 1477—1478 гадоў (т. VIII, стар. 184—199)
• Аповяд пра стаянне на Угры (т. VIII, стар 205—207), пасланне Васіяна на Угру (стар. 207—213)
• Пастаўленне Дзмітрыя Іванавіча на вялікае княжанне (т. VIII, стар. 234—236)
• Аповяд аб узяцці Смаленска ў 1514 годзе (Т. VIII, стар. 255—257)
• Аповяд пра нашэсце Сафа-Гірэя ў 1541 годзе (Т.VIII, стар. 295—301), якім завяршаецца летапіс.

Літаратура

• Левина С. А., О времени составления и составителе Воскресенской летописи XVI в., в кн.: Тр. Отдела древнерусской литературы, т. 11, М. — Л., 1955.
• Лаптев В. В. Воскресенская летопись. // УЗ ЛГПИ им. А. И. Герцена. 1955. Т.102. С.165-239.
• Левина С. А. К изучению Воскресенской летописи. // ТОДРЛ. М.-Л., 1957. Т.12. С.689-705.
• Словарь книжников и книжности Древней Руси. Вып. 2. Ч. 2. Л., 1989. С.39—42 (статья С. А. Левиной).