Прагляд зыходнага тэксту старонкі Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы

{{Гістарычная дзяржава
|назва                         = Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы
|саманазва                     = Principatele Unite ale Valahiei şi Moldovei<br />Принчипателе Уните але Валахіей ши Молдовей
|статус                           = [[Васалітэт]] [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] (да [[1878]]);<br />Незалежнае [[княства]] (з [[1878]])
|сцяг                             = Flag of the United Principalities of Romania (1862–1866).svg
|герб                             = StemaCuza2.jpg
|карта                            = 
|апісанне                         = Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы пасля падпісання [[Сан-Стэфанскі мір|Сан-Стэфанскага дагавора]]
|p1                               = Малдаўскае княства
|flag_p1                          = Flag of Moldavia.svg
|p2                               = Княства Валахія
|flag_p2                          = Naval Ensign of Wallachia.svg
|s1                               = Каралеўства Румынія
|flag_s1                          = Flag of Romania.svg
|утворана                       = 
|ліквідавана                    = 
|сталіца                          = 
|мова                             = 
|форма_кіравання                  = 
|дынастыя                         =
|рэлігія                          = [[праваслаўе]]
|год_кіраўніка1                  = 
|плошча                          =
|насельніцтва                        =
|дадатковы_параметр1         =
|змесціва_параметру1            =
|Этап1                            =
|Дата1                            =
|Год1                             =
|Этап2                            =
|Дата2                            =
|Год2                             =
|Этап3                            =
|Дата3                            =
|Год3                             =
|Этап4                            =
|Дата4                            =
|Год4                             =
|Этап5                            =
|Дата5                            =
|Год5                             =
|Этап6                            =
|Дата6                            =
|Год6                             =
|дадатковы_параметр2         =
|змесціва_параметру2            =
|да                               =
|д1                               =
|д2                               =
|д3                               =
|д4                               =
|д5                               =
|д6                               =
|д7                               =
|пасля                            =
|п1                               =
|п2                               =
|п3                               =
|п4                               =
|п5                               =
|п6                               =
|п7                               =
}}
'''Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы''' ({{lang-ro|Principatele Unite ale Valahiei şi Moldovei}}) — [[Дзяржава|дзяржаўнае]] ўтварэнне, якое ўзнікла ў [[1859]] годзе пасля [[аб’яднанне Дунайскіх княстваў|аб’яднання Дунайскіх княстваў]]. Утварылася пасля каранацыі [[Александру Іаан Куза|Александру Іаана Кузы]] ў [[Малдаўскае княства|Малдаўскім княстве]] і [[Валахія|Валахіі]]. З’яўлялася [[васальная дзяржава|васальнай дзяржавай]] [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]].

Падчас [[Руска-турэцкая вайна (1877—1878)|Руска-турэцкай вайны 1877—1878 гадоў]] дзяржава абвясціла незалежнасць і была прызнана ў 1878 годзе. У [[1881]] годзе пасля абвяшчэння [[Караль I|Караля I]] каралём на тэрыторыі дзяржавы ўзнікла [[Каралеўства Румынія]].

== Тэрыторыя і дэмаграфія ==

=== Тэрыторыя ===
[[Выява:Cahul Ismail si Bolgrad.PNG|thumb|left|Вузкі ўчастак зямлі каля Чорнага мора, які належаў Аб’яднанаму княству Валахіі і Малдовы з [[1859]] па [[1877]] год]]
Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы цалкам знаходзілася ў [[Еўропа|Еўропе]]. Яго ўсходняя граніца пралягала па рацэ [[Прут]], а на поўдні праходзіла па лініі [[Балград]] — [[Кахул|Кагул]] — возера [[Возера Сасык|Сасык]] — [[Чорнае мора]]. Адначасова ўнутраная адміністрацыйная граніца з [[Асманская імперыя|Асманскай імперыяй]] праходзіла па рацэ [[Дунай]] на поўдні. Такім чынам, княства мела [[Паласа Кагул — Ізмаіл — Балград|вузкую паласу зямлі паміж Дунаем і граніцай з Расіяй]], якая цягнулася ад гарадоў [[Галац]] і [[Брэіла]] да Чорнага мора. На поўдні адміністрацыйная граніца з Асманскай імперыяй праходзіла строга па рацэ Дунай. Каля [[Банат]]а румынская граніца паварочвала на паўночны захад, дзе даходзіла да [[Трансільванія|Трансільваніі]]. Далей яна ішла строга па вяршынях Карпацкіх гор, спачатку паварочваючы на ўсход, а затым на поўнач. У раёне [[Букавіна|Букавіны]] румынска-аўстрыйская граніца ішла на ўсход да вярхоўяў ракі Прут.

За час існавання Аб’яднанага княства румынская граніца змянялася аднойчы. Гэта адбылося пасля [[Руска-турэцкая вайна (1877—1878)|Руска-турэцкай вайны 1877—1878 гадоў]], калі ад Асманскай імперыі была атрымана [[Паўночная Дабруджа]], а Расійскай імперыі была перададзена [[Паўднёвая Бесарабія]]. Цяпер румынская граніца з Расійскай імперыяй на паўднёвым усходзе праходзіла па [[Кілійскае гірла|Кілійскім гірле]] [[Дэльта Дуная|дэльты Дуная]] да Чорнага мора. З Балгарыяй новая граніца пралягала ад ракі [[Дунай]] па прамой лініі да мора. Аб’яднанае княства мела знешнія граніцы з [[Аўстра-Венгрыя]]й на захадзе, паўночным захадзе і поўначы, а таксама з [[Расійская імперыя|Расіяй]] на ўсходзе. На паўднёвым усходзе яно абмывалася Чорным морам. Да [[1877]] года княства мела агульную ўнутраную граніцу з Асманскай імперыяй, з [[1877]] года яно стала незалежным княствам, а на поўдні ўтварылася [[Балгарыя]].

=== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ===
Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы падзялялася на [[жудзец]]ы. Такі падзел гістарычна склалася яшчэ ў [[XV]] стагоддзі. У [[XIX]] стагоддзі склалася сістэма адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу Румыніі, якая выкарыстоўваецца і цяпер. Само княства з [[1859]] па [[1861]] год было падзелена на дзве часткі: [[Малдова (гістарычная вобласць Румыніі)|Малдова]] і [[Валахія|Валахію]], якія ў сваю чаргу былі падзелены на жудзецы. У [[1861]] годзе княствы канчаткова аб’ядналіся. У складзе Аб’яднанага княства адміністрацыйным цэнтрам Малдовы былі [[Ясы]], а Валахіі — [[Бухарэст]]<ref name="romania">{{cite web
 |url         = http://www.whp057.narod.ru/ruman.htm
 |title       = Румыния
 |work        = World Wide History Project
 |access-date  = 2009-02-28
 |lang        = ru
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20060623073728/http://www.whp057.narod.ru/ruman.htm
 |archive-date = 23 чэрвеня 2006
 |url-status     = dead}}</ref>.

[[Файл:Romania 1859-1878.png|thumb|right|Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы (светла-жоўты) і [[Трансільванія]] (аранжавы) з [[1859]] па [[1877]] год]]
У Валахіі знаходзіліся жудзецы [[Арджэш (жудзец)|Арджэш]] (цэнтр у [[Курця-дэ-Арджэш]]), [[Брэіла (жудзец)|Брэіла]] (цэнтр — [[Брэіла]]), [[Бузэў (жудзец)|Бузэу]] (цэнтр — [[Бузэу]]), [[Вылча]] (цэнтр — Вылча), [[Горж]] (цэнтр — Горж), [[Джурджу (жудзец)|Джурджу]] (цэнтр — [[Джурджу]]), [[Долж]] (цэнтр — [[Краёва]]), [[Дымбавіца (жудзец)|Дымбавіца]] (цэнтр — [[Тыргавіштэ|Тырговіштэ]]), [[Ілфаў (жудзец)|Ілфаў]] (цэнтр — Бухарэст), [[Кэлэрашы (жудзец)|Кэлэрашы]] (цэнтр — [[Кэлэрашы]]), [[Мехедынцы|Мехедынці]] (цэнтр — [[Турну-Северын]]), [[Олт (жудзец)|Олт]] (цэнтр — [[Слаціна (Румынія)|Слаціна]]), [[Прахава (жудзец)|Прахава]] (цэнтр — [[Плаешці]]), [[Тэлеарман (жудзец)|Тэлеарман]] (цэнтр — [[Александрыя (Румынія)|Александрыя]]) і [[Яламіца (жудзец)|Яламіца]] (цэнтр — [[Слабазія]]). Пасля [[1877]] года да Аб’яднанага княства далучылася [[Дабруджа]], дзе былі ўтвораны жудзецы [[Канстанца (жудзец)|Канстанца]] (цэнтр — [[Канстанца]]) і [[Тулча (жудзец)|Тулча]] (цэнтр — [[Тулча]])<ref name="romania" />.

У Малдове знаходзіліся жудзецы [[Бакэў (жудзец)|Бакэу]] (цэнтр — [[Бакэу]]), [[Васлуй (жудзец)|Васлуй]] (цэнтр — [[Васлуй]]), [[Вранча (жудзец)|Вранча]] (цэнтр — Вранча), [[Галац (жудзец)|Галац]] (цэнтр — [[Галац]]), [[Нямц]] (цэнтр — [[П’ятра-Нямц]]) і [[Ясы (жудзец)|Ясы]] (цэнтр — Ясы). Да [[1877]] года ў склад княства ўваходзіла таксама Паўднёвая Бесарабія (Буджак), дзе знаходзіліся жудзецы [[Ізмаіл, жудзец|Ізмаіл]] з цэнтрам у [[Ізмаіл]]е, [[Балград, жудзец|Балград]] (цэнтр — [[Балград]]) і [[Кагул, жудзец|Кагул]] (цэнтр — [[Кахул|Кагул]])<ref name="romania" />.

=== Насельніцтва ===
Агульная колькасць насельніцтва Аб’яднанага княства ў [[1861]] годзе складала 3 900 000 чалавек, у [[1870]] — 4 300 000 чалавек, у [[1880]] — 4 500 000 чалавек<ref>{{cite web
 |url         = http://www.tacitus.nu/historical-atlas/population/balkans.htm
 |title       = Population of Eastern Balkans
 |work        = Historical Atlas
 |access-date  = 2011-06-10
 |lang        = en
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20120204044247/http://www.tacitus.nu/historical-atlas/population/balkans.htm
 |archive-date = 4 лютага 2012
 |url-status     = dead
}}</ref>. З іх у Бухарэсце пражывала 121 734 чалавекі, а ў Ясах — 65 754 чалавекі<ref name="ojog" />. Такім чынам, з моманту аб’яднання [[Дунайскія княствы|Дунайскіх княстваў]] да моманту абвяшчэння [[каралеўства Румынія]] колькасць насельніцтва дзяржавы павялічылася на 600 000 чалавек.

[[Выява:Carausi romani secolul XiX.jpg|thumb|left|[[Румыны|Румынскія сяляне]] ў канцы [[XIX]] стагоддзя]]
Аснову насельніцтва складалі [[румыны]]. Таксама ў Аб’яднаным княстве пражывалі такія нацыянальнасці, як [[балгары]] (на паўночным беразе [[Дунай|Дуная]]), [[венгры]] (на граніцы з [[Аўстра-Венгрыя]]й) і [[секеі]], [[рускія]]-[[ліпаване]] (у [[Дэльта Дуная|дэльце Дуная]]), [[сербы]] (на заходняй граніцы краіны), [[яўрэі]] і іншыя нацыянальнасці. Да [[1866]] годзе на тэрыторыі Аб’яднанага княства 94,9 % насельніцтва належалі да [[Румынская праваслаўная царква|Румынскай праваслаўнай царквы]], 3 % вызнавалі [[іўдаізм]], 1 % належаў да [[Румынская каталіцкая царква|Румынскай каталіцкай царквы]], 0,7 % з’яўляліся [[Пратэстанцтва|пратэстантамі]], 0,2 % належалі да [[Армянская апостальская царква|Армянскай апостальскай царквы]], яшчэ 0,2 % — [[Армянская каталіцкая царква|Армянскай каталіцкай]], і невялікая колькасць насельніцтва (1300 чалавек) з’яўляліся [[Іслам|мусульманамі]]<ref>{{кніга
|загаловак      = Parliamentary Reports
|выдавецтва  = Her Majesty’s Stationery Office
|год           = 1867
|старонкі      = 153
}}</ref>. У Паўднёвай Бесарабіі пражывалі ліпаване-[[стараверы]], якія перасяліліся сюды ў канцы [[XVII]] стагоддзя.

== Палітычная гісторыя ==

=== Стварэнне дзяржавы ===

==== Перадгісторыя ====
{{глядзі таксама|Дунайскія княствы|Рэвалюцыі 1848 года ў Дунайскіх княствах}}

З моманту ўтварэння [[Малдаўскае княства|Малдаўскага княства]] і [[Валахія|Валахіі]] гэтыя дзве дзяржавы мелі цесныя культурныя і эканамічныя сувязі. Пазней княствы атрымалі назву «[[Дунайскія княствы|Дунайскіх]]», таму што абодва размяшчаліся на рацэ Дунай. У [[1600]] годзе разам з [[Трансільванія]]й былі аб’яднаны валашскім гаспадаром [[Міхай Храбры|Міхаем Храбрым]] у адзінае княства, якое ў тым жа годзе і распалася.

Малдаўскае княства трапіла ў залежнасць ад [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]] пазней за Валахію. У складзе Турцыі абедзве дзяржавы мелі аднолькавы статус васалаў імперыі. Падчас [[Руска-турэцкая вайна (1828—1829)|Руска-турэцкай вайны 1828—1829 гадоў]] Дунайскія княствы дамагліся аўтаноміі ў складзе Турцыі. Пасля вайны знаходзіліся пад расійскім пратэктаратам. Кіраванне княствамі было ўскладзена на [[Павел Дзмітрыевіч Кісялёў|Паўла Дзмітрыевіча Кісялёва]], пры якім у дзяржавах былі праведзены буйныя рэформы. У [[1830-я|30-х гадах XIX стагоддзя]] пачалося фарміраванне румынскай нацыі. Жыхары Дунайскіх княстваў, [[Валахі|влахі]], [[малдаване]], [[банат]]цы і інш., за гады кіравання Кісялёва моцна зблізіліся паміж сабой. Тады ж пачалося фарміраванне сучаснай [[Румынская мова|румынскай мовы]] і [[румынская культура|румынскай культуры]]<ref name="ojog" />.

[[Файл:Costache Petrescu - Grupul de manifestanti pentru revolutie la 1848.jpg|thumb|left|Шэсце валашскіх рэвалюцыянераў з [[Сцяг Румыніі|румынскім трыкалорам]]]]
У [[1834]] годзе Кісялёў быў адхілены ад кіравання княствамі. Замест яго ў Валахію турэцкім султанам быў прызначаны [[Аляксандр II Гіка]], а малдаўскім гаспадаром стаў [[Міхаіл Стурдза]]. Пры гэтых двух гаспадарах Дунайскія княствы ахапіў усебаковы сацыяльны, палітычны і эканамічны крызіс. У абодвух княствах пачалася барацьба за ўладу паміж гаспадарамі і баярскай апазіцыяй, якія спрабавалі ўзяць усю паўнату ўлады ў свае рукі. Інтарэсы насельніцтва не ўлічваліся, часам яму наносілася шкода ад палітычных спрэчак. У такой сітуацыі ў [[1840-я|40-х гадах XIX стагоддзя]] ў краінах пачалі фарміравацца [[тайнае таварыства|тайныя маладзёжныя таварыствы]], якія ставілі сваёй мэтай змяніць у краінах уладу. Часам у праграмы арганізацый уносіўся пункт аб аб’яднанни Дунайскіх княстваў у адзіную дзяржаву. У [[1848]] годзе, пасля пачатку лютаўскай рэвалюцыі ў Францыі, пачаліся [[Рэвалюцыі 1848 года ў Дунайскіх княствах|народныя хваляванні ў Валахіі і Малдове]]<ref name="ojog" />.

У сакавіку малдаўскімі рэвалюцыянерамі была прадпрынятая спроба здзейсніць рэвалюцыю ў Малдаўскім княстве, але яна правалілася. Выступленні абмежаваліся ўзвядзеннем барыкад перад гасцініцай «Пецярбург» у [[Ясы|Ясах]] і перадзелам панскіх зямель сялянамі. Улада па-ранейшаму заставалася ў руках Стурдзы. Большы размах набылі народныя выступленні ў Валахіі. Там рэвалюцыянерам удалося бяскроўна ўзяць уладу ў свае рукі, склікаць органы дзяржаўнага кіравання і пачаць правядзенне рэформ. Двойчы баярская апазіцыя прадпрымала спробы дзяржаўнага перавароту, якія праваліліся. Рэформы, якія праводзіліся новай уладай, таксама не мелі поспеху. Пасля паўгадавой анархіі ў княства былі ўведзены расійскія і турэцкія войскі, якія штурмам узялі [[Бухарэст]] і здушылі рэвалюцыю. Варта адзначыць, што валашскія рэвалюцыянеры збіраліся аб’яднаць Дунайскія княствы ў адзіную дзяржаву, але на першы план выносілася правядзенне дэмакратычных рэформ<ref name="ojog" />.

З 1848 па [[1859]] год у княствах панаваў рэакцыйны рэжым. Нягледзячы на гэта, турэцкія ўлады пайшлі на саступкі, дазволіўшы правядзенне найважнейшых рэформ. Малдаўскія і валашскія рэакцыяністы, якія прымалі ўдзел у рэвалюцыі, беглі за мяжу. Там яны паставілі перад сабой новую мэту: аб’яднаць княствы<ref name="ojog" />.

==== Аб’яднанне княстваў ====
{{галоўная|Аб'яднанне Дунайскіх княстваў}}
[[Выява:Theodor Aman - Proclamarea Unirii.jpg|thumb|right|Абвяшчэнне аб’яднання Малдаўскага княства і Валахіі]]

Пасля паражэння Расійскай імперыі ў [[Крымская вайна|Крымскай вайне]] краіны [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропы]] жадалі цалкам пазбавіць яе ўплывы ў Дунайскіх княствах. Вялікабрытанія і Францыя жадалі падпарадкаваць сабе ў [[Паўднёва-Усходняя Еўропа|Паўднёва-Усходняй Еўропе]] — [[Малдаўскае княства]] і [[Валахія|Валахію]]. З гэтых княстваў у Вялікабрытанію вывозілася [[збожжа]], таму тая залежала ад Дунайскіх княстваў і жадала цалкам кантраляваць сітуацыю ў іх. Для гэтага Расійскую імперыю пазбавілі выхаду да важнай еўрапейскай суднаходнай ракі — [[Дунай|Дунаю]], перадаўшы гарады [[Рэні]], [[Балград]] і [[Ізмаіл]] Малдаўскаму княству<ref name="patru" />.

Акрамя гэтага, распрацоўваўся праект аб’яднання Дунайскіх княстваў пад эгідай заходніх [[вялікая дзяржава|вялікіх дзяржаў]]. Планавалася стварыць адзіную дзяржаву, адарваўшы Валахію і Малдовы ад [[Асманская імперыя|Асманскай імперыі]]. Першыя крокі да аб’яднання княстваў былі прадпрыняты ў [[1858]] годзе ў [[Францыя|Францыі]]. Абодвум княствам было дазволена мець агульны [[вярхоўны суд]], армію, спецыяльны камітэт для ўвядзення новых законаў, адзіныя манетную, паштовую і мытную сістэмы. Аднак гаспадары і прадстаўнічыя сходы (парламенты) у кожным княстве заставаліся розныя. Пазней для абодвух княстваў планавалася знайсці адзінага падкантрольнага еўрапейскім імперыялістам гаспадара, а менавіта — лаяльнага да Вялікабрытаніі і Францыі<ref name="history">{{кніга
|загаловак      = Сусветная энцыклапедыя
|спасылка        = http://interpretive.ru/dictionary/628/word/%CE%E1%FA%E5%E4%E8%ED%E5%ED%E8%E5+%CC%EE%EB%E4%E0%E2%E8%E8+%E8+%C2%E0%EB%E0%F5%E8%E8+%E2+%D0%F3%EC%FB%ED%F1%EA%EE%E5+%E3%EE%F1%F3%E4%E0%F0%F1%F2%E2%EE/
|год           = 1961
|том           = 6
}}</ref>.

Аднак перш чым еўрапейскія дзяржавы знайшлі новага манарха, у [[1859]] годзе спачатку ў Малдаўскім княстве, а затым у Валахіі прайшлі выбары гаспадара. Ім быў выбраны адзін і той жа чалавек — [[Александру Іаан Куза]], што супярэчыла французскай і брытанскай палітыцы<ref name="patru" />. Выбары гаспадара ў абодвух княствах суправаджаліся масавымі беспарадкамі і сялянскімі паўстаннямі. У Валахіі падчас пасяджэння прадстаўнічага сходу, на якім галасаваннем выбіраўся манарх, жыхары [[Бухарэст]]а акружылі будынак парламента з патрабаваннямі выбраць таго ж гаспадара, што і ў Малдове<ref name="history" />.

Выбары гаспадара ў Валахіі і Малдовы выклікалі рэзкі пратэст па ўсёй [[Еўропа|Еўропе]]. Асманская імперыя, Вялікабрытанія, Францыя і [[Аўстра-Венгрыя]] адмовіліся прызнаваць выбары легітымнымі. Турцыя пачала падрыхтоўкі да вайны супраць Дунайскіх княстваў, на паўднёвы бераг Дуная і ў [[Дабруджа|Дабруджу]] сцягваліся войскі. Турцыю падтрымала Аўстра-Венгрыя, якая таксама пачала сцягваць войскі ў [[Трансільванія|Трансільванію]]. Францыя і [[Расійская імперыя]] выказалі пратэст гэтым дзвюм дзяржавам, заклікаўшы спыніць манеўры войскаў каля граніц Дунайскіх княстваў. У такой сітуацыі Асманская імперыя і Аўстра-Венгрыя вымушаны былі спыніць падрыхтоўку да вайны<ref name="history" />. Адначасова да вайны рыхтавалася і новаўтворанае Аб’яднанае княства, якое рыхтавалася абвясціць незалежнасць ад Асманскай імперыі. Войскі Аб’яднанага княства сцягваліся да граніцы з Сербіяй. Сербскія і чарнагорскія дыпламаты вялі ў Бухарэсце кансультацыі аб магчымасці сумесных ваенных дзеянняў супраць Турцыі<ref name="unu">{{кніга
|загаловак      = Очерки политической истории Румынии 1859—1944
|месца         = Кишинёв
|год           = 1985
|старонкі      = 27—28
}}</ref>.

Напружаная сітуацыя ў княствах захоўвалася на працягу двух гадоў. Новае Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы ў наступныя гады было прызнана толькі васалам Асманскай імперыі і толькі шэрагам дзяржаў. У [[1861]] годзе Асманская імперыя прызнала існаванне на яе тэрыторыі новага суб’екта. З 1861 па [[1877]] год Аб’яднанае княства з’яўлялася васалам Асманскай імперыі<ref name="history" />.

У 1862 годзе Сербія пачала падрыхтоўкі да вайны з Турцыяй. Яна закупіла ў Расійскай імперыі вялікую колькасць зброі. Аб’яднанае княства на чале з Александру Кузам дазволіла перавезці па сваёй тэрыторыі зброю ў Сербію. Аднак нелегальны перавоз зброі праз васальную дзяржаву Асманскай імперыі быў заўважаны турэцкім урадам. Турэцкі султан запатрабаваў перадаць зброю Асманскай імперыі, ізноў накіраваўшы да Дуная 3000 кавалерыстаў. Адбыўся міжнародны дыпламатычны скандал. Нягледзячы на гэта, Куза не пайшоў на саступкі туркам. Зброя была дастаўлена ў Сербію, а Аб’яднанае княства значна ўмацавала свае пазіцыі на міжнароднай арэне<ref name="unu" />.

=== Кіраванне Александру Кузы ===

==== Палітычны крызіс 1861—1864 гадоў ====
{{галоўная|Дзяржаўны пераварот 1864 года ў Аб’яднаным княстве Валахіі і Малдовы}}

[[Файл:L'Illustration 1862 gravure Ouverture du Corps Législatif à Bucharest.jpg|thumb|right|Александру Куза праязджае па [[Бухарэст|Бухарэсце]]]]
Пасля аб’яднання Дунайскіх княстваў у іх адразу абвастрыліся ўнутраныя праблемы. У дзяржаве пачалося супрацьстаянне дамнітара Іаана Кузы і землеўладальніцкай «баярска-буржуазнай» апазіцыі з-за рэформ, якія пачаў праводзіць галовая дзяржавы. Землеўладальніцкая апазіцыя была незадаволена спробай дамнітара вызваліць сялян ад прыгоннай залежнасці і надаць зямлёй, яе падтрымала частка буйной буржуазіі. Іх узначаліў [[Іон Брэціяну]]. Іншая частка буржуазіі і прадпрымальніцтва, якое толькі зараджалася, была зацікаўлена ў вызваленні сялян, таму падтрымала рэформы Кузы. Яе ўзначаліў першы міністр княства [[Міхаіл Кагэлнічану]]. Такім чынам, буржуазія Аб’яднанага княства, землеўладальнікі і ўлада, раскалоліся на дзве часткі — рэфарматараў і кансерватараў<ref name="doi">{{кніга
|загаловак      = Всемирная история. Энциклопедия
|адказны = Н. А. Смирнов
|спасылка        = http://historik.ru/books/item/f00/s00/z0000036/index.shtml
|месца         = М.
|выдавецтва  = Издательство социально-экономической литературы
|год           = 1959
|том           = 6
|старонак       = 830
}} глава «Аграрная реформа 1864 г.»</ref><ref name="trei">{{кніга
|аўтар         = Nichita Adăniloaie.
|загаловак      = Cuza Vodă şi problema agrară
|месца         = Iaşi
|выдавецтва  = In memoriam
|год           = 1973
}}</ref>.

Яшчэ ў гады аб’яднання княстваў ([[1859]]—[[1861]]) у краіне адбываліся сялянскія паўстанні. Пасля прызнання еўрапейскімі дзяржавамі Кузы гаспадаром абаіх княстваў пачаўся крызіс прыгоннай сістэмы, які прывёў да больш масавых паўстанняў сялян. У жудзецы Бузэу паўсталыя сяляне стварылі ўзброеныя фарміраванні, якімі камандаваў [[Ніца Малайрэу]]. Паўстанцы накіраваліся ў сталіцу Валахіі Бухарэст, спрабуючы па дарозе прыцягнуць у свае фарміраванні мясцовых сялян. Яны патрабавалі ад улад адмены прыгоннага права і раздачы ім зямель<ref name="doi" />.

Пад ціскам сялян парламент княства, [[Нацыянальны сход Румыніі|Нацыянальны сход]], ухваліў у [[1863]] годзе праект закона аб [[Секулярызацыя (гісторыя)|секулярызацыі]] манастырскіх зямель. На той момант у краіне 1/5 частка ўсёй зямлі належала манастырам. Баяры і буйныя землеўладальнікі падтрымалі гэты законапраект, спадзяючыся такім чынам адцягнуць сялян ад барацьбы супраць пануючых класаў. У [[1864]] годзе ў княжацкім парламенце пачалося абмеркаванне новага зямельнага закона. Меркавалася правесці буйную аграрную рэформу накшталт [[Сялянская рэформа ў Расіі|адмены прыгоннага права]] ў [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]]. Александру Куза са сваімі прыхільнікамі збіраўся адмяніць паншчыну і надаць частцы сялянства ўласныя зямельныя ўчасткі. За атрыманы ўчастак (у сярэднім 5,7 га на сям’ю) сяляне павінны былі выплачваць на працягу 15 гадоў выкуп дзяржаве<ref name="doi" /><ref name="trei" />.

[[Выява:Mihail Kogalniceanu utexas.jpg|thumb|left|[[Міхаіл Кагэлнічану]], з [[1863]] па [[1865]] год кіраўнік урада Аб’яднанага княства]]
Гэта рэформа не спадабалася Нацыянальнаму сходу Аб’яднанага княства, які амаль цалкам складаўся з буйных землеўладальнікаў і памешчыкаў. Нацыянальны савет неадкладна адпрэчыў законапраект. Частка апазіцыйных Кузу памешчыкаў стала патрабаваць уводу ў дзяржаву турэцкіх войскаў для «аднаўлення парадку». У такой сітуацыі [[14 мая]] 1864 года Куза распусціў парламент і прызначыў рэферэндум, на якім было пастаўлены пытанне аб зніжэнні [[Маёмасны цэнз|маёмаснага]] і [[узроставы цэнз|ўзроставага цэнзу]]. У выніку рэферендуму права ўдзельнічаць у выбарах Нацыянальны сход атрымалі грамадзяне ўзростам не менш за 21 год, якія выплачвалі прынамсі 48 леяў падатку<ref name="doi" />. Гэта дазволіла прыхільнікам дамнітара атрымаць пры падтрымцы сялян у Нацыянальным сходзе II склікання большасць галасоў. Гэта дазволіла Кузу кантраляваць усё княства<ref name="chinch">{{кніга
|загаловак      = Очерки политической истории Румынии 1859—1944
|месца         = Кишинёв
|год           = 1985
|старонкі      = 30—35
}}</ref>.

У Еўропе гэта было ўспрынята як дзяржаўны пераварот. Францыя падтрымала новы ўрад, але Расійская імперыя, Вялікабрытанія і [[Прусія]] скарысталіся гэтым як нагодай для ўмяшання ў яе ўнутраныя справы. Кузу абвінавацілі ў парушэнні статусу княства, пададзенага яму ў [[1858]] годзе на [[Парыжская канферэнцыя 1858 года|Парыжскай канферэнцыі]]. Для таго, каб уладзіць канфлікт, дамнітар вымушаны быў паехаць у [[Стамбул]], дзе [[28 ліпеня]] быў зацверджаны новы статус княства. Таксама Аб’яднанаму княству было дазволена самому вырашаць свае ўнутраныя справы, што было сур’ёзным крокам да стварэння незалежнай дзяржавы<ref name="chinch" />.

==== Рэформы ====
{{галоўная|Рэформы 1862—1866 гадоў у Аб'яднаным княстве Валахіі і Малдовы}}
Александру Куза пачаў правядзенне рэформ яшчэ ў [[1859]] годзе, калі заняў прастолы абодвух княстваў. У першую чаргу ён склікаў адзіны для абодвух княстваў Нацыянальны сход, усклаўшы на яго абавязкі [[Адунара Абшцяскэ]] (прадстаўнічых сходаў), якія існавалі асобна ў кожным княстве.

[[Выява:Opening of the Parliament, Cuza, 29 February 1860.jpg|thumb|right|Першае пасяджэнне [[Нацыянальны сход Румыніі|Нацыянальнага сходу]] Аб’яднанага княства Валахіі і Малдовы]]
Астатнія рэформы былі накіраваны на паляпшэнне становішча сялянства, каб пазбегнуць іх масавых паўстанняў, якія адбываліся ўсё часцей, на павелічэнне тэмпаў развіцця капіталістычных прадпрыемстваў і на ўмацаванне ўлады манарха. Спроба правесці ў [[1862]] годзе першую аграрную рэформу была амаль сарвана баярамі і памешчыкамі, таму ўвасобілася ў жыццё часткова. У [[1864]] годзе была праведзена другая аграрная рэформа. Для таго, каб правесці яе праз Нацыянальны сход, прыйшлося распусціць яго і правесці выбарчую рэформу. У выніку большая частка сялянства была вызвалена ад павіннасцей перад памешчыкам. Вызваленаму сялянству была раздадзена зямля (ад 2 да 7 [[гектар]]аў на сям’ю). У выніку выбарчай рэформы, праведзенай для рэалізацыі гэтай аграрнай рэформы, значна зменшыўся маёмасны і ўзроставы цэнз для выбаршчыкаў. Права выбіраць парламент належала мужчынам старэйшым за 21 год, якія выплачвалі падатак прынамсі 48 [[Румынскі лей|леяў]]. Адначасова была распрацавана [[Канстытуцыя Румыніі 1864 года|канстытуцыя краіны 1864 года]], якая дзейнічала да [[1866]]<ref name="chinch" />.

Для таго, каб не раздражняць баяраў і задаволіць патрэбнасці сялян, Куза паміж першай і другой аграрнымі рэформамі правёў у [[1863]] годзе [[Секулярызацыя (гісторыя)|секулярызацыю]] манастырскіх зямель. Манастырам была выплачана кампенсацыя сумай 81 000 000 леяў. З гэтай сумы былі вылічана запазычанасць царквы перад дзяржавай — 31 000 000 леяў. З прычыны таго, што частка манастырскіх уладанняў належала [[Грэцыя|Грэцыі]], гэта выклікала міжнародны скандал. У 1864 годзе ў Стамбуле былі праведзены перамовы аб кампенсацыйных выплатах Аб’яднанага княства Грэцыі. У выніку перамоў княства захавала за сабой усе былыя манастырскія землі без дадатковых выплат<ref name="chinch" />.

Адначасова былі прыняты [[Цывільны кодэкс|грамадзянскі]] і [[крымінальнае заканадаўства|крымінальны]] кодэксы, закон аб школьнай адукацыі, уведзены ў абарот [[Румынскі лей|лей]], а таксама праведзена рэарганізацыя сістэмы кіравання васальным княствам. Рэфармаванне краіны сустрэла супраціўленне з боку Турцыі, якая не жадала шырэйшай аўтаноміі княства. Рэформы, больш падобныя на сепаратызм, адыгралі важную ролю ў далейшай гісторыі ўзнікнення дзяржавы Румыніі<ref name="chinch" />.

==== «Грозная кааліцыя» і палацавы пераварот ====
{{галоўная|Дзяржаўны пераварот 1866 года ў Аб’яднаным княстве Валахіі і Малдовы}}
[[Выява:Carol I of Romania.jpg|thumb|left|[[Караль I]], [[дамнітар]] Аб’яднанага княства Валахіі і Малдовы, з [[1881]] года — [[кароль]] Румыніі]]
Выбарчая рэформа дазволіла дамнітару прыцягнуць да выбараў не толькі буржуазію і верхавіну сярэдняга класа, але і сялян з рабочымі. Сяляне выбралі больш лаяльны да рэформ парламент. У Нацыянальным сходзе II склікання аграрная рэформа і адмена прыгоннага права былі хутка ўхвалены, а таксама была ўведзена новая канстытуцыя. Александру Куза атрымаў поўны кантроль над Аб’яднаным княствам і правёў шэраг рэформ, якія не спадабаліся памешчыкам, буржуазіі і буйным землеўладальнікам. Вышэйшыя слаі грамадства аб’ядналіся ў кааліцыю, накіраваную супраць тагачаснай улады, якая атрымала ў народзе назва «[[Жахлівая кааліцыя|жахлівай кааліцыі]]»<ref name="patru">{{артыкул
| аўтар         = Н.&nbsp;Н. Морозов.
| загаловак      = Гогенцоллерны в Румынии
| выданне       = Новая и новейшая история
| год           = 1995
| нумар         = 1
}}</ref><ref name="doi" />. Кааліцыю ўзначаліў Іон Брэціяну, які лічыў, што гарантам бяспекі дзяржавы можа паслужыць толькі замежны манарх. Заходнія [[вялікія дзяржавы]] — [[Германія]], [[Францыя]] і [[Вялікабрытанія]] — таксама не былі здаволены знешняй палітыкай Аляксандра Кузы. Яны жадалі цалкам падпарадкаваць сабе Аб’яднанае княства, тым самым саслабіўшы турэцкі ўплыў у рэгіёне<ref name="patru" />.

У пачатку [[1866]] года «Жахлівая кааліцыя» на чале з Іоном Брэціяну перайшла да сілавых дзеянняў. У ноч з [[1 лютага|1]] на [[2 лютага]] група апазіцыйна настроеных афіцэраў уварвалася ў спальню Аляксандра Кузы. Манарх вымушаны быў адрачыся ад прастола і ў кароткі тэрмін пакінуць дзяржаву. Месца дамнітара стала вакантным. Увесну княства было без манарха, выканаўцам яго абавязкі стала спецыяльная дзяржаўная камісія. Тым часам у Еўропе абмяркоўваўся лёс саслабелых княстваў. Францыя жадала прызначыць на пасаду дамнітара лаяльнага да сябе манарха, Турцыя збіралася цалкам падпарадкаваць гэту дзяржаву сабе, а ў [[Італія|Італіі]] абмяркоўвалася пытанне аб перадачы Аб’яднанага княства Аўстра-Венгрыі ў абмен на [[Венецыя|Венецыю]]. Апошняя прапанова была адпрэчана аўстрыйцамі з фармулёўкай ''«аўстрыйская ладдзя і без таго перагружана чужацкімі нацыянальнасцямі, каб дадаваць яшчэ малдаван і валахаў»''<ref name="chinch" />.

Тым часам Іон Брэціяну і яго прыхільнікі пачалі пошук падыходнага манарха. Спачатку аб’яднаны княжацкі прастол быў прапанаваны фламандскаму графу Філіпу, які быў сынам караля [[Бельгія|Бельгіі]] [[Леапольд I (кароль Бельгіі)|Леапольда I]], але той адмовіўся. У другі раз прастол быў прапанаваны Карлу Гогенцолерн-Зігмарынгену, прадстаўніку швабскай галіны [[Гогенцолерны|Гогенцолернаў]]<ref name="patru" />.

[[Выява:Entering of Carol I in Bucharest, 10 May 1866.jpg|thumb|right|Караль I [[10 мая]] [[1866]] года ўязджае ў Бухарэст]]

Карл звярнуўся за саветам да [[Прусія|прускага]] прэм’ер-міністра [[Ота фон Бісмарк]]а, які параіў яму заняць вакантны прастол. Гэта было на карысць Германіі, якая магла атрымаць саюзніка на паўднёвых межах Аўстрыі. Увесну 1866 года Карл тайна пад відам купецкага прыганятага Лемана прыбыў праз Аўстра-Венгрыю да граніц княства. Гэта тлумачылася тым, што Аўстра-Венгрыя не была зацікаўлена ва ўмацаванні германскага ўплыву каля яе паўднёвых граніц. У Трансільваніі — на мяжы Аўстра-Венгрыі і Аб’яднанага княства — «Жахлівая кааліцыя» падала яму экіпаж, на якім ён ужо легітымна ўехаў у Аб’яднанае княства. [[10 мая]] 1866 года ён увайшоў у Бухарэст і заняў прастол Аб’яднанага княства, дзе стаў вядомы як [[Караль I]]<ref name="patru" />. Адразу пасля прынясення прысягі Каралем I Турцыя пачала сцягваць 20-тысячную армію да граніцы з Аб’яднаным княствам. Пасля таго, як Вялікабрытанія, Расія, Францыя і Аўстрыя асудзілі Турцыю за спробу акупаваць княства, асманскі султан адмовіўся ад ідэі [[Інтэрвенцыя|інтэрвенцыі]] ў Аб’яднанае княства. Увосень 1866 года ў Стамбуле пачаліся перамовы паміж Аб’яднаным княствам і Асманскай імперыяй, у выніку якіх княству быў прысвоены статус «прывілеяванай правінцыі і складовай часткі Асманскай імперыі». Армія княства была абмежавана 30 000 чалавек, на княжацкіх грошах павінен быў быць сімвал Асманскай імперыі, дамнітар не меў права засноўваць дзяржаўныя ўзнагароды і заключаць дагаворы з іншымі дзяржавамі. Адзінае, чаго дамаглося Аб’яднанае княства — гэта прызнанне турэцкім султанам спадчыннасці ўлады дамнітара<ref name="chinch" />.

=== Кіраванне Караля I ===

==== Знешнепалітычны крызіс 1868 года ====
Кансерватары, якія складалі большасць у Нацыянальным сходзе, падтрымалі Караля I. Атрымаўшы пасаду дамнітара, новы манарх без згоды Турцыі пераназваў Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы ў нікім непрызнанае ''княства «Румынія»''. Пасада дамнітара была замешчана пасадай князя. Гэта было замацавана ў новай [[Канстытуцыя Румыніі 1866 года|канстытуцыі 1866 года]], якую ён падпісаў пасля таго, як заняў прастол княства. У параўнанні з канстытуцыяй 1864 года гэта была больш ліберальнай<ref name="shase">{{кніга
|загаловак      = Очерки политической истории Румынии 1859—1944
|месца         = Кишинёв
|год           = 1985
|старонкі      = 37—41
}}</ref>.

[[Файл:Mihailo Obrenović III.jpg|thumb|left|Кіраўнік [[княства Сербія]] [[Міхаіл Абрэнавіч]]]]
У першы год свайго кіравання Караль I у сваёй знешняй палітыцы больш арыентаваўся на Францыю і Вялікабрытанію, чым на Расію, Сербію і Чарнагорыю. Увесну таго ж года большасць месцаў у Нацыянальным сходзе занялі лібералы, пры якіх знешнепалітычная сітуацыя рэзка змянілася. Лібералы лічылі, што брытанскія і французскія дыпламаты падтрымліваюць Асманскую імперыю, і Аб’яднанае княства з-за іх можа патрапіць толькі ў большую залежнасць ад турэцкага султана. У красавіку [[1867]] года князь Сербіі [[Міхаіл Абрэнавіч]] паспрабаваў наладзіць адносіны з новым румынскім манархам і наведаў Бухарэст, але не сустрэў падтрымкі з боку новай улады.

Пры гэтым, паводле меркавання новага кіраўніцтва краіны, для таго, каб княства здабыло незалежнасць, неабходна было наладзіць адносіны з праціўнікамі Францыі, Вялікабрытаніі і Турцыі — Расіяй і Прусіяй. Адначасова Францыя і Прусія, якія былі супернікамі, дамагаліся аднаго і таго ж — узмацнення ўплыву Аўстра-Венгрыі на [[Балканскі паўвостраў|Балканах]] і паслаблення пазіцый Расіі ў гэтым рэгіёне. Для гэтага на Бухарэст быў аказаны дыпламатычны ціск, які прывёў да пачатку аўстрыйска-«румынскіх» перамоў. Аднак перамовы праваліліся з-за спрэчкі аб палітычным статусе Трансільваніі, і французска-германскі план не рэалізаваны. Такім чынам, Аб’яднанае княства апынулася ў цэнтры палітычных гульняў вялікіх дзяржаў. За ўзмацненне свайго ўплыву ў ім змагаліся з аднаго боку Вялікабрытанія і Францыя, з іншай Расія і Прусія, а трэцім бокам стала Аўстра-Венгрыя<ref name="shase" />.

Пасля правалу аўстрыйска-«румынскіх» перамоў суперніца Аўстра-Венгрыі на Балканах — Расія, паспрабавала зблізіцца з Аб’яднаным княствам. У адказ на гэта Францыя пачала пераконваць румынскі ўрад у тым, што Расійская імперыя рыхтуецца да акупацыі княства. У снежні 1867 года Аўстра-Венгрыя і Асманская імперыя заявілі пра сваё жаданне акупаваць княства. У сувязі з гэтым дыпламаты Аб’яднанага княства ў студзені [[1868]] гады пачалі перамовы з расійскім урадам, якія не спадабаліся турэцкаму ўраду. Адначасова быў падпісаны сербска-«румынскі» дагавор аб супрацоўніцтве і дружбе"<ref>{{артыкул
| аўтар         = Ciachir N., Buşe C.
| загаловак      = Cu privire la tratatul de alianţă româno-sîrb din 1868
| выданне       = Revista arhivelor
| год           = 1966
| нумар         = 1
| старонкі      = 190—194
}}</ref>. Магчымасць акупацыі княстваў Турцыяй узрасла<ref name="shase" />.

[[Файл:Bismarck44.jpg|thumb|right|[[Ота фон Бісмарк]], знешнепалітычны «заступнік» Караля I]]
Знешнепалітычны крызіс вакол Аб’яднанага княства ўвесь час распальваўся. З’явіліся чуткі, што Аб’яднанае княства рыхтуецца абвясціць сваю незалежнасць [[11 лютага]] 1868 года. Адразу пасля гэтага пачалі друкавацца ўлёткі, у якіх заклікалася да аб’яднання ўсіх хрысціян Балканскага паўвострава і барацьбе супраць Турцыі. Бісмарк, які быў заступнікам Караля I, заклікаў яго не спяшацца з абвяшчэннем незалежнасці і ператварыць Аб’яднанае княства ў «Бельгію Паўднёва-Усходняй Еўропы», гэта значыць стаць нейтральным бокам. Напружаная сітуацыя ў княстве захоўвалася на працягу ўсёй вясны. Паводле непацверджаных гістарычных звестак [[10 мая]] 1868 года 800 чалавек нібы акружылі палац Караля I і правялі мітынг пад лозунгам «жыве адзіная і незалежная Румынія!»<ref name="shase" />

Крызісная сітуацыя пагоршылася тым, што ў суседняй [[Балгарыя|Балгарыі]] разгортвалася народна-вызваленчае паўстанне. [[Балгарскае апалчэнне|Балгарскія атрады]] фарміраваліся на тэрыторыі Аб’яднанага княства, прычым урад краіны закрываў на гэта вочы. У 1868 годзе Каралю I неаднаразова выражалі пратэст заходнія вялікія дзяржавы. Аднак князь адмаўляў, што на тэрыторыі княства знаходзяцца балгарскія склады са зброяй і фарміруюцца паўстанцкія атрады. У сярэдзіне ліпеня [[Фуад-паша]], адказны за Аб’яднанае княства перад турэцкім султанам, запатрабаваў склікаць надзвычайную камісію па расследаванні становішча ў княстве. Да Дуная зноў пачалі сцягвацца турэцкія войскі, але пад ціскам расійскай і германскай дыпламатыі туркі вымушаны былі адступіць<ref name="shase" />.

У выніку па патрабаванні вялікіх дзяржаў з Нацыянальнага сходу былі выгнаны лібералы. Пасля выбараў у сход большасць галасоў атрымалі ўмераныя лібералы на чале з Кагэлнічану. Новы парламент і кабінет міністраў праводзілі ўмераную знешнюю палітыку, якая задавальняла ўсе бакі канфлікту<ref name="shase" />.

==== Народныя бунты ====
{{глядзі таксама|Рэспубліка Плаешці}}

У [[1869]] годзе былі зноў праведзены перамовы з Аўстра-Венгрыяй аб заключэнні саюза, але яны праваліліся. У выніку Аб’яднанае княства зблізілася з Расійскай імперыяй. Тым часам французскія дыпламаты па-ранейшаму спрабавалі ўздзейнічаць на знешнюю палітыку княства. Яны патрабавалі стварэння [[Дунайская федэрацыя|Дунайскай федэрацыі]] — аб’яднанага «румынска»-аўстрыйскай дзяржавы, накіраванай супраць Расіі. Унутры самога княства сітуацыя захоўвалася нестабільная. Балгарскія ваенізаваныя фарміраванні ўвесь час парушалі межы краіны, расла незадаволенасць сялян. У краіне распаўсюджваліся ідэі антыманархізму, у Бухарэсце і [[Плаешці]] адбываліся выступленні гараджан. У нестабільнай сітуацыі ў краіне народ вінаваціў Нацыянальны сход<ref name="shase" />.

[[Выява:CuzaGhimpele1872.PNG|thumb|left|Палітычная карыкатура на становішча спраў у краіне. Злева: [[Іон Брэціяну]] спрабуе зрынуць [[Александру Іаан Куза|Александру Кузу]]. Справа: [[Ота фон Бісмарк]] і Іон Брэціяну падаюць [[Караль I|Каралю I]] «заступніцтва» і «эканамічныя прывілеі»]]
Народныя мітынгі і выступленні ў горадзе Плаешці працягваліся да [[1870]] года. [[8 жніўня]] таго ж года ў горадзе адбыўся з’езд лібералаў, дзе абмяркоўвалася звяржэнне манархіі і стварэнне рэспублікі Румынія. У ноч на [[9 жніўня]] 1870 года ў горадзе адбыўся пераварот, і да ўлады прыйшлі прыхільнікі рэспублікі. Была абвешчана [[Рэспубліка Плаешці]], якая існавала ўсяго адзін дзень. Увечар у горад прыбыла рэгулярная армія, якая арыштавала новую адміністрацыю горада. Паўстанне было падушана, але ў іншых гарадах княства бунты працягваліся<ref>{{кніга
|аўтар         = Paul D. Popescu.
|загаловак      = Un moment memorabil din istoria Prahovei&nbsp;— Republica de la Ploiesti
|выдавецтва  = Anuar
|год           = 1996
|старонкі      = 121
}}</ref>.

Караль I у такой сітуацыі [[23 сакавіка]] [[1871]] года звярнуўся да членаў Нацыянальнага сходу з ультыматумам. Ён запатрабаваў стабілізаваць сітуацыю ў краіне, або ён адрачэцца ад прастола. Гэты зварот выклікаў паніку ў парламенце. Рэвалюцыйныя падзеі ў Францыі, стварэнне [[Парыжская камуна|Парыжскай камуны]] і масавыя хваляванні ў румынскіх гарадах прымусілі буржуазію, якая пераважала ў парламенце, ісці на павадку ў князя. Стары ўрад умераных лібералаў неадкладна падаў у адстаўку. Быў сфарміраваны новы ўрад кансерватараў на чале з Ласкарам Катарджыу. Кансерватары адкрыта пачалі правядзенне рэакцыйнай палітыкі<ref>{{кніга
|аўтар         = Maiorescu T.
|загаловак      = Istoria contemporană a României (1866—1900)
|месца         = Bucureşti
|год           = 1925
|старонкі      = 34
}}</ref>.

==== Знешняя палітыка ====
[[Выява:Ion C. Bratianu 01.png|thumb|right|[[Іон Брэціяну]], прэм’ер-міністр княства Румынія з [[1876]] па [[1881]] год, а таксама прэм’ер-міністр [[каралеўства Румынія]] з [[1881]] па [[1888]]]]
У [[1872]] годзе пры падтрымцы расійскіх і германскіх дыпламатаў быў уладжаны палітычны канфлікт з Грэцыяй. Гэта перашкодзіла Італіі, Асманскай імперыі, Аўстра-Венгрыі і іншым дзяржавам умяшацца ва ўнутраныя справы Аб’яднанага княства. Аднак увосень таго ж года Асманская імперыя прапанавала ўраўнаваць княства ў правах са звычайнымі правінцыямі імперыі. Аднак яна была вымушана адмовіцца ад гэтага плана з-за ўмяшання ў канфлікт Расіі і Германіі<ref name="shpte">{{кніга
|загаловак      = Очерки политической истории Румынии 1859—1944
|месца         = Кишинёв
|год           = 1985
|старонкі      = 43—46
}}</ref>.

У [[1873]] годзе [[Эканамічны крызіс 1873 года|адбыўся эканамічны крызіс]], які закрануў і Аб’яднанае княства. Да таго моманту Асманская імперыя перажывала заняпад, што адбівалася і на яе васальных дзяржавах. З мэтай адцягнуць масы румынскага народа ад гэтых і іншых складаных праблем, урад Аб’яднанага княства і Караль I пачалі весці перамовы з вялікімі дзяржавамі аб магчымым абвяшчэнні незалежнасці княства. Не атрымаўшы міжнароднай падтрымкі і сустрэўшы супраціўленне з боку буржуазных кансерватараў, баярства і лібералаў, лідары дзяржавы адмовіліся ад такой ідэі. У 1872 годзе ў [[Берлін]]е і [[Санкт-Пецярбург]]у былі адкрыты першыя пасольствы Аб’яднанага княства. З мэтай прадэманстраваць незалежную ад Турцыі палітыку, у [[1875]] годзе ўрад княства падпісаў з Аўстра-Венгрыяй невыгодны для княства гандлёвы дагавор. У Аб’яднанае княства лінуў паток таннейшай аўстрыйскай прадукцыі, што нанесла шкоду прамысловасці княства<ref name="shpte" />. У такім жа духу былі падпісаны і іншыя міжнародныя пагадненні. Так, пагадненне з Германіяй аб будаўніцтве чыгункі Кішынёў — Ясы — {{нп3|Іцканы||ro|Ițcani}} — {{нп3|Бурдужэні||ro|Burdujeni}} правалілася. Высвятлілася, што грошы, якія выдаткоўваліся на будаўніцтва дарогі, прысвойваліся прапрускімі ж прадпрымальнікамі<ref name="ojog" />. Пасля гэтага пагадненне было скасавана, што выклікала новы міжнародны скандал. Да абвяшчэння незалежнасці Аб’яднанага княства [[1877|9 (21) мая 1877 года]], у княстве і вакол яго захоўвалася адносна стабільнае становішча<ref name="shpte" />.

==== Вайна за незалежнасць і каралеўства Румынія ====
{{галоўная|Вайна за незалежнасць Румыніі, 1877—1878}}
{{глядзі таксама|Руска-турэцкая вайна 1877—1878|Каралеўства Румынія}}

[[Выява:RomIndependenceWar1877-3.jpg|thumb|left|Румынская пяхота ў [[Аблога Плеўны|бітве каля Плеўны]]]]
Калі [[24 красавіка]] [[1877]] года Расійская імперыя абвясціла вайну Турцыі, яе падтрымалі васальныя дзяржавы Асманскай імперыі, у тым ліку і Аб’яднанае княства. Для яе гэта было шанцам здабыць незалежнасць. Міхаіл Кагэлнічану, які быў тады міністрам замежных спраў, асабіста дазволіў расійскім войскам знаходзіцца на тэрыторыі Аб’яднанага княства. Да таго часу расійскі імператар [[Аляксандр II]] прыбыў у княства для камандавання расійскімі войскамі ў [[Плаешці]]. [[11 мая]] ў Нацыянальным сходзе адбылося галасаванне, на якім было прынята рашэнне абвясціць Турцыі вайну<ref name="ojog" />.

[[20 мая]] на граніцы княства з Турцыяй пачаліся першыя сутыкненні. З паўднёвага берага Дуная турэцкая артылерыя пачала весці абстрэл населеных пунктаў праціўніка. У адказ з боку княства быў абстраляны [[Відзін]]. [[21 мая]] ў Нацыянальным сходзе было прынята рашэнне разарваць любыя адносіны з Асманскай імперыяй і абвясціць незалежнасць. Аднак войскі княства пачалі актыўныя ваенныя дзеянні толькі са жніўня. Гэта тлумачылася недахопам сіл і зброі ў рэгіёне ў расійскай арміі, у выніку да баёў была прыцягнута нешматлікая армія княства, якая знаходзілася на расійскім забеспячэнні, у тым ліку ў забеспячэнні зброяй. У далейшым салдаты і афіцэры княства нароўні з расійскімі ваеннымі бралі ўдзел у баявых дзеяннях супраць туркаў. Так, князь Караль I пры [[Аблога Плеўны|аблозе Плеўны]] выконваў абавязкі галоўнакамандуючага<ref name="ojog" />.

Руска-турэцкая вайна завяршылася [[3 сакавіка]] [[1878]] года. Яе завяршэнне адзначылася дыпламатычным скандалам паміж Расіяй і Румыніяй. Расійскі ўрад заявіў пра намер вярнуць у склад імперыі тэрыторыі, страчаныя пасля Крымскай вайны — тры паветы ў Паўднёвай Бесарабіі. У абмен расійскі бок абяцаў перадаць Аб’яднанаму княству [[Дабруджа|Дабруджу]], самастойна адваяваную Расіяй у Турцыі. Караль I і Міхаіл Кагэлнічану адмовіліся пайсці на тэрытарыяльны абмен паміж дзвюма дзяржавамі. У адказ Расія прыстрашыла гвалтоўна раззброіць новаспечаную румынскую армію і ўвяла свае войскі ў Кахульскі, Ізмаільскі і Балградскі паветы. Пазней яна абвясціла гэтыя тэрыторыі сваімі, што было зафіксавана ў [[Сан-Стэфанскі мір|Сан-Стэфанскім]] і [[Берлінскі трактат, 1878|Берлінскім]] дагаворах<ref name="ojog" />.

[[Выява:Crowning of Carol I, 10 May 1881.jpg|thumb|right|Каранацыя [[Караль I|Караля I]]]]
[[3 сакавіка]] [[1878]] года, паводле Сан-Стэфанскага дагавора, княства Румынія здабыло поўную незалежнасць. На Берлінскім кангрэсе [[13 ліпеня]] [[1878]] года, у Берлінскім дагаворы (Берлінскі трактат 1878 года), дзе пераглядаліся вынікі руска-турэцкай вайны 1877—1878 гадоў паводле Сан-Стэфанскага мірнага дагавора, Румынія паўторна была прызнана незалежнай дзяржавай. Таксама паўторна прызнавалася анексія Румыніяй Дабруджы і Расіяй [[Буджак]]а<ref name="ojog" />.

Толькі праз тры гады пасля здабыцця княствам незалежнасці, у канстытуцыю былі ўнесены папраўкі, дзякуючы якім Караль I мог стаць каралём. [[10 мая]] [[1881]] года, у дзень, калі Караль I прыбыў у Бухарэст і абвясціў сябе князем, адбылася каранацыя. Аб’яднанае княства ператварылася ў [[Каралеўства Румынія]].

== Сацыяльна-эканамічная гісторыя ==

=== Грамадства ===
У княстве была ўведзена адзіная абавязковая бясплатная пачатковая адукацыя. Усяго існавалі тры ступені адукацыі: [[пачатковая агульная адукацыя|пачатковая]] (4 гады), [[Сярэдняя адукацыя|сярэдняя]] (7 гадоў) і [[Вышэйшая адукацыя|вышэйшая]] (3 гады). Аднак на практыцы гэтага не было дасягнута з-за адсутнасці выкладчыкаў і належнай фінансавай падтрымкі дзяржавы. Ніжэйшы клас насельніцтва — сяляне — не маглі атрымаць пачатковую адукацыю з-за свайго становішча ў грамадстве. Сярэдні клас насельніцтва меў перавагі ў сярэдняй адукацыі. З вышэйшых навучальных устаноў у Аб’яднаным княстве працавалі два ўніверсітэты ў Ясах і Бухарэсце, дзве кансерваторыі (там жа) і [[Вышэйшая школа дарог і мастоў]] у Бухарэсце. У [[1866]] годзе была адкрыта [[Румынская акадэмія|Княжацкая акадэмія]] — установа, утвораная для развіцця навукі і культуры<ref name="ojog">{{артыкул
|аўтар    = И. А. Ожог, И. М. Шаров.
|загаловак    = Краткий курс лекций по истории румын. Новая история
|год    = 1992
|спасылка    = http://old.ournet.md/~moldhistory/book1_3.html
|archive-url    = https://web.archive.org/web/20090305223035/http://old.ournet.md/~moldhistory/book1_3.html
|archive-date    = 5 сакавіка 2009
}}</ref>.

[[Файл:Strada Stirbey Voda (old).JPG|thumb|left|Вуліцы [[Бухарэст]]а ў другой палове [[XIX]] стагоддзя]]
У Аб’яднаным княстве з-за [[панрумынізм]]у, які зарадзіўся нядаўна, вялікая ўвага надавалася літаратуры і гісторыі. У гады існавання княства працавалі такія гісторыкі, як {{нп3|Александру Папіу-Іларыян|А. Папіу-Іларыян|ro|Alexandru Papiu-Ilarian}}, [[Міхаіл Кагэлнічану|М. Кагэлнічану]], [[Нікалае Ёрга|Н. Ёрга]], [[Багдан Петрычэйку Хашдэу|Б. П. Хашдэу]], [[Александру Ксенапол|А. Ксенапол]]. З хімікаў таго перыяду найбольш вядомымі былі {{нп3|Петру Поні|П. Поні|ru|Petru Poni}} і {{нп3|Канстанцін Істраці|К. Істраці|ru|Истрати, Константин}}, з матэматыкаў — {{нп3|Георгэ Цыцэйка|Г. Цыцэйка|ru|Цицейка, Георге}}, {{нп3|Дзімітрые Пампей|Д. Пампей|ru|Помпей, Димитрие}} і Е. Рыез, з біёлагаў — {{нп3|Эміль Ракавіцэ|Э. Ракавіцэ|ru|Раковицэ, Эмиль}}, {{нп3|Грыгорэ Анціпа|Г. Анціпа|ru|Grigore Antipa}}, К. Дамейля, {{нп3|Нікалае Крэцулеску|Н. Крэцулеску|ro|Nicolae Kretzulescu}} і {{нп3|Віктар Бабеш|В. Бабеш|ru|Бабеш, Виктор}}, з эканамістаў — {{нп3|Петрэ Аўрэліян|П. Аўрэліян|ru|Аурелиан, Петре}} і [[І. Гіку]].

{{нп3|Траян Вуя|Т. Вуя|ru|Вуя, Траян}}, {{нп3|Аўрэл Влайку|А. Влайку|ru|Влайку, Аурел}} і {{нп3|Анры Каанда|А. Каанда|ru|Коанда, Анри}} займаліся развіццём [[паветраплаванне|паветраплавання]] і суднабудавання краіны. Геолаг {{нп3|Лудавік Мразек|Л. Мразек|ro|Ludovic Mrazek}} апублікаваў свае працы пра паходжанне пакладаў нафты на чарнаморскім узбярэжжы Аб’яднанага княства. Вядомым у той час філосафам быў {{нп3|Васіле Конта|В. Конта|ru|Конта, Василе}}<ref name="ojog" />.

У Аб’яднаным княстве выдавалася вялікая колькасць перыядычных выданняў. Гэта былі як газеты, так і часопісы рознай скіраванасці. Большасць гэтых выданняў пачала выходзіць яшчэ пасля рэвалюцый 1848 года, але пасля аб’яднання Дунайскіх княстваў цэнзура не была настолькі моцнай, як у перыяд з 1848 па [[1859]] гады. Усяго ў княстве выдавалася да 20 000 розных кніг і перыядычных выданняў<ref name="ojog" />.

=== Кіраванне ===
[[Файл:Regulamentul organic 1832.png|thumb|right|[[Арганічны рэгламент]] быў уведзены ў [[Дунайскія княствы|Дунайскіх княствах]] яшчэ пры [[Павел Дзмітрыевіч Кісялёў|П. Д. Кісялёве]]. У якасці канстытуцыі ён выкарыстоўваўся да [[1864]] года]]
Кіраўніком княства быў [[дамнітар]] (з 1866 года — [[князь]]). Калі Аб’яднанае княства было часткай Асманскай імперыі, дамнітар меў абмежаваныя правы. Ён не мог усталёўваць прамыя дыпламатычныя кантакты са знешнімі суседзямі, узнагароджваць і засноўваць узнагароды, не падпарадкоўвацца ўказам са Стамбула. Пасля атрымання незалежнасці княствам у [[1878]] годзе прывілеі князя абмяжоўваліся толькі канстытуцыяй, звонку паўплываць на яго ніхто не меў права<ref name="dinu">{{кніга
|загаловак      = Istoria României în date
|адказны = Dinu C. Giurecu
|месца         = Bucureştie
|выдавецтва  = Editura Enciclopedică
|год           = 2003
|старонкі      = 208
|isbn          = 973-45-0432-0
}}</ref>.

У Аб’яднаным княстве існаваў свой урад, які з’яўлялася вышэйшым выканаўчым органам улады. У краіне быў аднапалатны парламент — [[Нацыянальны сход Румыніі|Нацыянальны сход]], які выбіраўся народам<ref>Гл. [http://legislatie.resurse-pentru-democratie.org/const_1864.php дакумент па выбарчай рэформе 1864 года] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090120191219/http://legislatie.resurse-pentru-democratie.org/const_1864.php |date=20 студзеня 2009 }}{{ref-ro}}</ref>. Пры Каралі I ён стаў двухпалатным. Нацыянальны сход мог шукаць новага дамнітара, калі са старым штосьці здарыцца і ён не зможа кіраваць княствам.

У Аб’яднаным княстве за гісторыю яго існавання былі дзве канстытуцыі: [[Канстытуцыя Румыніі 1864 года|канстытуцыя Кузы 1864 года]] і [[Канстытуцыя Румыніі 1866 года|канстытуцыя Караля I 1866 года]]. Да 1864 года Малдова і Валахія кіраваліся [[Арганічны рэгламент|Арганічным рэгламентам]] і Канвенцыяй вялікіх дзяржаў [[1858]] года. Канстытуцыя Александру Кузы давала больш правоў у кіраванні краінай дамнітару<ref name="dinu" />, таму што ў той час у дзяржаве адбывалася супрацьстаянне паміж манархам і «[[Жахлівая кааліцыя|Жахлівай кааліцыяй]]». Канстытуцыя Караля I была прынята ім пры садзейнічанні апазіцыйных да Кузы лібералаў, таму была больш ліберальнай. У [[1881]] годзе Каралем I у канстытуцыю былі ўнесены некаторыя змены, дзякуючы чаму княства прызнана Каралеўствам Румынія, а князь змог стаць каралём<ref>Гл. [http://legislatie.resurse-pentru-democratie.org/const_1866.php тэкст Канстытуцыі 1866 года] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090220003333/http://legislatie.resurse-pentru-democratie.org/const_1866.php |date=20 лютага 2009 }}{{ref-ro}}</ref>.

=== Армія ===
[[Выява:Romanian Army Flag - 1863 official model.jpg|thumb|left|[[Баявы сцяг]] узброеных сіл Аб’яднанага княства пры Александру Кузу]]
Асновы ўзброеных сіл Аб’яднанага княства Валахіі і Малдовы былі закладзены падчас кіравання княствам рускага генерала ад інфантэрыі — графа П. Д. Кісялёва. З прычыны таго, што з [[1711]] года Дунайскім княствам было забаронена мець армію, першымі мілітарызаванымі падраздзяленнямі сталі паліцэйскія атрады. У Валахіі яны называліся «[[паліцыя]]», а ў Малдове — «жандармерыя». Таксама ў першай палове [[XIX]] стагоддзя Кісялёвым была закладзена аснова сучасных памежных войскаў Румыніі<ref name="voina">{{артыкул
| загаловак      = Военная организация
| спасылка        = http://www.moldovahistory.ru/regulations5.html
| выданне       = История румынского государства и права
}}</ref>. Ужо пасля аб’яднання княстваў у выніку рэформ Александру Кузы ў Аб’яднаным княстве з’явілася рэгулярная армія. У перыяд двоеўладдзя ([[1859]]—[[1861]]), калі Валахія і Малдова юрыдычна яшчэ існавалі як дзве асобныя дзяржавы, у кожным з княстваў былі свае ўзброеныя сілы. У Малдаўскім княстве быў усяго адзін [[полк]] [[Пяхота|пяхоты]] колькасцю 1552 чалавекі, які ахоўваў межы дзяржавы і дапамагаў жандармерыі. У Валахіі кожны полк таксама налічваў 1552 чалавекі, але іх было некалькі. Там, у адрозненне ад Малдовы, узброеныя сілы былі падзелены на тры роды войскаў: [[кавалерыя]], [[інфантэрыя]] і [[артылерыя]]<ref name="voina" />. Аднак тры валашскія і адзін малдаўскі полк не былі ўсімі ўзброенымі сіламі княства. Колькасць арміі магла быць павялічана да некалькіх дзясяткаў тысяч чалавек за кошт прызыву ў армію рэзервовых сіл<ref name="ojog" />.

У Аб’яднаным княстве прызыву падлягалі ўсе жыхары сёлаў, частка гараджан і частка дваранства. Прызывалися мужчыны ва ўзросце 20—30 гадоў. Выключэнне складалі сяляне, бацькі якіх загінулі ці не ў стане забяспечыць сябе. Тэрмін службы складаў 6 гадоў. Сяляне, маладыя дваране і гараджане прызывалися ў армію ў якасці радавых і пяхоты. Стаць [[афіцэр]]амі маглі толькі дваране<ref name="voina" />.

=== Эканоміка ===
Да [[1848]] года Дунайскія княствы з’яўляліся аграрнымі дзяржавамі. Пасля рэвалюцый 1848 года развіццё капіталістычных адносін хутка паскорылася, і да [[1863]] года ўжо ў Аб’яднаным княстве Валахіі і Малдовы працавала 7849 прамысловых і 30 000 камерцыйных прадпрыемстваў. Аднак у сваёй большасці прамысловыя прадпрыемствы займаліся перапрацоўкай сельскагаспадарчай сыравіны, а не вытворчасцю тавара. Развіццё прадпрыемстваў і павелічэнне вытворчасці прывяло да патрэбнасці паляпшаць шляхі зносін. У гады існавання княства пачалося ўзвядзенне першых у княстве [[шаша]]ў, механічных [[мост|мастоў]] і [[тэлеграф]]ных ліній. З’явіліся першыя ў краіне [[Гандлёвы дом|гандлёвыя дамы]]. Нягледзячы на гэта, Аб’яднанае княства заставалася толькі крыніцай сыравіны для заходніх дзяржаў, таннай рабочай сілай і рынкам збыту. Яго эканамічнае развіццё ішло трохі іншым шляхам, чым у Заходняй Еўропе<ref name="ojog" />.

[[Выява:Bani10-1867.jpg|thumb|right|10 [[Румынскі бань|румынскіх баняў]] [[1867]] года]]
У княстве галоўным чынам выкарыстоўвалася наёмная праца. З некалькіх тысяч прадпрыемстваў толькі 33 былі абсталяваны [[Паравая машына|паравымі машынамі]], на астатніх рабочыя працавалі ўручную. Склалася новая капіталістычная сістэма адносін паміж прадпрымальнікам і наёмным рабочым<ref name="ojog" />.

У цэлым эканоміка княства другой паловы [[XIX]] стагоддзя развівалася хуткімі тэмпамі. Падвергшыся [[Эканамічны крызіс 1873 года|эканамічнаму крызісу 1873 года]], яе тэмпы развіцця замарудзіліся, але не спыніліся. Акрамя эканамічных, на эканоміку Аб’яднанага княства ўплывалі і знешнепалітычныя фактары. Імкнучыся прадэманстраваць незалежную ад Асманскай імперыі палітыку, Караль I і яго асяроддзе неаднаразова заключалі невыгодныя для княства дагаворы. Так, дагавор з германскай кампаніяй аб будаўніцтве [[чыгуначны транспарт|чыгункі]] праваліўся, таму што высвятлілася, што за год не былі праведзены нават падрыхтоўчыя працы. Дагавор з Аўстра-Венгрыяй падарваў эканоміку княства, з прычыны таго, што з больш прамыслова развітай Аўстрыі ў Аб’яднанае княства завозіліся больш танныя і якасныя тавары. Таксама былі падпісаны гандлёвыя дагаворы і з іншымі дзяржавамі — Германскай імперыяй, Расійскай імперыяй, Італіяй і інш.<ref name="shpte" />

== Культура ==
Аб’яднанне Дунайскіх княстваў спрыяла развіццю культуры і мастацтва. Нацыянальны ўздым малдаўскага і валашскага народаў, распачаты ў пачатку [[XIX]] стагоддзя, таксама паспрыяў станаўленню сучаснай [[Культура Румыніі|румынскай культуры]]. У княстве пачалі ўзводзіцца шматпавярховыя будынкі, што змяніла аблічча многіх гарадоў. Вядомымі архітэктарамі таго часу сталі [[А. Антанеску]] і [[І. Мінку]]<ref name="ojog" />.

Вялікі ўплыў на культуру Дунайскіх княстваў канца [[XIX]] стагоддзя аказала Францыя. Пасля збліжэння Дунайскіх княстваў і Францыі ў [[1848]] годзе ў княствах стаў папулярнымі [[французская мова]], [[французская кухня]], [[Архітэктура Францыі|французская архітэктура]] і інш. Такое становішча спраў захоўвалася ў Аб’яднаным княстве да апошніх гадоў яго існавання, калі адносіны з Францыяй былі пагоршыліся<ref name="ojog" />.

[[Файл:Aman - Peisaj cu râu şi copaci.jpg|thumb|left|Пейзаж [[Тэадор Аман|Тэадора Амана]]]]
У Аб’яднаным княстве асаблівае месца займала народная культура, якая грунтавалася на ўжо вядомым Еўропе малдаўскім фальклоры і ўнікальных малдаўскіх музычных інструментах. Так, кампазітар [[Чыпрыян Парумбеску|Ч. Парумбеску]], які быў прыхільнікам прагрэсіўных ідэй, выступаў за напісанне музыкі, блізкай да народных матываў. Кампазітар [[Д. Энеску]] стварыў першую сімфонію, якая паклала пачатак румынскай класікі. У [[1866]] годзе ў Бухарэсце была адкрыта [[Румынская філармонія|філармонія]]. У княстве ставіліся п’есы як на малдаўскай, так і на замежных мовах. Супраць выканання п’ес на чужых мовах разгарнулася культурная барацьба, у якой у першую чаргу прынялі ўдзел акцёры тэатра. Найбольш выдатнымі акцёрамі гэтага гістарычнага перыяду сталі {{нп3|Матэй Міла|М. Міла|ru|Милло, Матеи}}, {{нп3|Іон Маналеску|І. Маналеску|ro|Ion Manolescu}}, {{нп3|Міхаіл Паскалі|М. Паскалі|ro|Mihail Pascaly}}. У Аб’яднаным княстве працавалі такія мастакі, як [[Тэадор Аман]], {{нп3|Нікалае Вермонт|Н. Вермонт|ro|Nicolae Vermont}}, [[Штэфан Лук’ян]], [[Нікалае Грыгарэску]], [[Г. Дзімітрэску-Мірча]] і [[Іон Андрэеску]]. Са скульптараў вядомыя {{нп3|Іон Джарджэску|І. Джарджэску|ro|Ion Georgescu}} і {{нп3|Дзімітрые Пачура|Д. Пачура|ru|Dimitrie Paciurea}}<ref name="ojog" />.

== Мова княства ==
Помнікі на румынскай ([[Старарумынская мова|старарумынскай]]) мове з’яўляюцца толькі з канца першай траціны [[XVI стагоддзе|XVI стагоддзя]]. Да паловы XVII ст. літаратурнай мовай Малдовы і Валахіі была [[стараславянская мова]]. Славянская мова ў Малдове і Валахіі адыгрывала тую ж роля, што і лацінская ў Заходняй Еўропе. На славянскай мове ствараліся [[летапіс]]ы, пісаліся зборы законаў, вялася дыпламатычная і прыватная перапіска. Выяўленае пісьмо гаспадара Стэфана Вялікага да Івана III — значны літаратурны твор, помнік феадальнай публіцыстыкі. Працяглы час літаратура Малдовы і Валахіі развівалася пераважна ў форме царкоўна-дыдактычных сачыненняў. Тут склалася асобная катэгорыя перапісчыкаў і перакладчыкаў на славянскую мову грэчаскіх і лацінскіх рукапісаў. Некаторыя з такіх рукапісаў былі напісаны на тэрыторыі Малдовы і Валахіі да ўтварэння княстваў. Сярод славянскіх рукапісаў былі не толькі [[набажэнскія кнігі]], але і зборнікі, куды ўваходзілі [[жыціі]] святых, [[павучанні]], а таксама трактаты па багаслоўі, разлічаныя па чытача высокай культуры. Папулярнасцю карысталіся спісы апакрыфічных легенд, якія мелі шырокае распаўсюджанне ў Візантыі, сярод [[Паўднёвыя славяне|паўднёвых славян]] і на [[Русь|Русі]]. Срод іх такія апокрыфы як «[[Хаджэнне Багародзіцы па пакутах]]», «Бачанне Ісаева», «Галава Адама» і інш. З’яўленне апокрыфаў было нярэдка звязана з народна-ератычнымі плынямі (напрыклад, з рухам [[Багамілы|багамілаў]]) і адказвала запытам нізоў<ref>[http://feb-web.ru/feb/ivl/vl3/vl3-5272.htm Літаратура Малдовы і Валахіі]</ref>.

У выніку складанага працэсу свайго ўтварэння, асабліва цесных сувязяў з балканскім славянствам і іншымі народамі паўвострава, старарумынская мова запазычыла значную колькасць іншамоўных элементаў, у першую чаргу паўднёва-славянскіх (балгарскіх), а таксама турэцкіх, грэчаскіх, польскіх, рускіх і мадзьярскіх элементаў. Дзякуючы гэтаму лексічны склад сучаснай румынскай мовы з’яўляецца змяшаным.

== Гістарыяграфія ==
Перыяд існавання Аб’яднанага княства лічыцца пераломным момантам у гісторыі станаўлення Румыніі. Важнае месца ў гістарыяграфіі княства займае аб’яднанне дунайскіх княстваў і іх палітычная трансфармацыя ў румынскую дзяржаву. Гістарычныя дакументы гэтага перыяду былі выдадзены ў [[1889]] годзе ў зборніку «Акты і дакументы адносна гісторыі адраджэння Румыніі» ў 10 тамах. У пачатку XX стагоддзя выйшлі працы [[Нікалае Ёрга|Н. Ёргі]] і А. Д. Ксенапола «Кіраванне Куза Водэ» ([[1903]]) «Гісторыя палітычных партый Румыніі» ([[1910]]) і 9-ы том «[[Гісторыя румын|Гісторыі румын]]» ([[1938]])<ref name="zeche">{{артыкул
| загаловак      = Istoria României
| выданне       = Compendiu
| год           = 1967
}}</ref>.

[[Файл:Nicolae Iorga statue (Valenii de Munte).JPG|thumb|right|Помнік [[Нікалае Ёрга|Нікалае Ёргу]]]]
З нагоды стагоддзя з дня аб’яднання Дунайскіх княстваў румынскія гісторыкі ў сярэдзіне [[XX]] стагоддзя правялі шэраг даследаванняў, якія былі прысвечаны гэтай гістарычнай падзеі. У [[1959]] годзе ў Румыніі быў выдадзены новы зборнік «Дакументы, якія тычацца аб’яднання княстваў», падрыхтаваны ў [[Інстытут гісторыі «Нікалае Ёрга» АН СРР|Інстытуце гісторыі «Нікалае Ёрга» АН СРР]]. У [[1960]] годзе выйшаў адмысловы юбілейны том «Даследаванні па аб’яднанні княстваў», дзе былі сабраны ўсе працы сучасных румынскіх гісторыкаў<ref name="zeche" />.

Рэформам Александру Кузы таксама надаецца ўвага. У [[1966]] годзе была выдадзена кніга {{нп3|Дыну Джурэску|Джурэску|ro|Dinu C. Giurescu}} «Жыццё і дзеянні Кузы». У [[1967]] годзе {{нп3|Дан Берындэй|Д. Берындэй|ro|Dan Berindei}} і [[Н. Адэніялае]] выдалі манаграфію «Сельскі закон 1864», якая прысвячалася аграрным рэформам Кузы<ref name="zeche" />.

Наступным пераломным момантам у гісторыі незалежнасці Аб’яднанага княства стала Руска-турэцкая вайна 1877—1878 гадоў. З гістарычнага, гісторыяграфічнага і палітычнага пункта гледжання гісторыкаў сусветнага значэння, румынскія гісторыкі памылкова вылучаюць у ёй перыяд «Вайны за незалежнасць Румыніі», у прыватнасці [[Н. Ёрга]]. У 10 томе «Гісторыі румын» ён піша галоўным чынам пра «Вайну за незалежнасць», а не пра Руска-турэцкую вайну, уяўляючы яе ў кантэксце агульнаеўрапейскіх падзей [[XIX]] стагоддзя. У [[1897]] годзе з’явілася праца «Гісторыя вайны 1877—78. Удзел Румыніі ў гэтай вайне», нібы напісаная калектывам румынскіх афіцэраў-удзельнікаў гэтай вайны. Таксама ў канцы XIX стагоддзя выйшла кніга «Барацьба румын у вайне 1877—78 гг.» Т. Вэкэрэску<ref name="zeche" />.

== Гл. таксама ==
* [[Злучаныя правінцыі Валахіі і Малдовы]]
* [[Малдаўскае княства]]
* [[Княства Валахія]]
* [[Дунайскія княствы]]
* [[Аб’яднанне Дунайскіх княстваў]]
* [[Каралеўства Румынія]]
* [[Аб'яднанае княства]]
* [[Княства Малдова]]

== Зноскі ==
{{reflist|2}}

== Літаратура ==

=== На рускай ===
* {{кніга
|загаловак      = Очерки политической истории Румынии (1859—1944)
|месца         = Кишинёв
|год           = 1985
}}
* {{кніга
|загаловак      = Краткая история Румынии. С древнейших времён до наших дней
|адказны = В. П. Виноградов
|месца         = М.
|выдавецтва  = Наука
|год           = 1987
}}

=== На румынскай ===
* {{кніга
|загаловак     = Istoria Poporului Român&nbsp;— Biblioteca de Istorie
|выдавецтва  = Editura Ştiinţifică
|год           = 1970
}}
* {{кніга
|аўтар        = Sorin Liviu Damean.
|загаловак      = Carol I al României, 1866—1881
|месца        = Bucureşti
|выдавецтва  = Editura Paideia
|год           = 2000
}}
* {{кніга
|аўтар        = Vlad Georgescu.
|загаловак     = Istoria ideilor politice româneşti (1369—1878)
|месца        = Munich
|год          = 1987
}}
* ''Ștefan Grigorescu''. Domnitorii și arhiereii Țării Românești. Ctitoriile și mormintele lor. Editura Cuvântul Vieții a Mitropoliei Munteniei și Dobrogei, București, 2009
* ''Pompiliu Tudoran''. Domnii trecătoare, domnitori uitați. Editura Facla, 1983
* ''Radu Popescu, Constantin Filipescu''. Istoriile domnilor Țării Romînești. Editura Academiei Republicii Populare Romîne, 1963

[[Катэгорыя:Аб’яднанае княства Валахіі і Малдовы| ]]