Трапло
Трапло́[1][2][3], трапушка[1], трапачка[4] — прылада для ачышчэння (трапання) ільнянога ці канаплянага валакна ад кастры. На тэрыторыі ўсходніх славян вядомы з VII стагоддзя[1][2].
Трапло ўяўляе сабой дошчачку шырынёй 6—8 (7—15[5]) см і даўжынёй 40—45 (50—70[5]) см з дзяржальняй. Выраблялася з дуба, бярозы, клёну[5]. Мела форму нажа, клінка, мяча або рыдлёўкі. Для апрацоўкі канопляў ўжывалі трапалы больш цяжкія. Форма трапалаў вызначалася мясцовымі традыцыямі. Часта трапалы ўпрыгожваліся арнаментамі, разьбой. Дзяржальню (ручку) трапала часам рабілі пустацелай і затыкалі коркам. У яе часта закладвалі сухі гарох або шрот з металічнай пласцінай. Такое трапала у працэсе працы рытмічна гучала, і трапальшчыцы карысталіся ім з задавальненнем.
Працавалі з трапалам звычайна дзяўчаты і жанчыны стоячы. Бралі ў левую руку пучок змятых на мялцы сцёблаў, у правую — трапала, якім наносілі па пучку шэраг частых і моцных удараў то з аднаго, то з другога боку, робячы сустрэчныя рухі левай рукой. Пучок трымалі заўсёды ў адным месцы. Удары наносілі ў сярэдзіну пучка, а трапала пры гэтым павінна было лёгка слізгаць па пучку ўніз.
У спецыяльных майстэрнях выкарыстоўвалі прыстасаванне, запазычанае ў Бельгіі[5]. Яно ўяўляла сабой даволі шырокую дошку, вертыкальна ўбітую ў драўляную ўстойліваю падстаўку. Дошка ў верхняй сваёй частцы мела гарызантальны прарэз, праз які перакідваўся пучок мятых сцёблаў, канец якога прытрымліваўся трапальшчыцай, а доўгі спускаўся ўздоўж дошкі і апрацоўваўся трапалам. Каля дошкі паміж двума стойкамі была нацягнута вяроўка, ад якой трапала, апусціўшыся ўніз, рэзка адскоквала, што палягчала працу.
Слова «трапло» выкарыстоўваюць таксама ў пераносным сэнсе ў размоўнай рэчы, пазначаючы чалавека, які гаворыць лухту, бязглуздзіцу, многа гаворыць[3].
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б в БелЭн 2002.
- ↑ а б Этнаграфія Беларусі 1989.
- ↑ а б ТСБМ 1983.
- ↑ Сельская гаспадарка 2010.
- ↑ а б в г Шангина 2003.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Трап́ло, трапушка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 517. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Трап́ло // Этнаграфія Беларусі: Энцыклапедыя / Рэдкалегія: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. . — Мн.: БелСЭ, 1989. — С. 498. — 575 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-014-9.
- Трап́ло // Тлумачальны слоўнік беларускай мовы: У 5-ці т / АН БССР, Інстытут мовазнаўства імя Я. Коласа. — Мн.: Беларус. Сав. Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1983. — Т. 5 кн. 1: С — Улагодзіць / [рэдактар М. Р. Суднік]. — С. 512. — 663 с.
- Трапаць (лён) // Сельская гаспадарка: тэматычны слоўнік / Склад. В. Д. Астрэйка (і інш.); навук. рэд. В. П. Купцэвіч, Л. М. Курцова. — Мн.: Беларуская навука, 2010. — С. 143—144. — 527 с. — 300 экз. — ISBN 978-985-08-1230-8.
- Шангина И. И. Трепало (трепалка) // Русский традиционный быт: Энциклопедический словарь (руск.). — СПб.: Азбука-классика, 2003. — С. 240—242. — 688 с. — 5 000 экз. — ISBN 5-352-00337-Х.