Матуш Чак

Матуш Чак
Палацін 1 ліпеня 1296 — 20 верасня 1296
Сумесна з	Amade Aba[d]
Папярэднік	Nicholas I Kőszegi[d]
Пераемнік	Матуш Чак
Палацін 19 чэрвеня 1297 — 6 жніўня 1297
Папярэднік	Amade Aba[d]
Пераемнік	Amade Aba[d]
Нараджэнне	1260 Трэнчын, раён Трэнчын[d]
Смерць	18 сакавіка 1321(1321-03-18) Трэнчын, раён Трэнчын[d]
Род	Csák[d]
Бацька	Peter I Csák[d]
Дзейнасць	кіраванне, палітыка і ваенная справа
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Тэрыторыя Славакіі ў часы Матуша Чака

Матуш Чак (верагодна 1252 — 18 сакавіка 1321 года) — венгерскі магнат, сын храбрага Петэра I Чака (? — 1283), «некаранаваны кароль» заходняй і цэнтральнай Славакіі, якая ў той час ўваходзіла ў склад Венгрыі. Славакі называлі яго «Панам Вага і Татраў» (pán Váhu a Tatier).

Біяграфія

Венгерскі род Чак паходзіў з Эстэргамскага камітата і валодаў вялікімі ўладаннямі на тэрыторыі сучаснай Славакіі. У 1278 годзе Матуш Чак дапамог нямецкаму каралю Рудольфу I разграміць чэшскага караля Пржэмысла II Отакара ў бітве пры Дюрнкруце. У 1291 годзе Матуш узначаліў войска венгерскага караля Андраша III, якое разграміла на подступах да Браціславы Генрыха з Кёсега. У падзяку Матуш Чак атрымаў тытул Браціслаўскага жупана.

Пазней, пасля шэрагу спрэчак з Андрашам, Матуш перасяліўся ў Трэнчын, які з 1296 года быў цэнтрам яго ўладанняў. Андраш III паслаў супраць яго войска, але Матуш Чак паспяхова адбіў напад. Пасля смерці Андраша, Матуш пачаў падтрымліваць чэшскага караля Вацлава III і дапамог яму ў барацьбе супраць Карла Роберта. Аднак жа, у 1303 годзе Матуш Чак перайшоў на бок Карла Роберта. З 1304 года стаў весці цалкам самастойную палітыку, перастаўшы падтрымліваць і Карла Роберта. Пік феадальнай моцы Матуша Чака прыйшоўся на 1311—1312 гады, калі ён кантраляваў 14 камітатаў. З гэтага часу ён пачаў сябе весці як кароль, чым выклікаў незадаволенасць цэнтральнай улады. У 1312 годзе ўдзельнічаў у бітве пры Розганаўцах, непадалёк ад Кошыцаў, але яго войскі падышлі занадта позна, калі зыход бітвы ўжо быў вырашаны. У 1314 годзе Матуш напаў на Маравію і разбіў пры Голічы войскі чэшскага караля Яна Люксембургскага. Памёр 18 сакавіка 1321 года сваёй смерцю, не пакінуўшы спадчыннікаў (яго адзіны сын Матуш памёр у 1318 годзе).

Пра гістарычнае значэнне Матуша Чака гаворыць факт, што яшчэ ў XV стагоддзі заходнюю Славакію называлі «Матушавай зямлёй». Пазней Людэвіт Штур, Ёзэф Гурбан і іншыя славацкія будзіцелі часам рамантызавалі вобраз Матуша Чака як славацкага вяльможы і валадара адзінай Славакіі. Сам жа Матуш Чак нязменна падкрэсліваў сваю прыналежнасць да «Natio Hungarica».

Літаратура

• Bertényi I., Diószegi I., Horváth J., Kalmár J., Szabó P. Királyok Könyve. Magyarország és Erdély királyai, királynői, fejedelmei és kormányzói. Budapest, 2004.
• Györffy György István király és műve. Budapest, 1983.
• Hóman B., Szekfű G. Magyar Történet. Budapest, 1935.
• Kristó Gyula Csák Máté. Budapest, 1986.
• Kučera Matúš Cesta dejinami: Stredoveké Slovensko. Bratislava, 2002.
• Macho, Peter Matúš Čák Trenčiansky — slovenský kráľ? Bratislava: Academic Electronic Press, 2005.
• Pór Antal Trencsényi Csák Máté. Budapest, 1888.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Матуш Чак