Фамоз бульбы
Фамоз бульбы[1], або Гузікавая гніль бульбы[1] — грыбковае захворванне бульбы, якое выклікаецца двума відамі грыбоў: Boeremia foveata і Boeremia exigua[2].
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Фамоз бульбы ўпершыню быў заўважаны ў Еўропе ў Шатландыі ў 1930 годзе. Верагодна, яго завезлі сюды з насенным матэрыялам. З тых часоў ён распаўсюдзіўся ў іншых раёнах вырошчвання бульбы[3].
Сімптомы
[правіць | правіць зыходнік]Хвароба выяўляецца позна, у асноўным падчас захоўвання бульбы. На клубнях, заражаных відамі роду Boeremia, з'яўляюцца карычневыя гнілыя плямы, якія ў канчатковай стадыі становяцца светлымі і ўтвараюць ямкі, у якіх развіваецца міцэлій. Гэтыя ямкі нагадваюць адбітак вялікага пальца. Спачатку міцэлій бялёсы, затым ружова-фіялетавы. Акрамя таго, на скурцы клубняў з'яўляюцца вельмі дробныя бародаўкі, вышынёй 0,1 мм. Гэта пікніды ўзбуджальнікаў. На папярочным разрэзе клубня заражаная зона адрозніваецца колерам ад здаровай[4].
Сімптомы фамозу бульбы аналагічныя сімптомам, выкліканым сухой гніллю клубняў бульбы. Аднак пры фамозе на паверхні клубняў не ўтвараецца налёт, а клубень унутры першапачаткова мае колер ад ласосева-ружовага да аранжавага, нарэшце, пурпурна-шэрага. Таксама ёсць прыкметная розніца па краях плям; пры сухой гнілі яны недакладныя, пры фамозе выразна адмежаваныя ад здаровай тканкі[5].
Некаторыя разнавіднасці ўзбуджальнікаў пашкоджваюць і надземныя часткі парасткаў бульбы. Пры спрыяльных умовах яны выклікаюць плямістасць на лісці. Пад скуркай лісця ўтвараюцца пікніды. Вонкава можа нагадваць альтэрнарыёз бульбы, але плямы чорныя, а пры альтэрнарыёзе карычневыя. Акрамя таго, плямы, выкліканыя фамозам, зліваюцца разам, што робіць ліст падобным на абпалены[6].
Эпідэміялогія
[правіць | правіць зыходнік]Абодва віды, якія выклікаюць фамоз, зімуюць у глебе ў заражаных клубнях або парастках бульбы, якія не былі прыбраны з поля (пажніўныя рэшткі). Там яны могуць пражыць ад аднаго да двух гадоў. У гэты час на клубнях і сцеблах бульбы ўтвараюцца пікніды. Споры вылятаюць з іх і заражаюць новыя клубні ў канцы вегетацыі. Прарастаючыя споры вылучаюць гіфы, якія пранікаюць у клубні ў асноўным праз пашкоджаныя месцы, чачавічкі або вочкі. Пашкоджанні клубняў могуць быць механічнымі, выкліканымі сельскагаспадарчай тэхнікай, а таксама іншымі хваробамі і шкоднікамі бульбы. Міцэлій узбуджальнікаў разрастаецца ўнутры клубня бульбы, у выніку чаго той загнівае знутры. Звычайна гэта адбываецца ў студзені ці лютым. Хвароба часцей развіваецца ў прахалодных сховішчах, чым у курганах, паколькі ёй спрыяюць нізкія тэмпературы[7] .
Розныя сарты бульбы адрозніваюцца рознай успрымальнасцю да фамозу[8].
Меры аховы
[правіць | правіць зыходнік]Заражаныя клубні бульбы ўжо немагчыма вылечыць, таму варта спрабаваць прадухіляць захворванне, выконваючы наступныя дзеянні:
- выкарыстоўваць для пасадкі толькі здаровую насенную бульбу
- выкопку бульбы варта праводзіць адразу ж пасля адмірання і ападання надземных парасткаў
- захоўваюць клубні пры тэмпературы 16–20 °C на працягу 1-2 тыдняў пасля збору. Гэта дазваляе аднавіць пашкоджаны эпідэрміс
- клубні, прызначаныя для насеннай бульбы, можна апрацаваць фунгіцыдамі ў першы тыдзень пасля збору ўраджаю
- фунгіцыды, якія выкарыстоўваюцца для барацьбы з рызактаніёзам бульбы, таксама абмяжоўваюць развіццё фамозу[3].
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б Фамозы // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз.. — С. 185
- ↑ Polskie nazwy chorób roślin uprawnych / Zbigniew Borecki, Małgorzata Schollenberger, Janusz Błaszkowski, Sabina Czyżewska, Zofia Fiedorow, Krystyna Grzelak, Marek Korbas, Selim Kryczyński, Tomasz Kurowski, Barbara Łacicowa, Zofia Machowicz-Stefaniak, Tadeusz Madej, Tomasz Majewski, Joanna Marcinkowska, Krzysztof Matkowski, Janina Mikołajska, Małgorzata Narkiewicz-Jodko, Bogdan Nowicki, Jacek Piszczek, Maria Prończuk, Czesław Sadowski, Zbigniew Weber, Czesław Zamorski, Hanna Zarzycka, Barbara Zawadzka. — Wydanie 2. uzupełnione. — Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017. — 158 с. — ISBN 978-83-948769-0-6.
- ↑ а б Sylwester Sobkowiak, Emil Stefańczyk, Jadwiga Śliwka, Fomoza ziemniaków – występowanie sprawców choroby oraz ich znaczenie w przechowalnictwie ziemniaka, „Ziemniak Polski” (1), 2016
- ↑ Sylwester Sobkowiak, Emil Stefańczyk, Jadwiga Śliwka, Fomoza ziemniaków – występowanie sprawców choroby oraz ich znaczenie w przechowalnictwie ziemniaka, „Ziemniak Polski” (1), 2016
- ↑ IHAR. Sucha zgnilizna bulw(нявызн.). Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy Oddział w Boninie. Праверана 3 жніўня 2024.
- ↑ Sylwester Sobkowiak, Emil Stefańczyk, Jadwiga Śliwka, Fomoza ziemniaków – występowanie sprawców choroby oraz ich znaczenie w przechowalnictwie ziemniaka, „Ziemniak Polski” (1), 2016
- ↑ Sylwester Sobkowiak, Emil Stefańczyk, Jadwiga Śliwka, Fomoza ziemniaków – występowanie sprawców choroby oraz ich znaczenie w przechowalnictwie ziemniaka, „Ziemniak Polski” (1), 2016
- ↑ Sylwester Sobkowiak, Emil Stefańczyk, Jadwiga Śliwka, Fomoza ziemniaków – występowanie sprawców choroby oraz ich znaczenie w przechowalnictwie ziemniaka, „Ziemniak Polski” (1), 2016