Казарчанка

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Міля
сербахарв.: Milja Marin / Миља Марин
Фота «Казарчанка», зробленае Георгіем Скрыгіным. На фота — югаслаўская партызанка Міля Тораман (у замужжы — Марын)
Фота «Казарчанка», зробленае Георгіем Скрыгіным. На фота — югаслаўская партызанка Міля Тораман (у замужжы — Марын)
Род дзейнасці партызанка часоў Народна-вызвольнай вайны Югаславіі
Дата смерці 10 лістапада 2007(2007-11-10)
Месца смерці Прыедар, абшчына Прыедар, Рэспубліка Сербская, Боснія і Герцагавіна
Грамадзянства  Югаславія
Жонка Пера Марын
Дзеці пяцёра дзяцей
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Казарчанка (сербахарв.: Козарчанка/Kozarcanka, «Кабета з Казары») — фатаграфія перыяду Другой сусветнай вайны, зробленая югаслаўскім фатографам рускага паходжання Георгіем «Жоржам» Скрыгіным. На фатаграфіі шырока ўсмешлівая югаслаўская дзяўчына-партызанка ў пілотцы-цітаўцы і з вінтоўкай на плячы. «Казарчанка» набыла вялікую папулярнасць у Югаславіі і шырока выкарыстоўвалася там у якасці знака: выява была ўлучана ў падручнікі па гісторыі, выкарыстоўвалася ў ваенных манаграфіях і шырылася на плакатах.

Перадгісторыя[правіць | правіць зыходнік]

У красавіку 1941 года Каралеўства Югаславія было акупавана і раздробнена сіламі Восі пад правадырствам нацысцкай Германіі. 10 красавіка 1941 года было абвешчана стварэнне Незалежнай дзяржавы Харватыя (НДХ) — марыянеткавай дзяржавы, якая ўключала ў сябе тэрыторыю сучасных Харватыі, Босніі-Герцагавіны і часткі Сербіі, пад непасрэдным кіраваннем харвацкіх нацыяналістаў (усташаў)[1]. Палітыка НДХ у дачыненні сербаў складалася ў іх масавым знішчэнні, выгнанні і гвалтоўнай асіміляцыі[2]. У адказ народы Югаславіі, перадусім сербы, пачалі фармаваць партызанскія рухі, адзін з якіх дзеяў пад кіраўніцтвам Іосіпа Броза Ціта — лідара Камуністычнай партыі Югаславіі, і стаў вядомы як Народна-вызвольная армія Югаславіі[3]. У снежні 1943 — студзені 1944 гадоў 11-я Краінская брыгада Народна-вызвольнай арміі ажыццяўляла атакі на немцаў і ўсташаў у раёне Казары, у паўночнай Босніі, каб адцягнуць войскі праціўніка ад партызан у Баніі і на ўсходзе Босніі, дзе сілы Восі праводзілі антыпартызанскія аперацыі[4].

Фатаграфія і яе аб'ект[правіць | правіць зыходнік]

Зімой 1943—44 гадоў трупа Тэатра народнага вызвалення сустрэла калону партызан з 11-й Краинской брыгады непадалёк ад Казары. Балетмайстар трупы, Георгій «Жорж» Скрыгін, сын рускага эмігранта, таксама быў вядомым майстрам мастацкай фатаграфіі і не раз ганараваўся многіх прэстыжных узнагарод за свае здымкі[5][6][7]. Скрыгін папрасіў камандзіра партызанскай брыгады даць яму сфатаграфаваць дзяўчыну-партызанку. Камандзір адабраў пяць санітарак, сярод якіх Скрыгін выбраў 17-гадовую Мілю Тораман(сербахарв.: Milja Toroman)[5][8]. Тораман была баснійскай сербкай з вёскі Брэкіна, каля Дубцы, у падножжа гары Казара[9]. Скрыгин надзеў на дзяўчыну кофту, павесіў ёй на плячо вінтоўку, ссунуў набакір яе цітаўку з чырвонай зоркай і прыгладзіў валасы. Сказаўшы дзяўчыне ўсміхнуцца[8], Скрыгин зрабіў здымак з дапамогай фотаапарата Rolleiflex[10].

У 1968 годзе Скрыгин выдаў кнігу пад назвай «Вайна і сцэна», дзе фатаграфія Мілі Тораман названа «Казарчанка». Суправаджалы надпіс, не згадваючы імя аб'екта фота, абвяшчае: «Маладая дзяўчына трапіла ў палон падчас першага варожага наступлення. Ёй атрымалася бегчы, нават з Германіі, і дабрацца да Казары, дзе яна далучылася да казарскіх узброеных сіл».

У 1946 годзе Міля Тораман выйшла замуж за Пера Марына[5], які ваяваў у складзе казарскага партызанскага атрада з 1941 года[8][11]. Пара жыла ў Прыедары, дзе ў яе нарадзілася пяцёра дзяцей. У 2007 годзе Марын дала інтэрв'ю, што падчас здымак ёй зусім не хацелася ўсміхацца з-за нягод вайны, якія ёй давялося перанесці[8]. Паводле слоў Марын — гэта быў адзіны раз у жыцці, калі яна ўзяла ў рукі вінтоўку[12]. У лістападзе 2007 года Марын сканала ва ўзросце 81 года[5].

Значэнне[правіць | правіць зыходнік]

Пасля вайны фота «Казарчанка» атрымала шырокую слыннасць, стаў адным са знакаў партызанскага руху Югаславіі і, асабліва, гераічнага супраціву кабет-югаславак[12]. Выява кабеты-партызанкі актыўна выкарыстоўвалася ўрадам Ціта ў якасці яднальнага пачатку ў шматкультурнай краіне[13]. «Казарчанка» была ўлучана ў падручнікі гісторыі, ваенныя манаграфіі і выкарыстоўвалася на плакатах[8][14]. Аднак, нягледзячы на папулярнасць, асобу дзяўчыны не расчынялася, бо публікацыя дакладных звестак пра акалічнасці, пры якіх была зроблена фатаграфія, магла нашкодзіць яе ідэалагічнай значнасці. Пасля першых шматпартыйных выбараў у Югаславіі, а потым і яе распаду фота страціла ідэалагічнае значэнне, і пра асобу Марын стала вядома шырокім масам[14].

Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]

  1. ↑ Roberts 1987, pp. 15–19.
  2. ↑ Vucinich 1949, pp. 355–358.
  3. ↑ Roberts 1987, pp. 20–24.
  4. ↑ Milinović & Karasijević 1982, pp. 141, 165, 186.
  5. ↑ а б в г R.R. 2007, para. 1–4.
  6. ↑ Todić 2013, p. 40.
  7. ↑ Арсеньев 2012, para. 1–3.
  8. ↑ а б в г д Kovačević 2007, para. 1–7.
  9. ↑ Lukić 1984, p. 36.
  10. ↑ Malić 1997, p. 29.
  11. ↑ Ćurguz & Vignjević 1982, p. 218.
  12. ↑ а б Vittorelli 2015, pp. 126–30.
  13. ↑ Batinić 2015.
  14. ↑ а б Todić 2013, pp. 45–46.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Арсеньев, Алексей (2012). Скрыгин Георгий (Жорж) Владимирович. Искусство и архитектура Русского зарубежья. Фонд имени Д.С.Лихачева. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)
  • Batinić, Jelena (2015). Women and Yugoslav Partisans: A History of World War II Resistance. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-09107-8. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)
  • Ćurguz, Dragutin; Vignjević, Milorad (1982). Drugi krajiški narodnooslobodilački partizanski (kozarski) odred "Mladen Stojanović" [The 2nd Krajina (Kozara) National Liberation Partisan Detachment "Mladen Stojanović"] [Serbian]. Prijedor: Nacionalni park Kozara. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  • Kovačević, Dinka (2007). Mlada partizanka iz čitanke [The Young Female Partisan from the Reading Book]. Nezavisne novine [Serbian]. Архівавана з арыгінала 14 July 2015. {{cite book}}: Невядомы параметр |dead-url= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка); Няправільны |ref=harv (даведка)Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  • Lukić, Dragoje (1984). Rat i djeca Kozare [War and Children of Kozara] [Serbian] (2nd ed.). Belgrade: Narodna knjiga. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  • Malić, Goran (8 November 1997). Одлазак Жоржа Скригина (1910–1997): Мајстор простора и светлости [Departure of Žorž Skrigin (1910–1997): Master of Space and Light]. Politika [Serbian]. Belgrade: Politika. ISSN 0350-4395. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  • Milinović, Đuro; Karasijević, Drago (1982). Jedanaesta krajiška NOU brigada [The 11th Krajina National Liberation Shock Brigade] [Serbian]. Gradiška: Savez udruženja boraca NOR-a opštine. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  • Roberts, Walter R. (1987) [1973]. Tito, Mihailovic and the Allies,1941–1945. Durham, North Carolina: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-0773-0. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)
  • R.R. (2007). Preminula partizanka sa znamenite fotografije [The Female Partisan from the Memorable Photograph Passed Away]. Index.hr [Croatian]. Архівавана з арыгінала 25 May 2014. {{cite book}}: Невядомы параметр |dead-url= ігнараваны (прапануецца |url-status=) (даведка); Няправільны |ref=harv (даведка)Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  • Todić, Milanka (2013). Lidija Merenik (рэд.). Socrealistička montaža kao slika vremena [Montage in Socialist Realism as an Image of the Times]. The Journal of Modern Art History Department [Serbian]. Vol. 9. Belgrade: Faculty of Philosophy, University of Belgrade. ISSN 2217-3951. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)Папярэджанні CS1: невядомая мова (link)
  • Vittorelli, Natascha (2015). "With or Without Gun: Staging Female Partisans in Socialist Yugoslavia". In Miranda Jakiša; Nikica Gilić (рэд-ры). Partisans in Yugoslavia: Literature, Film and Visual Culture. Bielefeld, Germany: transcript Verlag. ISBN 978-3-8394-2522-0. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)
  • Vucinich, Wayne S. (1949). "The Second World War and Beyond". In Robert Joseph Kerner (рэд.). Yugoslavia. Berkeley: University of California Press  – з дапамогай Questia (патрэбна падпіска). OCLC 404359. {{cite book}}: Няправільны |ref=harv (даведка)
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Казарчанка&oldid=2590382"