Перайсці да зместу

Герайскія гульні

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Руіны храма Геры ў Алімпіі

Герайскія гульні, або Герайі (стар.-грэч.: Ηραία) — старажытнагрэчаскія святы ў гонар багіні Геры і спартыўныя спаборніцтвы ў бегу сярод дзяўчат. Гульні ладзіліся кожныя 4 гады ў Алімпіі, праз месяц пасля антычнай Алімпіяды[1].

Удзельніца Герайскіх гульняў. Як мяркуецца, рымская копія грэчаскай статуі, каля 460 г. да н.э.

Бальшыня захаваных звестак дайшла з «Апісання Элады» Паўсанія[2]. Невядома, з якіх часоў ладзіўся фестываль, але Паўсаній называў гульні «старадаўнімі»[2]. Культ Геры ў Алімпіі вядзецца з X ст. да н.э., але існуюць больш раннія ўпамінанні пра зараджэнне культу Зеўса ў Алімпіі. Культ Геры дакладна існаваў к 600 году да н.э., калі ў Алімпіі быў збудаваны першы Храм Геры[3].

Невядома, былі спаборніцтвы ў бегу першапачаткова часткай фестывалю ў гонар Геры, ці сталі ёй пазней[3]. Паводле адной з версій, якую ўпамінае Паўсаній, гульні арганізоўвалі 16 жрыц багіні Геры, што адбылося ў часе канфлікту паміж Элідай і Пісай, калі памёр пісанскі тыран Дамафон (каля 580 года да н.э.); гісторыкі не выключаюць варыянт, што сам змест гульняў і свят мог быць зменены ў гэтыя гады[4]. Паводле другой версіі, якую таксама ўпамінае Паўсаній, Герайскія гульні заклала Гіпадамія, дачка Энамая, ува ўдзячнасць багіні за тое, што дапамагла ёй зладзіць шлюб з Пелопам.

Удзельніца Герайскіх гульняў. Як мяркуецца, Лаконія, каля 560 г. да н.э.

Адзіным спаборніцтвам на Герайскіх гульнях быў бег на дыстанцыю 5/6 стадыя, што адпавядае каля 160 м[5][1]. У спаборніцтвах удзельнічалі толькі незамужнія дзяўчаты[6]. Удзельніц дзялілі на тры ўзроставыя катэгорыі[7], але дакладна невядома, які быў узрост удзельніц[5]. Усе дзяўчаты беглі з распушчанымі валасамі і насілі кароткія хітоны (вышэй за калена), але пры гэтым у кожнай былі адкрытыя правае плячо і правыя грудзі[7]. Падобнае адзенне нагадвала экзоміс, які насілі рабочыя і які асацыяваўся з Гефестам[8]. Пераможніц узнагароджвалі вянком алівы і часткай тушы каровы, якой рабілі ахвяру ў храме Геры. У гонар пераможніц ставілі статуі ў храме Геры[1], а на статуях пісаліся іх імёны (да нашых часоў не захавалася ніводная такая статуя)[1]. Таксама пераможніца станавілася жрыцай Геры ў сваім родным горадзе.

Герайскімі гульнямі кіравалі 16 жанчын, якія адказвалі за пляценне пепласа ў гонар Геры і ладзілі скокі з песнямі ў гонар Гіпадаміі і Фіскоі[9]. У Паўсанія ёсць два тлумачэнні пра 16 жанчын: паводле версіі пра шлюб Гіпадаміі з Пелопам, Гіпадамія запрасіла шаснаццаць жанчын удзельнічаць у гульнях з нагоды свайго вяселля; паводле версіі пра канфлікт Эліды і Пісы, жыхары Эліды для рашэння спрэчкі абралі па адной жанчыне з кожнага поліса, і на гэтых жанчын была ўскладзеная адказнасць за правядзенне гульняў[10].

Паводле адной з версій, Герайскія гульні былі абрадамі палавога сталення[7] або нават шлюбнымі рытуаламі[11]. Мэцью Дылан адмаўляў версію пра шлюбныя рытуалы, пры гэтым спасылаўся на тры ўзроставыя катэгорыі ўдзельніц[7]. Нэнсі Сэруінт меркавала, што вялося пра міфалагічныя вяселлі, а з вяселлямі асацыяваліся іншыя спаборніцтвы ў бегу (напрыклад, гонка Дыяніса ў Спарце)[11].

Зноскі

  1. а б в г Dillon 2002, p. 131.
  2. а б Serwint 1993, p. 404.
  3. а б Serwint 1993, p. 405.
  4. Serwint 1993, p. 406.
  5. а б Scanlon 2004.
  6. Case 2017, p. 29.
  7. а б в г Dillon 2000, p. 460.
  8. Serwint 1993, pp. 416–417.
  9. Serwint 1993, pp. 419–420.
  10. Spears 1984, pp. 43–44.
  11. а б Serwint 1993, p. 418.
  • Mary Anne Case Heterosexuality as a Factor in the Long History of Women's Sports // Law & Contemporary Problems. — 2017. — Vol. 80.
  • Matthew Dillon Did Parthenoi Attend the Olympic Games? Girs and Women Competing, Spectating, and Carrying out Cult Roles at Greek Religious Festivals // Hermes. — 2000. — Vol. 128.
  • Matthew Dillon Girls and Women in Classical Greek Religion // Routledge. — London: 2002. — ISBN 0415202728.
  • Nancy Serwint The Female Athletic Costume at the Heraia and Prenuptial Initiation Rites // American Journal of Archaeology. — 1993. — Vol. 97.
  • Betty Spears A Perspective of the History of Women's Sport in Ancient Greece // Journal of Sport History. — 1984. — Vol. 11.
  • Thomas F. Scanlon. Games for Girls(недаступная спасылка). "Archaeology". Archaeological Institute of America (6 красавіка 2004). Архівавана з першакрыніцы 17 лютага 2006. Праверана 18 лютага 2006.