Бернулі (сям’я)
Сям'я Бернулі (Bernoulli) — швейцарская пратэстанцкая сям'я, многія члены якой у XVII-XVIII стагоддзях унеслі істотны ўклад у навуку. У прыватнасці, да гэтай дынастыі належаць 9 буйных матэматыкаў і фізікаў (з іх 3 вялікіх)[1], а таксама вядомыя гісторыкі, мастацтвазнаўцы, архітэктары, юрысты і іншыя.
Гісторыкі налічылі ў навуцы і культуры не менш за 30 знакамітых прадстаўнікоў сям'і Бернулі[1]. Сярод акадэмікаў Пецярбургскай Акадэміі навук — пяцёра з сям'і Бернулі. Кафедру матэматыкі Базельскага універсітэта ў працягу 105 гадоў амаль без перапынку займалі прадстаўнікі сям'і Бернулі[1].
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Род Бернулі прасочваецца з XV стагоддзя, калі яго прадстаўнік па прозвішчы Бернуйла (Bernouilla) пражываў ва Фландрыі (Паўднёвыя Нідэрланды, цяпер Бельгія)[1]. У 1582 годзе з-за рэлігійнага прыгнёту іспанскіх каталіцкіх уладаў купец-пратэстант Якаб Бернулі з сям'ёй пакінуў Антверпен і перасяліўся ў Франкфурт-на-Майне. Паколькі і ў Германіі рэлігійныя спрэчкі не спыняліся, у 1622 годзе ўнук Якаба, які насіў тое ж імя (1598-1634), пасяліўся ў Базелі (Швейцарыя) і прыняў швейцарскае грамадзянства.
Сын Якаба, якога гісторыкі называюць «Мікалай-старэйшы» (1623-1708), арганізаваў гандаль аптэкарскімі таварамі і неўзабаве стаў заможным гараджанінам, членам гарадскога савета Базеля. У яго было 11 дзяцей, якія і далі пачатак дынастыі Бернулі.
Тры пакаленні Бернулі далі 9 буйных матэматыкаў і фізікаў, з якіх найбольш вядомыя:
- Якаб Бернулі (1654—1708);
- Іаган Бернулі (1667—1748), малодшы брат Якаба;
- Данііл Бернулі (1700—1782), сын Іагана;
- Якаб Бернулі II (1759—1789), пляменнік Данііла.
З той жа сям'і паходзіць Марыя Бернулі — першая жонка Германа Гесэ[2].
Прадстаўнікі роду Бернулі ў нашы дні жывуць у асноўным у Базелі.
Аб'екты, названыя ў гонар членаў сям'і
[правіць | правіць зыходнік]- Дыферэнцыяльнае ўраўненне Бернулі — у гонар Якаба.
- Закон Бернулі (інтэграл Бернулі) у гідрадынаміцы — у гонар Данііла.
- Лемніската Бернулі — у гонар Якаба.
- Мнагачлен Бернулі — у гонар Якаба.
- Няроўнасць Бернулі — у гонар Якаба.
- Размеркаванне Бернулі, Схема Бернулі ў тэорыі верагоднасцяў — у гонар Якаба.
- Зрух Бернулі — у гонар Якаба.
- Формула Бернулі — у гонар Якаба.
- Лічбы Бернулі — у гонар Якаба.
У 8-й акрузе Парыжу ёсць вуліца Бернулі (Rue Bernoulli), названая ў гонар гэтай сям'і. У гонар Данііла названая лабараторыя Бернулі Архівавана 3 чэрвеня 2016. ў Інстытуце матэматычных даследаванняў складаных сістэм МДУ.
Генеалогія
[правіць | правіць зыходнік]Гл. таксама больш падрабязнае фамільнае дрэва Бярнулі (ням.)(ням.).
Зноскі
[правіць | правіць зыходнік]Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Бернулли // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.