Часаслоў Мёртлі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Часаслоў Мёртлі. 1280-я
National Library of Scotland[d]
(інв. Ms 21000)
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Пакланенне вешчуноў

Часаслоў Мёртлі — ілюмінаваны часаслоў, які, як кажуць, быў напісаны англійскім перапісчыкам (у Парыжы) і ілюстраваны ў Парыжы групай «Шале» ў 1280-х гадах. Цяпер ён захоўваецца ў Нацыянальнай бібліятэцы Шатландыі  (руск.) ў Эдынбургу пад нумарам Ms 21000. Сваю назву кніга атрымала ў гонар уладальнікаў XIX стагоддзя[1].

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

З некралогаў, запісаных у календары, можна зрабіць выснову, што часаслоў быў зроблены для выкарыстання ў Вустэры. Кажуць, што рукапіс быў зроблены для англічанкі, паводле Джона Хігіта, гэта была Джаан дэ Валанс, дачка Уільяма дэ Валенса  (руск.), зводнага брата караля Англіі Генрыха III[2]. Уладальніца намалявана за чытаннем свайго часаслова ў ініцыяле паступовых псалмоў на f149v[3].

Наступныя смерці, адзначаныя ў календары, паказваюць, што кніга знаходзілася ў Шатландыі ў XIV стагоддзі, ва ўладанні клана МакДугал, вядомай шатландскай сям’і, якая працавала пры англійскім двары падчас працяглых войнаў паміж Англіяй і Шатландыяй падчас праўлення англійскіх каралёў Эдуарда I і II[2]. У XV стагоддзі ім валодалі ў Шатландыі сэр Джон Сцюарт, лорд Лорнскі  (англ.), які памёр у 1421 годзе, і яго жонка Ізабэла, лэдзі Лорнская, якая памерла ў 1439 годзе; іх некралогі былі ўпісаны ў календары на f25v і f29v[2][3].

Ад Сцюартаў Лорнскіх рукапіс перайшоў да Сцюартаў Грантулі, уладальнікаў маёнтка Мёртлі ў Пертшыры. Рукапіс захоўваўся ў замку Мёртлі, пакуль у 1871 годзе не быў прададзены антыквару Джэймсу Томсану Гібсану-Крэйгу  (англ.) (1799—1886). Пасля яго смерці кніга была набыта Джонам Патрыкам Крайтан-Сцюартам, 3-м маркізам Б'ютам  (руск.) (1847—1900) і заставалася ў сям’і Б’ют, пакуль яе не купіла Нацыянальная бібліятэка Шатландыі ў 1986 годзе праз фонд, створаны для збору пакупной цаны[2][3].

Сярод мастацтвазнаўцаў няма аднадушнасці наконт паходжання рукапісу — Англіі ці Францыі, і яго стваральнікаў — перапісчыка і ілюмінатараў. У літаратуры можна знайсці даследаванні, у якіх гаворыцца пра французскага перапісчыка, а таксама пра англічаніна. Усе прызначэнні былі зроблены на аснове характарыстык стылю і мастакоў, звязаных з імі, пра якія больш нічога не вядома. Імя першага ўладальніка таксама было выведзена Джонам Хігітам  (англ.) з некралогаў у календары, з недаказальнымі здагадкамі, і ставіцца пад сумнеў іншымі даследчыкамі[4].

Апісанне[правіць | правіць зыходнік]

Рукапіс складаецца з двух раздзелаў рознага паходжання. Першы змяшчае 23 поўнастаронкавыя мініяцюры, якія адлюстроўваюць вобразы з Кнігі Быцця, дзяцінства Хрыста і мук Хрыста. Другі раздзел змяшчае набажэнствы, якім папярэднічае каляндар святых. Гэты другі раздзел складаецца са 191 пергаментнага фоліа з памерам 193 * 123 мм. Тэкст напісаны лацінскай мовай у слупок па 15 радкоў на старонцы гатычным пісьмом  (руск.). Рукапіс таксама змяшчае некаторыя тэксты, напісаныя на старафранцузскай  (укр.), англійскай і шатландскай гэльскай мовах, якія пазней былі дададзены да рукапісу ўладальнікамі. Другі раздзел таксама змяшчае шматлікія маргінальныя і міжрадковыя  (руск.) глосы. Абедзве часткі былі зроблены асобна і пазней аб’яднаны[4].

Існуе меркаванне, што першы раздзел поўнастаронкавых мініяцюр быў зроблены, магчыма, у двух камплектах, у канцы XIII стагоддзя. Імаверна, што мініяцюры з’яўляюцца працай трох англійскіх мастакоў і былі напісаны паміж 1260 і 1280 гадамі. Першапачаткова набор мініяцюр быў, верагодна, значна большы, магчыма, удвая большы, і быў зроблены для іншага рукапісу[3]. Усе поўнастаронкавыя мініяцюры мелі тлумачальны тэкст, напісаны на французскай мове, але некаторыя з іх былі выразаны пры пазнейшай пераплёту.

У Часаслове мы знаходзім каляндар святых (f24r), Малыя Гадзінкі да Найсвяцейшай Панны  (англ.) (f30v), Служба Святога Духа  (гал.) (f109r), Каяльныя псалмы (f128r), літанію да ўсіх святых  (укр.) (f140v), паступовыя псалмы (f149v) і службу мёртвых  (англ.) (f162r). Ад f66r да f75v можна знайсці суфрагію  (гал.), размешчаную паміж лаудамі  (укр.) і пачаткам Малых Гадзінак да Найсвяцейшай Панны. Тэкст напісаны тэкстурай  (укр.) і, магчыма, у працы ўдзельнічалі больш за аднаго перапісчыка, але падзел іх працы не відавочны. Каляндар напісаны гатычным паўквадратам, але для некаторых важных святаў выкарыстоўвалася іншае пісьмо[5].

Зноскі

  1. The Murthly Hours(недаступная спасылка) op de University of Chicago Press Journals.
  2. а б в г Matthew Reeve, The Murthly Hours preview op Brill.
  3. а б в г John Higgitt, The Murthly Hours op de website van de National Library of Scotland.
  4. а б Suzette van Haaren, The Murthly Hours Архівавана 2 лютага 2023. op Academia.
  5. pp. 55-56.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]