Прагляд зыходнага тэксту старонкі Вуліца Лазарэнкі (Магілёў)

{{Вуліца Магілёва
 |назва              = 
 |арыгінальная назва =  
 |ранейшыя назвы     = Вялікакняжацкая, Віленская
 |статус             = 
 |на карце           = 
  |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min =  |lat_sec = 
  |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min =  |lon_sec = 
 |фота               = 
 |памер фота         = 
 |подпіс             = 
 |раён               = [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскі раён]]
 |гістарычны раён    = [[Віленскае прадмесце]]
 |метро              = 
 |індэкс             = 
 |тэлефоны           = 
 |шырыня             = 
 |працягласць        =  2120 м
 |пакрыццё           = 
 |рух                = двухбаковы
 |класіфікатар       = 
 |на карце openstreetmap = 
 |на карце яндэкс    = 
 |на карце гугл      = 
 |Commons            = 
 |sort               = 
}}
'''Вуліца Лазарэнкі''' ({{lang-ru|улица Лазаренко}}) — [[вуліца]] ў цэнтральный частцы [[Магілёў|Магілёва]], у [[Ленінскі раён (Магілёў)|Ленінскім раёне]]. Працягласць 2120 м, ад [[Першамайская вуліца (Магілёў)|Першамайскай вуліцы]] да [[Вуліца Будаўнікоў (Мінск)|вуліцы Будаўнікоў]].

== Гісторыя ==
Адна з найстарэйшых вуліц горада. Узнікла ў [[XVI стагоддзе|XVI ст.]] як галоўная вуліца [[Віленскае прадмесце|Віленскага прадмесця]] [[Новы горад (Магілёў)|Новага горада]]. Фарміравалася вуліца на паўночны захад ад [[Шклоўская вуліца (Магілёў)|Шклоўскай вуліцы]] (цяпер вул. Першамайская). Пры ўездзе ў горад на ёй была пабудавана драўляная [[Віленская брама (Магілёў)|Віленская брама]], якая ўваходзіла ў 3-і пояс умацаванняў вакол Новага горада. Гістарычна насіла назвы '''Вялікакняжацкая''', '''Віленская'''. У канцы XVIII — пачатку XIX ст. на месцы брамы пабудавана парадная мураваная арка ў стылі [[ампір]] (не збераглася)<ref name="ЭДГБ">{{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Лазаренко улица}}</ref>.

<gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px">
Mahiloŭ. Магілёў (1778) (Віленская-Лазарэнкі).jpg|Віленская вуліца на плане горада 1778 г.
Mahiloŭ. Магілёў (1835) (Віленская-Лазарэнкі).jpg|Віленская вуліца на плане горада 1835 г.
Mahiloŭ. Магілёў (1918) (Віленская-Лазарэнкі).jpg|Віленская вуліца на плане горада 1918 г.
Магілёў. Нямецкі аэрафотаздымак 1944 (Лазарэнкі).jpg|Віленская вуліца на нямецкім аэрафотаздымку 1944 г.
</gallery>

Сучаснае аблічча стала складацца ў [[1930-я]] гады, калі пачалося масавае жыллёвае і грамадзянскае будаўніцтва, цераз раку Дубравенку, якая перасякае вуліцу, быў пабудаваны мост, які звязаў раён вуліцы з іншымі часткамі горада<ref name="ЭДГБ"/>.

У 1944 годзе перайменавана ў гонар генерал-маёра [[І. С. Лазарэнка|І. С. Лазарэнкі]]<ref name="ЭДГБ"/>, які праявіў гераізм у час [[Магілёўская наступальная аперацыя|Магілёўскай франтавой наступальнай аперацыі]]. Забудова вуліцы працягвалася пасля [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]], калі паводле [[генеральны план Магілёва|генеральнага плана Магілёва]] 1947—1950 гг. праводзілася рэканструкцыя цэнтральнай часткі горада<ref name="ЭДГБ"/>.

<gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px">
Mahiloŭ, Vilenskaja. Магілёў, Віленская (1890-99) (2).jpg|Віленская вуліца ад Дубравенкі ў бок цэнтра горада. 1890-я
Mahiloŭ, Vilenskaja. Магілёў, Віленская (1901) (3).jpg|Сінагога на рагу з вуліцай Правая Дубравенка
Mahiloŭ, Vilenskaja. Магілёў, Віленская (1901-17).jpg|Віленская вуліца ад Дубравенкі ў бок выезду з горада. 1910-я
Mahiloŭ, Vilenskaja. Магілёў, Віленская (1919).jpg|Віленская вуліца ў 1919 г.
</gallery>

У 1980-я гг. на вуліцы размяшчаліся паліклініка № 2, дзіцячая паліклініка № 3, некалькі прадуктовых магазінаў, сярэдняя школа № 4, аддзяленне сувязі, сталовая, санітарна-эпідэміялагічная станцыя, вытворчае аб’яднанне малочнай прамысловасці, пажарнае дэпо і інш<ref name="ЭДГБ"/>.

У 2007 годзе ўзведзены [[Мост цераз Дубравенку (Магілёў, вуліца Лазарэнкі)|новы мост цераз Дубравенку]], які апынуўся надзвычай высокім і цалкам схаваў гістарычную забудову па няцотным боку вуліцы Лазарэнкі, забудова па цотным боку была знішчана.

== Забудова ==
У цяперашняй забудове пераважаюць 5-павярховыя, пераважна жылыя дамы; захаваліся 1-павярховыя дамы сядзібнага тыпу<ref name="ЭДГБ"/>.

=== Няцотны бок ===
* На рагу з Першамайскай вуліцай да [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] размяшчаўся двухпавярховы [[дом Капцелева]].
* № 5 — [[Дом па вуліцы Лазарэнкі, 5|трохпавярховы будынак]] (пачатак XX стагоддзя). Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. — {{ГККРБ 4|512Е000001}}
* № 7 — [[Дом па вуліцы Лазарэнкі, 7|двухпавярховы будынак]] (пачатак XX стагоддзя), у руінавым стане. Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. — {{ГККРБ 4|512Е000001}}
* № 9? — двухпавярховы будынак у стылі эклектыкі. Будынак закінуты. 
* № 11 — двухпавярховы будынак.
* № 13 — [[Дом па вуліцы Лазарэнкі, 13|двухпавярховы будынак]] (1910), у руінавым стане. Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. — {{ГККРБ 4|512Е000001}}
* № 15 — [[Дом па вуліцы Лазарэнкі, 15|двухпавярховы будынак]] (1910). Помнік архітэктуры [[Эклектыка (архітэктура)|эклектыкі]]. У наш час надбудаваны яшчэ адзін паверх і зроблены прыбудовы. Будынак закінуты. — {{ГККРБ 4|512Е000001}}
<gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px">
Магілёў. Вуліца Лазарэнкі, 5.jpg|Дом № 5
Магілёў_у_2019_г._(53).jpg|Дом № 7 
Магілёў у 2019 г. (54).jpg||Дамы № 9 і 11
Магілёў._Вуліца_Лазарэнкі,_13_і_15.jpg|Дамы № 13 і 15
</gallery>

* № 27 — гасцініца «КІМ».
* № 27А — Ленінскі аддзел [[Дэпартамент аховы МУС РБ|Дэпартамента аховы МУС РБ]].
* № 29 — 3-4-павярховы будынак з мансардай, узведзены на месцы знішчанага гістарычнага будынка ў падобных да яго формах.
* [[Вайсковыя могілкі (Магілёў)|Вайсковыя могілкі]]. — {{ГККРБ 4|512Д000582}}
* [[Польскія могілкі (Магілёў)|Польскія могілкі]]. — {{ГККРБ 4|513Д001056}}
** [[Капліца-пахавальня Сенажацкіх]]. — {{ГККРБ 4|512Г00058З}}.

<gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px">
Магілёў. Вуліца Лазарэнкі (красавік 2018) (08).jpg|Дом № 29
Магілёў. Вайсковыя могілкі (35).jpg|Вайсковыя могілкі
Магілёў. Лазарэнкі ля могілак (06).jpg|Польскія могілкі
Капліца, уваход.JPG|Капліца на могілках
</gallery>
* № 47 — 5-9-павярховы жылы дом.
* № 51 — 5-павярховы жылы дом.
* № 53 — 5-павярховы жылы дом.
* № 57 — 2-павярховы жылы дом.
* № 59 — 2-павярховы жылы дом знесены, на яго месцы пабудаваны новы.
* № 61 — 2-павярховы жылы дом.
* [[Віленскі рынак]].
* № 73Б — гандлёвы цэнтр «Армада».

<gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px">
Магілёў. Пасляваенная забудова Лазарэнкі (05).jpg|Дом № 57
Магілёў. Пасляваенная забудова Лазарэнкі (12).jpg|Навабуд на месцы дома № 59
Магілёў. Пасляваенная забудова Лазарэнкі (16).jpg|Дом № 61
</gallery>

=== Цотны бок ===
* (''[[Першамайская вуліца (Магілёў)|Першамайская вуліца]], 12'') — 4-5-павярховы [[143-кватэрны дом (Магілёў)|143-кватэрны жылы дом]] (1950—1954, архітэктар [[Л. Рымінскі]]).
* № 22 — Дапаможная школа г. Магілёва.
* № 24 — Сярэдняя школа № 4 г. Магілёва.
* № 58А — [[Магілёўская фабрыка марожанага]].
* № 58А — Упраўленне [[Дзяржаўны камітэт судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь|Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз Рэспублікі Беларусь]] па Магілёўскай вобласці.
* (''[[Вуліца Касманаўтаў (Магілёў)|вуліца Касманаўтаў]], 34А'') — 10-павярховы жылы дом.
* № 64 — Магілёўская паліклініка № 2.
* № 66/1 — Магілёўскі занальны цэнтр гігіены і эпідэміялогіі.
* № 68 — Магілёўская дзіцячая паліклініка.
* № 70 — Пажарная часць.

<gallery mode=packed perrow ="4" heights="150px">
Магілёў. Вуліца Лазарэнкі (сакавік 2018) (14).jpg|Дом на рагу з вуліцай Правая Дубравенка (№ 31), дзе раней размяшчалася сінагога
Магілёў. Вуліца Лазарэнкі (красавік 2018) (04).jpg|Дапаможная школа г. Магілёва
Магілёў. Вечаровая вул. Лазарэнкі (01).jpg|Старая забудова
Магілёў. Лазарэнкі ля могілак (05).jpg|Старая забудова
Прагулка па Лазарэнкі. 2019 (03).jpg|Сквер на рагу з вуліцай Касманаўтаў
</gallery>

== Славутасці ==
На доме № 2/12 устаноўлена мемарыяльная дошка [[І. С. Лазарэнка|І. С. Лазарэнку]]<ref name="ЭДГБ"/>.

У [[Сквер імя М. В. Рамашкі|скверы імя М. В. Рамашкі]] каля [[Польскія могілкі (Магілёў)|Польскіх могілак]] брацкія магілы [[Вайсковыя могілкі (Магілёў)|савецкіх воінаў і партызан]], [[брацкая магіла байцоў народнага апалчэння (Магілёў)|байцоў народнага апалчэння]]. Каля Віленскага рынка, каля будынка былога ваеннага шпіталя — [[Брацкая магіла савецкіх воінаў (Магілёў, вуліца Лазарэнкі)|брацкая магіла савецкіх воінаў]].

У скверы на рагу з вуліцай Касманаўтаў у 2009 годзе пастаўлены [[Помнік Аслану Вязіраву|помнік Аслану Фархаду аглы Вязіраву]].

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* {{крыніцы/ЭДГБ|Магілёў|Лазаренко улица}}

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}

[[Катэгорыя:Ленінскі раён (Магілёў)]]
[[Катэгорыя:Вуліца Лазарэнкі (Магілёў)| ]]