Аблога Эдэсы
| Аблога Эдэсы | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Крыжовыя паходы | |||
 Руіны крэпасці Эдэсы | |||
| Дата | 28 лістапада - 24 снежня 1144 года | ||
| Месца | Эдэса (цяпер - Шанлыўрфа) (Турцыя) | ||
| Вынік | Рашучая перамога зангідаў | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
Аблога Эдэсы адбывалася з 28 лістапада па 24 снежня 1144 года і завяршылася захопам сталіцы Эдэскага графства войскамі атабека Алепа і Масула Зангі. Падзенне горада стала нагодай для Другога крыжовага паходу.
Перадгісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Графства Эдэса было першай з дзяржаў крыжакоў, створаных у выніку Першага крыжовага паходу. Пры гэтым яна была самай паўночнай, самай слабой і найменш заселенай, і таму была аб'ектам частых нападаў з суседніх мусульманскіх дзяржаў Артукідаў і Данішмендзідаў. Граф Балдуін II і будучы граф Жаслен I былі ўзяты ў палон пасля паражэння ў бітве пры Харане ў 1104 годзе. Жаслен I быў палонены ў другі раз у 1122 годзе. Эдэса змагла аднавіцца пасля бітвы пры Аазазе (1125), але Жаслен I быў забіты ў баі ў 1131 годзе. Яго пераемнік Жаслен II быў вымушаны заключыць саюз з Візантыяй, але ў 1143 годзе памерлі візантыйскі імператар Іаан II Камнін і кароль Іерусаліма Фульк. Спадчыннікам Іаана II стаў яго сын Мануіл I Камнін, які ўступіў у барацьбу за прастол са сваімі старэйшымі братамі, у той час як спадчынніцай Фулька была яго жонка Мелісенда Іерусалімская і сын Балдуін III. Жаслен II таксама пасварыўся з графам Трыпалі Раймундам II і князем Антыёхіі Раймундам, пакінуўшы графства Эдэса без саюзнікаў.
Аблога
[правіць | правіць зыходнік]У 1144 годзе Жаслен II змог заключыць саюз з Кара-Арсланам, артукідскім кіраўніком Дыярбакыра, каб супрацьстаяць атабеку Алепа і Масула Зангі, моц якога ўзрастала. Жаслен II выйшаў з Эдэсы з амаль усёй сваёй арміяй для падтрымкі Кара-Арслана супраць Алепа. Зангі, які ўжо шукаў магчымасці скарыстацца смерцю Фулька, паспяшыў на поўнач для аблогі Эдэсы і прыбыў пад сцены горада 28 лістапада. Горад быў апавешчаны пра яго прыбыццё і падрыхтаваны да аблогі, але мала што мог зрабіць, у той час як Жаслен II і армія былі ў паходзе.
Абарону горада ўзначалілі каталіцкі архібіскуп Гуга II, армянскі епіскап Іаан і якавіцкі епіскап Васілій. Іаан і Васілій запэўнілі, што ніводны з мясцовых хрысціян не перабяжыць да Зангі. Калі Жаслен II даведаўся пра аблогу, ён прывёў сваю армію да Тэль-Башыра, ведаючы, што не зможа супрацьстаяць Зангі без дапамогі іншых дзяржаў крыжакоў. Каралева Мелісенда Іерусалімская адгукнуліся на заклік Жаслена II, адправіўшы войска на чале з Манасэ Іержам, Філіпам дэ Мілі і Элінанам дэ Бюрам. Раймунд Антыяхійскі праігнараваў заклік пра дапамогу, а яго армія ўжо была занята ў баявых дзеяннях супраць Візантыйскай імперыі ў Кілікіі.
Зангі акружыў горад, ведаючы пра яго безабароннасць. Ён пабудаваў аблогавыя машыны і пачаў падкопваць сцены, у той час як яго войскі атрымалі курдскія і туркменскія падмацаванні. Жыхары Эдэсы аказвалі супраціўленне столькі, колькі маглі, але ў іх не было ніякага вопыту ў процідзеянні аблозе. Частка сцяны каля Гадзіннікавай брамы пала 24 снежня. Войскі Зангі кінуліся ў пралом, забіваючы ўсіх, хто быў не ў стане бегчы ў Цытадэль Маніяка. Тысячы жыхароў былі забіты ці растаптаны ў паніцы, у тым ліку архібіскуп Гуга. Зангі загадаў сваім людзям спыніць разню. Карэнным хрысціянам было дазволена жыць свабодна. Цытадэль была здадзена 26 снежня. Адзін з камандзіраў Зангі, Зайн ад-Дзін Алі Кучук, быў прызначаны губернатарам, у той час як епіскап Васілій, відаць, гатовы прызнаць сваю лаяльнасць новым уладам, быў прызнаны лідарам хрысціянскага насельніцтва.
Наступствы
[правіць | правіць зыходнік]У студзені 1145 года Зангі захапіў Суруч і аблажыў Бірэджык, але іерусалімская армія, нарэшце, прыбыла на дапамогу Жаслену. Зангі таксама атрымаў вестку пра непрыемнасці ў Масуле і кінуўся вяртаць горад пад свой кантроль. Ён не стаў атакаваць астатнюю тэрыторыю Эдэскага графства ці Антыёхіі, як асцерагаліся. Жаслен II працягнуў кіраваць рэшткамі графства на захад ад Еўфрата з Тэль-Башыра, але паступова і гэта тэрыторыя была захоплена мусульманамі ці прададзена візантыйцам.
Зангі быў забіты сваім рабом у 1146 годзе падчас аблогі Калат-Джабара, і ў Алепа яго спадчыннікам стаў яго сын Нур ад-Дзін. Жаслен II паспрабаваў вярнуць Эдэсу пасля забойства Зангі і ў кастрычніку 1146 года адбіў усё, акрамя цытадэлі. Тым не менш, ён не атрымаў дапамогі ад іншых дзяржаў крыжакоў, і яго авантура была спынена Нур ад-Дзінам у лістападзе таго ж года. Жаслен II, асцерагаючыся за бяспеку армян-хрысціян горада, паспрабаваў прабіць калідор у шэрагах Нур ад-Дзіна, праз які мясцовыя жыхары маглі бегчы з горада. Аднак спроба Жаслена правалілася, а войскі Нур ад-Дзіна выразалі армян, які беглі, а тых, што засталіся ў жывых, звярнулі ў рабства.
Да гэтага часу навіна пра падзенне Эдэсы дайшла да Еўропы, і Раймунд Антыяхійскі ўжо накіраваў дэлегацыю да Папы Яўгена III. 1 снежня 1145 года Папа Рымскі выдаў булу Quantum praedecessores з заклікам да Другога крыжовага паходу. Гэта паход узначалілі Людовік VII, кароль Францыі, і імператар Конрад III, але ён скончыўся катастрофай, а Эдэсу ўзяць крыжакам не ўдалося.
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Choniates, Niketas; Magoulias, Harry J. (trans.) (1984). O City of Byzantium: Annals of Niketas Choniates. Detroit, Michigan: Wayne State University Press. ISBN 978-0-81-431764-8.
- Cinnamus, Ioannes (1976). Deeds of John and Manuel Comnenus. New York, New York and West Sussex, United Kingdom: Columbia University Press. ISBN 978-0-23-104080-8.
- Angold, Michael (1997). The Byzantine Empire, 1025–1204: A Political History. London, United Kingdom: Longman. ISBN 978-0-58-229468-4.
- Runciman, Steven (1952). A History of the Crusades, Volume II: The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East, 1100-1187. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press.