Кэдманавы кодэкс

Кэдманавы кодэкс. X стагоддзе

Бадліянская бібліятэка

(інв. MS. Junius 11)

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Кэдманавы кодэкс, ці Рукапіс Юнія — адзін з чатырох асноўных рукапісаў стараанглійскай літаратуры. Напісаны ў X стагоддзі, ён змяшчае вершы, заснаваныя на біблейскіх сюжэтах на стараанглійскай, асноўнай мове ў англа-саксонскай Англіі. Сучасныя рэдактары вызначылі, што рукапіс складаецца з чатырох вершаў, якім яны далі назвы «Быццё», «Зыход», «Данііл» і «Хрыстос і Сатана». Асоба іх аўтара невядома. Доўгі час навукоўцы лічылі іх працамі Кэдмана, адпаведна назваўшы кнігу «Кэдманавы рукапіс». Гэтая тэорыя была адкінутая з-за значнай розніцы паміж вершамі.

Назва і дата

Ілюстрацыя карабля з Кэдманаўскага рукапісу.

Рукапіс абавязаны сваім цяперашнім пазначэннем англа-галандскаму вучонаму Францыску Юнію, які быў першым, хто апублікаваў першае выданне яго зместу ў 1655 годзе і завяшчаў працу Оксфардскаму ўніверсітэту. Яна захоўваецца ў Бадліянскай бібліятэцы пад шыфрам MS Junius 11.

На палеаграфічных падставах было ўстаноўлена, што складанне рукапісу пачалося з 1000 года нашай эры. Нядаўняя праца прапанавала больш ранняе, вузкае акно для верагоднай даты кампіляцыі да 960—1000 гадоў для першай кнігі (Liber I) і неўзабаве пасля гэтага для другой кнігі (Liber II), заснаваные на комплекснай датыроўцы тэксту, палеаграфіі і ілюстрацый.

Зборнік складаўся з двух стадый: Liber I змясціў вершы «Быццё», «Зыход» і «Данііл» і быў працай аднаго пісца. Liber II змясціў верш «Хрыстос і сатана». Рукапіс утрымлівае мноства ілюстрацый, якія з’яўляюцца прыкладам вінчэстарскага стылю малявання, тыповага для таго перыяду і рэгіёну; падобна, што два ілюстратара працавалі над рукапісам незалежна. Першы перапісчык пакінуў прабелы ў тэксце для іншых ілюстрацый, якія так і не былі завершаны.

Ілюстрацыі

Рукапіс часткова ілюстравана серыяй лінейных малюнкаў, якія паказваюць падзеі ў тэксце. Мяркуючы па прабелах, пакінутым пісцамі, меркавалася, што рукапіс будзе цалкам ілюстраваны; у гэтым выпадку праца засталася няскончанай пасля таго, як было намалявана толькі каля траціны малюнкаў. Гэтая схема ілюстрацый, якая не мае аналагаў у іншых рукапісах англасаксонскай паэзіі, мае на ўвазе, што рукапіс задумваўся як значна больш важны, чым большасць мясцовых тэкстаў; магчыма, ён прызначаўся для рэлігійнага або дыдактычнага выкарыстання.

Змест

Назвы саміх вершаў з’яўляюцца сучаснымі вынаходствамі; у рукапісы ім не дадзены назвы. Як і ў большасці англасаксонскіх твораў, вершы ананімныя, іх паходжанне і датыроўка невядомыя.

Быццё

На гэтай ілюстрацыі са старонкі 46 Кэдманаўскага рукапісу паказаны анёл, які ахоўвае вароты раю.

Быццё — гэта парафраз першай частцы біблейскай кнігі Быцця ад стварэння свету да выпрабавання веры Аўраама праз ахвярапрынашэнне Ісаака (Быц. 22).

У цяперашні час гэтая праца прызнана складовай працай, якая складаецца з двух першапачаткова асобных частак, умоўна званых Быццём A і Быццём B; пазней радкі 235—851 верша ў тым выглядзе, у якім мы яго маем, верагодна, была інтэрпаліравана з больш старога верша для стварэння бягучага тэксту.

Менавіта Быццё B прыцягнула найбольшую крытычную ўвагу. Яго паходжанне характэрнае тым, што верагодны пераклад IX стагоддзя са старасаксонскага арыгіналу; гэтая тэорыя была першапачаткова зроблена на метрычных падставах у 1875 годзе нямецкім вучоным Зіверсам, а затым пацвярдзілася знаходкай фрагмента старасаксонскага верша, які, як уяўляецца, адлюстроўвае частку работы ў 1894 годзе. Тэматычна і стылістычна яна адрозніваецца: яна распавядае гісторыю грэхападзення Сатаны і чалавека ў эпічным стылі і, верагодна, паўплывала на Беавульф і нават, магчыма, на «Страчаны рай».

Зыход

Зыход — гэта не пераказ біблейскай кнігі, а хутчэй пераказ гісторыі уцёкаў ізраільцянаў з Егіпта і перасячэння Чырвонага мора ў стылі «гераічнага эпасу», вельмі падобнага на старажытнаанглійскія паэмы «Андрэй», «Юдзіф» ці нават нерэлігійнага Беавульфа. Гэта адзін з самых шчыльных, самых алюзійных і складаных вершаў на старажытнаанглійскай мове і ён знаходзіцца ў цэнтры шматлікіх крытычных дыскусій.

Зыход прыўносіць традыцыйны «гераічны стыль» у сваю біблейскую тэматыку. Майсей падаецца як генерал, а ваенныя вобразы праймаюць батальныя сцэны. Знішчэнне егіпцян у Чырвоным моры распавядаецца шмат у чым гэтак жа, як шаблонная сцэна бітвы з іншых старажытнаанглійскіх вершаў, уключаючы матыў «звера бітвы», вельмі распаўсюджаны ў паэзіі.

Асноўная гісторыя перарываецца ў нейкі момант, каб расказаць гісторыі Ноя і ахвярапрынашэнне Ісаака. Некаторыя навукоўцы лічаць гэтую змену тэмы асаблівасцю «эпічнага стылю», параўнальнай з аналагічнымі адступленнямі ў «Беавульфе», у той час як іншыя мяркуюць, што гэта больш позняя інтэрпаляцыя. Эдвард Б. Ірвінг рэдагаваў верш двойчы, у 1955 і 1981 гадах: у першым выданні частка «Ной і Аўраам» была вылучана ў асобны верш; памеркаваўшы пазней, Ірвінг адрокся, прызнаўшы, што гэта была неад’емная частка паэмы «Зыход». У казаннях Святых Айцоў, верагодна, ёсць падставы звязваць перасячэнне Чырвонага мора з гэтымі тэмамі.

У апошнія дзесяцігоддзі ўвага пераключылася з «гераічных» аспектаў Зыходу на разгляд яго шчыльнай алюзійнай структуры і магчымай тыпалогіі. Пітэр Дж. Лукас, напрыклад, сцвярджаў, што верш прадстаўляе сабой алегарычную трактоўку барацьбы хрысьціяніна з д’яблам. Перасячэнне Чырвонага мора разглядалася як водгалас літургіі Хрышчэння і правобраз уваходу на нябёсы. Фараон можа асацыявацца з Сатаной праз некаторыя ледзь улоўныя славесныя адгалоскі. Аднак гэтыя думкі ўсё яшчэ з’яўляюцца спрэчнымі і шырока абмяркоўваюцца. Больш ўзважаны погляд пагадзіўся б з тым, што, хоць некаторыя перарывістыя часткі апавядання аб Зыходзе зліваюцца ў тыпалагічную алюзію, гэта не падтрымліваецца на працягу ўсяго верша.

Данііл

Кароткі пераказ Кнігі прарока Данііла, у прыватнасці, аповяд пра Вогненую печ, прысвечаны першым пяці раздзелам Кнігі прарока Данііла.

Хрыстос і Сатана

Верш з трох частак, які падрабязна апісвае Падзенне сатаны, пакуты Хрыста ў пекле (з апакрыфічнага Новазапаветнага Евангелля ад Нікадзіма) і спакуса Хрыста ў пустыні.

Факсіміле

• The Cædmon manuscript of Anglo-Saxon Biblical poetry: Junius XI in the Bodleian , ed. by Israel Gollancz (London: Oxford University Press, 1927.)

Лічбавыя факсімільныя копіі даступныя онлайн і афлайн:

• Поўнае лічбавае факсіміле даступна праз digital Bodleian.

Поўнае лічбавае факсіміле з багатымі анатацыямі, транскрыпцыямі і перакладамі было выпушчана ў фармаце CD у 2004 годзе:

•  Muir, Bernard J., рэд. (2004). A Digital Facsimile of Oxford, Bodleian Library, MS. Junius 11 (CD-ROM; software by Nick Kennedy). Oxford: Bodleian Library, University of Oxford.

Выданні

• Некалькі вершаў з MS Junius 11 адрэдагаваны ў лічбавыя выявы рукапісных старонак і перакладзены ў праекце Old English Poetry in Facsimile Project

Літаратура

• Broderick, Herbert (1983), «Observations on the Method of Illustration in MS Junius 11 and the Relationship of the Drawings to the Text», Scriptorium, 37 (2): 161—177, with plate 2, doi:10.3406/scrip.1983.1312.
• Broderick, Herbert (2009). «Metatextuality, Sexuality, and Intervisuality in MS Junius 11». Word and Image. 25 (4): 384—400. doi:10.1080/02666280902717262.
• Breul, Karl (1898), «Eduard Sievers», The Modern Quarterly of Language and Literature, 1 (3): 173—175, JSTOR 41065399.
• Karkov, Catherine E. (2001). Text and Picture in Anglo-Saxon England: Narrative Strategies in the Junius 11 Manuscript. Cambridge Studies in Anglo-Saxon England. 31. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0521093064.
• Karkov, Catherine (2007). «Margins and Marginalization: Representations of Eve in Oxford, Bodleian Library, MS Junius 11». In Keefer, Sarah L.; Bremmer, Rolf H. (eds.). Signs on the Edge. Space, Text and Margin in Medieval Manuscripts. Mediaevalia Groningana New Series. 10. Paris: Peeters. pp. 57-84. ISBN 978-9042919808.
• Lockett, Leslie (2002). «An Integrated Re-examination of the Dating of Oxford, Bodleian Library, Junius 11». Anglo-Saxon England. 31 (1): 141—173, with plates I-IVc. doi:10.1017/S0263675102000066.
• Lucas, Peter J. (1980), «MS Junius 11 and Malmesbury», Scriptorium, 34 (2): 197—220, doi:10.3406/scrip.1980.1172.
• Ohlgren, Thomas H. (1992). Anglo-Saxon Textual Illustration. Kalamazoo, MI: Medieval Institute, Western Michigan University. ISBN 978-1879288102.
• Raw, Barbara C. (1976), «The Probable Derivation of Most of the Illustrations in Junius 11 from an Illustrated Old Saxon Genesis», Anglo-Saxon England, 5: 133—148, with plates Ia-IV, doi:10.1017/S026367510000082X.
• Raw, Barbara C. (1984). «The Construction of Oxford, Bodleian Library, Junius 11». Anglo-Saxon England. 13: 187—205. doi:10.1017/S0263675100003586.
• Wrenn, Charles Leslie (1967), A Study of Old English Literature, Norton, ISBN 978-0393097689.

Спасылкі

• Bodleian Medieval Manuscripts Catalogue Entry
• Encyclopædia Britannica Cædmon manuscript
• The Gutenberg project edition of Codex Junius