Паветраразмеркавальнік

Паветраразмеркавальнік — пнеўматычны або часткова пнеўматычны апарат, прызначаны для пераключэння патокаў сціснутага паветра. На тралейбусах, аўтобусах і электрацягніках ўстаноўлены дзвярныя паветраразмеркавальнікі для кіравання аўтаматычнымі дзвярыма, на пнеўмарухавіках электравозаў серыі ЧС — спецыяльныя воздухораспределители. На чыгуначным рухомым саставе большасці чыгунак свету усталяваны тармазны паветраразмеркавальнік, прызначаны для ажыццяўлення ўсіх відаў пнеўматычнага тармажэння і водпуску тормазу, а таксама для замяшчэння электрадынамічнага тармажэння пнеўматычным пры неэфектыўнасці электрычнага тармажэння альбо пры несборе электрычнай схемы ў рэжым тармажэння.

Прынцып дзеяння

Сціснутае паветра паступае з тармазной магістралі ў тармазныя цыліндры пад ціскам, на якое зніжаецца ціск у магістралі. Праца паветраразмеркавальніка характарызуецца тэмпам зніжэння ціску ў тармазной магістралі. У становішчы адпачынку і зарадкі паветраразмеркавальнік дапускае зніжэнне ціску тэмпам 0,02–0,04 МПа./хв. без спрацоўвання (акрамя паветраразмеркавальніка жорсткага тыпу спецыяльнага прызначэння). Для тармажэння неабходна зніжэнне ціску тэмпам вышэй 0,006 МПа у секунду, не менш чым на 0,03 МПа. Для атрымання максімальнага ціску ў тармазным цыліндры тармазную магістраль разряжают на 0,13–0,15 МПа. Паветраразмеркавальнік хутка спрацоўвае ў цягніку любой даўжыні дзякуючы дадатковай службовай разрадцы магістралі на абмежаваны ціск (0,03–0,05 МПа) у пачатковы перыяд тармажэння; пры гэтым перакрываюцца зарадныя адтуліны. Далейшае дзеянне паветраразмеркавальнік забяспечваецца пры любым тэмпе зніжэнні ціску магістральнага. Дадатковая разрадка магістралі забяспечвае высокую хуткасць спрацоўвання аўтатармазаў па даўжыні цягніка (да 300 м/з пры экстраным і да 280 м/з пры службовым тармажэнні). Паветраразмеркавальнік ўсталёўваюцца на кожнай адзінцы рухомага саставу.

Грузавы паветраразмеркавальнік

Паветраразмеркавальнік і запасны рэзервуар на грузавым вагоне

Грузавы паветраразмеркавальнік 483, які ўяўляе сабой удасканаленую версію паўсюдна ўжо замененага паветраразмеркавальнік 270, можа працаваць у раўнінным і горным рэжымах (забяспечваецца бесступенькавы, то ёсць адразу поўны, ці ступеністы водпуск тармазоў адпаведна), а таксама ў парожнім, сярэднім і гружаным рэжымах для тармажэння з розным ціскам ў тармазных цыліндрах вагонаў, якія маюць розную загрузку. Пераключэнне рэжымаў працы грузавога паветраразмеркавальніка вырабляецца ўручную, рэжыму водпуску — ручкай з тарца магістральнай часткі, рэжыму тармажэння — ручкайй на двухкамерным рэзервуары. Паміж грузавым паветраразмеркавальнікам і тармазным цыліндрам магчымая ўстаноўка грузавога аўтарэжыма, які аўтаматычна рэгулюе ціск у тармазным цыліндры у залежнасці ад загрузкі цягніка, пры гэтым рэжымны перамыкач фіксуецца ў становішчы «гружаны» (пры чыгунных тармазных калодках) альбо «сярэдні» (пры тармазных калодках з кампазіцыйнага матэрыялу). Грузавы паветраразмеркавальнік мае магістральную і галоўную часткі, якія ўстанаўліваюцца на двухкамерном рэзервуары. Праз магістральную частку вырабляецца дапоўніць, разрадка магістралі пры тармажэнні і разрэджанне залатніковай камеры ў адпаведнасці са зніжэннем ціску ў магістралі. Пры адпачынку тормазы праз магістральную частку працоўная камера паведамляецца з золотниковой камерай і магістраллю (на раўнінным рэжыме) або праз золотниковую камеру толькі з магістраллю (на горным рэжыме). Галоўная частка спыняе дадатковую разрадку магістралі пасля зніжэння ціску на 0,05 МПа, напаўняе тармазной цыліндр з запаснага рэзервуара да ціску, адпаведнага зніжэння ціску ў залатніковай камеры і высілку рэжымных спружын. Пры адпачынку тормазы праз галоўную частку выпускаецца сціснутае паветра з тармазнога цыліндру. Ужываемыя на замежным рухомым саставе грузавыя паветраразмеркавальнікі валодаюць толькі адным відам водпуску: ступеністым (на еўрапейскіх чыгунках) або бесступенькавым (на амерыканскіх чыгунках).

Пасажырскі паветраразмеркавальнік

Пасажырскія паветраразмеркавальнікі 292 і 242 прызначаныя для пасажырскага рухомага састава, якія маюць рэжымы працы, якія адрозніваюцца часам напаўнення тармазных цыліндраў пры экстраным тармажэнні і часам водпуску тармазоў для кароткасастаўнога і доўгасастаўнога цягнікоў. Канструктыўна пасажырскі паветраразмеркавальнік выконваецца заадно з паскаральнікам экстранага тармажэння. Пры тармажэнні пасажырскі паветраразмеркавальнік злучае тармазную магістраль з камерай дадатковай разрадкі, выклікаючы хуткае зніжэнне ціску прыкладна на 0,025 МПа, і выраўноўвае ціск у запасным рэзервуары і магістралі, перепуская паветра ў тармазны цыліндр. Пры павышэнні ціску ў магістралі на 0,015–0,020 МПа пасля службовага тармажэння магістральны орган пасажырскага паветраразмеркавальніка перакідаецца ў становішча «водпуск»; пры гэтым тармазны цыліндр злучаецца з атмасферай, а запасны рэзервуар праз зарадныя адтуліны — з тармазной магістраллю. Пры хуткім зніжэнні ціску ў магістралі (тэмпам, вялікім чым 0,05 МПа у 1 з) прыходзіць у дзеянне паскаральнік экстранага тармажэння, у выніку чаго магістраль паведамляецца з атмасферай. У замежнай практыцы выкарыстоўваюцца пасажырскія паветраразмеркавальнікі з іншым прынцыпам дзеяння, выкананыя асобна ад паскаральніка экстранага тармажэння.

Электрапаветраразмеркавальнік

Паветраразмеркавальнік з электрычным кіраваннем, які ўжываецца ў сістэмах электрапнеўматычных тармазоў рухомага састава. Электрапаветраразмеркавальнік змяняе ціск сціснутага паветра ў тармазных цыліндрах і падтрымлівае яго ў патрэбных межах у адпаведнасці з камандамі электрычных сігналаў з пульта кіравання. У залежнасці ад сістэмы электра-пнеўматычнага тормазу адрозніваюць электрапаветраразмеркавальнікі:

• прамадзейнага тыпу, якія ўздзейнічаюць непасрэдна на тармазныя цыліндры (прымяняюцца на айчынных чыгунках, на метрапалітэне (умоўных. № 337) і ў ЗША)
• непрамадзейнага тыпу, якія кіруюць змяненнем ціску ў тармазной магістралі (прымяняюцца ў Заходняй Еўропе).

На айчынных электрацягніках электрапаветраразмеркавальнік ўсталёўваюць з 1947 года. Шырокія даследаванні электрапнеўматычнага тормазы з электрапаветраразмеркавальнікам ў грузавых цягніках праводзіліся ў 60-е гады. Электрапаветраразмеркавальнікам абсталяваны усе пасажырскія вагоны і лакаматывы, а таксама вагоны электрацягнікоў, дызель-цягнікоў, хуткасных цягнікоў. Канструктыўна электрапаветраразмеркавальнік выконваецца ў выглядзе прыстаўкі да пнеўматычнага паветраразмеркавальніка (напрыклад, на электрацягніках і дызель-цягніках) або ў выглядзе самастойнага прыбора, які працуе з электрычным і пнеўматычным кіраваннем,— на хуткасных цягніках. Пераўтварэнне электрычнага сігналу ў пнеўматычны ажыццяўляецца электрамагнітнымі вентылямі. Па спосабу пераўтварэння сігналу адрозніваюць электрапаветраразмеркавальнікі:

• аналагавага тыпу, якія дзейнічаюць прапарцыйна часу падачы электрычнага сігналу (у электрапаветраразмеркавальніку, устаноўленым на пасажырскім рухомым складзе, электрацягніках і хуткасных цягніках) альбо дзеючыя прапарцыйна змене напружання электрычнага току (з вентылямі замяшчэння, у электрадынамічным тормазе)
• дыскрэтнага тыпу (электрапаветраразмеркавальнік сістэмы «Весткод» на замежным рухомым саставе).

Камера электрапаветраразмеркавальніка, змантаваная разам з пнеўматычным паветраразмеркавальнікам, мацуецца да фланца тармазнога цыліндру або да адмысловага кранштэйна, праз якія праходзяць каналы паветранай магістралі ад рэзервуара і тармазнога цыліндру. Паражніну камеры аб'ёмам 1,5 літра з'яўляецца кіраўніком рэзервуарам пнеўматычнага рэле. Электрычная частка электрапаветраразмеркавальніка змяшчае два электрамагнітных вентыля: тармазны і адпускны. Пры тармажэнні абодва вентыля узбуджаюцца. Тармазны вентыль напаўняе сціснутым паветрам кірубчы рэзервуар, а адпускны раз'ядноўвае рэзервуар з атмасферай. Патрабаваная ступень тармажэння вызначаецца часам ўзбуджэння тармазнога вентыля. Пры водпуску тормазы абодва вентыля абясточваюцца, у выніку чаго вырабляецца выпуск сціснутага паветра з кіруючага рэзервуара праз адпускной вентыль, і патрабаваная ступень водпуску вызначаецца часам яго абясточванне. У залежнасці ад змены ціску ў кіруючым рэзервуары пнеўматычнага рэле, якое змяшчае ўпускны і выпускны клапаны, кіраваныя дыяфрагмай, ажыццяўляе аналагічнае змяненне ціску ў тармазным цыліндры, упускаючы ў яго сціснутае паветра з запаснага рэзервуара або выпускаючы яго ў атмасферу. Для адключэння паветраразмеркавальнік пры дзеянні электрапаветраразмеркавальніка служыць пераключальны клапан, які таксама адключае электрапаветраразмеркавальнік пры дзеянні паветраразмеркавальніка.

Літаратура

• Железнодорожный транспорт: Энциклопедия / Гл. ред. Н. С. Конарев. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1994. — С. 68. — ISBN 5-85270-115-7.