Трацічны перыяд

Траці́чны перы́яд, траці́чная сістэ́ма — састарэлая назва часавага інтэрвалу геалагічнай гісторыі Зямлі, які ахоплівае прамежак часу ад вымірання дыназаўраў (прыкладна 65 млн гадоў назад) да пачатку апошняга ледавіковага перыяду (каля 1,8 млн гадоў назад). Лічыўся адным з двух геалагічных перыядаў кайназойскай эры.

Тэрмін прапанаваў у 1759 годзе італьянскі геолаг Джавані Ардуіна, які, на падставе геалогіі паўночнай Італіі, разбіў шкалу часу на першасны, другасны і трацічны перыяды. Некалькі пазней да іх дадаўся чацвярцічны перыяд. У 1828 годзе шатландскі геолаг Чарлз Лаель уключыў трацічны перыяд у сваю больш дэталёва прапрацаваную сістэму класіфікацыі. Ён разбіў трацічны перыяд на чатыры эпохі, грунтуючыся на працэнтным утрыманні ў стратах выкапняў малюскаў, блізкіх да сучасных відаў. Для эпох Лаель выкарыстоўваў грэчаскія назвы: Эацэн, Міяцэн, Старажытны пліяцэн і Новы пліяцэн. Хоць гэты падзел быў адэкватна для рэгіёна, які вывучаў навуковец (частка Альпаў і раўніны Італіі), пры спробе ўжыць яго да іншых частак Еўропы і Амерыкі ён апынуўся непрыдатным, у сувязі з чым выкарыстанне выкапнёвых малюскаў у вызначэнні эпох спынілася, а самі эпохі былі пераназваны і перавызначаны.

У канцы трацічнага перыяду на Зямлі з’явіліся першыя малпалюдзі

Паводле бягучай геахраналагічнай шкалы прамежак часу, раней вядомы як «трацічны перыяд», ахоплівае палеаген, неаген і частку антрапагену.

Палеаген

Палеаген (з 66,0 да 23,03 мільёнаў гадоў назад) адзначыўся шырокім распаўсюджаннем і значным павелічэннем разнастайнасці млекакормячых, якія эвалюцыянавалі, каб заняць вызваленыя дыназаўрамі нішы. Заканчэнне перыяду звязана з асушваннем клімату і паступовым астэпаваннем сушы. Уключае палеацэн, эацэн і алігацэн.

Неаген

Неаген (з 23,03 да 2,588 мільёна гадоў назад) — у адрозненне ад палеагену, перыяд спецыялізацыі млекакормячых: колькасць іх відаў памяншаецца, а адносіны паміж імі становяцца цяснейшымі. Клімат усё больш асушваецца, а сярэдняя тэмпература апускаецца, пакуль 1,8 мільёна гадоў да нашай эры не пачынаюцца сухія і халодныя ледавіковыя перыяды. Уключае міяцэн і пліяцэн.

Літаратура

• Траці́чная сістэ́ма (перы́яд) // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 523. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Траці́чная сістэ́ма (перы́яд) // Геаграфічныя паняцці і тэрміны: Энцыклапедычны даведнік / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: М. М. Курловіч і інш. — Мн.: БелЭн, 1993. — С. 287. — 333 с. — (Энцыкл. б-чка школьніка). — 14 000 экз. — ISBN 5-85700-085-8.
• Трети́чная систе́ма (пери́од) // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 189. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Трети́чная систе́ма (пери́од) // Географический энциклопедический словарь. Понятия и термины (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев, А. Г. Воронов и др.. — М.: Сов. энциклопедия, 1988. — С. 311. — 432 с. — 100 000 экз.
• Третичный период; Третичная «система» // Геологический словарь : в 2 т. Т. 2: Н—Я (руск.) / Х. А. Арсланов, М. Н. Голубчина, А. Д. Искандерова и др.; гл. ред. акад. К. Н. Паффенгольц (отв. ред.) и др.. — М.: Недра, 1978. — С. 324. — 456 с. — 40 000 экз.
• Андрусов Н. И. Третичная система // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.