Перайсці да зместу

Біялогія і сексуальная арыентацыя

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Раздзел сексалогіі
Сексуальная арыентацыя
Агульнапрынятыя класіфікацыі
Іншыя класіфікацыі
Тэматычна звязаныя артыкулы

Сексуальная арыентацыя з'яўляецца адным са складнікаў, якія дэтэрмінуюць палавыя і, адпаведна, рэпрадуктыўныя паводзіны чалавека. У медыцыне новага часу і першай палове XX стагоддзі адхілення ад стандартнай гетэрасексуальнай арыентацыі лічыліся душэўным захворваннем незразумелай этыялогіі,[1] прычым услед за Арыстоцелем мужчынская гомасексуальная арыентацыя разглядалася або як захворванне, або як следства ўплыву асяроддзя[2].

Следствам такога становішча стала тое, што адхіленні ад стандартнай сексуальнай арыентацыі разглядаліся выключна псіхіятрыяй (і часткова псіхалогіяй).[1] Становішча пачало змяняцца ў XX стагоддзі, калі ў сувязі з развіццём эндакрыналогіі, а затым нейраэндакрыналогіі, быў адкрыты ўплыў гарманальных фактараў на фізіялогію і паводзіны чалавека.

Эвалюцыйныя асновы палавых паводзін і сексуальная арыентацыя

[правіць | правіць зыходнік]
Мал.1. Размеркавання мужчын паводле сексуальных арыентацый. Абсцыса — сексуальная арыентацыя па Кінсі, ардыната: доля мужчын з такой арыентацыяй[3]

У рамках метадалогіі біялогіі і медыцыны ключавым паняццем з'яўляецца фізіялагічная норма як праява адаптацыйнага оптымуму арганізма да асяроддзя на пэўнай стадыі развіцця. Адхіленне сексуальнай арыентацыі індывіда ад гетэрасексуальнай нормы і, адпаведна, змена рэпрадуктыўных паводзін, у рамках эвалюцыйнай тэорыі непасрэдна ўплывае на рэпрадуктыўны поспех індывіда: носьбіты такіх генаў apriori павінны пакідаць менш нашчадства і, як следства, павінна адбывацца элімінацыя такіх генаў з генетычнага пула папуляцыі.[4] Аднак, у прыклад прыводзіцца знойдзены т.зв. «ген альтруізму» і ўвогуле альтруізм. У біялогіі альтруізм тлумачыцца як «паводзіны, якія вядуць да павышэння прыстасаванасці (рэпрадуктыўнага поспеху) іншых асобін на шкоду сваім уласным шанцам на паспяховае размнажэнне» — адборам усё гэтак жа падтрымліваецца. А. У. Маркаў адзначыў, што такія паводзіны, відавочна, памяншаюць рэпрадуктыўны поспех і павінна, здавалася бы, адсявацца адборам. Прапанаваны розныя гіпотэзы, заснаваныя на роднасным адборы (рабочыя мурашкі таксама адмаўляюцца ад размнажэння — але ад гэтага іх гены толькі выйграюць), групавым адборы (калі гомасексуальныя сувязі ўмацоўвалі калектыў, як гэта адбываецца, напрыклад, у банабо) і на ідэі «пабочнага эфекту». Напрыклад, некаторыя факты паказваюць на існаванне алеляў, якія падвышаюць у жанчын рэпрадуктыўны поспех, а ў мужчын — верагоднасць развіцця гомасексуальнай арыентацыі (што памяншае рэпрадуктыўны поспех мужчын). Такі падвойны эфект мог бы растлумачыць устойлівае захаванне гэтых алеляў у чалавечым генафондзе. Акрамя таго, бі- і гомасексуальнасць даволі лагічна ўпісваюцца ў мадэль эвалюцыі старажытных гамінід Оўэна Лаўджоя"[5].

Дадатковым фактарам з'явілася даследаванне віду размеркавання па сексуальных арыентацыях: апынулася, што ў мужчын, у адрозненне ад жанчын, колькаснае размеркаванне ў шкале Кінсі бімадальна (гл. Мал. 1) — што дало падставу лічыць, што «ген гомасексуальнасці» мужчын існуе і лакалізаваны ў X-храмасоме.[6]

Даследаванні блізнят

[правіць | правіць зыходнік]

Даследаванні блізнят дазваляюць атрымаць прыкладнае ўяўленне аб ролі генетычных фактараў і фактараў асяроддзя. Раннія даследаванні звычайна ўтрымлівалі метадалагічныя памылкі, што прыводзіла да таго, што блізняты, якія адрозніваліся па арыентацыі, траплялі да даследчыкаў значна радзей і атрыманая канкардантнасць апынялася завышанай. [7]

год публікацыі пол MZ% DZ% крыніца
1952 м 100 15 Kallman[8]
1968 м 60 14 Heston & Shields[9]
1991 м 47 0 Bunrich et al.[10]
1991 м 52 22 Bailey & Pillard[11]
1992 абодва 13 13 King & McDonald[12]
1993 абодва 65 29 Whitam et al.[13]
1993 ж 48 16 Bailey et al.[14]
1996 м 20 0 Bailey et al.[15]
1996 ж 24 11 Bailey et al.
1997 м 25 25 Hershberger[16]
1997 ж 55 25 Hershberger
2000 м 20 16 Bailey et al.[7]
2000 ж 24 10.5 Bailey et al.
2002 м 16.8 9.8 Bearman & Bruckner [17]
2002 ж 5.3 6.6 Bearman & Bruckner
2008 м 18 11 Langstrom et al.[18]
2008 ж 22 17 Langstrom et al.

Сучасныя кірункі даследаванняў

[правіць | правіць зыходнік]

Некаторыя даследчыкі бачаць прычынна-следчую сувязь паміж біялагічнымі фактарамі і сексуальнай арыентацыяй. Гэтай тэме прысвечаны шэраг прац, якія ахопліваюць розныя вобласці біялогіі[1], напрыклад, кніга нідэрландскага нейрабіёлага Дыка Свааба — «Мы — гэта наш мозг. Ад маткі да Альцгеймера».

У навуковым свеце няма адзінага пункта гледжання ні наконт таго, якія біялагічныя фактары могуць мець ролю ў фарміраванні сексуальнай арыентацыі, ні за кошт якіх біялагічных механізмаў можа ажыццяўляцца такі ўплыў. Шэраг прадметных абласцей, у рамках якіх вядуцца даследаванні, уключае вывучэнне марфалагічнай структуры мозгу, прэнатальнага развіцця, спадчыннасці і генных вірусных інфекцый. Метадалагічна некаторыя даследаванні выкарыстоўваюць аднаяйцавых блізнят у якасці кантролю.[1][4][19][20][21]

Асноўныя кірункі, па якіх праводзяцца даследаванні фактараў, якія аказваюць уплыў на фарміраванне сексуальнай арыентацыі, — генетыка і эндакрыналогія, хоць пра нейкія пэўныя вынікі казаць рана. Артыкулы ў папулярных часопісах, напрыклад, Newsweek: «Гей ген?» (англ.: Gay gene?), даюць уяўленне аб гэтых даследаваннях, аднак іх вынікі варта лічыць папярэднімі.[1][22][23][24]

Большасць даследчыкаў сыходзяцца ў меркаванні, што не існуе аднаго-адзінага «гей гена», які вызначаў бы нешта такое комплекснае, як сексуальная арыентацыя, і што, хутчэй за ўсё, гэта вынік узаемадзеяння шэрагу біялагічных фактараў. Некаторыя навукоўцы прапануюць разглядаць гены ці гармоны ў якасці ключавых фактараў; таксама распаўсюджана меркаванне, што і тыя і іншыя адыгрываюць важную ролю.[21][25][26]

Зноскі

  1. ↑ а б в г д Psychiatry, Psychology, Law and Homosexuality - Uncomfortable Bedfellows. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
  2. ↑ Арыстоцель. Нікамахава этыка
  3. ↑ Burr, Chandler. A Separate Creation: the Search for the Biological Origins of Sexual Orientation. New York: Hyperion, 1996
  4. ↑ а б Genes that make some people gay make their brothers and sisters fecund. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
  5. ↑ Гомасексуальнасць - непазбежны пабочны эфект бісексуальнасці і "прывязкі" секса да кахання.
  6. ↑ A linkage between DNA markers on the X chromosome and male sexual orientation. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
  7. ↑ а б Bailey, J. Michael ; Dunne, Michael P. ; Martin, Nicholas G. Genetic and Environmental Influences on Sexual Orientation and Its Correlates in an Australian Twin Sample J Pers Soc Psychol, Volume 78(3).March 2000.524-536
  8. ↑ Franz J. Kallmann Twin and sibship study of overt male homosexuality Am J Hum Genet. 1952 June; 4(2): 136—146.
  9. ↑ Heston L. L. & Shields, J. 1968. Homosexuality in twins: a family study and a registry study. Archives of General Psychiatry, 18, 149—160
  10. ↑ Bunrich, N.J., Bailey,J.M., & Martin, N.G/ (1991) Sexual orientation, sexual identity, and sex-dimorphic behaviours in male twins Behavior Genetics, 21,75-96.
  11. ↑ Bailey, J.M. & Pillard, R.C. 1991. A genetic study of male sexual orientation. Archives of General Psychiatry, 48, 1089—1096
  12. ↑ King, M., & McDonald, E. 1992 Homosexuals who are twins: A study of 46 probands. British Journal of Psychiatry, 160, 407—409.
  13. ↑ Whitam, F.L., Diamond, M. & MArtin, J. 1993. Homosexual orientation in twins: A report on 61 pairs and three triplet sets. Archives of Sexual Behaviour, 22, 187—206
  14. ↑ Bailey, J.M., Pillard, R.C., Neale, M.C., & Agyei, Y. 1993. Heritable factors influence female sexual orientation. Archives of General Psychiatry, 50, 217—223.
  15. ↑ Bailey, J.M., Dunn, M., & Martin, N.G. 1996. Sex differences in the distribution and determination of sexual orientation. Unpublished manuscript.
  16. ↑ Hershberger, S.L. 1997. A twin registry study of male and female sexual orientation. Journal of Sex Research, 34, 212—222.
  17. ↑ Bearman, P. S. & Bruckner, H. 2002 Opposite-sex twins and adolescent same-sex attraction. American Journal of Sociology 107, 1179—1205.
  18. ↑ Langstrom N, Rahman Q, Carlstrom E, Lichtenstein P. Genetic and environmental effects on same-sex sexual behavior: a population study of twins in Sweden. Arch Sex Behav. 2008 Feb;39(1):75-80.
  19. ↑ Opposite-sex twins and adolescent same-sex attraction(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
  20. ↑ Genetic and Environmental Effects on Same-sex Sexual Behavior: A Population Study of Twins in Sweden. Праверана 2 студзеня 2012.(недаступная спасылка)
  21. ↑ а б What Makes People Gay?. Праверана 2 студзеня 2012.
  22. ↑ Nature Plus Nurture. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
  23. ↑ Is There a 'Gay Gene'?. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
  24. ↑ Have Scientists Found the 'Gay Gene'?. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
  25. ↑ Sexual Orientation and Adolescents. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.
  26. ↑ Submission to the Church of England’s Listening Exercise on Human Sexuality. Архівавана з першакрыніцы 19 лютага 2012. Праверана 2 студзеня 2012.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Біялогія_і_сексуальная_арыентацыя&oldid=4755470"