Вірэле
Вірэле́ (фр.: virelai) — старафранцузская форма верша с трохстрочнай стансай (трэцяя страка скарочана), аднолькавай рифмай і з прыпевам. Адна з тыпічных цвёрдых форм у паэзіі і музыцы Ars nova. Хрыстаматыйные вобразы вірэле пакінуў Гільёмам дэ Машо, аўтар аднагалосных п’ес (у тым ліку знакамітага Douce dame jolie) і шматгалосных апрацовак[1]. Усяго захавалася 33 яго музычных тэкстаў. Таксама аднім з самых вядомых кампазітараз вірэле быў Жано дэ Лекюрэль, а таксама Гіём Дзюфаі.
Вірэле лёгка падыходзіць да расцяжэння; яго схема AB/cd/cd/ abab/ABAB, музыкальная — I/ II/ II/ I/ I, больш таго, колькасць вершаў можа быць рознай.
Да сярэдзіны XV стагоддзя форма ў значнай ступені аддзялілася ад музыкі, і былі напісаныя шматлікія прыклады гэтай формы (уключаючы баладу і ранду), якія альбо не прызначаліся для музыкі, альбо для якіх музыка не захавалася.
Вірэле, які складаецца толькі з адной страфы, таксама вядомы як бержэрэт.
У Італіі XIV стагоддзя структурным аналагам вірэле лічацца балата (не блытаць з баладай).
Музычны вірэле[правіць | правіць зыходнік]
Виралай як песенная форма XIV і пачатку XV стагоддзя звычайна складаецца з трох строфаў і рэфрэну, які паказваецца перад першай страфой і зноў пасля кожнай. Унутры кожнай страфы структура мае форму такту, з двума часткамі, якія падзяляюць адны і тыя ж рыфмы і музыку (ням.: Stollen), за якімі варта трэцяя (ням.: Abgesang). Трэцяя частка кожнай страфы дзеліцца сваімі рыфмамі і музыкай з прыпевам.[2][3] Такім чынам, яго можна схематычна прадставіць як AbbaA, дзе «A» ўяўляе паўтаральны рэфрэн, «a» ўяўляе верш, пастаўлены на тую ж музыку, што і рэфрэн, а «b» ўяўляе сабою астатнія вершы, пастаўленыя на іншую музыку.
У межах гэтай агульнай структуры колькасць радкоў і схема рыфмы з’яўляюцца зменнымі. Прыпеў і «Abgesang» могуць складацца з трох, чатырох ці пяці радкоў кожная, з такімі схемамі рыфмы, як АБА, АБАБ, АААБ, АББА або ААББА.[3] Структура часта ўключае чаргаванне больш доўгіх ліній з больш кароткімі. Як правіла, усе тры страфы маюць адзін і той жа набор рыфмаў, што азначае, што ўвесь верш можа быць пабудаваны ўсяго на двух рыфмах, калі раздзелы «Stollen» таксама мае агульныя рыфмы з рэфрэнам.
«Douce Dame Jolie» Гільём дэ Машо з’яўляецца прыкладам вірэле з рыфмай «AAAB» у рэфрэне, і «aab» (са скарочаным другім вершам) у кожным з «Stollen» раздзелаў.
- Douce dame jolie,
- Pour dieu ne pensés mie
- Que nulle ait signorie
- Seur moy fors vous seulement.
- Qu'adès sans tricherie
- Chierie
- Vous ay et humblement
- Tous les jours de ma vie
- Servie
- Sans villain pensement.
- Helas! et je mendie
- D'esperance et d'aïe;
- Dont ma joie est fenie,
- Se pité ne vous en prent.
- Douce dame jolie,
- Pour dieu ne pensés mie
- Que nulle ait signorie
- Seur moy fors vous seulement.
Вірэле «ancien» і «nouveau»[правіць | правіць зыходнік]
Пачынаючы з XV стагоддзя і далей, вірэле больш рэгулярна не ставіўся на музыку, а стаў чыста літаратурнай формай, і яго структурная разнастайнасць пашырылася. Прасадзішча XVII стагоддзя Пэр Мургэ вызначыў тое, што ён назваў старажытным вірэле, што мае мала агульнага з музычнымі вірэле XIV i XV стагоддзяў. Яго вірэле «ancien» ўяўляе сабой структуру без рэфрэну і са схемай узаемазвязаных рыфмаў паміж строфамі: у першай страфе рыфмы AAB AAB AAB, прычым радкі «B» карацей радкоў «a». У другой страфы рыфмы «B» прасоўваюцца на больш доўгія вершы, а для больш кароткіх ўводзіцца новая рыфма «C» (BBC BBC) і гэтак далей.[4] Іншая форма, апісаная Пэрам Мургэ, — гэта новы вірэле, у пачатку якога ёсць двухрадковы рэфрэн, прычым кожная страфа заканчваецца паўторам альбо першага, альбо другога верша рэфрэну па чарзе, а апошняя страфа заканчваецца абодвума вершамі рэфрэну ў зваротным парадку. Гэтыя формы часам прайграваліся ў больш позняй англійскай паэзіі, напрыклад Джонам Пэйнам («Вясновы смутак», старажытны вірэле) і Генры Осцінам Добсанам («Ліпень», новы вірэле)[4].
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
- Virelai — дацкі музычны гурт
Зноскі
- ↑ Лебедев, 2006, с. 752
- ↑ Harding, Carol E.. "Virelai (Virelay)". in Michelle M. Sauer. The Facts on File Companion to British Poetry Before 1600. p. 450.
- ↑ а б Heldt, Elisabeth (1916). Französische Virelais aus dem 15. Jahrhundert: Kritische Ausgabe mit Anmerkungen, Glossar und einer literarhistorischen und metrischen Untersuchung. Halle: Niemeyer. pp. 27–34. https://archive.org/details/franzsischevir00helduoft.
- ↑ а б Holmes, U. T.; Scott, C.. "Virelai". in Roland Greene. The Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics. Princeton University Press. p. 1522.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Гаспараў М.Л. Вірэле // Літаратурны энцыклапедычны слоўнк. М.: Савецкая энцыклапедыя, 1987, с. 65.
- Виреле // {{{загаловак}}} / Пад рэд. Нікалюкін, Аляксандр Мікалаевіч. — Інстытут навуковай інфармацыі па грамадскім навукам РАН: Інтэлвак, 2001. — 1596 с. — ISBN 5-93264-026-X.
- Wilkins, Nigel (1968). "The Post-Machaut Generation of Poet-Musicians". Nottingham Medieval Studies (Turnhout, Belgium: Brepols) 12: 40–84. doi:. https://www.brepolsonline.net/doi/epdf/10.1484/J.NMS.3.38.
- Вирелé / С. Н. Лебедев // Великий князь — Восходящий узел орбиты. — М. : Большая Российская энциклопедия, 2006. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов; 2004—). — ISBN 5-85270-334-6.