Наратус
| Могілкі | |
| Наратус | |
|---|---|
| арм.: Նորատուսի գերեզմանատուն | |
 Хачкары на могілках Наратус | |
| 40°22′26″ пн. ш. 45°10′52″ у. д.HGЯO | |
| Краіна |
 Арменія |
| Месцазнаходжанне | |
 |
|
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Наратус (арм.: Նորատուսի գերեզմանատուն) — сярэднявечныя могілкі з вялікай колькасцю ранніх хачкараў, што знаходзяцца ў сяле Наратус Гехаркунікскай вобласці (Арменія), непадалёк ад горада Гавар і возера Севан, за 90 км на ўсход ад Ерэвана[1]. Могілкі маюць найбольшую колькасць хачкараў на тэрыторыі Рэспублікі Арменія[2]. Таксама гэта найбуйнейшыя могілкі з хачкарамі, якія захаваліся пасля разбурэння армянскіх могілак у Джульфе на тэрыторыі Нахічэванскай Аўтаномнай Рэспублікі ўладамі Азербайджана[3][4][5][6].
Хачкары[правіць | правіць зыходнік]
Самыя старыя хачкары на могілках датуюцца X стагоддзем[1]. Падчас адраджэння традыцый хачкараў у XVI—XVII стагоддзях многія хачкары былі збудаваны пад ярмом імперыі Сефевідаў, калі ўсходні ўплыў пракрадаўся ў армянскае мастацтва. Тры майстры-разьбяры гэтага перыяду стваралі хачкары ў Наратусе, самым заўважным з іх быў Кірам Казмох (1551—1610), яго сучаснікамі былі Аракел і Мелісет[7]. Могілкі знаходзяцца на тэрыторыі ў сем гектараў і ўтрымліваюць каля тысячы хачкараў[1]. Характэрнай асаблівасцю большасці хачкараў з’яўляецца крыж з сонечным дыскам пад ім. Астатняя частка каменя ўпрыгожана выявамі лісця, гронак вінаграду, гранатаў ці абстрактнымі ўзорамі. Большасць хачкараў пакрыты мохам і лішайнікам. Некалькі надмагілляў на могілках малююць сцэны вяселляў і сельскага жыцця. Побач са старымі могілкамі былі ўладкавана новыя сучасныя могілкі, адлучаныя доўгім плотам. Каля могілкаў у сяле ёсць царква Святой Богамаці, пабудаваная ў IX стагоддзі. Адзін з хачкараў могілкаў у 1978 годзе быў ахвяраваны Брытанскаму музею Каталікосам Вазгенам I[8].
Легенды[правіць | правіць зыходнік]
Папулярная легенда, звязаная з могілкамі, апавядае пра ўварванне арміі Тамерлана. Паводле яе, сяляне надзелі каскі па-над хачкарамі і нахілілі мячы ў кірунку варожай арміі. Здалёку хачкары выглядалі як узброеныя салдаты ў абарончай пазіцыі, у выніку чаго войска Тамерлана адступіла[1].
Паводле іншай папулярнай гісторыі, у XIX стагоддзі манах Тэр Карапет Авацесі-Авакімян з манастыра каля сяла меў абавязак служыць задушныя службы на могілках Наратус. Каб пазбегнуць двухгадзіннага падарожжа з могілкаў у манастыр і назад, ён пабудаваў сабе невялікую келлю ў Наратусе. Калі яму было 90 гадоў, ён папрасіў манаскую брацію пахаваць яго жывым. Яго апошнімі словамі былі: «Я не баюся смерці. І хацеў бы, каб і вы яе не баяліся. І зусім не баяліся нічога, апроч аднаго Бога. Хай да мяне прыходзіць кожны, хто адчувае страх. Хай ён ілье ваду на надмагільны камень, п’е яе, абмывае сабе твар, грудзі, рукі і ногі. Хай потым паб’е пасудзіну, у якой прынёс ваду. Тады страх адступіць ад яго». І дагэтуль людзі прыходзяць да магілы манаха, каб здзейсніць гэты рытуал, пакінуўшы вакол аскепкі шкла[9].
Зноскі
- ↑ а б в г Hakobyan, Julia. Life in the Monuments of Death: A visit to the cemetery village, Noraduz. ArmeniaNow.com (12 верасня 2003). Праверана 10 кастрычніка 2007.(недаступная спасылка)
- ↑ Kouymjian, Dr. Dickran. Arts of Armenia(недаступная спасылка). Sculpture. Armenian Studies Program, CSU, Fresno. Архівавана з першакрыніцы 1 ліпеня 2013. Праверана 10 кастрычніка 2007.
- ↑ World Watches In Silence As Azerbaijan Wipes Out Armenian Culture Архівавана 11 верасня 2006.
- ↑ Tragedy on the Araxes
- ↑ Azerbaijan: Famous Medieval Cemetery Vanishes
- ↑ European Parliament On Destruction of Cultural Heritage
- ↑ Ney, Richard L.. Who Made Khachkars?. The Gift of Stone. TourArmenia (24 красавіка 2005). Архівавана з першакрыніцы 1 ліпеня 2013. Праверана 11 кастрычніка 2007.
- ↑ Parry, Ken (2007). The Blackwell Companion to Eastern Christianity. Wiley-Blackwell. p. 397. ISBN 0-631-23423-3.
- ↑ Армения. Каменные кресты.. Вокруг света (28 снежня 2003). Архівавана з першакрыніцы 1 ліпеня 2013. Праверана 10 кастрычніка 2007.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Mnatsakanian, S. Kh. (1987). Sevan: Hayravank, Noraduz, Batikian, Hatsarat, Masruts Anapat, Shoghagavank, Vanevan, Kotavank, Makenotsats. OEMME. ISBN 88-85822-01-0.
- Marsden, Philip (1995). The Crossing Place: A Journey Among the Armenians. Kodansha International. ISBN 1-56836-052-5.