Прагляд зыходнага тэксту старонкі Бярозаўскі раён

{{Адміністрацыйная адзінка
|Беларуская назва          = Бярозаўскі раён
|Арыгінальная назва        = 
|Герб                      = 
|Сцяг                      = 
|Краіна                    = 
|Статут                    = 
|Гімн                      = 
|Уваходзіць у              = [[Брэсцкая вобласць]]
|Уключае                   = 
|Сталіца                   = 
|Буйныгорад              = 
|Буйныягарады             = 
|Раздзел                   = 
  |Назва раздзела          = 
|Глава2                    = 
  |Назва главы2            = 
|ВУП                       = 
  |Год ВУП                 = 
  |Месца па ВУП            = 
  |ВУП на душу насельніцтва = 
  |Месца па ВУП на душу насельніцтва = 
|Мова                      = 
|Мовы                      = <small>'''Родная мова:'''</small> [[Беларуская мова|беларуская]] 61,72 %, [[руская мова|руская]] 36,19 %<br/><small>'''Размаўляюць дома:'''</small> беларуская 28,8 %, руская 67,89 %<ref name="belstat2009">[https://archive.today/20120523225241/belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/itogi1.php Вынікі перапісу 2009 года]</ref>
|Насельніцтва              = 
  |Год перапісу            = 
  |Месца па насельніцтве   = 
  |Шчыльнасць              = 
  |Месца па шчыльнасці     = 
  |Нацыянальны склад       = [[беларусы]] — 90,77 %, <br /> [[рускія]] — 5,66 %, <br /> [[украінцы]] — 1,79 %, <br /> іншыя — 1,78 %<ref name="belstat2009" />
  |Канфесійны склад        = 
|Плошча                    = 1&nbsp;412,77<ref>[http://www.gki.gov.by/docs/gzk_2010-15404.doc «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь»] (па стане на 1 студзеня 2011 г.)</ref>
  |Месца па плошчы         = 13
|Максімальная вышыня       = 
|Сярэдняя вышыня           = 
|Мінімальная вышыня        = 
|Шырата                    = 
|Даўгата                   = 
|Карта                     = 
|Часавы пояс               = 
|Абрэвіятура               = 
|ISO                       = 
|FIPS                      = 
|Код аўтамабільных нумароў = 
|Сайт                      = 
|Заўвагі                   = 
}}
'''Бяро́заўскі раё́н''' — [[раён|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] ў складзе [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]]. Размяшчаецца ў цэнтральнай частцы вобласці. Адміністрацыйны цэнтр — горад [[Бяроза (горад)|Бяроза]]. 

Плошча раёна складае 1412 км². Насельніцтва 64,5 тысяч чалавек (2014)<ref>Памяць: гісторыка-дакументальная хроніка Бярозаўскага раёна / Ю. І. Наркевіч. — Мн., 2014.</ref>, гарадскога 56 %. Сярэдняя шчыльнасць 57 чалавек на 1 км². На тэрыторыі раёна горад [[Белаазёрск]], 110 сельскіх населеных пунктаў. Падзяляецца на 11 сельсаветаў: Бярозаўскі, Здзітаўскі, Малецкі, Міжлескі, Першамайскі, Пескаўскі, Сакалоўскі, Сігневіцкі, Спораўскі, Стрыгінскі, Сялецкі.

== Геаграфія ==
Раён займае паўднёва-ўсходнюю частку [[Прыбужская раўніна|Прыбужскай раўніны]] і паўночна-заходнюю частку [[Прыпяцкае Палессе|Прыпяцкага Палесся]]. Пашыраны краявыя ўтварэнні [[сожскае зледзяненне|сожскага]] ўзросту па лініі [[Малеч]] — [[Бяроза (горад)|Бяроза]] — [[Бронная Гара]]. 

Па тэрыторыі раёна працякае рака [[Ясельда]] з прытокамі [[Вінец (канал)|Вінец]], [[Жыгулянка]]. Знаходзяцца азёры [[Чорнае (возера, Бярозаўскі раён)|Чорнае]], [[Спораўскае]], [[Белае (возера, Бярозаўскі раён)|Белае]], вадасховішча [[Сялец (вадасховішча)|Сялец]]. 100 км² пад рэкамі і азёрамі. Балота [[Аброўскае]]. Лес займае 22,3 % тэрыторыі раёна.

== Транспарт ==
На тэрыторыі раёна праходзіць лінія [[Беларуская чыгунка|Беларускай чыгункі]] з захаду на ўсход, аўтамабільная дарога М1/Е30 мяжа Рэспублікі Польшча — Брэст — Мінск — мяжа Расійскай Федэрацыі.

== Гісторыя ==
Утвораны 15 студзеня 1940 года ў складзе [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] [[БССР]]. 12 кастрычніка 1940 года падзелены на 18 сельсаветаў: [[Альшэўскі сельсавет|Альшэўскі]], [[Блудзенскі сельсавет|Блудзенскі]], [[Высокаўскі сельсавет (Бярозаўскі раён)|Высокаўскі]], [[Спораўскі сельсавет|Здзітаўскі]], [[Кабакоўскі сельсавет|Кабакоўскі]], [[Машковіцкі сельсавет|Машковіцкі]], [[Міжлескі сельсавет|Міжлескі]], [[Нарутавіцкі сельсавет|Нарутавіцкі]], [[Пескаўскі сельсавет (Бярозаўскі раён)|Пескаўскі]], [[Пешкаўскі сельсавет|Пешкаўскі]], [[Равяціцкі сельсавет|Равяціцкі]], [[Сакалоўскі сельсавет (Бярозаўскі раён)|Сакалоўскі]], [[Самойлавіцкі сельсавет|Самойлавіцкі]], [[Сашыцкі сельсавет|Сашыцкі]], [[Сігневіцкі сельсавет|Сігневіцкі]], [[Совінскі сельсавет|Совінскі]], [[Сялецкі сельсавет (Бярозаўскі раён)|Сялецкі]], [[Углянскі сельсавет|Углянскі]].

=== Вялікая Айчынная вайна ===
З канца чэрвеня 1941 года раён акупіраваны нямецкімі войскамі. Ужо на пачатку ліпеня былі праведзены карныя аперацыі супраць партыйнага і камсамольскага актыву, арганізатараў і членаў калгасаў, сем’яў камандзіраў і палітработнікаў РСЧА, якія не паспелі эвакуіравацца.

У вёсцы [[Блудзень]] была створана першае камсамольскае падполле (кіруючае ядро — С. П. Ручыц, У. К. Саўчук, В. М. Галёнка) у раёне, а да канца 1941 года пачалі з’яўляцца першыя партызанскія групы (Л. Р. Здановіч, [[Юлій Антановіч Бярэнчык|Ю. А. Бярэнчык]]). У маі 1942 года быў створаны Бярозаўскі «Камітэт барацьбы з нямецкімі акупантамі» на чале з Л. Р. Здановічам. Камітэт дапамагаў каардынаваць дзейнасць разрозненых партызанскіх груп. У 1943 годзе на тэрыторыі раёна дзейнічалі [[Партызанская брыгада імя П. К. Панамарэнкі (Я. П. Урбановіч, М. У. Сенькін)|партызанскія брыгады імя П. К. Панамарэнкі]], [[Партызанская брыгада «Савецкая Беларусь» (М. У. Бабкоў)|«Савецкая Беларусь»]], [[Партызанская брыгада імя Я. М. Свярдлова|імя Я. М. Свярдлова]], [[Партызанская брыгада імя Ф. Э. Дзяржынскага (В. М. Манахаў)|імя Ф. Э. Дзяржынскага]]. З лета 1943 года за партызанскімі атрадамі імя Дзімітрава і імя М. Ф. Гастэлы [[Партызанская брыгада імя П. К. Панамарэнкі (Я. П. Урбановіч, М. У. Сенькін)|партызанскай брыгады імя П. К. Панамарэнкі]] была замацавана заходняя частка раёна, усходняя з верасня знаходзілася пад кантролем [[Партызанская брыгада «Савецкая Беларусь» (М. У. Бабкоў)|партызанскай брыгады «Савецкая Беларусь»]], а паўночная — партызанскага атрада імя М. І. Калініна<ref>Память: историко-документальная хроника Березовского района / Белорусская Советская Энциклопедия; Редкол.: И. П. Шамякин (главный редактор) и др. — Минск: Издательство «Белорусская Советская Энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1987. — 438, [1] с.: ил., цв. ил., портр., карты. — С. 116—118.</ref>.

24 чэрвеня 1943 года [[ЦК КП(б)Б]] зацвердзіў сакратаром Бярозаўскага падпольнага раённага камітэта КП(б)Б камандзіра партызанскага атрада № 345 Сямёна Адамавіча Яроцкага. Па ўказанні ЦК КП(б)Б і Беларускага штаба партызанскага руху 20 снежня 1943 года атрад перадыслацыраваўся з Бярэзінскага ў Бярозаўскі раён. 7 лютага 1944 года был укамплектаваны склад падпольнага райкама партыі. Падпольны райкам выдаваў газету «Пламя». 1 верасня 1943 года пачаў працу Бярозаўскі падпольны райкам камсамола, які стварыў сетку камсамольскіх арганізацый і груп, а ў партызанскіх атрадах раёна першасныя камсамольскія арганізацыі. Ядро падпольнага райкама камсамола знаходзілася ў [[Партызанская брыгада імя П. К. Панамарэнкі (Я. П. Урбановіч, М. У. Сенькін)|партызанскай брыгадзе імя П. К. Панамарэнкі]]. Вясной 1944 года Бярозаўскі падпольны райкам КП(б)Б, выконваючы рашэнне партыі аб правядзенні вясновай сяўбы, аказаў сялянам раёна дапамогу ў правядзенні пасяўной. Напрыклад, [[Партызанская брыгада «Савецкая Беларусь» (М. У. Бабкоў)|брыгада «Савецкая Беларусь»]] выдала сялянам 320 цэнтнераў бульбы, 32 цэнтнераў аўса, 16 цэнтнераў ячменю, вылучыла 40 коней<ref>Память… — С. 118—119.</ref>.

Нямецкія акупацыйныя ўлады не маглі змірыцца з фактам існавання ў тыле сваіх войскаў партызанскіх сіл. Таму супраць партызан, якія базіраваліся ў раёне, праводзіліся карныя аперацыі і экспедыцыі.<!--: «Міхель» (жнівень—верасень 1942),-->

=== Пасляваенны час ===
16 ліпеня 1954 года скасаваны Машковіцкі, Нарутавіцкі, Равяціцкі, Сашыцкі сельсаветы, Альшэўскі сельсавет перайменаваны ў [[Ніўкаўскі сельсавет|Ніўкаўскі]], Высокаўскі сельсавет — у [[Перасудавіцкі сельсавет|Перасудавіцкі]], Пешкаўскі — у [[Боркаўскі сельсавет|Боркаўскі]], Совінскі — у [[Стрыгінскі сельсавет|Стрыгінскі]]<ref>Указ Президиума Верховного Совета Белорусской ССР от 16 июля 1954 г. Об объединении сельских советов Брестской области // Сборник законов Белорусской ССР и указов Президиума Верховного Совета Белорусской ССР: 1938—1955 гг. — Мн.: Изд. Президиума Верхов. Совета БССР, 1956. — 347 с.</ref>. 12 студзеня 1960 года скасаваны Ніўкаўскі сельсавет, утвораны рабочы пасёлак [[Белаазёрск|Бярозаўскі]]. 14 красавіка 1960 года да раёна далучаны [[Малецкі сельсавет|Малецкі]] і [[Падкрайчаўскі сельсавет]]ы [[Пружанскі раён|Пружанскага раёна]]. 25 чэрвеня 1960 года рабочы пасёлак Бярозаўскі перайменаваны ў [[Белаазёрск]]. 21 студзеня 1961 года скасаваны Падкрайчаўскі сельсавет. 25 снежня 1962 года да раёна далучаны [[Аброўскі сельсавет|Аброўскі]], [[Бусяжскі сельсавет|Бусяжскі]], [[Быценскі сельсавет|Быценскі]], [[Бялавіцкі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Бялавіцкі]], [[Верашкоўскі сельсавет|Верашкоўскі]], [[Волькаўскі сельсавет|Волькаўскі]], [[Дабромысленскі сельсавет|Дабромысленскі]], [[Даманаўскі сельсавет|Даманаўскі]], [[Доўгаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Доўгаўскі]], [[Жытлінскі сельсавет|Жытлінскі]], [[Козікаўскі сельсавет|Козікаўскі]], [[Кушняроўскі сельсавет|Кушняроўскі]], [[Любішчыцкі сельсавет|Любішчыцкі]], [[Святавольскі сельсавет|Святавольскі]], [[Стайкаўскі сельсавет (Івацэвіцкі раён)|Стайкаўскі]], [[Яглевіцкі сельсавет]]ы, гарадскі пасёлак [[Івацэвічы]], горад [[Косава (горад)|Косава]] скасаванага [[Івацэвіцкі раён|Івацэвіцкага раёна]]. 14 красавіка 1964 года ўтвораны [[Асавецкі сельсавет (Бярозаўскі раён)|Асавецкі сельсавет]], Самойлавіцкі сельсавет перайменаваны ў [[Бярозаўскі сельсавет (Бярозаўскі раён)|Бярозаўскі]], скасаваны Кабакоўскі сельсавет. 1 жніўня 1964 года Блудзенскі сельсавет перайменаваны ў [[Першамайскі сельсавет (Бярозаўскі раён)|Першамайскі]]. 6 студзеня 1965 года Аброўскі, Бусяжскі, Быценскі, Бялавіцкі, Верашкоўскі, Волькаўскі, Дабромысленскі, Даманаўскі, Доўгаўскі, Жытлінскі, Козікаўскі, Кушняроўскі, Любішчыцкі, Святавольскі, Стайкаўскі, Яглевіцкі сельсаветы, гарадскі пасёлак Івацэвічы і горад Косава вернуты зноў утворанаму Івацэвіцкаму раёну. 16 верасня 1970 года рабочы пасёлак Белаазёрск атрымаў статус горада раённага падпарадкавання. 15 сакавіка 1971 года ўтвораны [[Белаазёрскі сельсавет]]. На 1 студзеня 1974 года ў складзе раёна было 117 населеных пунктаў<ref name="атд74">{{Крыніцы/БССР-АТД (1974)|16}}</ref>. 21 лістапада 1977 года Асавецкі сельсавет перайменаваны ў [[Нарутавіцкі сельсавет|Нарутавіцкі]], Перасудавіцкі — у [[Высокаўскі сельсавет (Бярозаўскі раён)|Высокаўскі]], 18 студзеня 1988 года Здзітаўскі — у [[Спораўскі сельсавет|Спораўскі]], Углянскі — у [[Здзітаўскі сельсавет|Здзітаўскі]]. 20 кастрычніка 1995 года горад Бяроза і Бярозаўскі раён аб’яднаны ў адну адміністрацыйную адзінку. 26 лютага 2002 года скасаваны Высокаўскі сельсавет. 17 верасня 2013 года скасаваны Белаазёрскі, Боркаўскі, Нарутавіцкі сельсаветы<ref>[http://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913b0060246&p1=1 Решение Брестского областного Совета депутатов от 17 сентября 2013 г. № 305 Об изменениях в административно-территориальном устройстве Берёзовского, Ивацевичского, Малоритского, Пинского районов Брестской области] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20200616154707/https://pravo.by/document/?guid=12551&p0=D913b0060246&p1=1 |date=16 чэрвеня 2020 }}</ref>.

== Дэмаграфія ==
* 1996 — 75,4 тысяч чалавек
* 2014 — 64,5 тысяч чалавек

== Славутасці ==
15 аб’ектаў Бярозаўскага раёна ўнесены ў [[Спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Бярозаўскага раёна|Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь]]. Найбольш значныя з іх:
* [[Бярозаўскі кляштар картэзіянцаў|Руіны кляштара картэзіянцаў]] (XVII стагоддзе) у горадзе [[Бяроза (горад)|Бярозе]].
* [[Сядзібна-паркавы комплекс Пуслоўскіх (Старыя Пескі)|Сядзібна-паркавы комплекс Пуслоўскіх]] у вёсцы [[Старыя Пескі]].
* [[Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі (Сігневічы)|Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі]] (1785—1795 гг.) у вёсцы [[Сігневічы|Сігневічах]].
* [[Свята-Мікалаеўская царква (Чарнякава)|Свята-Мікалаеўская царква]] ў вёсцы [[Чарнякава]].
* царква Маці Божай сярэдзіны XIX ст. у в. Сакалова.
* сядзіба 2-й пал. XVIII ст. — 1-й пал. XIX ст. і Троіцкая царква (1827) y в. [[Новыя Пескі]].
* Царква Іаана Багаслова (1817) y в. [[Стрыгінь]].
* [[Касцёл Святога Аляксея (Сялец)|Касцёл Святога Аляксея]] (1912) і Успенская царква (1863—1870) y аграгарадку [[Сялец (Бярозаўскі раён)|Сяльцы]].

== Вядомыя асобы ==

* [[Ніна Іосіфаўна Мацяш|Ніна Мацяш]] (1943, в. [[Нівы (Бярозаўскі раён)|Нівы]] — 2008) — беларуская [[Паэт|паэтэса]] і [[перакладчыца]]
* [[Адам Цітус Пуслоўскі|Адам Пуслоўскі]] (1803, в. [[Пескі (Бярозаўскі раён)|Пескі]] — 1854) — удзельнік [[Паўстанне 1830—1831 гадоў|паўстання 1830—1831 гадоў]] на [[Беларускае Палессе|Беларускім Палессі]]

== Гл. таксама ==
* [[Кобрынская пушча]]

== Крыніцы ==
{{reflist}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/БелЭн|3}}
* Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Минск: «Беларусь», 1985―1987.
* Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с.
* Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя ў 15 тамах. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / пад навук. рэд. А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2006. ISBN 985-11-0373-X.

{{Бярозаўскі раён}}
{{Брэсцкая вобласць}}
{{Навігацыйная табліца з падгрупамі
|navbar       = plain
|загаловак    = Бярозаўскі раён у гістарычных адміністрацыйных адзінках
|спіс1        = {{Брэсцкая вобласць БССР|child|загаловак=Бярозаўскі раён у [[Брэсцкая вобласць|Брэсцкай вобласці]] (з 1940)}}
}}

[[Катэгорыя:Бярозаўскі раён| ]]
[[Катэгорыя:Раёны, утвораныя ў 1940 годзе]]