Харкаўскае часовае генерал-губернатарства

Дадаць спасылкі
З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі

Харкаўскае часовае генерал-губернатарства (1879—1882, 1905—1906) — часовае генерал-губернатарства ў Расійскай Імперыі ў 1879—1882 гг. і 1905—1906 гг., якое стваралася па экстраардынарным прычынам. Цэнтрам генерал-губернатарстваў быў горад Харкаў.

Харкаўскае часовае генерал-губернатарства (1879—1882)[правіць | правіць зыходнік]

Харкаўскае часовае генерал-губернатарства было створана на падставе ўказа расійскага імператара Аляксандра II ад 5 (17) красавіка 1879 г. — «для аховы парадку і грамадскага спакою»[1][2]. Пад уладу часовага генерал-губернатара пераходзілі Харкаўская, Чарнігаўская, Палтаўская, Курская, Арлоўская і Варонежская губерні. Цэнтрам Харкаўскага часовага генерал-губернатрства стаў горад Харкаў. На пасаду харкаўскага часовага генерал-губернатара прызначаліся асобы, якія былі ў той час кіраўнікамі Харкаўскай ваеннай акругі. Першы харкаўскі часовы генерал-губернатар быў прызначаны 7 (19) красавіка 1879 г.[3]

Прычынай стварэння часовага генерал-губернатарства было жаданне расійскіх улад адміністрацыйна-рэпрэсіўнымі сродкамі (ваеннымі, паліцэйскімі і судовымі) задушыць тэрарыстычную дзейнасць шматлікіх арганізацый рэвалюцыйных народнікаў у рэгіёне, для чаго ўзмацняліся штаты агульнай і палітычнай паліцыі, а таксама ўводзіліся змены ва ўгалоўна-працэсуальную практыку. (Непасрэднай прычынай стварэння шэрагу часовых генерал-губернатарстваў і пашырэння ўлады існуючых генерал-губернатараў у 1879 г. у Расійскай Імперыі быў замах расійскіх народнікаў 2 (14) красавіка 1879 г. на царазабойства ў Санкт-Пецярбургу[4]).

Генерал-губернатару падпарадкоўвалася ўся грамадзянская і ваенная адміністрацыя. Яму таксама надавалася права ваеннага суду, арышту і высылкі з падкантрольных губерняў усіх нядобранадзейных і падазроных асоб; права кантролю над адукацыйнымі ўстановамі і права прыпынення дзейнасці часопісаў і газет; і г.д. У гарадах уводзіліся пасады акруговых назіральнікаў, засноўвалася конна-паліцэйская варта. У сувязі з нядобранадзейнай сітуацыяй на вёсцы ў штаты ўездных паліцэйскіх упраўленнняў дадаткова ўводзіліся пасады паліцэйскіх ураднікаў. Павялічвалася жалаванне паліцыі і корпусу жандараў.

Генерал-губернатарства было скасавана 5 (17) мая 1882 г. у сувязі са стабілізацыяй сітуацыі ў губернях.

Харкаўскае часовае генерал-губернатарства (1905—1906)[правіць | правіць зыходнік]

Існавала ў 1905—1906 гг. у сувязі з аб'яўленнем горада Харкава на ваенным становішчы ў час расійскай рэвалюцыі 1905—1907 гадоў. Улада харкаўскага часовага генерал-губернатара распаўсюджвалася на горад Харкаў і Харкаўскі уезд (павет).

Неабходнасць стварэння часовага генерал-губернатарства была выклікана ростам грамадскай напружанасці ў час рэвалюцыі 1905—1907 гадоў і верагоднасцю разбуральных выступленняў насельніцтва ў Харкаве і Харкаўскім уездзе (павеце).

Генерал-губернатару падпарадкоўваліся ўсе ваенныя і паліцэйскія сілы ў акрузе. Ён меў права ваеннага суду, арышту і высылкі нядобранадзейных асоб, спынення выдання і продажу газет і часопісаў, закрыцця друкарняў, знішчэння канфіскаваных друкаваных выданняў, закрыцця гандлёвых і прамысловых устаноў, абмежавання гандлю ў нядзельныя і святочныя дні, і інш.

На тэрыторыі Харкаўскай губерні мелася два часовыя генерал-губернатары — яшчэ адзін генерал-губернатар быў прызначаны ў горад Сумы: сумскаму часоваму генерал-губернатару падпарадкоўваліся паліцэйскія і ваенныя сілы ў Сумах і акрузе. Прычым кампетэнцыя гэтых двух часовых генерал-губернатараў у Харкаўскай губерні не размяжоўвалася, хоць на практыцы гэта не прывяло да нейкіх непаразуменняў паміж адказнымі асобамі.

Часовы генерал-губернатар не толькі займаўся захадамі супрацьдзеяння масавым беспарадкам, рэвалюцыйнаму тэрору і крымінальнай злачыннасці, але займаўся пытаннямі абароны парушаных асабістых і маёмасных правоў грамадзян, апекаваў ажыццяўленню каранцінных мерапрыемстваў і іншых неабходных мер з мэтай недапушчэння распаўсюджвання інфекцыйных захворванняў на сваёй падкантрольнай тэрыторыі.

На пасаду харкаўскага часовага генерал-губернатара ў 1905 г. быў прызначаны тагачасны харкаўскі губернатар (1904—1906) Канстанцін Сакратавіч Старынкевіч, які быў 2 студзеня 1906 г. адсунуты з пасады часовага генерал-губернатара і харкаўскага губернатара, бо кіраванне Старынкевіча не было прызнана эфектыўным[5]. Замест Старынкевіча 3 студзеня 1906 г. быў прызначаны новы харкаўскі часовы генерал-губернатар — генерал-маёр Мікалай Мікалаевіч Пешкаў, які быў прызначаны паралельна і на пасаду харкаўскага губернатара[6].

Стварэнне часовага генерал-губернатарства ў перыяд пасля выдання ліберальнага «Маніфеста свабод» (17 кастрычніка 1905 г.) дэманстравала недахопы дзяржаўнага ладу Расійскай Імперыі і крызіс улады, калі судовыя функцыі перадаваліся надзвычайным ваенна-паліцэйскім органам (генерал-губернатарам), якія ўжывалі збройную сілу для вырашэння застарэлых і складаных унутраных праблем функцыянавання дзяржавы.

Спіс генерал-губернатараў[правіць | правіць зыходнік]

Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі, Т. 54, аддз. 1, №59476.
  2. ↑ Тым жа ўказам былі створаны Санкт-Пецярбургскае часовае генерал-губернатарства і Адэскае часовае генерал-губернатарства, а таксама пашыраны правы маскоўскага генерал-губернатара, кіеўскага генерал-губернатара і варшаўскага генерал-губернатара.
  3. ↑ Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі, Т. 54, аддз. 1, №59478.
  4. ↑ Поўны збор законаў Расійскай імперыі. Збор другі, Т. 54, аддз. 1, №59476.
  5. ↑ Танцюра, В.І. Історія Слобідської України... С. 186.
  6. ↑ Танцюра, В.І. Історія Слобідської України... С. 186.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Большакова, О.В. Российская империя: система управления. Современная зарубежная историография: аналитический обзор / О.В. Большакова ; Центр социал. науч.-информ. исслед. Отд. отеч. и зарубеж. истории; Отв. ред. В.М. Шевырин. — М., 2003. — 92 с. [1]
  • Западные окраины Российской империи / Л.А. Бережная [и др.]; науч. ред. М. Долбилов, А. Миллер. — Москва: Новое литературное обозрение, 2006. — 608 с.
  • Каппелер, А. Россия — многонациональная империя: Возникновение. История. Распад / А. Каппелер; пер. с нем. С. Червонная. — М. : Традиция, 2000. — 344 с. — ISBN 5-89493-009-Х
  • Лысенко, Л.М. Губернаторы и генерал-губернаторы Российской империи (XVIII — начало XX века) / Л.М. Лысенко. — М. : МПГУ, 2001. — 2-е изд. — 358 с.
  • Москаль, Г.Г. Інститут тимчасового генерал-губернатора в Україні у кінці XIX — на початку XX ст.: автореф. дис. …канд. юрид. наук: 12.00.01 / Г.Г. Москаль; Нац. ун-т внутр. справ Мін. внутр. справ України. — Харків, 2002. — 18 с.
  • Реклю, Э. Россия европейская и азиатская : в 2 т. / Э. Реклю. — Т. 1. Европейская Россия. До Урала. — Санкт-Петербург : А. Ильин, 1883. — 700 с.
  • Танцюра, В.І. Історія Слобідської України : навчальний посібник / В.І. Танцюра, О.О. Пересада. — Харків : ХНУ імені В.Н. Каразіна, 2013. — 366 с.
  • Шандра, В.С. Генерал-губернаторства в Україні: XIX — початок XX ст. / В.С. Шандра. — Київ : НАН України, Ін-т історії України, 2005. — 427 с.
  • Шандра, В.С. Генерал-губернаторства / В.С. Шандра, О.Є. Маркова // Енциклопедія історії України. — Київ : Наукова думка, 2004. — Т. 2. Г-Д. — С. 72—73.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Харкаўскае_часовае_генерал-губернатарства&oldid=4552558"