Blender
Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. |
Blender | |
---|---|
Тып | Трохмерная графіка |
Аўтар | Ton Roosendaal[d] |
Распрацоўшчык | Blender Foundation |
Напісана на | C, C++ і Python |
Аперацыйная сістэма | FreeBSD, Linux, Mac OS X, Windows[1] |
Мовы інтэрфейсу | некалькі моў[d] |
Першы выпуск | 2 студзеня 1998[2][3] |
Апошняя версія |
|
Ліцэнзія | GPL-2.0-or-later |
Сайт | blender.org |
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Blender — свабодны, прафесійны пакет для стварэння трохмернай камп’ютарнай графікі, які ўключае ў сябе сродкі мадэлявання, анімацыі, рэндэрэнгу, постапрацоўкі і мантажу відэа з гукам, кампаноўкі з дапамогай «вузлоў» (Node Compositing), а таксама для стварэння інтэрактыўных гульняў. У цяперашні час карыстаецца найбольшай папулярнасцю сярод бясплатных 3D рэдактараў у сувязі з яго хуткім і стабільным развіццём, якому спрыяюць прафесіїная каманда распрацоўнікаў.
Магчымасці[правіць | правіць зыходнік]
Характэрнай асаблівасцю пакета Blender з’яўляецца яго невялікі памер у параўнанні з іншымі папулярнымі пакетамі для 3D-мадэлявання. У базавую пастаўку не ўваходзіць падрабязная дакументацыя і вялікая колькасць дэманстрацыйных сцэнаў.
Функцыі пакета:
- Падтрымка разнастайных геаметрычных прымітываў, уключаючы паліганальныя мадэлі, сістэму хуткага мадэлявання ў рэжыме subdivision surface (SubSurf), крывые Бэзье, паверхні NURBS, metaballs (метасферы), скульптурнае мадэляванне і вектарныя шрыфты.
- У стандартнай пастаўцы ўключаныя рэндэры рэальнага часу Evee і Cycles
- Магчымасць інтэграцыі з вонкавым рэндерэрам YafRay, LuxRender і іншымі.
- Інструменты для анімацыі: косці, анімацыя сеткі, інверсная анімацыя.
- Фізіка дынаміка мяккіх целаў (уключаючы вызначэнне калізій аб’ектаў пры ўзаемадзеянні), дынаміка цвёрдых целаў на аснове фізічнага рухавіка Bullet і сістэма валосоў на аснове часціц, фізіка вадкасці, вагню і дыму Mantaflow.
- Python ужываецца як сродак стварэння інструментаў і протатыпаў, як сродак імпарту/экспарту файлаў (напрыклад COLLADA), аўтаматызацыі задач.
- Базавые функцыі нелінейнага рэдагавання і камбінавання відэа.
Інтэрфейс карыстальніка[правіць | правіць зыходнік]
Blender меў рэпутацыю праграмы, складанай для навучання. Амаль кожная функцыя мае адпаведнае спалучэнне клавіш, і ўлічваючы колькасць магчымасцяў, што мае Blender, кожная клавіша ўключана ў болей чым адно спалучэнне (shortcut). З тых пор як Blender стаў праектым з адкрытым кодам, былі даданы поўныя кантэкстныя меню да ўсіх функцый, а карыстанне інструментамі зроблена больш лагічным і гнуткім. Адбылося паляпшэнне інтэрфейса карыстальніка з увядзеннем колерных схем, празрыстых плаваючых элементаў, уведзена новая сістэма прагляду дрэва аб’ектаў і ўнесены розныя дробныя змены.
Адметныя асаблівасці інтэрфейса карыстальніка:
- Рэжым рэдагавання. Два асноўных рэжыма Аб’ектны рэжым (Object mode) і Рэжым рэдагавання (Edit mode), якія пераключаюцца клавішай Tab. Аб’ектны рэжым пераважна выкарыстоўваецца дзеля маніпуляцый з асобнымі аб’ектамі, у той час як рэжым рэдагавання — для маніпуляцый з фактычнымі звесткамі аб’екта. Напрыклад, для паліганальнай мадэлі ў аб’ектным рэжыме магчыма перасоўванне, змена памеру і кручэнне мадэлі цалкам, а рэжым рэдагавання ўжываецца для маніпуляцыі асобнымі вяршынямі пэўнай мадэлі. Таксама маюцца некалькі іншых рэжымаў, такіх як Vertex Paint і UV Face select.
- Шырокае ўжыванне гарачых клавіш. Большасць каманд выконваецца з клавіятуры. Да пакалення 2.x і асабліва 2.3x версій, гэта быў адзіны спосаб кіравання рэдактарам, і гэта было самай адметнай прычынай набыцця рэпутацыі Blender’а як складанай для вывучэння праграмы. Новая версія мае больш поўнае графічнае меню.
- Кіраванне рабочай прасторай. Графічны інтэрфейс Blender’а складаецца з аднаго ці некалькіх экранаў, кожны з якіх можа быць падзелены на секцыі і падсекцыі, якія могуць быць любой часткай інтэрфейса Blender’a. Графічныя элементы кожнай секцыі могуць кантралявацца тымі ж інструментамі, што і для маніпуляцыі ў 3D прасторы, напрыклад можна памяньшаць і павялічваць кнопкі інструментаў тым жа шляхам, што і ў 3D праглядзе. Карыстальнік цалкам кантралюе размяшчэнне і арганізацыю графічнага інтэрфейса, гэта робіць магчымым наладку інтэрфейса пад пэўныя задачы, такія як рэдагаванне відэа, UV mapping і тэкстураванне, схаванне элементаў інтэрфейса якія не патрэбны для пэўнай задачы. Гэты стыль графічнага інтэрфейса вельмі падобны на стыль, ужываны ў рэдактары UnrealEd мапаў для гульні Unreal Tournament.
Рабочая прастора Blender’а лічыцца адной з самых наватарскіх канцэпцый графічнага інтэрфейса для графічных інструментаў і натхнёнай дызайнам графічнага інтэрфейса патэнтаваных праграм, такіх як Luxology’s Modo.
Дадатковыя асаблівасці[правіць | правіць зыходнік]
- Ёсць магчымасць настрайваць аб’екты mesh адразу пасля дадання на сцену (усталёщваць колькасць палігонаў, паварот і радыус). Пасля адной змены такого аб’екта пераналадзіць гэта ўжо будзе немагчыма.
- У праграме Blender сутнасць, што ўзаемадзенічае з асяроддзем і яе звесткі (форма ці функцыі аб’екта) падзяляльныя. Зносіны Аб’ект-Звесткі падаюцца дачыненнем 1:n (тэрмін, які належыць да теорыі баз звестак, пазначае магчымасць некалькіх аб’ектаў выкарыстоўваць адны і тыя ж звесткі — адзін да шматлікіх ці сур'екцыя).
- Унутраная файлавая сістэма, што дазваляе захоўваць некалькі сцэнаў у адзіным файле (фармат .blend файла).
- Усе «.blend» файлы сумяшчальныя як са старэйшымі, так і з навейшымі версіямі Blender. Таксама яны пераносныя з адной платформы на іншую і могуць выкарыстоўвацца як сродак пераносу створаных раней працаў.
- Blender робіць резервныя копіі праектаў падчас усё работы праграмы, што дазваляе захоўваць звесткі пры аварыйных абставінах.
- Усе сцэны, аб’екты, матэрыялы, тэкстуры, гукі, выявы, post-production эфекты могуць быць захаваны ў адзіны «.blend» файл.
- Наладкі рабочага асяроддзя могуць быць захаваны ў «.blend» файл, дзякуючы чаму пры загрузцы файла вы атрымаеце менавіта тое, што захавалі ў яго. Файл можна захаваць як «карыстальніцкі па змоўчванню», і кожны раз пры запуску Blender вы будете мець патрэбны набор аб’ектаў і падрыхтаваны інтэрфейс.
Тым не менш, унутраны змест «.blend» файла меней падобны на структураванае апісанне аб’ектаў і іх узаемазносін, і бліжэй да прамога дампа вобласці памяці праграмы. Гэта робіць амаль немагчымым пераўтварэнне «.blend» файлаў у іншыя фарматы. Пры гэтом варта адзначыць вельмі развіты механізм экспарту ў разнастайныя фарматы, такія як obj, dxf, stl, 3ds і іншыя (спіс паступова павялічваецца).
Экспарт у Web[правіць | правіць зыходнік]
WebGL фрэймворк Blend4Web дазваляе экспартаваць падрыхтаваныя ў Blender сцены для паказу ў стандартных браўзерах, без патрэбы інсталявання якіх-небудзь пашырэнняў[5].
Python у Blender[правіць | правіць зыходнік]
У Blender убудавана такая мова праграмавання як Python. Яна ўжываецца для аўтаматызавання задач.
Перавагі і недахопы[правіць | правіць зыходнік]
Перавагі:
- бясплатнасць;
- адкрыты код;
- сталае развіццё;
- невлікі памер інсталятара;
- кросплатформавасць;
- вялікая колькасць аддонаў;
- магчымасць стварэння анімацыі;
- мантаж відэа;
- трэкінг відэа і VFX;
Недахопы:
- адсутнасць дакументацыі ў базавай пастаўцы, але яе можна знайсці на сайце программы, і праз іншыя крыніцы;
- адсутнасць мабільнай версіі
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Blender быў распрацаваны як рабочы інструмент галандскай анімацыйнай студыяй NeoGeo (не мае ніякага дачынення да гульнявой кансолі Neo-Geo). У чэрвені 1998 года аўтар Blender’а, Тон Розэндаль (Ton Roosendaal), заснаваў кампанію Not a Number (NaN) з мэтай далейшага развіцця і суправаджэння Blender. Праграма распаўсюджвалася як shareware.
У 2002 годзе кампанія NaN збанкрутавала. Высілкамі Тона Розэндаля крэдыторы пагаджаюцца на змяненне ліцэнзіі распаўсюджвання Blender на карысць GNU GPL з умовай адначасовай выплаты 100 тысяч еўро. 18 ліпеня 2002 года пачалася праграма па збору спонсарскіх ахвяраванняў на пакрыццё патрэбнай сумы. Ужо 7 верасня 2002 года было аб’яўлена пра тое, што патрэбныя сродкі набраныя, і аб планах перавесці ў бліжэйшы час зыходны код і сам Blender пад ліцэнзію GPL.
13 кастрычніка 2002 года кампанія Blender Foundation прэзентавала ліцэнзаваны пад GNU GPL прадукт.
У цяперашні час Blender з’яўляецца праектам з адкрытым зыходным кодам і развіваецца пры актыўнай падтрымцы Blender Foundation[6].
Паводле даты стварэння першых файлаў крынічнага кода 2 студзеня 1994 года лічыцца днём нараджэння Blender. У 2014 годзе яму споўнілася 20 гадоў[7].
Suzanne[правіць | правіць зыходнік]
Стылізаваная галава малпы, «Suzanne» з’яўляецца альтэрнатывай звычайных тэставых мадэляў (гл. таксама Імбрык Юта). Нізкапаліганальная мадэль, што складаецца толькт з 500 элементаў, Suzanne часта ўжываецца для хуткай і простай праверкі матэрыялаў, тэкстур, пастановак святла, а таксама для стварэння пацешных малюнкаў.
Самае вялікае мерапрыемства, прысвечанае ўзнагароджанню ўдзельнікаў, называецца Suzanne Awards.
Апошняя версія[правіць | правіць зыходнік]
Падтрымка[правіць | правіць зыходнік]
Колькасць карыстальнікаў Blender павялічылася да 500 000 чалавек па ўсім свеце, і падтрымка даступная амаль у любым месцы планеты. Многія карыстальнікі асвойваюць Blender па артыкулам, што створаны іншымі карыстальнікамі. Некаторыя карыстаюцца тэматычнымі форумамі і атрымліваюць інфармацыю па ходзе абмеркавання. Папулярный форум Blender — Blender Artists, раней вядомы як elYsiun (http://www.blenderartists.org/forum/ Архівавана 5 жніўня 2006.).
Выкарыстанне[правіць | правіць зыходнік]
НАСА распрацавала інтэрактыўную web-праграму прысвечанную трэцяй гадавіне дня пасадкі марсахода К’юрыёсіці, выкарыстоўваючы Blender і Blend4Web.[8] У праграме[9] рэалізаваны рух ровэра, кіраванне камерамі і маніпулятарам, а таксама паўтораны некаторыя вядомыя падзеі місіі.[10][11] Праграма была прэзентавана на пачатку секцыі WebGL на канферэнцыі SIGGRAPH 2015.[12]
Мастакі, які карыстаюцца Blender[правіць | правіць зыходнік]
Вядомыя мастакі, якія ўжываюць Blender як свой асноўны ці адзін з інструментаў:
- Andreas Goralczyk (@ndy), пераможца двух Suzanne Blender Awards (2003 — Best Animation, 2004 — Best Still[13])
- Stefano Selleri (S68) (Suzanne Blender Awards 2003 — Best Still)
- Bassam Kurdali (slikdigit) (Suzanne Blender Awards 2004 — Best Animation[14])
- Bastian Salmela (basse)
- Endre Barath (endi)
- Jean-Sébastien Guillemette (Ecks, formerly X-WARRIOR)
- Robert Tiess (RobertT)
- Enrico Valenza (Env) Архівавана 24 снежня 2019. (Suzanne Blender Awards 2005 — Best Animation[15])
- Sacha Goedegebure (Sago) (Suzanne Blender Awards 2006 — Best Character Animation[16])
- Claudio Andaur (malefico) Архівавана 22 снежня 2007.
- Adrien Lourdelle Архівавана 9 студзеня 2008.
Выкарыстанне ў кіно[правіць | правіць зыходнік]
Найбольш буйныя камерцыйныя праекты, якія амаль цалкам былі зроблены ў Blender на дадзены момант з’яўляюцца Maya and the Three (2021) [17] і Next Gen [18].
Адным з першых буйных камерцыйных праектаў, на працягу стварэння якога быў ужыты Blender, з’яўляецца фільм Чаловек-павук 2. Blender выкарыстоўваўся для стварэння аніматыкі (animatics) і прадвізуялізацыі ўсёй гісторыі для storyboard department.
- «As an animatic artist working in the storyboard department of Spider-Man 2, I used Blender’s 3d modeling and character animation tools to enhance the storyboards, re-creating sets and props, and putting into motion action and camera moves in 3d space to help make Sam’s vision as clear to other departments as possible.» [1] Архівавана 16 лютага 2007. — Anthony Zierhut, Animatic Artist, Los Angeles
Friday or another day — першы 35 мм фільм, у якім усе спэцэфекты былі створаны на рабочых станцыях Linux [2] Архівавана 27 лістапада 2011.. Фільм выйграў прыз на Locarno Film Festival. Спэцэфекты былі выкананы бельгійскай Digital Graphics Архівавана 27 лютага 2011..
Фільм Таямніца Келс Томі Мура, намінаваны на прэмію Оскар у катэгорыі «Лепшы анімацыйны фільм», быў часткова створаны ў Blender, у бельгійскай Digital Graphics[19].
Дзеля таго каб даказаць, што з дапамогай Blender можна рабіць якасную 3D-анімацыю нават у камерцыйных праектах, а таксама для пошуку недахопаў і тэставання «ў рэальных умовах», у 2005 годзе было прынята неардынарнае рашэнне: перыядычна выпускаць невялікія кароткаметражныя фільмы. Дзякуючы гэтаму, Blender стал нарошчваць не толькі функцыянальнасць, але і стабільнасць і зручнасць у карыстанні.
Elephants Dream[правіць | правіць зыходнік]
У верасні 2005 года некалькі самых лепшых Blender-мастакоў і распрацоўшчыкаў прыступілі да працы над кароткім фільмам, выкарыстоўваючы толькі СПЗ, у рамках праекта, вядомага як Orange Movie Project. Вынікам іх працы стаў фільм Elephants Dream, прэм’ера якога адбылася 24 сакавіка 2006 года.
Big Buck Bunny[правіць | правіць зыходнік]
30 мая 2008 года некалькі Blender-мастакоў і распрацоўшчыкаў прэзентавалі другі мультфильм пад назвай Big Buck Bunny.
Plumiferos[правіць | правіць зыходнік]
Гэта камерцыйны праект кампаніі Manos Digitales Animation Studio, створаны выключна ў Blender[20]. Прэм’ера фільма адбылася ў лютым 2010 года ў Аргенціне. На сайце Blender можна паглядзець дэмо-ролікі. Галоўныя героі гэтага фільма — антропаморфныя гаворачыя жывёлы.
- Афіцыйны сайт праекта.
Sintel[правіць | правіць зыходнік]
27 верасня 2010 года выпушчаны арганізацыяй Blender Foundation. Як і ранейшыя фільмы Elephants Dream і Big Buck Bunny, Sintel створаны з дапамогай Blender. Праца над праектам пачалася ў траўні 2009. Фільм быў афіцыйна выпушчаны 27 верасня 2010 года на Кінафестывалі ў Нідэрландах. Інтэрнэт-рэліз стаў даступным для сцягвання 30 верасня 2010 года.
Tears of Steel[правіць | правіць зыходнік]
2 кастрычніка 2011 года пачалася праца над чацвёртым адкрытым праектам фільма пад кодавай назвай Mango, паведаміў Blender Foundation[21][22]. Каманда мастакоў павінна была быць сабрана з дапамогай адкрытыга конкурсу сярод суполкі. 13 ліпеня 2012 года, з выпускам teaser’а, было аб’яўлена аб тым, што фінальнай назвай праекта будзе «Tears of Steel»[23].Фільм выйшаў 26 верасня 2012 года[24][25].
У адрозненні ад папярэдніх «анімацыйных фільмаў», «Tears of Steel» з’яўляецца фільмам з жывымі акторамі (і спэцэфектамі). Пры стварэнні фільма шырока ўжывалася тэхналогія захопу рухаў Motion Capture.
Caminandes[правіць | правіць зыходнік]
У 2013 годзе было выпушчана два кароткаметражных, але вельмі пацешных эпізоды пра ламу[26]. У 2016 годзе выйшаў эпізод.
Cosmos Laundromat[правіць | правіць зыходнік]
Чарговы анімацыйны фільм ад «Blender Foundation», рэліз якога адбыўся 10 жніўня 2015 года[27]. На гэты раз у кароткаметражным фільме дэманструюцца перавагі ўжывання новага рэндэр-рухавіка «Cycles», дзякуючы якому «кожны валасок футра авечкі рэалістычна гайдаецца ветрам», рэалістычныя эфекты тумана, аблокаў, дыма і інш.
Зноскі
- ↑ Features . Архівавана з першакрыніцы 25 чэрвеня 2013. Праверана 3 студзеня 2010.
- ↑ (not translated to mul) How Blender started, twenty years ago… — (untranslated), 2013. Праверана 22 жніўня 2020.
- ↑ (not translated to mul) Blender’s 25th birthday! — (untranslated), 2019. Праверана 22 жніўня 2020.
- ↑ Blender 4.1 Release Notes — 2024. Праверана 26 сакавіка 2024.
- ↑ Афіцыйны сайт Blend4Web - Аб праекце . Blend4Web.com. Праверана 3 ліпеня 2015.
- ↑ Blender.org history(недаступная спасылка) (1 чэрвеня 2008). Архівавана з першакрыніцы 9 ліпеня 2013. Праверана 27 красавіка 2016.
- ↑ How Blender started, twenty years ago…
- ↑ New Online Exploring Tools Bring NASA's Journey to Mars to New Generation . NASA. Праверана 7 жніўня 2015.
- ↑ Experience Curiosity . NASA's Eyes. Праверана 7 жніўня 2015.
- ↑ Blend4Web, NASA і марсаход Curiosity . Blend4Web - События. Праверана 13 жніўня 2015.
- ↑ Интернет в 3D: управляем марсоходом Curiosity на сайте NASA . Geektimes. Праверана 7 жніўня 2015.
- ↑ Khronos Events - 2015 SIGGRAPH . Khronos. Праверана 13 жніўня 2015.
- ↑ blender.org — Redirect (англ.) (HTML)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2006. Праверана 28 жніўня 2010.
- ↑ blender.org — Redirect (англ.) (HTML)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 24 верасня 2006. Праверана 28 жніўня 2010.
- ↑ blender.org — Animation Festival 2005 Архівавана 3 кастрычніка 2009.
- ↑ blender.org — Festival 2006 Архівавана 3 кастрычніка 2009.
- ↑ https://www.blendernation.com/2021/06/16/new-maya-and-the-three-made-with-blender-series-images-released/
- ↑ https://www.blendernation.com/2018/09/28/netflix-nextgen-blender-technical-review/
- ↑ The Secret of Kells’ nominated for an Oscar!
- ↑ Blender Movie Project: Plumíferos(недаступная спасылка) (8 сакавіка 2006). Архівавана з першакрыніцы 29 лютага 2012. Праверана February 4, 2007.
- ↑ Project Mango kick-off | BlenderNation(недаступная спасылка). BlenderNation (2 кастрычніка 2011). Архівавана з першакрыніцы 4 лютага 2012. Праверана November 28, 2011.
- ↑ Ton Rosendall. Project Mango Kick-off | Mango(недаступная спасылка). Blender Foundation (1 кастрычніка 2011). Архівавана з першакрыніцы 11 снежня 2011. Праверана November 28, 2011.
- ↑ Александр Прокудин. Tears of Steel teaser released (англ.)(недаступная спасылка) (13 ліпеня 2012). Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2012. Праверана 13 ліпеня 2012.
- ↑ Tears of Steel — download & watch | Tears of Steel
- ↑ Tears of Steel Release: Today! | BlenderNation
- ↑ About Caminandes(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 12 мая 2015. Праверана 27 красавіка 2016.
- ↑ Cosmos Laundromat Trailer (28 мая 2024).
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Blender Basics 4-rd edition (русское издание), Джеймс Кронистер Архівавана 29 лістапада 2014.
- Основы Blender учебное пособие 4-е издание Крониестер Дж.pdf
- Blender для начинающих (автор — Илья Евгеньевич)
- Для пачаткоўцаў
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
Blender у Вікіпадручніку | |
Blender на Вікісховішчы |
- Blender3d.com.ua Уроки по Blender (видеоуроки).
- B3D.org.ua Архівавана 11 снежня 2021. (рус.) Русскоязычный форум по Blender, по 3D и не только.
- IT-совместимый сайт (рус.) Курс видеоуроков по Blender для начинающих и опытных пользователей.
- BlenderArt Magazine (англ.) (HTML)(недаступная спасылка). Blender. — Часопіс BlenderArt. Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2012. Праверана 11 ліпеня 2010.
- Перевод журнала BlenderArt на русский язык Архівавана 26 красавіка 2016.
- BlenderTeam.ru (руск.) (HTML)(недаступная спасылка). Blender. — Русскоязычное сообщество Blender3D.. Архівавана з першакрыніцы 13 верасня 2017.
- 3D мультфильм с нуля Архівавана 31 мая 2016. — Полноценный систематизированный видеокурс для начинающих от анимационной студии Propellers (г. Казань)
- BlenderУкраина - русскоязычное сообщество (руск.) (HTML)(недаступная спасылка). Blender. — Русскоязычный сайт по Blender. Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2012. Праверана 30 верасня 2010.
- Творчество с Blender 3D(недаступная спасылка). — Справочная документация по Blender. Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2012. Праверана 27 кастрычніка 2011.
- Blender Game Engine(недаступная спасылка). — Обзор компонента встроенного игрового движка BGE. Архівавана з першакрыніцы 12 лютага 2012.
- blender-3d.ru (руск.)(недаступная спасылка). — Уроки, форум с галереей и блогами, 3d модели. Архівавана з першакрыніцы 10 лютага 2012.
- 3d-blender.ru (руск.)(недаступная спасылка). — Уроки по 3D моделированию, переводы статей, коллекция аддонов (addons). Архівавана з першакрыніцы 10 снежня 2014. Праверана 27 красавіка 2016.
- Праграмнае забеспячэнне паводле алфавіта
- Праграмнае забеспячэнне, распрацаванае ў 1998 годзе
- Праграмы трохмернага мадэлявання
- Праграмы для лічбавай скульптуры
- FSF/UNESCO
- Праграмнае забеспячэнне з ліцэнзіяй GNU GPL
- Свабодныя праграмы трохмернага мадэлявання
- Свабоднае праграмнае забеспячэнне, напісанае на C
- Свабоднае праграмнае забеспячэнне, напісанае на C++
- Свабоднае праграмнае забеспячэнне, напісанае на Python
- Свабоднае кросплатформавае праграмнае забеспячэнне
- Праграмнае забеспячэнне для распрацоўкі камп'ютарных гульняў