Нейтрынная астраномія
Нейтры́нная астрано́мія — раздзел астраноміі, звязаны з пошукам, рэгістрацыяй і даследаваннем патокаў нейтрына ад пазаземных крыніц.
Узнікла ў 1960-я гады разам са з’яўленнем прылад і метадаў дэтэктыравання нейтрына.
Метады нейтрыннай астраноміі, у адрозненне ад іншых метадаў даследавання касмічных аб’ектаў, даюць магчымасць вывучаць шчыльныя касмічныя аб’екты і даўнія касмалагічныя эпохі.
У Сусвеце нейтрына ўтвараюцца ў выніку ядзерных працэсаў у нетрах зорак і пры ўзаемадзеянні касмічнага выпрамянення з асяроддзем, напрыклад з рэчывам атмасферы Зямлі (атмасферныя нейтрына), міжгалактычным і міжзорным газамі, морам рэліктавых фатонаў (гл. рэліктавае выпрамяненне) і іншым.
Энергетычны спектр касмічных нейтрына ад ~10−4 эВ (касмалагічныя, ці рэліктавыя нейтрына) да 1020—1028 эВ. Энергія нейтрына ад Сонца і нестацыянарных зорак да 10 эВ. Нейтрына слаба ўзаемадзейнічаюць з рэчывам, таму зоркі для іх практычна празрыстыя, і яны бесперашкодна пакідаюць іх. Рэгістрацыя гэтых нейтрына дае магчымасць вызначаць тэмпературу, шчыльнасць і хімічны састаў цэнтральнай часткі зорак, недаступнай вывучэнню іншымі метадамі.
Слабае ўзаемадзеянне касмічных нейтрына з рэчывам абумоўлівае складанасць іх дэтэктыравання (патрэбна вялікая колькасць рэгістравальнага рэчыва і дэтэктары неабходна будаваць глыбока пад зямлёй).
Створана 5 найбольш магутных дэтэктараў сонечных нейтрына (ЗША, Расія — ЗША, Італія — Расія, Японія, Канада) і 2 вялікія дэтэктары атмасферных нейтрына (у возеры Байкал, Расія і антарктычным лёдзе, ЗША). З 1980 існуе сусветная служба назірання за ўспышкамі звышновых зорак у нейтрынным святле.
Гл. таксама
Літаратура
- Нейтрынная астраномія // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. С. 277.
- Нейтринная астрономия / В. С. Березинский // Физика космоса: Маленькая энциклопедия / Редкол.: Р. А. Сюняев (Гл. ред.) и др. — 2-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1986. — С. 421—428. — 70 000 экз.